Een voorstel van de Commissie voor nieuwe grenswaarden voor de luchtkwaliteit

Transcriptie

1 IP/97/853 Brussel, 8 oktober 1997 Een voorstel van de Commissie voor nieuwe grenswaarden voor de luchtkwaliteit De Europese Commissie heeft vandaag een voorstel goedgekeurd voor een richtlijn met nieuwe grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes en lood. Het voorstel is het eerste van een reeks die zal worden ingediend krachtens de richtlijn inzake de beoordeling en het beheer van de luchtkwaliteit (96/62/EG). De belangrijkste doelstellingen zijn een hoog niveau voor de bescherming van de volksgezondheid in de hele Europese Unie te waarborgen en voor het eerst grenswaarden voor de luchtkwaliteit met het oog op de bescherming van het milieu vast te stellen. De nieuwe grenswaarden zijn gebaseerd op de herziene richtsnoeren voor de luchtkwaliteit in Europa die de Wereldgezondheidsorganisatie in 1996 heeft vastgesteld. De hoofdpunten van het voorstel zijn: grenswaarden met het oog op de gezondheid voor zwaveldioxide, lood en zwevende deeltjes waaraan in 2005 moet worden voldaan; grenswaarden met het oog op de gezondheid voor stikstofdioxide en striktere grenswaarden voor zwevende deeltjes waaraan in 2010 moet worden voldaan; grenswaarden voor de bescherming van het plattelandsmilieu tegen de effecten van zwaveldioxide en stikstofoxiden; een gedetailleerde beschrijving van de wijze waarop het verontreinigingsniveau in de hele Europese Unie moet worden beoordeeld; een verplichting dat recente informatie over alle vier verontreinigingen gemakkelijk toegankelijk moet zijn voor het publiek. Om aan deze doelstellingen te voldoen moet de emissie van zwaveldioxide en stikstofdioxide in de hele Unie naast de reeds verwachte daling in 2010 met nog eens bijna 10% worden beperkt. Voor zwevende deeltjes zal de emissie in steden naar schatting moeten worden teruggebracht tot ongeveer 50% van de huidige niveaus. Dit voorstel is nog maar het begin. In de loop van 1998 en 1999 zal de Commissie ook voorstellen indienen voor luchtkwaliteitsnormen voor koolmonoxide, benzeen en ozon in de troposfeer en voor een aantal zware metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Na de goedkeuring van het voorstel stelde Ritt Bjerregaard, in de Commissie belast met milieuzaken, dat de luchtkwaliteit in de Unie de afgelopen tien jaar weliswaar is verbeterd, maar dat er nog steeds perioden zijn waarin de vervuiling significante risico s voor de volksgezondheid oplevert. Afgelopen week nog moest minister Dominique Voynet van milieu in Frankrijk strenge verkeersbeperkende maatregelen nemen om de ernstige vervuiling in Parijs aan te pakken. Met de vaststelling van de kaderrichtlijn voor de luchtkwaliteit door de Raad vorig jaar is de basis gelegd voor de volksgezondheid en het milieu in de hele Unie met middelen die een maximaal rendement bieden. Het voorstel van vandaag is een nieuwe stap. De baten door een verbetering van de volksgezondheid zijn enorm.

2 Duizenden sterfgevallen door luchtvervuiling zullen worden voorkomen, het aantal spoedopnames in ziekenhuizen zal dalen, de bevolking in het algemeen en kwetsbare burgers in het bijzonder zullen minder last hebben van ademhalingsproblemen en de kwaliteit van het leven zal voor veel mensen toenemen. Om de doelstellingen te kunnen halen moeten de instellingen van de EU, de nationale regeringen, de lokale en regionale overheid, de industrie en de burgers de handen ineenslaan. Aangezien luchtverontreiniging een probleem is waar we allemaal op de een of andere manier een bijdrage toe leveren, moeten we ook allemaal helpen bij het zoeken naar een oplossing. Wat zijn de hoofdpunten in het voorstel van de Commissie? Nieuwe normen voor de luchtkwaliteit Voor elk van de vier verontreinigingen bevat het voorstel nieuwe normen voor de luchtkwaliteit met de datum waarop aan deze normen moet worden voldaan. De bijlage bevat een kort overzicht van de luchtkwaliteitsnormen. Actieplannen In gebieden/zones waar de luchtkwaliteit duidelijk slechter is dan de nieuwe normen in het voorstel, moeten de lidstaten actieplannen opstellen en uitvoeren om de emissie te beperken en ervoor te zorgen dat op de vereiste datum aan de normen wordt voldaan. Beoordelingsprocedures Om ervoor te zorgen dat de normen in acht worden genomen, is een geregelde en systematische monitoring van de luchtkwaliteit nodig. In de richtlijn wordt bepaald dat voor de meting van de verontreiniging standaardmethoden moeten worden gebruikt en worden ook minimale eisen voor het opzetten van meetnetten voor de luchtkwaliteit geformuleerd (zoals het aantal meetstations en de plaats daarvan). Voorlichting De bevolking moet toegang hebben tot informatie over de luchtkwaliteit. De richtlijn bevat basisregels voor de wijze en het tijdstip waarop de overheid voorlichting over verontreinigingspieken en de luchtvervuiling in het algemeen moet geven. 2

