25. 21e eeuwse vaardigheden: wat moet je er mee en wat kan je er mee?
21 e eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs - stand van zaken- SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Petra Fisser NRO Congres Samen op Expeditie Amersfoort, 4 november 2015
SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als landelijke kennisinstelling Curriculumontwikkeling: ontwikkelen en onderhouden van landelijke leerplankaders (kerndoelen, eindtermen, examenprogramma s, referentieniveaus) ondersteunen en adviseren van OCW m.b.t. leerplanontwikkeling uitvoering van onderzoek ter ondersteuning van deze twee hoofdtaken primair en voortgezet onderwijs (incl. speciaal onderwijs)
Welk onderwijs nu voor straks?
21 e eeuwse vaardigheden 2014: Wat wilden we weten? Wat zijn de vaardigheden van de toekomst? Hoeveel aandacht is er voor deze vaardigheden in het primair onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs? 2014: Wat hebben we gedaan? Debat gevolgd en literatuuronderzoek gedaan om te bepalen om welke vaardigheden het zou moeten gaan Kerndoelen en leermiddelen onderzocht Vragenlijst en case studies van scholen Discussiebijeenkomsten met leraren en andere experts http://www.slo.nl/toekomstgerichtonderwijs
Analyse kerndoelen & referentieniveaus 21e eeuwse vaardigheden komen aan de orde, maar in geringe mate Meeste aandacht voor: Communiceren Zelfregulering Sociale en culturele vaardigheden Weinig aandacht voor: Probleemoplosvaardigheden Samenwerken Digitale geletterdheid (po) Creativiteit
Analyse van leermiddelen Weinig doelgericht, substantieel en systematisch aandacht voor de vaardigheden in leermiddelen Weinig aandacht voor probleemoplosvaardigheden, creativiteit en sociale en culturele vaardigheden Meer aandacht voor de vaardigheden in geïntegreerde methodes
Voorbeelden uit methodes PO Bedenken van een nieuw voorwerp voor de fopwinkel (creativiteit, Nederlands) Bedenken hoe een pretparkattractie boeiender gemaakt kan worden (probleemoplosvaardigheden, Nederlands) Kennismaken met computertaal (ICT-basisvaardigheden, Rek-wis) Gezamenlijk een tijdschrift ontwikkelen (samenwerken/communiceren, OJW) VO Vorm je mening over 'zwarte piet is racisme' (kritisch denken, AK) Leren hoe een frisdrankautomaat werkt (computational thinking, M&N) Realistische doelen stellen en time managen bij grotere opdrachten (zelfregulering, AK) Reclamefilmpje maken om een boek te promoten (creativiteit/communiceren, NL)
Analyse van de onderwijspraktijk Vragenlijst 822 leraren po 867 leraren vo onderbouw Extra respons: 1139 leraren Tweede Fase Case studies 10 po-scholen, 9 vo-scholen Mix van traditioneel/traditioneel vernieuwend/veelbelovend
Wat gebeurt er in de lespraktijk? Vaardigheden worden belangrijk gevonden Soms tot regelmatig aandacht voor de vaardigheden in de les Meer aandacht voor vaardigheden in po (bovenbouw) dan vo-onderbouw!
Digitale geletterdheid Mate van aandacht voor ICT-(basis)vaardigheden (gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd) Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan ICT- (basis)- vaardigheden dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Digitale geletterdheid Mate van aandacht voor mediawijsheid (gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd) Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan mediawijsheid dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Digitale geletterdheid Mate van aandacht voor informatievaardigheden (gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd) Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan informatievaardigheden dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Creativiteit Mate van aandacht voor creativiteit (gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd) Er zijn geen significante verschillen tussen leraren po en onderbouw vo, en ook niet tussen leraren in verschillende leerjaren po. meer resultaten m.b.t. de andere vaardigheden, zie http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse
Lespraktijk: uitkomst case studies Scholen die (meer) aandacht besteden aan doen dit vanuit: pedagogische visie of schoolprofiel (bijv. technasium, cultuurprofielscholen) projectonderwijs, weinig (structureel) in leergebieden Leraren vinden innovatieve toepassing vaardigheden vaak lastig vorm te geven Kritisch denken, probleemoplosvaardigheden, digitale geletterdheid worden complex gevonden Meerderheid van de leraren (67%) voelt zich niet voldoende toegerust en heeft behoefte aan lesmateriaal en professionalisering
Conclusie 2014 21 e eeuwse vaardigheden komen weinig structureel en doelgericht aan de orde Leraren hebben meer houvast nodig Gegeven het belang van de vaardigheden is meer aandacht wenselijk Inbedden in bestaande leergebieden meest kansrijke optie
Project 21EV in 2015 QuickScans 21e eeuwse vaardigheden Inventarisatie huidige onderwijspraktijk & internationale studie Concretiseringen In 2015 probleemoplosvaardigheden, creativiteit en digitale geletterdheid omdat uit het onderzoek van 2014 bleek dat deze vaardigheden op dit moment het moeilijkst uit te voeren, onduidelijk of nog weinig bekend zijn Ontwerpen, ontwikkelen en evalueren van voorbeeldmatige uitwerkingen geschikt voor in ieder geval po en onderbouw vo probleemoplossen, creativiteit en digitale geletterdheid Nederlands, kunst en cultuur, rekenen/wiskunde en mens en maatschappij Inzicht in de manier waarop kaders en instrumenten voor het volgen en beoordelen van leerlingen ontworpen en ontwikkeld kunnen worden
curriculumvandetoekomst.slo.nl
Beschikbare voorbeeldmaterialen PO Probleemoplossen Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw Nederlands, bovenbouw Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw Creativiteit Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw Aardrijkskunde, onder-, middenbouw Natuurkunde, bovenbouw Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw Digitale geletterdheid Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw Nederlands, bb
Beschikbare voorbeeldmaterialen VO Probleemoplossen Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2 Nederlands, vmbo b/k, klas 2 Natuurkunde, onderbouw Aardrijkskunde, onderbouw Wiskunde, onderbouw Creativiteit Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2 Aardrijkskunde, onderbouw Digitale geletterdheid Wiskunde, onderbouw Nederlands, onderbouw
SLO-project in 2016 Afronden van een deel van de lesvoorbeelden van 2015 Verder met digitale geletterdheid Nieuwe vaardigheden, een keuze uit: kritisch denken sociale en culturele vaardigheden zelfregulering communiceren samenwerken
Vragen, opmerkingen, etc. Petra Fisser p.fisser@slo.nl Ook bij interesse in het gebruik (en evaluatie!) van de lesvoorbeelden creativiteit, probleemoplossen en digitale geletterdheid!