1
INHOUDSOPGAVE Voorwoord Blz. 03 1 Inleiding - Dagvoorzitter: Drs. J. Bousaid Blz. 04 2 Opening - Minister M. Miskin Blz. 06 3 Presentaties 3.1. Inleider Dr. K. Nurse Blz. 08 3.2 Inleider Dr. Ir. N. Flach Blz. 08 3.3 Inleider Drs. M.Panday Blz. 09 3.4 Inleider Prof. Dr. P. Persad Blz. 09 4 Samenvatting presentaties Blz. 10 5. Innovatie binnen Telesur D. Currie CEO Telesur Blz. 11 6 De eerste Surinaamse Innovatie Award 6.1 Innovatief perspectief van het Ministerie van Handel en Industrie Blz. 12 Minister Miskin 6.2 Finalisten 1 ste Surinaamse Innovatie Award Blz. 14 6.3. Jomi Cosmetics - Alma Roberts Blz. 15 6.4 Moengo Minerals - Rogier Cameron Blz. 16 6.5. Nana Resources Management System Blz. 17 7. Bekendmaking winnaar - en uitreiking 1 ste Surinaamse Innovatie Award Blz. 18 7.1 Tweede en derde plaats Blz. 20 7.2 Winnaar publieksprijs Blz. 21 8 20 geselecteerden voor de workshop voor Uitvinders en Innovatieve Ondernemers Mw. G. Blz. 22 9 Slotwoord - Dhr. K. Woei-A-Tsoi [Directeur IntEnt Suriname] Blz. 23 10 Bijlagen - overzicht Blz. 24 Presentatie: Innovation and Governance in Small States Dr. K.Nurse Presentatie: Samen bedenken samen doen Dr. Ir. N. Flach Presentatie: Innovatie in het Toerisme Drs. M. Panday Presentatie: Caribbean Invention and Innovation Centre- Prof. Dr.P. Persad Discussie: Publiekspanel vs. Inleiders 2
VOORWOORD Geachte lezer, Hierbij het verslag van het Seminar Innovatief Ondernemerschap met als afsluiting de uitreiking van de 1 ste Surinaamse Innovatie Award en de bekendmaking van de bedrijven die geselecteerd zijn om gratis deel te nemen aan de Innovation workshop van het Suriname Business forum (SBF) en het Caribbean Invention and Innovation Centre (CIIC) Het geheel is begonnen met de United Business Fair, een 2-daags Highclass-event, gehouden op 15 en 16 oktober jl. in Torarica, waarbij diverse topzaken en nieuwe innovaties binnen de corporate wereld hun waar en diensten tentoonstelden. De beurs was tevens een platform voor buitenlandse bedrijven die zaken willen doen met Suriname. De landen waarop gefocust werd zijn Curaçao, Aruba en Nederland. IntEnt Suriname heeft vanuit deze opzet i.s.m. United Fair, VSB, ASFA, SBF en AKMOS besloten om ten behoeve van de Surinaamse ondernemers en de gehele Surinaamse economie middels dit seminar, de Innovatie Award en de Innovatie workshop een impuls te geven aan het denken en handelen van onze Surinaamse ondernemers en managers met betrekking tot Innovatief Ondernemen en zodoende een verdiepingsslag te maken die naast awareness ook moet leiden tot de daadwerkelijke uitvoering van innovatieve ideeën door Surinaamse ondernemers. Naast het seminar en de Award uitreiking was deze dag ook bij uitstek de gelegenheid om nationaal, regionaal en internationaal te netwerken. Op de volgende pagina s leest u hetgeen allemaal aan de orde is geweest. Het verslag is gelet op de inleiders, deels in het Engels en deels in het Nederlands.. Wij houden u uiteraard ook op de hoogte van de vervolgacties die hieruit zullen voortvloeien. Kenneth Woei-A-Tsoi Directeur IntEnt Suriname 3
1. INLEIDING Dagvoorzitter Drs. J. D. Bousaid Directeur Hakrinbank Zeer geachte aanwezigen mag ik u allen van harte welkom heten op dit seminar met als titel innovatief ondernemerschap. Mijn naam is Jim Bousaid en ik heb het voorrecht om uw dagvoorzitter te mogen zijn. Ik wil graag enkele personen bijzonder welkom heten. Zijne excellentie de heer Michael Miskin, minister van Handel en Industrie, die straks het seminar formeel zal open. We zijn blij dat enkele parlementsleden hier aanwezig zijn, de heren Melvin Bouva, Harish Manorath en de heer Waldi Adjaiso, van harte welkom. Ik wil ook de verschillende inleiders welkom heten, de heer Keith Nurse, Niels Flach, Martin Panday, die later aanschuift, en de heer Prekash Persad en ik wens hen, met name de buitenlandse gasten een fijn verblijf toe in Suriname en ik wens ze ook veel innovatieve impulsen toe. Als je naar een ander land gaat, zijn er veel impulsen die je opdoet. Ik denk dat er hier ook wat uitdagingen liggen. De directeur van IntEnt Suriname, de heer Woei A Tsoi, die dit seminar organiseert en ook dus de samenwerkende ondersteunende partners te weten. United Business Fair, VSB, ASFA, AKMOS en het Suriname Business Forum, en ook de overige aanwezigen, van harte welkom. Zoals ik u zei gaan we op dit seminar aandacht besteden aan innovatief ondernemerschap, en dit is vanwege het belang hiervan. Innovatie kan gedefinieerd worden als de ontwikkeling en succesvolle invoering van nieuwe of verbeterde goederen of diensten, staat bekend als productinnovatie, of van productie of distributieprocessen, zogenaamd procesinnovatie. De laatste decennia zien we een duidelijke versnelling van het innovatietempo vooral onder invloed van de ICT ontwikkeling, maar ook door processen van globalisatie. Het succesvol toepassen van nieuwe technologische fondsen wordt algemeen gezien als een van de belangrijkste drijvende krachten achter productiegroei. Innovatie is dus goed, niet alleen voor het innoverende bedrijf, die kan zijn productie doen toenemen, zijn marktpositie versterken en zijn rendement verbeteren, maar het is ook voor de samenleving goed, dat we een stukje groei krijgen van het bruto binnenlands product, creatie van werkgelegenheid, inkomensgroei en natuurlijk deviezen-generering als er sprake is van export. Innovaties komen niet zomaar tot stand maar moeten gestimuleerd worden door het creëren van een stimulerende omgeving. Daarbij hebben verschillende actoren en beleidsmakers een rol te vervullen. Goede samenwerking en kennis omtrent wat te doen leiden daarbij tot de meest optimale resultaten. En een van de inleiders zal betogen dat er daarbij wisselende coalities nodig zijn. 4
