S A M E N V A T T I N G G E Ï N T E G R E E R D J A A R D O C U M E N T
Managementsamenvatting Bestuurlijke agenda - In 2009 hebben we ingezet op een aantal grote ontwikkelingen. De doorontwikkeling van competentiegericht opleiden bij het MBO is goed verlopen, zodanig dat we de afronding van de implementatie ervan in 2010 met een gerust hart tegemoet kunnen zien. Voor de VMBO-scholen heeft de nadruk gelegen op de profilering van drie aparte scholen gepaard gaand met het schrappen van de Algemene Directie als managementlaag. Ondanks het feit dat het starten van het Reeshof College ons positief stemt, blijft de gestage leerling-daling van de andere scholen ons grote zorgen baren. Bij Bedrijfsgroepen is de belangrijkste stap dit jaar de inzet op de externe positionering als regievoerder van het NCvB (Nationaal Consortium voor Bedrijfsgroepen). Medio 2009 hebben partners het vertrouwen uitgesproken om door te gaan op de ingeslagen weg. V.w.b. de interne organisatie heeft het instellen van het managementteam op het niveau van Onderwijsgroep Tilburg ons in staat gesteld meer sturing en grip te krijgen op de operatie enerzijds en ruimte gecreëerd om de nodige aandacht te besteden aan issues van strategische aard anderzijds, vertaald in het proces van de strategische herijking. Een belangrijk issue dienaangaande is de toekomst van Educatie. Voor Inburgering is helaas het doek al gevallen, voor Educatie is deze keuze nog aanstaande. Het positioneren van één directeur bij de SSC's heeft geleid tot de inzet van een professionaliseringsslag bij de hoofden. Dit gekoppeld aan het versterken van de dialoog van de hoofden met de schooldirecteuren, heeft geresulteerd in een zichtbare verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening. - Naast het investeren in voor Onderwijsgroep Tilburg belangrijke ontwikkelingen heeft 2009 ook in het teken gestaan van bezuinigen. Daarin is een van de belangrijkste interventies geweest het invoeren van het allocatiemodel voor de ROC-scholen. Per school wordt nu inzichtelijk doch sober geld beschikbaar gesteld. Daarnaast hebben we een aantal forse impopulaire maatregelen genomen die de hele organisatie treffen. Dit doen we om ons ambitieniveau te laten sporen met de financiële mogelijkheden die we nu hebben en de komende jaren zullen krijgen. Onderwijskwaliteit In 2009 en zeker in 2010 op het moment dat dit verslag tot stand komt vindt in Nederland een debat plaats over de kwaliteit van het MBO-onderwijs. Dit debat dat grotendeels in de media plaatsvindt volgen wij intensief. Het negatieve beeld dat uit dit debat dreigt te ontstaan herkennen wij niet. Problemen in de organisatie van de scholen met bijvoorbeeld het uitvallen van veel lessen tot gevolg zijn binnen Onderwijs-groep Tilburg incidenten. Uiteraard nemen we onze verantwoordelijkheid en grijpen we elke kans tot verbetering met beide handen aan. Onderwijsgroep Tilburg streeft naar robuust efficiënt intern toezicht. Uitkomsten worden gebruikt voor interne sturing. Ook leggen de uitkomsten de basis van interne en externe verantwoording. Externe toezichthouders, met name de instellingsaccountant en de Inspectie van het Onderwijs, vinden in hun toezicht naadloos aansluiting bij de uitkomsten van het interne toezicht. Naast het toezichtsprogramma zoekt Onderwijsgroep Tilburg actief dialoog met belanghebbenden om tot evaluatie en verbetering van de onderwijskwaliteit te komen. De studentenpanels in het MBO en de georganiseerde overleggen met de werkvelden zijn mooie voorbeelden. Ook is in 2009 de drempel tot het indienen van klachten verlaagd. Studenten, bedrijven, ouders enz. kunnen via telefoon, internet of de balie klachten indienen. Deze worden uiteraard tot verbetering van onze kwaliteit aangewend.