3 De gevolgen van de voorstellen van de Commissie De gevolgen voor de emissie Zwaveldioxide Om in de hele Europese Unie aan de grenswaarden met het oog op de gezondheid te voldoen moet de emissie naast de reeds verwachte daling in 2010 naar schatting met nog eens bijna 10% worden beperkt. Als het in maart van dit jaar door de Commissie ingediende voorstel inzake het zwavelgehalte van vloeibare brandstoffen door de Raad wordt goedgekeurd, zal de emissie van SO 2 daardoor met meer dan een miljoen ton per jaar dalen, hetgeen betekent dat het zelfs mogelijk moet zijn al in 2005 aan de voorgestelde grenswaarden met het oog op de gezondheid te voldoen. Er zijn aanwijzingen dat de grenswaarde voor de bescherming tegen ecotoxische effecten in de plattelandsgebieden waar deze zal gelden nu al voor een groot deel wordt gehaald. Stikstofdioxide Om in alle stadscentra in de Unie aan de grenswaarden voor NO 2 met het oog op de gezondheid te voldoen moet de emissie naast de reeds verwachte daling in 2010 naar schatting met nog eens bijna 10% worden beperkt. Net als in het geval van SO 2 zijn er aanwijzingen dat de grenswaarde voor de bescherming tegen ecotoxische effecten in de plattelandsgebieden waar deze zal gelden nu al voor een groot deel wordt gehaald. 3

4 Zwevende deeltjes De voorgestelde grenswaarden voor zwevende deeltjes houden in dat deze deeltjes moeten worden gemeten als PM 10 : deeltjes met een diameter van minder dan 10 micron. Net als alle maten voor zwevende deeltjes in de lucht is PM 10 een complex mengsel dat afkomstig is van vele bronnen. Een groot deel van de deeltjes is afkomstig van verbrandingsbronnen zoals het verkeer, elektriciteitscentrales en huisverwarming. Deeltjes ontstaan echter ook in de lucht door de uitstoot van andere verontreinigingen als SO 2, NO 2 en ammoniak. Om aan de grenswaarde te kunnen voldoen moet de emissie door al deze bronnen en daarnaast nog andere bronnen worden beperkt. Om in de hele Unie in 2010 aan de voorgestelde grenswaarden te voldoen zal de emissie in steden naar schatting tot zo n 50% van het huidige niveau moeten dalen. Hoe is het mogelijk grenswaarden voor zwevende deeltjes vast te stellen wanneer er geen drempelwaarden voor de effecten zijn? Hoewel er met de huidige gegevens geen drempelwaarden kunnen worden vastgesteld die voor effecten op de gezondheid moeten worden overschreden, zijn de deskundigen van oordeel dat er toch doelstellingen kunnen worden geformuleerd die een hoge mate van bescherming voor de volksgezondheid bieden. Gezien de betrekkelijk hoge deeltjesconcentraties in sommige delen van de Unie op dit moment en het aantal verschillende bronnen dat daartoe bijdraagt, is het van essentieel belang dat er streefwaarden zijn om deze concentraties te laten dalen, hetgeen toch al geen geringe opgave is. Lood Door het dalende gebruik van gelode benzine liggen de concentraties van lood in de lucht in het grootste deel van de Europese Unie nu al beneden de voorgestelde grenswaarde. Naarmate het gebruik van gelode benzine geleidelijk wordt afgeschaft, zullen ze nog verder dalen. Er zullen alleen nog potentiële problemen overblijven in de buurt van bepaalde industriële installaties, met name non-ferrometaalsmelterijen. De vereiste emissiebeperking varieert van installatie tot installatie. ACHTERGROND In september 1996 heeft de Raad de richtlijn inzake de beoordeling en het beheer van de luchtkwaliteit vastgesteld (96/62/EG). Daarmee is een nieuw kader gecreëerd voor de vaststelling van luchtkwaliteitsnormen en om ervoor te zorgen dat deze in de hele Europese Unie worden nageleefd. Krachtens de richtlijn moet de Commissie voorstellen indienen voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor een aantal verontreinigingen met het oog op de volksgezondheid en het milieu. De hoogste prioriteit wordt gegeven aan een herziening van de bestaande grenswaarden voor zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes en lood in het licht van de meest recente gegevens over hun effecten op de gezondheid en het milieu. Met het vandaag goedgekeurde voorstel voldoet de Commissie aan deze verplichting. 4