Dat is dus precies de reden waarom een brede coalitie van Intent als organisator en ondersteuners als UBF, werkgeversorganisaties VSB, ASFA, AKMOS en SBF het initiatief hebben genomen voor het organiseren, resp. ondersteunen van dit seminar en later ook de uitreiking van de eerste Surinaamse Innovatie Award. De doelstelling is, en dan citeer ik, een verdiepingslag te maken die naast awareness en stimulans ook moet leiden tot daadwerkelijke uitvoering van innovatieve ideeën door onze Surinaamse ondernemers. Verschillende deskundige sprekers zullen daartoe innovatief ondernemerschap vanuit verschillende optieken belichten. Ten slotte enkele punten van orde. Graag alle telefoons en cellulairs uit of op silent. Er is simultane vertaling Nederlands-Engels beschikbaar. Na elke presentatie is er een korte ruimte voor maximaal drie vragen beschikbaar voor toelichtende vragen. Er is voldoende tijd ingepland voor de plenaire discussie en ik wil u nu al oproepen om daar actief aan mee te doen. Alle presentaties zullen electronisch beschikbaar zijn, dus je hoeft geen aantekeningen te maken. U moet alleen uw emailadres opgeven. Ik ga nu snel over naar de orde van de dag en nodig de minister van Handel en Industrie, de heer Michael Miskin, uit om zijn openingsspeech uit te spreken. Laten wij hem met applaus verwelkomen. Minister u heeft het woord. 5
2. OPENING SEMINAR INNOVATIEF ONDERNEMERSCHAP Minister Michael Miskin Ministerie van Handel en Industrie Geachte directeur van IntEnt Suriname, de heer Kenneth Woei- A- Tsoi, geachte DNA leden, geachte vertegenwoordigers van VSB, de ASFA, AKMOS en het Suriname Business Forum. Geachte inleiders, Vertegenwoordigers van het Surinaams bedrijfsleven en de overheid, leden van de pers, dames en heren, graag zou ik IntEnt Suriname van harte willen bedanken voor de uitnodiging voor het seminar innovatief ondernemerschap en de uitreiking van de eerste Surinaamse Innovatie Award. Reeds eerder heb ik meerdere malen aangegeven dat wij, de overheid en de private sector, gezamenlijk de verantwoordelijkheid hebben om het ondernemerschap en de Surinaamse economie te bevorderen. In mijn optiek getuigt dit initiatief daar helemaal van. Maar sommige projecten zijn interessanter dan andere. Het project van vandaag springt eruit door zijn hoge nieuwswaarde. Het Surinaamse bedrijfsleven komt hier namelijk voor de dag met een innovatieve vorm van bedrijfsvoering die geheel uniek is voor Suriname en daarom is in onze ogen het uitreiken van een award voor innovatie zeer bijzonder. Er zijn in de bedrijfseconomie natuurlijk verschillende manieren om een product concurrerend te maken. Zo kan men denken aan prijsverlagingen door productie op grote schaal of substitutie voor input die nodig zijn voor de productie. Vaak gaan deze processen gepaard met enorme investeringen die de Surinaamse economie niet kan opbrengen. Innovatie creëert echter een goede mogelijkheid om uw product te laten onderscheiden van andere concurrerende producten. Een kleine aanpassing door middel van een uitvinding doet uw product al uitsteken boven de rest en de ontwikkelingen in de ICT sector laten elke dag zien dat er ook nieuwe producten op de wereldmarkt komen. Het uitgeven van een dergelijke award, brengt een concurrentieverhogend aspect met zich mee binnen het bedrijfsleven. We weten allemaal dat concurrentie het bedrijfsleven ten goede komt in haar streven naar het aanbieden van betere producten en diensten en dat de klantvriendelijkheid daarbij een grote rol speelt. Tot slot komt de toename van de concurrentie ook de consument ten goede. Zij hebben meer keuze in de producten en diensten die zij consumeren en meer nog kiezen zij voor de producten die kwalitatief het beste zijn. Daarom denk ik dat de uitreiking van deze innovatie award een stimulans zal zijn voor alle ondernemers om nieuwe producten te ontwikkelen, om uitvindingen te stimuleren en om problemen op te lossen. 6
Dames en heren, ik wil mij nog even richten tot de initiatiefnemers en de organisatoren van de innovatie award. Ik wens aan iedereen die heeft bijgedragen aan de tot stand komen van dit samenzijn dank te zeggen voor het goede werk dat zij verricht hebben. Verder wil ik hen ook aanmoedigen om op de ingeslagen weg voort te bouwen om dit initiatief tot een duurzaam succes te maken. Het gaat niet alleen om incidenteel samen bij elkaar te zijn, maar uiteindelijk om samen bij elkaar te blijven. Dames en heren, als minister van HI, feliciteer ik u allen en ik open hierbij dit seminar. Ik dank u. 7
3. PRESENTATIES Drs. Jim Bousaid: Van harte bedankt Minister voor deze wijze woorden. We gaan nu snel over naar de eigenlijke presentaties. De eerste spreker is de heer Keith Nurse. 3.1. Inleider Dr. Keith Nurse De heer Keith Nurse is directeur van het( Shridath Ramphal Centre for International Trade Law Policy and Services) bij de Capehill Campus Barbados op de University of thé West Indies. Daarvoor was hij seniordocent aan het UWI instituut voor internationale betrekkingen en ook voorzitter van de associatie van Caribische economen. De heer Keith Nurse is ook adviseur voor Internationale, regionale en nationale instanties zoals de InterAmerican Development Bank, de organisatie van Amerikaanse staten, Caricom, Cariforum Unesco en het Caribbean export development agency. Ladies and gentlemen put your hands together and join me in welcoming mister Keith Nurse. BIJLAGE 1: Presentatie en vragenronde Dr. Keith Nurse. 