Bedrijfsvoering - In de aanloop naar 2009 werd duidelijk dat de financiële situatie van de Onderwijsgroep Tilburg (OGT) onder druk stond: de jaarrekening 2008 werd afgesloten met een stevig verlies en de vermogenspositie van OGT was meer dan gehalveerd. Dit laatste was het gevolg van het negatieve exploitatieresultaat 2008 en van het toepassen van de nieuwe richtlijnen onder meer met betrekking tot de voorzieningen. De begroting 2009 voorzag eveneens in een verlies, ook als alle taakstellingen gehaald zouden gaan worden. De begroting 2009 liet namelijk een tekort zien van -2.2 miljoen met daarbinnen een financiële risicoparagraaf van ruim 3.0 miljoen. De begroting was op dat moment niet sluitend te krijgen; verdere bezuinigingen zouden de kwaliteit van het onderwijs onverantwoord onder druk zetten. - Vanuit de Veranderagenda 2009-2011 is ingezet op het in deze periode op orde krijgen van de bedrijfsvoering en het versterken van de vermogenspositie op de langere termijn. De kalenderjaren 2009 en 2010 worden benut om de exploitatie structureel op orde te brengen. Dit om de onder andere de te verwachten overheidsbezuinigingen vanaf 2011 te kunnen pareren. Veranderagenda 2009-2011 1. Voor het jaar 2009 betekende dit dat het absoluut noodzakelijk was om de afspraken die gemaakt zijn binnen de begroting ook daadwerkelijk werden gerealiseerd: de begroting is normenkader ten behoeve van de sturing op de ontwikkeling van de baten en lasten. 2. De begroting 2010 diende sluitend te zijn. 3. Vanaf 2011 wordt gestuurd op een begrotingsoverschot van jaarlijks + 1% om daarmee de vermogenspositie van OGT te versterken. - Terugkijkend op 2009 is het ingezette beleid succesvol geweest: de bedrijfsvoering is verbeterd, maar staat nog steeds onder druk. Het herstel is broos waarbij de verschillen in exploitatieresultaat van de te onderscheiden organisatie onderdelen aandacht verdienen. De volgende maatregelen hebben positief bijgedragen aan het herstel: 1. Een bezuiniging op de personele kosten. 2. Een besparing op de aanschaf van materialen. 3. Een besparing op investeringen in inventaris. 4. Een besparing op licentiekosten en advieskosten. - Daarnaast is de bedrijfsvoering positief beïnvloed door: 1. Een groei van de leerlingaantallen MBO die als gevolg van de crisismaatregelen per direct is gefinancierd door OCW. Dit in combinatie met de versterking van de management control met name door de invoering van een nieuw model ten behoeve van de allocatie van middelen per 1 augustus 2009. 2. Een hogere (educatie) bijdrage gemeenten. 3. Een hogere opbrengst additionele middelen (projecten, contracten en deelnemersbijdragen). De volledige versie van het geïntegreerd jaardocument 2009 van Onderwijsgroep Tilburg is te downloaden op www.onderwijsgroeptilburg.nl/geintegreerdjaardocument
Missie en visie Onderwijsgroep Tilburg leidt al ruim honderd jaar jongeren en volwassenen op voor een beroep. We leren ze stevig en bewust in het leven te staan. Ook in de toekomst willen we betekenisvol blijven voor de regio, voor Tilburg en de eigen organisatie. We streven ernaar dat iedere student onze school verlaat met een diploma en focussen op een optimale doorstroom VMBO-MBO-HBO. Onder andere door landelijk voorop te blijven lopen met doeltreffend onderwijs. Door optimale kruisbestuivingen te laten zien tussen onze opleidingen. En door continu te werken aan de flexibilisering van ons studieaanbod waar in onze regio behoefte aan is. Onderwijsgroep Tilburg biedt haar onderwijsinstellingen professionele en efficiënte ondersteuning. En zorgt voor het bundelen en benutten van de beschikbare kennis en ervaring voor de eigen onderwijsinstellingen en voor partners in de regio Tilburg. Samenwerking met het HBO Onze vijftien mbo-scholen doen er alles aan om onze studenten te laten leren en te laten groeien. Om hun talenten verder te ontwikkelen. Doorstromen naar het HBO met een diploma van één van onze niveau-4 opleidingen is prima mogelijk. We vinden het belangrijk dat onze studenten hun kansen op een goede loopbaan vergroten. Daarom werkt ROC Tilburg samen met haar partners aan de toekomst van het middelbaar beroepsonderwijs. Een sterke, succesvolle doorstroming naar het HBO staat daarbij hoog op de agenda. Ook in 2009 was ROC Tilburg continue in gesprek met HBO-instellingen als Fontys, Avans en de NHTV om onze onderwijsprogramma's nog beter op elkaar af te stemmen en afspraken te maken over verkorte doorstroomtrajecten. Daarbij hadden wij slechts één doel voor ogen: de doorstroom van MBO naar HBO zo soepel mogelijk laten verlopen. In 2009 waren er onder andere verkorte doorstroomtrajecten voor de opleidingen City Planning, Ict, Mediatechnologie, Manager Opslag en Vervoer, Mechatronica, Personeel en Arbeid en Onderwijsassistent.
