VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL UKKEPUK BASISSCHOOL OP GEN HEI Locatie peuterspeelzaal basisschool Op Brinnr. 20TD Plaats Landgraaf Onderzoeksnummer 10011 + 10010 Documentnummer 3372730 Datum onderzoek 3 september 2012 Datum vaststelling rapport 4 oktober 2012 Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 1 van 10
Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 2 van 10
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Landgraaf. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vralijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krij automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervols bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvan een rapportage met de bevindin van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: http://www.onderwijsinspectie.nl/onderwijs/voor-+en+vroegschoolse+educatie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindin van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Landgraaf. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: http://www.onderwijsinspectie.nl/onderwijs/voor-+en+vroegschoolse+educatie. Werkwijze onderzoek Peuterspeelzaal en basisschool Op Gen zijn twee van de (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volde activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindin van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volde onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volde oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeterin zijn drind nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeterin zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 3 van 10
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locaties en de bevindin van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a (jongsten): 16, waarvan aantal doelgroeppeuters onbekend Aantal peuters in groep b (jongsten): 16, waarvan aantal doelgroeppeuters onbekend Aantal peuters in groep c (VVE-groep): 16, waarvan 5 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1: 9, waarvan 0 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 1-2: 24, waarvan 7 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 2: 32, waarvan 4 doelgroepkleuters Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 4 van 10
2. HET TOTAALBEELD Voorschool en de vroegschool Op verzor in Landgraaf-Nieuwenha voor- en vroegschoolse educatie. Hoewel ze al langer in hetzelfde gebouw zijn gehuisvest is de samenwerking in het kader van VVE nog recent en beperkt. De focus op kwaliteitsverbetering van VVE is bij alle betrokkenen gegroeid en daarmee lijkt een gunstig perspectief aanwezig. Op grond van de beschikbare zelfevaluaties van de twee locaties, de ontvan documenten, de gevoerde gesprekken en de groepsobservaties, komt de inspectie tot de conclusie dat de voor- en vroegschool een voldoende tot soms zelfs goede kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie laten zien. De voor- en vroegschool hebben in hun zelfevaluatie een realistisch beeld van hun ei kwaliteit neergezet. Omdat en Op de zelfevaluatie al in april 2012 hebben ingevuld wijkt de inspectie bij deze locaties meerdere malen af van hun ei oordeel. Als belangrijkste verklaring daarvoor geldt dat de digitale vralijst van de inspectie al aanleiding is geweest om bij meerdere indicatoren verbeterin uit te voeren. Die zijn in dit onderzoek al zichtbaar en hebben geleid tot een positiever oordeel door de inspectie. Het teovergestelde is echter ook op enkele indicatoren het geval. Het kwaliteitsbeeld laat op de voorschool op meerdere aspecten een positief beeld zien. Dat geldt in ieder geval voor de kwaliteit van uitvoering van VVE, op de differentiatie na. Op de overige aspecten zijn nog meerdere verbeterpunten geconstateerd. De belangrijkste verbeterpunten voor de voorschool lig nog bij begeleiding en zorg. Daarnaast zijn voor zowel de voor- als vroegschool verbeterpunten geconstateerd op de aspecten ouderbetrokkenheid, leerlinzorg, kwaliteitszorg en de doorgaande lijn in de voor- en vroegschoolse educatie. Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 5 van 10