3.2. Inleider 2: Dr. Ir. Niels Flach Hij heeft chemische technologie gestudeerd aan de universiteit van Twente. Hij is gepromoveerd aan de universiteit van Rostock op het terrein van het uitvoeren van chemische reacties in water in plaats van milieu onvriendelijke oplosmiddelen. Hij heeft diverse functies bekleed bij grote bedrijven als Novartis, DSM, onderzoeksinstituten als TNO en het Dutch Seperation Technology Institute en als technisch specialist heeft hij gewerkt bij de verzekeringsmaatschappij HDI Gerling. Sinds 2009 heeft hij een eigen bedrijf Innovatie, BeDenken en Doen (IBDD)waarmee hij innovatie wil stimuleren. Naast zijn eigen bedrijf is hij ook actief als bedrijfsinspecteur bij het Nederlandse ministerie van infrastructuur en millieu. Hij heeft een hoge interesse in duurzame ontwikkeling en windenergie. De heer Niels Flach, van harte welkom. BIJLAGE 2: Presentatie en vragenronde Dr. Ir. Niels Flach 8
3.3. Inleider 3: Drs. M. Panday De heer Martin Panday die heeft Volksgezondheid gestudeerd aan de universiteit van Limburg. Na zijn studie was hij als assistent betrokken bij dezelfde universiteit. Hij gaf les in onder andere laboratoriumvaardigheden en milieu en gezondheid. Keerde in 2006 terug naar Suriname en heeft gedoceerd op verschillende hoge scholen. Hij is momenteel werkzaam als interim manager bij NOVA en als adviseur bij het NIKOS en UTSN. Van harte welkom meneer Panday. BIJLAGE 3: Presentatie en vragen ronde Drs. Martin Panday 3.4. Inleider 4: Prof. Dr. P. Persad Mag ik u voorstellen aan Professor Persad. Hij heeft ongeveer 28 jaar ervaring als docent en als onderzoeker. Hij heeft gewerkt als coördinator van een industrieel ingenieurs programma en hoofd van de afdeling werktuigbouwkunde aan de University of West Indies. Professor Persad heeft een PHD werktuigbouwkunde, behaald aan de University of the West Indies. Hij is ook auteur en co-auteur van meer dan zeventig artikelen. Hij heeft leiding gegeven aan verschillende, academische projecten in de industriële sector en heeft op dit momenten twee robot patent-aanvragen lopen. Hij is ook lid van de Caribbean Academy of Science Association of Professional Engineers of Trinidad and Tobago, Institute Electrical and Electronic engineers en director of the international society of productivity enhancement. Hij is ook lid van het parlement en lid van verschillende overheids- en regeringscommisies Mister Persad, welcome and you have thé floor now. Presentatie Dr Persad. In verband met enkele vertrouwelijke gegevens is de presentatie van de heer Persad niet toegevoegd. BIJLAGE 4: Woordelijk verslag inclusief de vragenronde Prof. Dr. Prakash Persad. 9
4. SAMENVATTING PRESENTATIES: Drs. Jim Bousaid MANAGEN VAN INNOVATIE IS VAN GROOT BELANG De heer Keith Nurse gaf aan dat het bij innovatie niet alleen gaat om product-innovatie, maar innovatie beslaat een breder terrein. Onder andere ook de service-sector, de laatste tijden zien we dus een hele duidelijke verandering van lifestyle en je ziet een heleboel innovaties die daarmee samenhangen, ook op marketing gebied. Hij gaf ons aan dat Caribische economieën achterlopen met innovaties. Je kan het zien aan de export-structuur. De structuur van onze exporten duidt niet op een hoog ontwikkelde economie. Er zitten nog te veel primaire en secundaire producten bij. Ook research and development uitgaven zijn aan de lage kant. In Trinidad 0,1% van het BBP terwijl je 2 tot 3% zou verwachten. Een belangrijke opmerking vond ik dat hij zei dat management- en leiderschapcultuur in het Caribisch gebied een obstakel vormt voor innovatie en ontwikkeling. Hij zegt dus dat innovaties moeten worden gemanaged, hij gebruikte de term innovation gouvernance. Ook de mensen die we daarbij betrekken bijv. de diaspora en de steun van de overheid is erg van belang. Tendering en uitbesteding kunnen dus helpen. Hij heeft wat voorbeelden geschetst van productinnovatie waar er gebruik is gemaakt van een coöperatief voordeel. Chocolade uit St. Lucia en cocoswater uit Barbados. SAMENWERKEN IS EEN BALANGRIJKE VOORWAARDE VOOR SUCCESVOL INNOVEREN Dan de heer Niels Flach. Hij had een ruime definitie van innovatie. Het is een multidisciplinaire activiteit en multidimensionaal. In feite zei hij dat innovatie is niet zo moeilijk. Je moet je creativiteit gebruiken, een open mind, speel in op lifestyle ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wat hij zei is dus dat er heel goed moet worden samengewerkt door verschillende actoren. Het is een belangrijke voorwaarde voor succes. INNOVATIE IS INSPELEN OP DE VERWACHTINGSPATRONEN EN DE BELEVINGSWERELED VAN DE CONSUMENT De heer Martin Panday ging specifiek in op innovaties op het gebied van toerisme. Hij gaf aan dat we bij innovaties moeten inspelen op verwachtingspatronen, beelden van toeristen. Branding is erg van belang. Ook het punt van marktsegmentering was er een interessante discussie met de minister. Ik denk dat tijdens de discussie hier misschien verder op kan worden ingegaan. Wat is het belang van marktsegmentering bij innovatie, want ik dacht dat de minister zei dat je eigenlijk ook een beetje moet inspelen op de rijkere toerist die wat meer luxe wil hebben, wat meer comfort. Dus daar moet je specifieke producten voor ontwikkelen, dus de vraag aan meneer Panday, wat is het belang van marktsegmentatie bij de ontwikkeling van het toeristisch product? MOGELIJKHEDEN VAN HET CARIBBEAN INVENTION AND INNOVATION CENTRE Professor Persad zijn presentatie heeft u net gehad. Hij had het over CIIC. Hoe dat werkt. Ik denk dat het een belangrijk instituut is, en ook heeft hij dus wat innovatieve projecten aan u voorgehouden. Hierna volgt de discussie tussen het publiekspanel en de inleiders. Bijlage 5. 10
