Studiedagen mobiliteit en milieu. Dagelijkse praktijk schadelijke effecten - luchtkwaliteit en geluid

Transcriptie

1 Studiedagen mobiliteit en milieu Dagelijkse praktijk schadelijke effecten - luchtkwaliteit en geluid

2 Overzicht inhoud van de VM Schets van de relatie tussen luchtkwaliteit en verkeer Caroline De Geest (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Praktijkoplossingen: Maatregelen verkeer Frans Fierens (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Sofie De Coster (LNE) Geluidsmeting! Pauze Vlaams beleid verkeerslawaai Jeroen Lavrijsen (LNE) Over real-time-metingen van het meetnet rond Brussels Airport Mario Roels (LNE) Hoe kunnen multimodale modellen gebruikt worden voor emissieberekeningen, geluidsmodellering en luchtkwaliteitsmodellering? Caroline De Bosscher (VMM, MIMOSA) Tania Van Mierlo (LNE, CAR) Natacha Claeys (LNE, IFDM-traffic)

3 Overzicht inhoud Schets van de relatie tussen luchtkwaliteit en verkeer Caroline De Geest (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Praktijkoplossingen: Maatregelen verkeer Frans Fierens (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Sofie De Coster (LNE) Vlaams beleid verkeerslawaai Jeroen Lavrijsen (LNE) Over real-time-metingen van het meetnet rond Brussels Airport Mario Roels (LNE) Hoe kunnen multimodale modellen gebruikt worden voor emissieberekeningen, geluidsmodellering en luchtkwaliteitsmodellering? Caroline De Bosscher (VMM, MIMOSA) Tania Van Mierlo (LNE, CAR) Natacha Claeys (LNE, IFDM-traffic)

4 LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER 2 BELANGRIJKE MILIEUPROBLEMEN GERELATEERD AAN VERKEER ZIJN: Klimaatverandering: veroorzaakt door emissies van CO 2 geen vorm van luchtverontreiniging geen negatief gezondheidseffect wel opwarming van de aarde => impact op mens en milieu Luchtverontreiniging: veroorzaakt door emissies van fijn stof en NOx (stikstofoxiden) negatief gezondheidseffect Impact op dieren en planten

5 Fijn stof: bijdrage verkeer? FIJNSTOFEMISSIES IN VLAANDEREN PM10: bijdrage van de verschillende sectoren Huishoudens 6% Transport 18% Landbouw 56% Energie 5% Industrie 15% PM 2,5 emissies: bijdrage van de verschillende sectoren Landbouw 20% Huishoudens 15% Handel & diensten 1% Transport 31% Bron: milieudataset VMM, 2007 Energie 7% Industrie 26%

6 Fijn stof: bijdrage verkeer FIJNSTOFEMISSIES IN VLAANDEREN BIJDRAGE VAN DE TRANSPORTSECTOR primair fijn stof: - niet-uitlaatemissies (slijtage banden, wegen en remmen) - uitlaatemissies (door verbranding, vooral van dieselmotoren) secundair fijn stof - chemische reactie uit de gasvormige component NOx vooral kleine deeltjes (PM 2,5 )

7 Fijn stof: dieselroet

8 Fijn stof: dieselroet

9 Fijn stof= emissies => concentraties EUROPESE LUCHTKWALITEITSNORM Europese kaderrichtlijn luchtkwaliteit 2000/50/EG - hoofddoel: vermijden, voorkomen of verminderen van de schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu als geheel - PM 10 : daggemiddelde grenswaarde = maximaal 35 keer overschrijding van 50 µg/m³, jaargemiddelde grenswaarde = 40 µg/m³ - PM 2,5 : - streefwaarde van 25 µg/m3 in grenswaarde van 25 µg/m3 in indicatieve grenswaarde van 20 µg/m3 in "Blootstellingsconcentratieverplichting" van 20 µg/m³ in 2015 (alleen in "stedelijke" achtergrondmeetplaatsen) - daling van de GBI (gemiddelde blootstellingsindex) in 2020 (gemiddelde 2018,19 en 20) tov 2010 (gemiddelde 2008,9 en10) met x %. met x afhankelijk van startwaarde in 2010 jaargemiddelde grenswaarde = 25µg/m³ (vanaf 2015) blootstelling max 20 µg/m 3 in stedelijke achtergrondstations (2015)

10 LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER FIJN STOF CONCENTRATIES IN VLAANDEREN jaargemiddelde PM 10 concentratie in 2007 Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009

11 Fijn stof LINK VLAAMSE EMISSIES EN VLAAMSE CONCENTRATIES? link is vrij zwak oorzaak: snelle verplaatsing ( km/dag) invloed van meteorologische omstandigheden - dominante westenwinden importeren fijn stof uit Frankrijk heeft het zin om in Vlaanderen inspanningen te leveren om de fijnstofemissies te reduceren?