De doelen van 2009 Doel 2009 Bereikt 2009 VMBO Autonomie vergroting van de afzonderlijke VMBO-scholen Onderwijstijd voldoet aan de wettelijke norm Verbeteren van de professionalisering Vormgeven van de onderwijskundige uitgangspunten uit het Masterplan MBO Profilering bovenkant (HBO-instellingen) In 2009 heeft het Midden Brabant College zich opgesplitst in drie scholen met een hoge mate van autonomie op onderwijskundig gebied. Het gaat daarbij om een 'eigen profiel en onderwijsaanbod'. De inspectie heeft in 2009 geconstateerd dat zowel de geplande als de gerealiseerde onderwijstijd op alle MBC-scholen voldeed aan de wettelijke norm. Aan iedere medewerker binnen de MBC- scholen is de map 'Competent aan het werk' uitgereikt en met iedere medewerker zijn afspraken-, voortgangs- en evaluatiegesprekken gepland. Op alle MBC-scholen is de vormgeving van de onderwijskundige uitgangspunten gestart, o.a. het concept loopbaanleren, de docent als persoonlijk begeleider, toetsen en beoordelen en kijken vanuit de leerling. We hebben de samenwerking met Fontys en Avans geïntensiveerd middels de realisatie van doorstroomprogramma's op nagenoeg al onze scholen. Borging continuïteit van de instelling Gegroeid van 7.571 studenten in 2008 naar 8.065 in 2009. Per 1 augustus 2009 is het onderwijsallocatiemodel ingevoerd. Meer gediplomeerde uitstroom/hoger Het diplomaresultaat (percentage gediplomeerden binnen de instellingsrendement opleidingen verlaters) steeg van 59% in 2006 naar 63% in 2007 naar 72% in 2008. Implementatie Competentiegericht Opleiden Bedrijfsgroepen Herbevestiging strategische positionering Per augustus 2009 worden alle opleidingen nieuwe stijl aangeboden voor zover kwalificatiedossiers beschikbaar zijn. In kaderdocumenten, handboeken en formats is voor alle opleidingen het gemeenschappelijk kader beschreven. Binnen alle nieuwe opleidingen wordt voor alle eerstejaars BOL-studenten het ROC Brede Aanbod (RBA) aangeboden. We hebben de banden met partners verstevigd. We hebben geïnvesteerd in onze relatie met bedrijven.
Doel 2009 Bereikt 2009 Educatie Waarmaken van de prestatie afspraken in de Onderwijskundig volledig voldaan aan de verwachtingen: weinig uitval contracten Inburgering (10%) en een hoog diplomarendement (80%). Desondanks was het financieel resultaat negatief en werd eind 2009 besloten de contracten niet te verlengen. Inzetten op het bereiken en werven van nieuwe doelgroepen binnen de volwasseneneducatie Inzet van het VAVO als instrument in de strijd tegen het voortijdig schoolverlaten Shared Service Centers Doorontwikkeling SSC's Shared Services Onderwijs Terugbrengen omvang staf Ontwikkeling instellingsbreed toezichtsprogramma op onderwijs Versterking van inbreng studenten bij kwaliteitsverbetering Ontwikkeling heroriënteringstrajecten voor potentiële schoolverlaters In vijf wijken in Tilburg, een tweetal wijken in Waalwijk en in de dorpen/ gemeenten zijn educatiepunten ingericht. Er is een zodanige groei van deelnemers geweest, dat gemeenten in de loop van 2009 extra budgetten (een half miljoen euro) beschikbaar hebben gesteld. Uiteindelijk is voor een aantal opleidingen zelfs een wachtlijst en/of instroomstop gehanteerd. Er zijn zo'n 350 deelnemers bediend. Ruim 75% van deze deelnemers heeft alsnog een diploma VMBO-T, HAVO of VWO behaald en daarmee toegang verkregen tot een MBO-4, HBO- of universitaire opleiding. Eén directeur is benoemd voor beide Shared Service Centers. Inzet is gepleegd op de ontwikkeling van de hoofden. We hebben fors ingezet op de dialoog en de verbinding tussen het primair en secundair proces onder andere door het gaan werken met accountmanagers. 51 medewerkers naar 21 medewerkers, gegroepeerd in het nieuwe SSC Onderwijs. Door College van Bestuur vastgesteld en uitgevoerd. ROC Tilburg breed geïmplementeerde studentenpanels. 62 succesvolle trajecten. 9 trajecten niet succesvol.