5. INNOVATIE BINNEN TELESUR: De heer Dirk Currie CEO Telesur. Ik ga er vanuit dat er al heel veel gepresenteerd is hedenochtend over hoe je innovatief bezig moet zijn. Dus wat ik met u wil delen is wat wij binnen Telesur hebben gedaan om het bedrijf in een beetje een ander vaarwater te krijgen, u weet allemaal komen we uit een achtergrond van de regio monopoly, bureaucratie en traagheid. Dat is onze historie en we schamen ons er niet voor want we kunnen het niet veranderen. Dat is gewoon feitelijke informatie, maar dat gaat open dus je moet veranderen dus er is een noodzaak om te veranderen en dat is wat wij geprobeerd hebben, Natuurlijk de cultuur veranderen dat gaat traag dat gaat niet 1 2 3. Maar waar me mee zijn begonnen is in onze strategie aangegeven dat wanneer er 2 andere operators komen in dit werkveld waar een half miljoen mensen wonen, dan zullen we geen genoegen nemen om zo een kleine markt door 3 te delen, dus we moeten kijken naar andere opportunities.we hebben gedefinieerd de Nederlands talige gebiedsdelen als een nieuwe markt en uiteindelijk hebben we de keus gemaakt dat wij naar Nederland gaan. Nou dat hele voortraject heeft een tijd in beslag genomen. Wanneer je daar komt en je praat over Telesur, weet niemand wat Telesur is in Nederland. Uiteindelijk zijn we met een bedrijf in zee gegaan, een opstart onderneming, Wat we daar op de Nederlandse markt hebben neergezet is een Telesur operatie. We noemen het de 2 landen SIM, two countries, one feeling. Zo hebben we dat ook gepresenteerd. Ik mag zeggen daar zijn we trots op en het is heel uniek. 1 sim waar 2 nummers op zitten. 1 nummer is gekoppeld aan het netwerk in Nederland en het ander nummer aan de infrastructuur van Telesur. Wat we gedaan hebben, is de 2 markten tot 1 markt gemaakt, waarbij het bellen van hier naar het nummer in Nederland het gesprek een lokaal gesprek is en omgekeerd ook. Als ik zeg dat het uniek is zeg, dan zeg ik dat niet omdat ik het zo leuk vind. We zijn recent nog in Barcelona geweest op een conferentie, dat was een wereld conferentie op het gebied van MVNO (dat staat voor Mobile Vertil Network Operators), dat zijn dus operators die geen eigen netwerk hebben maar netwerk delen en/of huren van anderen. Wij hebben dus alles wat we doen daar gehuurd en we hebben het product gelaunched op 25 november 2008 in Nederland. Wij hebben daarvoor gekozen om zeg maar de dag van onafhankelijkheid te kiezen. Zo is ook de teaser campagne geweest HYPERLINK "http://www.25november.nl" www.25november.nl om een hype te krijgen naar die datum toe. Men kon mailtjes sturen. En we hebben daarom ook gekozen voor het nummer serie 7 5 starten van het Surinaams nummer om het jaartal van de onafhankelijkheid mee te nemen, het jaartal 1975. Ik denk dat wanneer u praat over innovatie 2 dingen erg belangrijk zijn, 1 is er moet behoefte zijn, mensen moeten het willen kopen en 2 het moet geld opleveren want je doet het niet voor je plezier. En ik mag zeggen dat op dit moment als we kijken naar het aantal klanten dan praten we over 40 duizend klanten die we op dit moment in Nederland hebben met een omzet van ongeveer 600.000 euro per maand die we uit die Nederlandse markt halen. Een uitdaging op dit moment is niet alleen het verkeer vanuit Nederland naar Suriname mee te nemen maar ook het onderlinge verkeer van onze abonnees binnen Nederland. Het 2 de punt dat ik kan noemen is dat wij in het traject van het gaan daarnaar toe eigenlijk op een ander idee kwamen. 11
Iets wat veel makkelijker was om op die Nederlandse markt te brengen. Dat was onze 2 e dienst, ons 2 de product: onbeperkt bellen dat was een nummer serie uit ons vaste net. Het wordt verkocht aan mensen die een breedband-aansluiting hebben in Nederland. En als er wordt betaald kan je onbeperkt bellen naar vaste nummers van Telesur in Suriname inclusief 100 minuten naar het mobiel netwerk in Suriname. Een ander punt bij de voorbereiding naar Nederland is hoe je met business daar gaat beginnen. Alles is geoutsourced, alles is ingehuurd, dus we hebben daar geen mensen in dienst. Wanneer het zeker is dat we daar vaste voet aan de grond hebben, zullen we overwegen om daar mensen in dienst te nemen. De volgende stap was hoe breng je innovatie verder binnen het bedrijf? We hebben een innovation award binnen Telesur georganiseerd. We zijn daarmee begonnen in oktober 2009. De eerste 3 weken hadden we maar 3 ideeën. Bij de sluiting hadden we 54 ideeën. Ze gingen door een selectie commissie, van die 54 werden er 10 gekozen. Dat was in december 2009. Die 10 mochten een eigen projectteam samenstellen en hulpmiddelen erbij halen om te werken aan de businesscase. In april 2010 werden de 3 beste gekozen. De 3 beste zijn toen in de gelegenheid gesteld, om het idee verder te ontwikkelen. Laat mij de categorieën aan geven waarbinnen men het idee mocht indienen: de belangrijkste steun pilaren binnen ons bedrijf zijn kwaliteit- en kosten beheersing dus op die 2 gebieden mocht het idee betrekking hebben en daarnaast wat beschreven was in onze strategie dat we meer omzet moesten gaan halen uit informatie - en entertainment-diensten dus de 2 de had daarop betrekking. Uiteindelijk heeft het erin geresulteerd dat in december 2010 de finalisten zijn bekend zijn gemaakt Laat me er direct bij zeggen er was een prijs en die prijs was 10 000 Amerikaanse dollars die aan de winnaar is uitgekeerd. Het is geworden Social Media HYPERLINK "http://www.womiti.rs" www.womiti.sr wo miti, en de bedoeling is natuurlijk om Surinamers overal ter wereld bij elkaar te krijgen, wat ons uiteindelijk een makkelijke en goedkope manier geeft om ze te bereiken. Om ze eventueel voor extra diensten van Telesur te vangen. Gezien de tijd wil ik het hierbij laten en u dank zeggen voor uw aandacht. 12