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Nb. De indicatoren die de inspectie anders heeft beoordeeld dan de voor- of vroegschool in hun zelfevaluatie, zijn gemerkt met een *. A CONDITIES A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool ja ja A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 nvt A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 2* nvt getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Speelplezier (voorschool) Kleuterplein (vroegschool) A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 nvt A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 2 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 nvt A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 3 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 3* A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 nvt In juni 2012 heeft de GGD in haar inspectie wel de peuterspeelzaal, maar niet de VVE-groep geïnspecteerd. Daardoor is maar één van de zeven indicatoren in het 8 e domein (voorschoolse educatie) beoordeeld. De inspectie van het onderwijs heeft daarom in dit onderzoek de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie onderzocht. Hierbij is vastgesteld dat de voorschool aan alle gestelde eisen ten aanzien van de basiskwaliteit voldoet. Omdat de leidsters van de VVEgroep ook de tweejarige cursus voor het programma Speelplezier succesvol hebben gevolgd, beoordeelt de inspectie hun scholing als voorbeeld voor anderen. De leidsters van de twee jongste groepen peuters zijn bezig met een verkorte opleiding voor het programma. In Landgraaf is gekozen voor een planmatig VVE-aanbod vanaf 3-jarige leeftijd. De tweejari komen maar twee dagdelen naar de peuterspeelzaal en krij wel enkele activiteiten uit Speelplezier aangeboden, maar dit gebeurt niet planmatig en volledig. Basisschool Op geeft aan formatief niet de ruimte te hebben om de groepen kleuters voor tenminste tien uur per week te splitsen in kleinere instructiegroepen. Een extra leerkracht heeft maar een beperkt aantal uren per week voor de drie groepen kleuters beschikbaar. De dubbele bezetting in de vroegschool is daarmee een verbeterpunt. Bij de invoering van Kleuterplein op de vroegschool is wel aandacht besteed aan belangrijke elementen van de methode, maar dat was geen specifieke scholing of training. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3* 3 B3 Intake 2* 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen * B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2* 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2* 3* B7 Rekening houden met de thuistaal Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 6 van 10
De ouders waarmee de inspectie heeft gesproken zijn over zowel de voor- als vroegschool zeer tevreden. De kinderen gaan met plezier naar de (voor)school, maken een merkbare ontwikkeling door en de leidsters/leerkrachten signaleren vroegtijdig eventuele achterstanden of problemen. Het vergroten van de ouderbetrokkenheid bij voor- en vroegschoolse educatie is in ontwikkeling, maar toch op meerdere indicatoren nog een verbeterpunt. Zo is het intakeformulier van de voorschool te beperkt. Buiten de algemene vra en fysieke bijzonderheden, wordt niet doorgevraagd naar het ontwikkelingsniveau, bijzondere kind- en gedragskenmerken van de peuter. Op deze punten verdient de intake en verslaglegging daarvan nog een verbetering. Door middel van een themabrief voor ouders stimuleren de voor- en vroegschool om ook thuis met de kinderen ontwikkelingsgerichte activiteiten uit te voeren. Daarin zijn de liedjes, woorden, suggesties voor spelletjes, leesboeken en expressie opomen, die te maken hebben met het actuele thema op de (voor)school. Om ouders ook te betrekken bij de activiteiten die binnen de (voor)school plaatsvinden, maakt gebruik van een inloop-meespeelkwartier. In de kleutergroepen is dit jaar een start gemaakt met een meespeelkwartier aan het eind van de ochtend. In de vroegschool is dit tot nog toe de enige participatie van ouders bij vroegschoolse educatie in de klas. Bij de voorschool worden ook wel andere activiteiten georganiseerd, maar vols de leidsters valt de opkomst/deelname te. Ze zoeken naar manieren om meer ouders te betrekken bij VVE-activiteiten in de zaal. De ouderparticipatie is voor zowel de voor- als vroegschool hiermee nog een verbeterpunt. Dit punt ligt in het verlengde van een gericht ouderbeleid dat op zowel de voor- als vroegschool nog verder ontwikkeld moet worden. Dat is ook nog een verbeterpunt. Kenmerken van de ouderpopulatie worden momenteel nog maar beperkt geïnventariseerd. Op basis van een grondige analyse van deze en andere relevante kenmerken van en verschillen binnen de ouderpopulatie zouden doelen, middelen