Doel 2009 Bereikt 2009 Personeel Monitoren gesprekkencyclus Implementeren strategische personeelsplanning Vaststellen functiebouwwerk primair proces Vaststellen beleid duurzame inzetbaarheid Verbeteren proces totstandkoming teamen individuele scholingsplannen Bekwamen management in onderwijskundig leiderschap en resultaatgericht managen Uitvoeren werkverdelingsprocedure ROC Tilburg Evalueren vigerende taakbeleid MBC Vaststellen beloningsbeleid Vaststellen verzuimbegeleiding en -beleid Huisvesting Reduceren huisvestingslasten Gesprekkencyclus is gemonitord. Meerjaren formatieplan en analyse van personeelsbestand zijn geïmplementeerd. Functiebouwwerk ROC Tilburg is vastgesteld. Regeling betaalde urenvermindering voor medewerkers van 57,5 jaar en ouder is bevroren. High Potential traject is vastgesteld. Mobiliteitsplan is vastgesteld. Bij het opstellen van de teamactiviteitenplannen heeft dit onvoldoende aandacht gehad. Coachings- en scholingstraject voor management is gestart. De werkverdelingsprocedure is binnen ROC Tilburg voor de tweede keer uitgevoerd. Trekkingsrecht uit CAO VO is binnen VMBO-scholen uitgevoerd. Kadernotitie en Plan van Aanpak Functiemix VMBO-scholen zijn vastgesteld. Beloningsbeleid is niet vastgesteld. Verzuimbegeleiding door externe dienstverlener is gemonitord. Verzuimbeleid is nog niet vastgesteld. Na de zomer van 2009 vinden er geen onderwijsactiviteiten meer plaats op locatie Wandelboslaan 30 waardoor de beheerslasten hier sterk zijn afgenomen. Het pand aan de Wandelboslaan 30 wordt te koop aangeboden. Treasury Maximaal rendement halen op tijdelijk Als gevolg van de goede samenwerking tussen de huisbankier en treasury overtollige liquide middelen is een ongekend hoog rendement behaald van 4,8%.
Studenten en cursisten beroepsonderwijs en educatie in 2009 Aantal leerlingen VMBO per 1 oktober VMBO Regulier LWOO Totaal Locatie Economie en Groen 242 459 701 Locatie Frater van Gemert 64 177 241 Locatie Techniek 397 352 749 Locatie Zorg en Welzijn 256 152 408 Subtotaal 959 1.140 2.099 Aantal studenten MBO per 1 oktober Beroepsonderwijs BBL Deeltijd BOL Deeltijd BOL Voltijd Totaal School voor AKA 6 18 238 262 School voor Administratieve en Juridische Dienstverlening 59 13 525 597 School voor Bedrijfsgroepen 2.712 2.712 School voor Beveiliging 33 100 133 School voor Commerciële Dienstverlening 137 472 609 School voor ICT en Mediatechnologie 304 304 School voor Bouwkunde 273 35 226 534 School voor Kunst, Cultuur en Media 26 254 280 School voor Logistiek en Mobiliteit 326 138 464 School voor Mechatronica en Luchtvaart 404 61 431 896 School voor Mode en Uiterlijke Verzorging 74 4 311 389 School voor Proces- en Milieutechniek 417 30 447 School voor Sport en Bewegen 6 562 568 School voor Gezondheidzorg 528 692 1.220 School voor Onderwijs en Kinderopvang 70 607 677 School voor Welzijn 179 506 685 Subtotaal 5.244 137 5.396 10.777
Aantal studenten Educatie 2009 Totaal Educatie en Inburgering 992 VAVO 322 Subtotaal 1.314 Aantal MBO studenten per niveau Niveau 1 2 3 4 Subtotaal Totaal 555 2.872 2.696 4.654 10.777 Aantal VMBO leerlingen per leerweg Locatie Basisvorming BB GL KL TL Havo Eindtotaal Locatie Economie en Groen 261 220 8 176 36 701 Locatie Frater van Gemert 185 8 44 4 241 Locatie Techniek 427 138 20 149 15 749 Locatie Zorg Welzijn 206 123 79 408 Eindtotaal 1.079 489 28 404 95 4 2.099