6. DE 1 STE SURINAAMSE INNOVATIE AWARD 6.1. Innovatie Perspectief van het Ministerie van Handel en Industrie Minister Miskin Het verhogen van het concurrentievermogen is één van de belangrijkste instrumenten om in een steeds liberaliserende internationale handel, markten te betreden en te behouden. Technologische vooruitgang en innovatie vormen de basis ter verhoging van het concurrentievermogen. Naast deze wereldwijd bewezen benadering om handel te verruimen, is er m.b.t. Suriname nog iets bijzonders dat aanpassing van de productiestructuur regardeert. De Surinaamse productiestructuur gebruikt overwegend importkapitaal in de vorm van buitenlandse kennis en investeringen, en technologie om de meest belangrijke producten, zowel voor de export als de binnenlandse markt, voort te brengen. Deze wijze van productie, hoewel deels exportverdienend, creëert een aantal problemen in het bijzonder m.b.t. de betalingsbalans en werkgelegenheid. Wat ook, naast de importintensieve productie, gestimuleerd dient te worden, is de productie waarbij meer van ons lokaal kapitaal, in termen van kennis, vaardigheden, culturele uitdrukkingen, klimaat, bodemgesteldheid en biodiversiteit, gemobiliseerd moet worden om meer ondernemerschap, werkgelegenheid en inkomen te genereren. Elke vorm van innovatie zou zich in het bijzonder op het eigene moeten richten zodat meer Surinamers met eigen talent en de beschikbare inputs aan het economisch proces kunnen deelnemen. Voorts zou, binnen het proces van innovatie, bekeken moeten worden hoe Surinaamse bedrijven meer goederen en diensten aan de importintensieve industrieën kunnen leveren, zodat meer kapitaal door de importintensieve industrieën lokaal wordt aangewend dan aan het buitenland (daarmee wordt het betalingsbalans probleem verkleind). Een voorbeeld van het laatste betreft het toenemend gebruik van z.g. contractors in de minerale sector. Hoewel deze benadering in de regio niet nieuw is, is het beleid over het algemeen nog niet specifiek op integrale uitvoering gericht. Het Ministerie van Handel en Industrie is zich daarvan bewust, maar is wel bereid om samen met de private sector naar mogelijkheden te bekijken om meer eigen lokaal talent te mobiliseren om productie te diversificeren en relatief minder van importkapitaal afhankelijk te laten zijn. Innovatieve ideeën, productie- en werkmethoden zijn in dit kader van eminent belang, evenals het poolen van voornamelijk inputs en overige kostenelementen om efficiënter te produceren. In dit kader hebben Midden- en Kleinbedrijven een bijzondere plaats. Het Ministerie verwelkomt de inspanningen van IntEnt en United Business Fair met gerelateerde awards om innovatief ondernemerschap voor het voetlicht te plaatsen. Het Ministerie zal waar mogelijk deze inspanningen ondersteunen en kijkt uit naar verdere uitbreiding van de United Fair evenals het aantal sectoren die op de toepassing van innovatieve creativiteit in beschouwing zullen worden genomen. 13
Drs. Jim Bousaid: Wij zullen nu dus de winnaar van de eerste Surinaamse Innovatie Award voor het MKB bekend maken. Bij de Surinaamse Innovatie Award is de doelstelling om bedrijven voor het voetlicht te brengen die uitzonderlijke prestaties leveren op het gebied van innovatie om zodoende innovatie in Suriname op de kaart te zetten ter stimulans van overige ondernemers en ten behoeve van mogelijke investeerders. Bedrijven konden zich opgeven, waarbij er dus sprake was van een ingevoerde. Een deskundige jury heeft zich over de inzendingen gebogen en zal u zo direct haar oordeel geven. 6.2. FINALISTEN 1 STE SURINAAMSE INNOVATIE AWARD Wat we nu gaan presenteren in dit gedeelte is het volgende: zo meteen krijgt u dus een video presentatie van de 3 finalisten, 3 bedrijven die in de finale zitten. Het gaat om Jomi Cosmetics, Moengo Minerals en Nana Rescources. Daarna krijgen de vertegenwoordigers van deze bedrijven elk 2 minuten de tijd om aan te geven wat dus de originaliteit is van hun product of dienst zodat u dat beter kunt begrijpen. We hebben daarna de stemming door uzelf waarbij dus de zogenaamde publieksprijs als resultaat eruit zal rollen. Er is ook een korte speech van de heer Dirk Curry nadat de vertegenwoordigers van de bedrijven die in de finale zijn hun korte presentatie hebben gehouden. Tenslotte zal de voorzitter van de jury Steven Couthino, de award winnaar bekend maken en daarna zal de minister de uitreiking doen. We gaan nu kijken naar de video presentaties van de 3 finalisten Video links: Jomi: http://www.youtube.com/watch?v=f294rmjp37q Nana Resources: http://www.youtube.com/watch?v=tqpy61m_r9e Moengo Minerals: http://www.youtube.com/watch?v=qwkzgxa7pzk&feature=related De 3 finalisten hebben de mogelijkheid om toch nog in 2 minuten te vertellen wat het belangrijkste is, als er behoefte is, kan er daar nog gebruik van worden gemaakt. 14
