VIRA (Vlaams Nederlandse Vereniging voor Internationale Relaties Anders) 526 Louizalaan 1050 Brussel vira@mail.org www.vira org.be 23 september 2010 WEERGAVE VAN DE POWERPOINT PRESENTATIE GEGEVEN BIJ DE VLAAMS NEDERLANDSE VERENIGING VOOR INTERNATIONALE RELATIES (VIRA) IN DE UNIVERSITAIRE STICHTING TE BRUSSEL OP 16 SEPTEMBER 2010 CHINA: DE PORSELEINEN GROOTMACHT door Gustaaf GEERAERTS Directeur Brussels Institute of Contemporary China Studies, Vrije Universiteit Brussel Wat voor macht is China? Is China op weg een wereldmacht te worden? Revisionistisch of status quo? Verschillende visies Realisme Liberalisme Sociaal constructivisme Macht/capaciteiten Economisch Financieel Technologich Militair Geografie Bevolking Territorium Grondstoffen Identiteit Een grootmacht in wording Groeiende impact op de rest van de wereld Tweede grootse economie Grootste exporteur Tweede grootste importeur Groeiend belang als buitenlands investeerder en crediteur Groeiende militaire macht Enig groeiland dat op termijn de VS kan evenaren en mogelijk overtreffen China genereert een fundamentele verschuiving in de mondiale en regionale machtsverdeling Porseleinen grootmacht Bijzonder, fascinerend en functioneel Unieke geschiedenis en cultuur Een heel eigen politiek systeem 1
Fragiel Continentale macht met lange kwetsbare landsgrenzen (14 buurlanden) Ontwikkelingsland/BBP per Capita Sterke exportafhankelijkheid in combinatie met onderontwikkelde binnenlandse markt Binnenlandse problemen: groeiende ongelijkheid (GINI: 0,47), verloedering milieu, corruptie, ongelijke regionale economische ontwikkeling, veroudering bevolking Moeilijke overgang van van efficiency driven naar technology driven economie Eenzame groeimacht BBP & bevolking (2007)*/GCI (2010)** GDP, billion $ GDP per head, $ Population, m GCI US 13,843 45,820 302 4 China 7,168 5,420 1,323 27 Japan 4, 286 33,630 127 6 India 3,031 2,730 1,110 51 Russia 2,059 14,460 142 63 EU 27 14,824 30,100 492 Germany 2,768 33,510 83 5 UK 2,230 36,580 61 12 France 2,117 34,630 61 15 *Bron: The Economist Intelligence Unit/**WEF Global Competitiveness Report Aandeel wereld BBP: prognose* 1995 2007 2020 2030 US 21.7 19.4 18.3 16.6 China 5.5 10.1 17.7 22.7 Japan 8.3 6.0 4.6 3.6 India 3.1 4.3 6.9 8.7 Russia 2.8 2.9 3.1 2.7 EU 27 24.5 20.8 18.6 15.6 Germany 5.3 3.9 3.2 2.5 UK 3.4 3.1 2.9 2.5 France 3.6 3.0 2.5 2.1 *Bron: Economist Intelligence unit 2
Percentage in wereld BNP (voorbije 500 jaar) Militaire uitgaven (SIPRI) Land Uitgaven, milj. $ (2009) % BBP (2008) VS 663,2 4,3 China 98,8 2,0 GB 69,2 2,5 Frankrijk 67,3 2,3 Rusland 61,0 3,5 Duitsland 48,0 1,3 Japan 46,8 0,9 Saudi Arabië 39,2 8,2 Italië 37,4 1,7 Indië 36,6 2,6 3
Geografie Machtspotentieel Werking van het machtsevenwichtmechanisme Belangen van grootmachten Strategische relaties met andere grootmachten Relatie offence/defence China: de geografie van een grootmacht? Uitgestrekt grondgebied: 9.596.960 km² Grote bevolking: 1.300.000.000 Rijk aan natuurlijke hulpbronnen: steenkool, ijzererts, petroleum, gas, kwikzilver, tin, wolfraam, mangaan, aluminium, lood, zink, uranium, hydro kracht Momenteel sterk afhankelijk van invoer van grondstoffen en energiebronnen als gevolg van de zeer snelle economische ontwikkeling Indien verdere economische en technologische ontwikkeling succesvol: Relatief hoge mate van strategische autonomie mogelijk (op de lange termijn) Afnemende afhankelijkheid van extern aangevoerde grondstoffen (relatief) Afnemende afhankelijkheid van buitenlandse markten op lange termijn (relatief) Voorwaarde: uitbouw van binnenlandse markt Strategische diepte China: continuering continentale strategie? China heeft nu meer dan ooit voorheen zijn landsgrenzen veilig gesteld 14 buurlanden Daarmee stelt zich de vraag: zal het nu proberen een volwaardige maritieme projectiecapaciteit uit te bouwen? China s landsgrenzen blijven kwetsbaar Ontwikkeling van een volwaardige maritieme capaciteit is zeer duur Zou de zo noodzakelijke duurzame ontwikkeling op de helling zetten Dubbele identiteit Enerzijds beschouwt China zichzelf nog steeds als een ontwikkelingsland dat onrecht werd aangedaan door de imperialisten en daarom recht heeft op consideratie en steun Hoewel China snel groeit zit het nog steeds in een vroegere fase van ontwikkeling en wordt het geconfronteerd met een groot aantal interne problemen waardoor het nog niet het volle gewicht van zijn internationale verantwoordelijkheden kan schragen Anderzijds ziet China zichzelf wel degelijk als een groeiende macht die goed op weg is de glorie van de oude dynastieën in eer te herstellen en daarom recht heeft op gelijke behandeling en respect Keer op keer blijkt hoe gevoelig China wel is op dit punt 4