12 Fijn stof HEBBEN VLAAMSE INSPANNINGEN ZIN? JA, want - plaatselijk kan de bijdrage van Vlaamse verkeersemissies 30 tot 40 % zijn - Vlaanderen is een netto-exporteur van fijn stof - reductie-inspanningen voor fijn stof hebben ook een positief effect op andere emissies - gezondheidseffecten - roet = fijnste fractie

13 LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER Elementair Koolstof (EC) maat voor fijne roetdeeltjes EC- CONCENTRATIES IN VLAANDEREN EC concentratie in 2007 Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009

14 NO2 STIKSTOFOXIDEN (NO x ) verzamelnaam NO (stikstofoxiden) en NO 2 (stikstofdioxiden) verbrandingsprocessen hoge temperatuur NO korte levensduur (enkele minuten), NO 2 langere levensduur (uren dagen) NO 2 precursor ozon en fijn stof, verzuring NOx emissies: bijdrage van de verschillende sectoren Landbouw 11% Huishoudens 6% Handel & diensten 3% Energie 14% Industrie 15% Transport 51%

15 NO 2 EUROPESE LUCHTKWALITEITSNORM Europese kaderrichtlijn luchtkwaliteit 2000/50/EG - hoofddoel: vermijden, voorkomen of verminderen van de schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu als geheel - NO 2 : uurgemiddelde grenswaarde = maximaal 18 keer overschrijding van 200 µg/m³, jaargemiddelde grenswaarde = 40 µg/m³ - NO x : jaargemiddelde grenswaarde = 30 µg/m³ (vegetatie)

16 NO2 NO 2 -CONCENTRATIES IN VLAANDEREN jaargemiddelde NO 2 concentratie in 2007 Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009

17 > Tekst

18 Overzicht presentatie Inleiding: MIRA & scenario s Transport: Invulling scenario s Transportstromen Energiegebruik en energiemix Emissie van broeikasgassen Emissie van verzurende polluenten en ozonprecursoren Emissie van fijn stof Conclusies

19 Inleiding: MIRA & scenario s Over MIRA WAT? 1. beschrijving, analyse en evaluatie van milieutoestand 2. evaluatie van milieubeleid 3. beschrijving van mogelijke milieuontwikkelingen HOE? samenwerking MIRA-projectteam (VMM) met auteurs, experten, lectoren, stuurgroep WAAROM? wetenschappelijke onderbouwing milieubeleid Milieuverkenning 2030 MINA-4 Website:

20 Inleiding: MIRA & scenario s Over scenario s Scenario s: geen toekomstvoorspellingen Scenario s = toekomstverkenningen: Wat zouden de effecten kunnen zijn van de uitvoering van verschillende maatregelenpakketten, gegeven een aantal aannames? REF-, EUR- en VISI-scenario tot 2030

21 Inleiding: MIRA & scenario s Inhoudstafel Milieuverkenning Beleidsscenario s 2. Sociaal-economische verkenning 3. Huishoudens en handel & diensten 4. Industrie 5. Landbouw 6. Transport 7. Energieproductie 8. Energiegebruik en broeikasgassen 9. Luchtkwaliteit 10. Landgebruik 11. Klimaatverandering en waterhuishouding 12. Kwaliteit oppervlaktewater 13. Lawaai 14. Vlaanderen in transitie?

22 Transport Invulling scenario s REF-scenario: Reeds beslist milieu- en mobiliteitsbeleid (april 2008) uitvoeren Mobiliteit: o.a. realisatie van GEN rond Brussel en Diabolo naar Zaventem Milieu: invoering van reeds besliste milieunormen voor voertuigen en brandstoffen voortzetten van huidige evolutie van CO 2 -emissie van nieuwe voertuigen beperkt gebruik van biobrandstoffen efficiëntieverbetering spoor, binnenvaart en luchtvaart

23 Transport Invulling scenario s EUR-scenario: Vooral technologische maatregelen Mobiliteit: rekeningrijden: vrachtvervoer in 2012, personenvervoer in 2017 opname van luchtvaart in emissiehandelssysteem Milieu: verdergaande emissie- en brandstofnormering voor scheepvaart, EUROVI voor zwaar vervoer verdere efficiëntieverbetering van voertuigenpark, meer hybride en elektrische aandrijving meer doorgedreven gebruik van biobrandstoffen, ook bij spoor en binnenvaart

24 Transport Invulling scenario s VISI-scenario: EUR-scenario als vertrekbasis Mobiliteit: meer doorgedreven aannames verdere modale verschuiving naar openbaar vervoer voor personen, meer fietsgebruik voor woon-werkverkeer vermindering van het vrachtvervoer over de weg door efficiëntieverbetering en door modale verschuiving naar spoor en binnenvaart Milieu: vooral inzetten op elektriciteit, doorbraak na 2020 wagenpark: meer plug-in hybride en elektrische wagens, beperkt gebruik van waterstof meer groene stroom geen gebruik van biobrandstoffen