6.3. FINALIST ALMA ROBERTS Goedendag iedereen, ja misschien ben ik nog een enkele dingen vergeten te vertellen want er is zoveel. Een paar maanden geleden hebben we op de cassave fair onze voet mask en onze voet cassave zeep gelaunched. We hebben gedacht i.v.m. het hele cassave gebeuren dat we dan ook iets gaan doen en het leek me leuk om daarmee te beginnen. Nou uiteindelijk hebben we daarna gezichtspakkingen gemaakt van cacao en cassave voor de body scrub en mentol voor het gezicht. Ook hebben we veel meer producten erbij gemaakt door de launching van de cassave. Over het innovatieve,misschien is het er niet helemaal goed uit gekomen in de film. Wij zijn het enige bedrijf in Suriname die van het eind product van de podosiri een scrub maakt. En per toevalligheid gebeurd. Ik dronk een keer een glas podosiri omdat ik last had van bloedarmoede en ik proef de vezels in m n mond en ik dacht van hee, ik zocht allang al naar een granulaat voor mijn scrub. Misschien is dit het wel. Want ik haalde mijn granulaat uit het buitenland. Dus zo gezegd zo gedaan. Ik heb dus toen aan iemand gevraagd die podosiri maakt, mag ik een beetje van jouw eind product. Hij kon het niet geloven, het duurde wel een week, want hij dacht wat moet die vrouw met het afval. Nou ik heb het daarna laten drogen, verwerkt om alle ziekte kiemen te doden en ik heb het toen in een product gedaan en uitgeprobeerd en het was heel erg succesvol. Dat hebben we toen ook gedaan met de oliën uit de zaadjes van de noni, dat was dus een heel lang proces er komt ook heel weinig olie uit. Maar het is zo fantastisch voor je huid, het is sowieso geneeskrachtig het heeft een werkcomplex, een vocht vasthoudend ingrediënt is het. Dat hebben wij nou in onze producten noni repair lotion en noni day en night voor de droge huid. Dus we zijn echt bezig geweest met wat we in onze achtertuin hebben, oliën, kaolien, kruiden er ligt zoveel voor ons. We gaan door we zijn nog niet klaar. Dank u wel. Jomi Cosmetics Wij produceren botanical producten (uit planten) en met de handgemaakt (handmade), uit onze eigen Surinaamse grondstoffen Wij zijn de enige die cosmetische producten en hotel Amenities maken door middel van Surinaamse grondstoffen en handmade cosmetics produceren op natuurlijke basis (niet chemisch). Onze hand & bodylotions, douchegels, shampoos en scrubs zijn internationaal uniek omdat er nergens gebruik wordt gemaakt van deze ingredienten voor cosmetische producten. We maken gebruik van onder andere awara, zuurzak, brandnetel en kassave. (we hebben maar liefst 22 verschillende soorten) Het zijn allen botanical producten (uit planten) en met de handgemaakt (handmade), uit onze eigen Surinaamse grondstoffen. Het zijn allen huidvriendelijke producten, waar geen chemische stoffen aan zijn toegevoegd (100% nauurlijk) Ze zijn getest door BOG. Het is een compleet nieuw product, en dan met name de maripa-olie, krappa olie, awara olie en de cassave scrub. Het is geheel zelfstandig ontwikkeld. Kennis is opgedaan bij opleiding in Nederland 15
6.4 FINALIST ROGIER CAMERON Goedenmiddag. Over Power Pimba valt er veel te zeggen maar eigenlijk ook niet veel, in de zin van we zijn allemaal bekend met cement als zijnde 1 van de belangrijkste ingrediënten voor de bouw. Nou met een land in ontwikkeling en de grote perspectieven en plannen die we verder hebben met het land is de behoefte aan cement natuurlijk nog niet wat het wezen zal zijn en daar speelt Power Pimba erg op in. Theoretisch zijn wij in staat om met dit product 40 % van het cementgebruik op te vangen, maar we houden het op conservatief op 20 %, 20 % vervanging van het cement door Power Pimba geeft superieur beton en ook ander, betere producten waar cement gebruikt wordt. Zoals ik al vertelde in het filmpje, bij het uithouden van cement ontstaat er een witte stof, witte bloei en Power Pimba reageert daar dus mee, wat betekent dus dat je iets kwaads omzet in iets goeds. Power Pimba heeft ook een heel sterke export potentie omdat de werking van beton beter beschermd word zoals we al weten. De regio, het Caribische gebied heeft heel veel last van agressieve milieus in de zee en als ze daar dus in hun cement PowerPimba gebruiken kunnen ook hun bouwwerken van betere kwaliteit zijn. Dank u wel Moengo Minerals Power Pimba. als Surinaams product, ontwikkeld en gemaakt uit 100% Surinaamse grondstof, door Surinaamse technici. Power Pimba zal een revolutie in de Surinaamse bouw en constructie wereld ontketenen. Als vervanging van cement zorgt Power Pimba voor een superieur beton. De productie vindt volledig in Suriname plaats. Power Pimba is het enige product van Surinaamse bodem dat zowel de cementimport reduceert en de betonkwaliteit verbetert. (Dit is wetenschappelijk bewezen). Hierdoor is er minder cement nodig en ook wordt het beton duurzamer. Het zijn allen botanical producten (uit planten) en met de handgemaakt (handmade), uit onze eigen Surinaamse grondstoffen. Betere kwaliteit beton, lichter bouwen, mindere afhankelijkheid van het buitenland. De uitvinding komt uit Brazilie, maar de Surinaamse variant is zelf ontwikkeld. Ook hebben wij een octrooirecht moeten betalen aan een Franse owner. Het product op zich niet. Wel uit de Surinaamse Kaolien die zuiverder is waardoor het eindproduct van een betere kwaliteit is. 16
6.5. FINALIST HENK NAARENDORP Dames heren mijn naam is Henk Naarendorp directeur NANA Resources, ook voorzitter van het Suriname Business Forum(SBF). Dus toen ik een keer tussen al mijn mailtjes een oproep zag om bedrijven aan te sporen om met hun inzending te komen toen dacht ik van eey, ik ben nou eenmaal voorzitter van de business forum en ik ben ook een ondernemer en ik heb volgens mij een product wat de moeite waard is. Het product dat we hebben ontwikkeld hebben we niet ontwikkeld omdat we zo graag iets wilden hebben om op de markt te brengen. Het is het resultaat van bewustwording veroorzaakt ondermeer door een organisatie als WWF met als slogan we have to preserve our planet for our childeren Daarnaast vroeg ik mezelf altijd af, als mijn kleindochter me vraagt opa wat heb jij gedaan, je zit toch in het goudsector? je zit toch goud te winnen? heb je ook kwik daar in gestopt,? moet ik daar dus antwoord op kunnen geven dat is 1. 