Resultaten beroepsonderwijs en educatie Diploma s VMBO 2009 Kalenderjaar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Locatie Economie en Groen 168 180 184 204 176 188 205 Locatie Frater van Gemert 36 30 25 33 28 30 37 Locatie Techniek 174 149 140 162 176 150 155 Locatie Zorg en Welzijn 119 116 118 118 118 117 88 Totaal 497 475 467 517 498 485 485 Diploma's MBO naar leerweg en niveau 2009 Leerweg Voltijd/Deeltijd Niveau Totaal Jan - Juli Totaal Aug - Dec Totaal BBL Deeltijd 1 53 4 57 2 760 316 1.076 3 423 165 588 4 426 172 598 BOL Deeltijd 1 12 12 2 20 20 3 3 3 4 30 6 36 Voltijd 1 126 5 131 2 147 10 157 3 184 19 203 4 619 43 662 Examen- deelnemer 1 9 7 16 2 129 297 426 3 24 92 116 4 26 54 80 Eindtotaal 2.988 1.193 4.181
Diploma's VAVO 2003-2009 Kalenderjaar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Diploma's VAVO 125 156 98 123 125 149 171 Certificaten VAVO 156 147 118 119 140 128 107 Totaal 281 303 216 242 265 277 278
Medewerkers Aantal medewerkers naar geslacht en voltijd/deeltijd 2009 Man Vrouw Deeltijd 172 655 Voltijd 447 167 Totaal 619 822 Aantal medewerkers naar geslacht en leeftijd 2009 Man Vrouw 15-24 jaar 9 16 25-34 jaar 59 119 35-44 jaar 92 195 45-54 jaar 224 299 55-64 jaar 235 193 Totaal 619 822 Aantal FTE naar primair/secundair proces Gemiddelde FTE Primair proces 853,2 Secundair proces 301,9 Totaal 1.155,1
Financiële gegevens Exploitatie Het exploitatieresultaat 2009 betreft negatief 439.000 (begroot: negatief 2.245.000) ten opzichte van negatief 4.562.000 vorig jaar en kan als volgt worden geanalyseerd. 2009 begroting 2008 Saldo bedrijfsvoering -20.000 - -3.274.000 Saldo collectief personeel -2.592.000-2.328.000 2.614.000 Saldo collectief huisvesting -92.000 61.000-4.799.000 Saldo collectief inventaris -66.000-494.000-625.000 Saldo treasury 2.331.000 516.000 1.522.000 Exploitatieresultaat -439.000-2.245.000-4.562.000 Toelichting Saldo bedrijfsvoering De verbetering van het saldo bedrijfsvoering ten opzichte van 2008 is voornamelijk toe te wijzen aan de hogere toegekende baten als gevolg van leerlingengroei. Daarnaast is er bezuinigd op personele kosten (zowel eigen personeel als inhuur van personeel). Toelichting Saldo collectief personeel Het hogere negatieve resultaat ten opzichte van de begroting wordt voornamelijk veroorzaakt door dotaties aan personele voorzieningen. Hiertegenover staan extra baten in verband met een prijscompensatie van het ministerie OCW voor de gestegen loonkosten. Toelichting Saldo collectief huisvesting Het lagere resultaat ten opzichte van de begroting wordt verklaard door de niet gerealiseerde taakstelling reductie m2 huisvesting. Verder is er een meevaller op de rentelasten leningen gerealiseerd. Het negatieve resultaat uit 2008 is verklaard door de afwaardering van het pand aan de Wandelboslaan 30 in Tilburg. Omdat de verwachte opbrengstwaarde lager was dan de boekwaarde heeft een inhaalafschrijving plaatsgevonden. Toelichting inventaris Het lagere negatieve resultaat wordt verklaard door de besparing op investeringen (waar in het jaar van aanschaf direct een half jaar op wordt afgeschreven). Het negatieve resultaat in 2008 wordt veroorzaakt doordat in de allocatie (toekenning van baten) geen rekening is gehouden met de hogere afschrijvingslasten als gevolg van de herwaardering begin 2008. Toelichting treasury Het hogere resultaat wordt veroorzaakt door hogere toekenning van lumpsum vergoedingen voor het ROC, hogere gemeentebijdragen in verband met de productovereenkomst Educatie en extra toekenningen in verband met de leerlingenstijging bij het ROC. Een deel van de extra ontvangen baten is doorgesluisd (gealloceerd) naar het Saldo collectief personeel en het Saldo bedrijfsvoering. Het verschil tussen het resultaat van 2009 en 2008 wordt verklaard door de in 2009 extra ontvangen rijksbijdragen.