25 Transport Transportstromen van het personenvervoer

26 Transport Transportstromen van goederenvervoer

27 Transport Emissie van broeikasgassen

28 Transport Emissie van NO x

29 Transport Emissie van SO 2

30 Transport Emissie van NMVOS

31 Transport Emissie van fijn stof (PM2,5)

32 Transport Conclusies Emissiedoelstelling NMVOS, NO x en SO 2 haalbaar met voorgesteld beleid Emissiedoelstelling PM2,5: bijkomend beleid noodzakelijk, ook voor niet-uitlaatemissies Emissie broeikasgassen: stimuli voor realisatie wagenpark en elektrisch rijden meer doorgedreven mobiliteitsmaatregelen

33 Meer info

34 Luchtkwaliteit langs verkeerswegen Verwachte evolutie! IMMI2-studie * Inzicht in luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen Zowel huidige situatie als toekomst ( ) Referentie = 2007 Luchtpolluenten: PM 10, PM 2.5, NO 2 en EC Methodologie: rekenmodellen BELEUROS, AURORA en IFDM-traffic, kalibratie via (RIO-corine) interpolaties van metingen Resolutie: van 1x1 km² => 25m in de directe omgeving van wegen 2010) (* VITO in opdracht van LNE,2009-

35 Referentiejaar 2007 NO 2 en EC zijn verkeer gebonden luchtpolluenten! Knelpunten! In de omgeving van snel- en gewestwegen rond de drie grote steden: Gent Antwerpen en Brussel

36 Toekomstjaren 3 jaren (2010, 2015 en 2020) 2 scenario s: Business-as-usual-scenario (BAU) en Beleidsscenario (BEL) Aannames: Overname meteo Inschattingen emissies. Zowel Vlaamse als Europese

37 Te verwachten concentraties NO ? BELEIDSSCENARIO (BEL)

38 Tussentijds besluit Algemeen: Gestage verbetering van luchtkwaliteit In geen van beide scenario s worden normen gehaald tegen 2015 maar Minder overschrijdingen in beleidsscenario Sneller halen van bepaalde normen na 2015 in beleidsscenario Om normen te halen => extra maatregelen bovenop beleidsscenario

39 IMMI21- EXTRA verkeersmaatregelen voor NO 2 Mobiliteit Een snelheidsverlaging op de Brusselse ring tot 100 km/h (enkel overdag 6u-20u). (+ 100 km/u op Antwerpse Ring) Dynamische verkeersdoorstroming op ring- en autosnelwegen tijdens spitsuren (7u-10u & 16u-19u). Maatregelenpakket dat een effect heeft op het wagenpark: hervorming verkeersbelasting + BIV & brandstofaccijns; lage emissiezone; rekeningrijden vrachtwagens gebaseerd op milieuprestatie. Plaatsen roetfilters (retrofit op personen- en vrachtwagens) vanaf euro 3. => Belangrijke daling verkeersemissies ( voor NO 2 in 2015 extra daling van -20%)

40 2015 NO 2 jaargemiddelde IMMI21-scenario Resultaat IMMI21 We naderen, maar zijn er nog niet!

41 Knelpunten voor NO 2 in 2015! Backcasting: Hoeveel is nodig? Tot -40% op Antwerpse Ring en omgeving Tot -30 à -40% in de omgeving van en op de Brusselse Ring Zone Zonder buffer # inw % daling R R E40B E34O E17G Lei A12ZA E19N A12NA E17GA E19ZA E19B E40O E17KG E19M E17K E40W R0Z 18 7 A12Z 8 23

42 NOG EXTRA MAATREGELEN (IMMI22c = versterkt IMMI21) Versterkt IMMI21 met volgende extra maatregelen: - Telewerken - Verbenzinelijking + nieuwe economische groeicijfers % IMMI22 c IMMI22 c IMMI22 c CNG 0.0% 1.0% 3.0% Diesel 75.3% 57.0% 33.0% Diesel hybrid 0.0% 1.0% 6.5% Electric 0.0% 1.0% 5.0% LPG 0.3% 0.5% 0.5% Petrol 23.9% 34.5% 35.0% Petrol hybrid 0.5% 5.0% 17.0% Daling van emissies over Vlaanderen van 7%

43 IMMI22c Antwerpen en Brussel Verbetering maar niet genoeg in de onmiddellijke omgeving van hoofdwegen. Bijkomende milderende maatregelen (zoals bv geluidschermen) zijn nodig.

44 Besluit Zonder maatregelen: blijvende overschrijdingen! Technologische maatregelen ( nieuwe EURO-normen) zijn niet voldoende. Er zijn ook bijkomende mobiliteitsmaatregelen nodig die de kmvoertuigen/jaar doen dalen. Extra maatregelen met GROTE IMPACT zijn : - Verbenzinelijking - Dyn. Verkeersmanagement en snelheidsverlaging Het wordt heel moeilijk om tegen 2015 op iedere plaats in de onmiddellijke omgeving van snelwegen de Europese normen te halen. Maatregelen voor NO 2 kunnen ook helpen tegen verzuring.