2 het is natuurlijk ook een grote bedreiging, het is bekend dat maatschappijen die 80/100 jaar geleden ergens hebben gewerkt na heel veel decennia de rekening gepresenteerd krijgen. Ja nou weten we een heleboel meer,we gaan de zaak up cleanen en dan komen ze met een mooi programma en hier is de rekening 80 miljard, 50 miljard you name it. Dus met al deze dingen krijg je dan iets in je achterhoofd en dan heb je het gevoel je moet iets doen en je moet iets doen wat best moeilijk is, want de concessie hebben is 1. Naarenorp je hebt je concessie,en Preto en Sjauw en Eduardo en Ivandro die komen daar en veel andere Surinamers die zijn niet te tracen. Die Naarendorp wel. Is het niet die gast die ook nog conga speelde? ja die die. en dan krijg je je rekening. Dus we hebben heel bewust ons ingespannen om aan problemen die inbreuk hebben op de concessie rekening in de mijnbouw. Dat is een heel verhaal geweest en wat je eigenlijk doet is een heleboel stappen bij elkaar zetten om op verantwoorde wijze goud te winnen: Het Nana Enviromental System (NEMS). Dank u wel NANA resources Deelnemers aan de "Regional Gold Mining Conference" met thema "Transforming the small- and medium scale gold mining sector", experts in de mijnbouwsector en andere instituten hebben het NANA Environment Management System als innovatief gekarakteriseerd. NEMS is uniek vanwege de simpele opzet, die begrijpelijk en makkelijk te implementeren is, voor alle stakeholders op de goudconcessie, welke met milieu vraagstukken te maken hebben Dit systeem bevordert een goed geordend woon-, werk-, en leefmilieu wat resulteert in behoud van gezondheid van mens en het milieu. Is een compleet nieuw product/dienst Het is geheel zelfstandig ontwikkeld 17
7. BEKENDMAKING WINNAAR 1 STE SURINAAMSE INNOVATIE AWARD Drs.Jim Bousaid: We hebben nu de stemming voor de publieksprijs. U heeft net 3 kleuren papier gekregen, geel groen en rood. U heeft net 3 presentaties gezien van 3 bedrijven, Jomi Cosmetics, Moengo Minerals en Nana resources. Het is de bedoeling dat u dus 1 papier in de bus zet dat is dus uw winnaar. De bakjes /flesjes waar uw papiertje in moet is de kleur van uw keuze. Jomi cosmetics heeft de kleur geel Moengo Minerals groen en Nana resoucres rood. Het is de bedoeling dat u 1 kaartje daarin stopt. We gaan nou door naar de bekendmaking van de award-winnaar, er was een jury die de inzendingen heeft beoordeeld onder voorzitterschap van de heer Steven Couthino, andere leden van de jury waren meneer Hans Li Ma Po mevrouw Shirley Sowma-Sumter, meneer Martin Panday en de heer Armand van Aalen. Ik geef het woord nu aan de voorzitter de heer Steven Coutinho. Hij zal het één en andere vertellen over de procedure en de keuze. Steven Coutinho Msc - Voorzitter Award Jury: Dank u wel Minister, aanwezigen we hebben de afgelopen weken 10 inzendingen gehad. De jury was ontzetting onder de indruk van in ieder geval het ondernemerschap wat zich in Suriname tentoonstelt, ontzettend veel ideeën die weliswaar uit het buitenland gehaald zijn maar op een frisse manier toegepast zijn in Suriname. Dus voor wat dat betreft zijn wij ontzettend blij en tegelijkertijd kwamen we wel een klein probleempje tegen en dat was dat de inzendingen, als je het zou moeten vergelijken met de internationale definitie van innovatie, dat ze helaas daar niet geheel aan voldeden. Dus als jury moesten we gaan beraadslagen van okay hoe gaan we het oplossen. We hebben een herdefinitie gedaan voor dit proces wat wij nou innovatie zouden noemen, ik heb even slide neergezet: In principe een elk product soort of dienst dat nieuw ontwikkeld is of toegepast, merkbaar effect heeft op de productiviteit, veiligheid, gezondheid of het milieu, dat niet is gekopieerd respectievelijk wat van intellectuele origine heeft getuigd en toegepast was voor het bedrijfsconcept en heel belangrijk het kan geen introductie zijn van iets wat in het buitenland al gebeurt en letterlijk op de Surinaamse samenleving word gezet. Op basis daarvan zijn er op een gegeven moment 3 kandidaten uitgekomen waarvan we de film al gezien hebben, maar uiteindelijk hebben we natuurlijk wel moeten kiezen voor 1, de winnaar van de Surinaamse Innovatie Award 2011. Die stak net iets meer uit boven de andere op basis van een aantal kenmerken, ik zal die kenmerken even noemen voordat ik de bekendmaking doe. 18
Eerste kenmerk: dit bedrijf neemt Surinaamse grondstoffen en bewerkt het op een manier die nergens anders ter wereld op zo een manier bewerkt word Het 2 de kenmerk van dit bedrijf is: ze maken gebruik van unieke receptuur wat je ook nergens anders op de wereld tegenkomt. Het 3 de kenmerk: het speelt heel sterk in op de huidige markt ontwikkelingen vooral in de Caricom en voor wat het laatste betreft en belangrijkste, het maakt gebruik van Surinaamse kennis die hier ontwikkeld is die overgedragen is van oma naar moeder naar dochter noem maar op. De winnaar is Jomi Cosmetics gefeliciteerd. Mag ik de minister vragen om de prijs te overhandigen aan Jomi Cosmetics. 19
Steven Coutinho Msc: 7.1. TWEEDE PLAATS EN DERDE PLAATS De 2 de plaats, de runner up is innovatief geweest als het gaat om management technieken. Wat we gezien hebben bij Nana Resoucres is dat ze letterlijk weliswaar een technologie van buiten genomen hebben en in Suriname hebben geïntroduceerd, maar de management eromheen ging, het incorporeren en het eigenlijk in de boezem nemen van de illegalen en informelen op een dusdanige structurele manier, dat getuigt van ontzettend veel management activiteit. Voor Nana resources absoluut een nummer 2 weggelegd is. Gefeliciteerd. Moengo Minerals is in de top 3 geëindigd vanwege ook o.a ontzettend goed ondernemerschap maar tegelijkertijd, ze hebben een opportuniteit gezien, namelijk de ontzettende grote resource die we hebben hier in Suriname van high grade kaolien. Deze jongens zijn niet te stoppen, 8 jaar zijn ze hier in Suriname bezig geweest, in moengo nu staat er een ontzettende grote CalToren, ze werken er keihard dag en nacht heel goed. Dus gefeliciteerd Moengo Minerals. 20