5 Wat zijn de effecten van zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes en lood op de? Zwaveldioxide heeft vooral gevolgen voor de ademhalingsfunctie. Hoge concentraties kunnen de ademhaling al heel snel nadelig beïnvloeden. Astmapatiënten zijn bijzonder gevoelig. Uit een recent door de Commissie gefinancierd onderzoek naar de verontreiniging in Europese steden is ook gebleken dat bij een stijging van de SO 2 -concentratie ook het aantal ziekenhuisopnames en het aantal sterfgevallen per dag hoger liggen. Stikstofdioxide heeft acute effecten op het ademhalingssysteem. Bij langdurige blootstelling hebben kinderen vaker last van ontstekingen van de ademhalingswegen. Zwevende deeltjes: Uit verschillende recente onderzoeken naar zwevende deeltjes, waaronder een door de Commissie gefinancierd onderzoek, is gebleken dat er op dagen met een hoge deeltjesconcentratie meer astma-aanvallen, meer ziekenhuisopnames (met name voor ademhalingsproblemen) en meer sterfgevallen door ademhalings- en hartziektes zijn. Het is moeilijk te interpreteren in hoeverre deze acute veranderingen in de concentratie van deeltjes gevolgen hebben voor met name de levensverwachting. Uit de resultaten als geheel blijkt echter duidelijk dat zwevende deeltjes grote gevolgen voor de volksgezondheid kunnen hebben. Studies op lange termijn wijzen erop dat een chronische blootstelling aan deeltjes kan leiden tot een aanzienlijke kortere levensduur. Lood: De belangrijkste gezondheidseffecten van lood in de lucht zijn een lager IQ bij kinderen en een hogere neonatale sterfte door blootstelling van de moeder. Wat zijn de effecten van deze verontreinigingen op het milieu? Zwaveldioxide in de lucht kan directe schade aan groeiende planten veroorzaken. Stikstofdioxide tast net als stikstofmonoxide de vegetatie aan. Deze stoffen behoren ook tot de belangrijkste verontreinigingen die verzuring veroorzaken. Lood dat op de grond terechtkomt, accumuleert in de bodem. Het kan directe schade toebrengen aan micro-organismen in de bodem en de plantengroei en komt in de voedselketen van dieren terecht. Zwaveldioxide is de belangrijkste verontreiniging wanneer het gaat om de snelheid waarmee een aantal materialen zoals metselwerk verweert. Ook NO 2 en zwevende deeltjes kunnen materialen aantasten. De oude gebouwen en monumenten die een essentieel onderdeel van het cultureel erfgoed van Europa vormen, zijn bijzonder kwetsbaar. 5

6 Tabel 1: Grenswaarden voor zwaveldioxide Middelingstijd Grenswaarde Datum waarop aan de grenswaarde moet worden voldaan 1. Uurgrenswaarde voor de 1 uur 350 µgm -3 mag niet meer dan 24 keer per kalenderjaar worden overschreden 1 1 januari Daggrenswaarde voor de 24 uur 125 µgm -3 mag niet meer dan 3 keer per kalenderjaar worden overschreden 1 januari Grenswaarde voor de bescherming van ecosystemen kalenderjaar en winter (1 oktober tot en met 31 maart) 20 µgm -3 Twee jaar na de inwerkingtreding van de richtlijn Tabel 2: Grenswaarden voor stikstofdioxide en stikstofmonoxide Middelingstijd Grenswaarde Datum waarop aan de grenswaarde moet worden voldaan 1. Uurgrenswaarde voor de 1 uur 200 µgm -3 NO 2 mag niet meer dan 8 keer per kalenderjaar worden overschreden 1 januari Jaargrenswaarde voor de 3. Jaargrenswaarde voor de bescherming van vegetatie kalenderjaar 40 µgm -3 NO 2 1 januari 2010 kalenderjaar 30 µgm -3 NO + NO 2 Twee jaar na de inwerkingtreding van de richtlijn 1 Bedoeld als bescherming tegen overschrijding van de richtwaarde over 10 minuten ter gezondheid van de WHO uit

7 Tabel 3: Grenswaarden voor PM 10 Middelingstijd Grenswaarde Datum waarop aan de grenswaarde moet worden voldaan Fase 1 1. Daggrenswaarde voor de 24 uur 50 µgm -3 PM 10 mag niet meer dan 14 keer per jaar worden overschreden 1 januari Jaargrenswaarde voor de kalenderjaar 30 µgm -3 PM 10 1 januari 2005 Fase 2 1. Daggrenswaarde voor de 24 uur 50 µgm -3 PM 10 mag niet meer dan 7 keer per jaar worden overschreden 1 januari Jaargrenswaarde voor de kalenderjaar 20 µgm -3 PM 10 1 januari 2010 Tabel 4: Grenswaarde voor lood Middelingstijd Grenswaarde Datum waarop aan de grenswaarde moet worden voldaan 1. Jaargrenswaarde voor de kalenderjaar 0,5 µgm -3 1 januari

8 Tabel 5: Richtsnoeren voor de luchtkwaliteit voor Europa van de WHO (1996) Middelingstijd Concentratie (µg/m 3 ) Zwaveldioxide: gezondheid 10 minuten uur jaar 50 Zwaveldioxide: ecotoxische effecten jaar- en wintergemiddelde afhankelijk van de aard van de vegetatie Stikstofdioxide: gezondheid 1 uur jaar 40 Stikstofdioxide en stikstofmonoxide: ecotoxische effecten 1 jaar 30 PM uur dosis/respons 1 jaar dosis/respons Lood 1 jaar 0,5 8