China s ontluikend identiteitsdilemma Er is een toenemende spanning tussen China s identiteit van ontwikkelingsland en die van groeiende globale en regionale macht China s beleid wordt in de eerste plaats gedreven door de noodzaak om de snelle binnenlandse ontwikkeling in stand te houden een objectief dat overigens vaak leidt tot conflicten met met gevestigde Westerse belangen Maar alleen al de omvang van China s ontwikkeling is bezig de logica van de globalisering te veranderen en maken die tot een kritische factor in de internationale economie Denk maar even aan de impact van Beijing s stimuluspakket voor de heropleving van de mondiale groei Naarmate China s economisch succes aanhoudt verwachten in het bijzonder de ontwikkelde landen dat het meer verantwoordelijkheid zou opnemen in de ondersteuning van een duurzame mondiale economie Beijing staat zo onder druk om een precair evenwicht te zoeken tussen duurzame binnenlandse economische ontwikkeling, die het als de meest dringende uitdaging beschouwd, en de evolutie van China tot een verantwoordelijke grootmacht, die het ziet als een ambitie op de langere termijn Triangulaire interdependentie China s ontwikkeling heeft een tringualaire interdependentie doen ontstaan tussen Noord Amerika, Europa en Azië Maar precies vanwege zijn dubbele identiteit past China niet zo meteen in de puzzel Daar waar het Westen China steeds meer als een mondiale economische speler gaat zien, beschouwd China zich in eerste instantie nog steeds als ontwikkelingsland De eerste perceptie geeft vorm aan de beleidsperspectieven buiten China; de tweede is de belangrijkste drijfveer van Beijing s beleid China en de wereld China heeft de wereld evenzeer nodig als de wereld China China kan zijn groei alleen maar bestendigen indien zijn regionale en mondiale omgeving stabiel blijven Beijing moet China s ontwikkeling in banen leiden die de andere hoofdspelers geruststellen en hen er van weerhouden Beijing tegen te werken, of erger nog, China in te dammen Beijing s voornaamste taak is een evenwicht te vinden tussen enerzijds, het voldoen aan toenemende internationale verwachtingen en anderzijds, het lenigen van aanhoudende binnenlandse behoeften Verlicht multilateralisme De Chinese leiders hebben er belang bij het mondiale bestuur (global governance) mede te helpen te versterken De ontluikende multipolariteit maakt mondiaal bestuur alsmaar complexer en dreigt een onveilige conditie te worden in afwezigheid van een toereikend multilateralisme Multilateralisme kan alleen effectief zijn indien alle betrokken partijen bereid zijn de onderlinge verschillen in perceptie en belangen te overstijgen en er naar streven een pragmatische concensus op te bouwen over hoe elkaars buitenlanbeleid complementair en wederzijds voordelig te maken 5
Ik noem dit verlicht multilateralisme, meer bepaald een conceptie die én pragmatisch is én rekening houdt met de groeiende mondiale culturele diversiteit China kan ook hier een vooraanstaande rol spelen Belangrijke trends Politiek van goed nabuurschap t.a.v. belangrijke staten in periferie Rusland, Zuid Korea, India en Centraal Aziatische en Oost Asiatishe landen Japan? Politiek van partnerships Strategic partnership is hoogste niveau Regionale economische integratie onder welwillend leiderschap van China East Asian Economic Zone (zonder VS) China ASEAN Free Trade Area (CAFTA) Verdiepen van economische interdependentie met VS bondgenoten in de regio Zuid Korea, Taiwan, Australië en Japan Groeiend aantal handelsmissies naar alle uithoeken van de wereld Veiligstellen toevoer van grondstoffen en energie Assertievere opstelling in VN, WHO en andere internationale organisaties Assertievere internationale en regionale rol G20 Six party talks over N Korea s nucleair arsenaal Shanghai Cooperation Organisation ARF ASEAN + 3 Groeiende aandacht voor uitbouw van soft power op basis van Confucianisme met zijn nadruk op harmonie en rechtlijnigheid Conclusie Omgaan met China plaatst ons voor een enorme uitdaging die met omzichtigheid en het nodige inzicht dient te worden aangepakt Historisch gezien zijn periodes waarin nieuwe machten opkomen, altijd al problematisch geweest. De geschiedenis leert ons ook dat ongewenste escalaties meestal voortvloeien uit verkeerde percepties,foutieve inschattingen en overreacties Daarom is het zaak zowel de mogelijkheden als de uitdagingen in het achterhoofd te houden en die op een zo constructief mogelijke manier met elkaar te verbinden De komende twee decennia zal China zich in eerste instantie op zijn interne ontwikkeling blijven concentreren teneinde de talrijke binnenlandse problemen het hoofd te kunnen bieden China s behoefte aan een stabiele omgeving en zijn toenemende participatie in internationale instituties bieden gelegenheden om de percepties en de belangenpolitiek van Beijing te beïnvloeden Een constructief engagement dat zich bewust is van China s identiteitsdilemma, is hierbij de meest aangewezen weg 6
China en zijn buren 7