Financiële verhoudingen De financiële verhoudingen van Stichting Onderwijsgroep Tilburg uit de staat van baten en lasten 2009 en 2008 in vergelijking tot de gehele BVE-sector zijn onderstaand weergegeven. Baten Batenverhouding 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2009 2009 2008 2008 Overige baten 3% 4% Werk in opdracht van derden 4% 3% College-, cursus-, lesgelden 2% 3% Overige overheidsbijdragen 6% 7% Rijksbijdragen 85% 83% 100% 100% Lasten Lastenverhouding 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2009 2008 2009 2008 Overige lasten 10% 10% Huisvestingslasten 6% 6% Afschrijvingen 5% 10% Personele lasten 79% 74% 100% 100% In de bovenstaande vergelijking dient in acht genomen te worden dat binnen de Stichting Onderwijsgroep Tilburg sprake is van zowel BVE onderwijs als Voortgezet Onderwijs.
Geconsolideerde balans De kasstromen over de jaren 2009 en 2008 kunnen als volgt worden weergegeven. 2009 2008 Kasstroom uit operationele activiteiten 6.062.000 4.597.000 Kasstroom uit investeringsactiviteiten -2.280.000-4.497.000 Kasstroom uit financieringsactiviteiten -2.152.000-2.127.000 Mutatie liquide middelen 1.630.000-2.027.000 Uit bovenstaande blijkt dat de toegenomen liquiditeit het gevolg is van een positieve kasstroom uit operationele activiteiten. De balansverhoudingen van de instelling kunnen ultimo 2009 en 2008 als volgt worden weergegeven. 2009 2008 Eigen vermogen 20.766.000 21.205.000 Voorzieningen 19.403.000 19.191.000 Langlopende schulden 27.192.000 29.345.000 67.361.000 69.741.000 Vastgelegd op lange termijn in vaste activa 60.963.000 63.604.000 Financieringsoverschot 6.398.000 6.137.000
De financiële kengetallen van Stichting Onderwijsgroep Tilburg uit de balans ultimo 2009 en 2008 zijn onderstaand weergegeven. Activa zijde balans Balansverhouding 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2009 2009 2008 2008 Liquide middelen 25% 23% Vorderingen en voorraden 6% 7% (Im)materiële vaste activa 69% 70% 100% 100% Passiva zijde balans Balansverhouding 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2009 2009 2008 2008 Schulden kort 24% 24% Schulden lang 31% 32% Voorzieningen 22% 21% Eigen vermogen 23% 23% 100% 100%
De ontwikkeling in het geconsolideerde eigen vermogen kan als volgt worden weergegeven. Eigen vermogen 2009 2008 Eigen vermogen 20.766.000 21.205.000 De solvabiliteitsverhouding bedraagt ultimo 2009 23,5% ten opzichte van ultimo 2008 23,4%. Ultimo 2008 bedroeg de solvabiliteitsverhouding voor het gehele BVE-veld 37% (bron: Publicatie Financiële gegevens BVE Cfi d.d. september 2009). Herkomst van middelen in euro's Herkomst Realisatie Rijksbijdragen VO 21.946.000 Rijksbijdragen MBO 60.693.000 Bijdragen Educatie 6.610.000 Additionele Middelen 14.780.000 Totaal 104.029.000 Allocatie van middelen in euro's Allocatie Realisatie Voortgezet onderwijs 17.676.000 Middelbaar beroepsonderwijs 28.482.000 Bedrijfsgroepen 6.165.000 Educatie 4.028.000 Innovatie 2.628.000 Dienst Onderwijs 773.000 SSC Beheer 7.051.000 SSC Facilitair 11.353.000 Collectieve voorzieningen 21.792.000 Instelling 4.081.000 Totaal 104.029.000
w w w.. n l