en activiteiten geformuleerd moeten worden waarmee de voor- en vroegschool invulling willen gaan geven aan het educatief partnerschap met de ouders in het kader van voor- en vroegschoolse educatie. De frequentie waarmee alle ouders van door de leidsters geïnformeerd worden over de ontwikkeling van hun kind is te laag. Alleen in de VVE-groep (3-jari) zijn twee oudergesprekken gepland. Ook voor de jongste peuters zou tenminste één oudergesprek gepland moeten worden, bijvoorbeeld na de eerste gewenningsweken. Deze gesprekken moeten structureel met alle ouders plaatsvinden, naast de meer informele en vluchtige gesprekjes tijdens de inloopkwartieren. Op de vroegschool vinden met alle ouders meerdere tien-minuten gesprekken met alle ouders plaats, aan de hand van observatie- en toetsgegevens. Daarmee voldoet de vroegschool aan de gestelde eisen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3* 3* C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 4 3 C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdad en spel- en taaluitlokkend 4* 3 Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 7 van 10
C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op 3 nvt elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de 4 3 kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 2 3 In de voorschool wordt gebruik gemaakt van het programma Speelplezier en in de vroegschool van het programma Kleuterplein. Daarmee is sprake van een integraal VVE-aanbod. Beide programma s worden gebruikt zoals ze bedoeld zijn, zij het dat op de vroegschool met vier thema s uit het programma en verder ei thema s de minimale variant wordt toegepast. Tot nu toe stellen de voor- en vroegscholen nog hun ei jaarplanning op, maar in het koppeloverleg wordt al gesproken over het afstemmen van enkele thema s. Voor de themaplannin wordt gebruik gemaakt van de formats en handreikin van de programma s. De vroegschool gebruikt ei weekplannin, waarin ook de differentiatie naar ontwikkelingsniveaus herkenbaar is. In voorschool is dit niet het geval. De belangrijkste oorzaak daarvoor ligt in het feit dat de zorgmodule van het programma passend onderwijs niet wordt gebruikt. Daardoor is in geen sprake van een planmatige differentiatie naar ontwikkelingsniveau van de peuters (indicator C1.4), noch gebeurt dit ook feitelijk tijdens de activiteiten (indicator C3.7). Dit zijn nog verbeterpunten. De kwaliteit van het pedagogisch handelen voldoet aan de gestelde eisen. De empathische en respectvolle wijze waarop de leidsters met de peuters omgaan, kan gelden als voorbeeld voor anderen. Hoewel de inrichting van de lokalen in de vroegschool voldoende aantrekkelijk en spelen taaluitlokkend zijn ingericht, vindt de inspectie de wijze waarop in het actuele thema in alle hoeken herkenbaar aanwezig is een voorbeeld voor anderen. Binnen het educatief handelen is het proces van activiteitengericht werken naar doelgericht werken al ver gevorderd. De leidsters hebben daarbij in het werken met de peuters de zone van nabije ontwikkeling helder voor de geest. Dat is te zien tijdens de begeleide en ook meer vrije activiteiten. Zowel leidsters als leerkrachten werken gericht aan taal- en rekenontwikkeling. De inspectie vraagt overis aandacht voor meer taaluitin door de peuters. De leidsters zijn nogal veel aan het woord en veel peuters volstaan daardoor met losse woorden of hoofdbewegin. Doordat de kleutergroepen groot zijn moeten de leerkrachten hun tijd en aandacht verdelen over veel kinderen. Daardoor hebben ze minder mogelijkheden om intensief met subgroepjes kinderen te werken, zoals die binnen de peutergroep wel bestaan. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Vol van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2* 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep 2 3 en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 3 Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 8 van 10
D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden 3* 3 3* 3* Doordat de zorgmodule van het programma Speelplezier in de voorschool niet wordt gebruikt, wordt de ontwikkeling van de peuters nu maar beperkt gevolgd door middel van de peutertoetsen van het Cito op 3- en bijna 4-jarige leeftijd. Het is wenselijk om het observatiesysteem van het programma in gebruik te gaan nemen en daarnaast te overwe of per thema de beheersing van de belangrijkste leerdoelen en/of kernwoorden vastgesteld en vastgelegd kunnen worden. Daardoor kan het ontwikkelingsproces beter gevolgd en sneller bijgestuurd worden dan nu het geval is. Omdat de ontwikkeling van de peuters nu beperkt wordt gevolgd, zijn maar weinig signalen die leiden tot een planmatige begeleiding van subgroepjes of individuele peuters die extra aandacht behoeven. De begeleiding en zorg door de ei leidsters zijn voor verbeterpunten. De vroegschool voldoet op dit aspect aan alle gestelde eisen. Als aandachtpunt voor Op geldt echter ook dezelfde opmerking omtrent de evaluatie van de belangrijkste leerdoelen per thema, inclusief de kernwoorden van het thema. Voor de kinderen waarvoor de voor- en vroegschool zelf onvoldoende antwoord hebben op de hulpvraag, worden externe specialisten of ketenpartners ingeschakeld. Met regelmaat is een logopedist aanwezig en worden kinderen besproken in het ZAT-team. De regionale Verwijsindex wordt gebruikt. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 2* E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2* 2* E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 3* verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3* 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken nvt 2 Op het gebied van kwaliteitszorg zijn op de voor- en vroegschool al een aantal noodzakelijk stappen gezet, maar verdere ontwikkeling is nog gewenst. De bestandsopname VVE door de inspectie van het onderwijs wordt als ijkpunt gezien door de voor- en vroegschool om de kwaliteit in beeld te krij en verder te verbeteren. De digitale vralijst in april 2012 is op meerdere punten al aanleiding geweest om tot ontwikkeling en/of verbetering over te gaan. De zelfevaluatie van de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie en de opbrengsten is nog een belangrijk element dat moet verbeteren. Aanzetten daartoe in de vorm van het bepalen van kwaliteitsindicatoren en ideeën over de wijze waarop het kwaliteitsonderzoek zijn er wel, maar nog pril. VVE is bij de vroegschool ook nog geen specifiek kwaliteitsthema, waarover al eerder is gerapporteerd. beschikt wel over de toetsresultaten van de oudste peuters, maar er vindt nog geen analyse plaats op groeps- of zaalniveau. De toetsresultaten zouden naast het ambitieniveau van de voorschool gelegd moeten worden en indien ze daar ver van afwijken, zou een analyse duidelijkheid moeten verschaffen over mogelijke oorzaken binnen de voorschoolse educatie. De vroegschool is dit jaar met externe ondersteuning bezig met het analyseren op groepsniveau van de toetsgegevens van de kleuters, maar beschikt tijdens dit onderzoek nog niet over een volledige en vastgelegde analyse met conclusies. Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 9 van 10
F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3* 3* F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen 4 nvt naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zor voor een warme overdracht 4* 4* F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is 2 2 op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Hoewel de voor- en vroegschool al meerdere jaren bij elkaar in hetzelfde gebouw zijn gehuisvest, is pas sinds circa twee jaar sprake van samenwerking. In het koppeloverleg wordt dit jaar gekeken naar mogelijkheden om thema s op elkaar af te stemmen en tevens vindt in dit overleg de warme overdracht plaats van alle peuters die doorstromen naar deze vroegschool. De wijze en de inhoud van deze overdracht kan gelden als voorbeeld voor andere VVE-locaties. In de afstemming van de doorgaande lijn verdienen het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen, de interne begeleiding en de ouderbetrokkenheid nog bijzondere aandacht. Dat zijn nog verbeterpunten binnen dit aspect. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken nvt nvt G2 De resultaten zijn van voldoende niveau nvt nvt G3 Verlengde kleuterperiode nvt 3 Omdat er op gemeentelijk niveau geen eenduidige afspraken zijn gemaakt en vastgelegd over de te bereiken leerresultaten bij VVE, kan de inspectie geen oordeel uitspreken of de voor- en vroegschool ook deze resultaten hebben gerealiseerd. Het aantal kleuters dat in schooljaar 2010-2011 een verlenging van de kleuterperiode heeft gehad, blijkt vols opgave van de vroegschool onder het landelijk gebruikelijke aantal te lig. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: 127532 Onderzoeksdatum: 03-09-2012 Pagina 10 van 10