7.2. WINNAAR PUBLIEKSPRIJS Kenneth Woei-A-Tsoi: Maar mevrouw Roberts mag blijven staan, want er is dus ook nog een uitslag van de publieksprijs: NANA Resources 9 stemmen Moengoe minarals 17 stemmen Jomi Cosmetics 23 stemmen Alma Roberts: Nou ik ben duidelijk geen spreker in het openbaar, ik voel me heerlijk in me salon en tussen me potten en pannen en me kruiden en me toestanden. Vind ik heerlijk, ik kan dag en nacht doorgaan, ik zeg ja maar je ontkomt er niet aan je moet soms toch wel bepaalde dingen leren en ja wat je dagelijks niet doet, en God ik ben heel erg blij, tranen zweet en bloed ook hebben we doorstaan in die 12 jaar en ja het voelt goed en we gaan door het voelt goed. Ik heb mijn zonen, mijn jongste zoon is al anderhalf jaar in Suriname die leert de recepturen dus we gaan overdragen en mijn oudste zoon die is onderweg, daar zijn we heel blij om want de jaren gaan natuurlijk ook tellen. Dank u wel Drs. Jim Bousaid: En ik wil de jury bedanken voor dus het vele goede werk dat ze hebben verricht, hartelijk dank en u zult de dank ook mogen verspreiden aan de rest van de jury leden en we hopen dat u volgend jaar ook beschikbaar bent. 21
8. WORKSHOP VOOR UITVINDERS EN INNOVATIEVE ONDERNEMERS Drs. Jim Bousaid: We gaan nu snel verder naar de geselecteerden van de workshop voor uitvinders en innovatieve ondernemers. Het is een workshop die overmorgen (19 oktober 2011) plaatsvindt en aangeboden word door de CIIC die samen werkt met het Suriname Business Forum Mr. Gaytrie Biharie: Er waren meer aanmeldingen dan plaatsen dus is er een selectie gemaakt van 20 ondernemers. Name Institution/Company Function 1. Ing/IEEE Leonel Wijgaarde Engineer & Advice Bureau Managing Director 2. Farley Tamsiran Ministry of Trade & Industry Staff Member 3. T. Cheung Ministry of Trade & Industry Staff Member 4. Henk Ramnandanlal National Assembly Member of Parliament 5. Anoushka Alikromo-Small LLM Bureau Intellectual Property Law Officer 6. Dayenne Wielingen -Verwey Suriname Trade & Industry Policy Officer Association 7. Cornelly Olivieira Women in Business Group/Micro Managing Director Credit Unit 8. Audrey L. Chin BSc. Faculty of Technology Science Adjunct Scientific Co-Worker 9. Henk Sidoel Ministry of Internal Affairs Head Automatization Division 10. Harold Hoeseni Graphoset Director 11. Raoul Rosendaal SAMBOATS Managing Director 12. Tjon Kon Hong Magazijnmeester EBS 13. Ranjan Akloe Ranjan s Fine Art Grafic Entrepeneur 14. Anthony Cumberbatch Small Entrepeneur & Designer 15. Wilma Stomp Couture & Image Styling Entrepeneur/Designer 16. Tanya de Man- Neede T.I.N. Hair Design Hairdresser 17. Gaynel Wallerlei Ministry of Trade & Industry Policy Officer 18. Albert Alleyne Consumentenkring Suriname Chair 19. J. Simson Ministry of Justice & Police Policy Advisor 20. Padarath Chamber of Trade & Commerce 21. Reit Debbie Cimoya s Facepainting Manager 22. Vincent Kenswiel Ministry of Animal Husbandry and Fisheries Research assistant at the Food Safety Department De heren Ranjan Akloe (naamplaatjes voor Surinaamse namen) en Raoul Rosendaal (Boot speciaal voor Suriname afgestemd op het weer en de omstandigheden van Suriname) zijn door het CIIC geselecteerd en zullen hun ontwerpen indienen welke dan wordt uitgewerkt tot een prototype. 22
9. Slotwoord Kenneth Woei-A-Tsoi Directeur IntEnt Suriname Goedendag dames en heren, het was een tamelijk lange zit namelijk vanaf 9 uur dus in de eerste plaats mijn dank voor uw deelname, want op ons rust de verplichting juist omdat er interesse is gebleken voor de stap die wij nu hebben gezet dat in dit verband ook vervolg activiteiten moeten gaan plaats vinden. Willen we innovatie op de agenda - zowel als de publieke als de private sector houden -, in dat verband is natuurlijk ook belangrijk dat bijdrage zoals die plaats vinden vanuit noem het maar een directe toezegging vanuit het medewerken van een CEO zoals een meneer Currie dat die ook bijdragen aan dit doel. De dank gaat ook uit naar natuurlijk de organisaties die we hebben benaderd op enige moment het Suriname Business Forum, AKMOS en ASFA om mee te werken aan dit initiatief. We gaan er dan ook vanuit dat bij de vervolg activiteiten dit samenwerkingsband een element is - door de heer Flach aan de orde gesteld - als het gaat over innovatie Kortom we blijven doorgaan. Ik nodig u ook uit voor onze eerstvolgende activiteit en dat is vanavond om 7 uur in het TBL voor de launch van de documentaire Forward Home en een discussie die daarna volgt, maar ik ga u wel zeggen dat er al een overintekening is. De zaal van 150 mensen is al overtekend, maar wellicht blijven een aantal thuis om welke reden dan ook. a.s vrijdag hier aan de overkant van Queens Garden het seminar over groen ondernemen met een 4 tal workshops i.c. mijnbouw, toerisme, forest products en landbouw.. U kunt zich nog via onze website aanmelden. We blijven doorgaan op het pad u als ondernemer te begeleiden. Last but not least. Uiteraard hebben wij een enorm deel van de uitvoering op onze schouders gehad, wat heeft betekend dat er een enorme spanning in onze organisatie aan de orde is geweest,als het gaat om het beroep welk ik op mijn medewerkers heb gedaan. Ik bedank ze daarvoor en ik ben er soms erg bot in geweest als het ging om deadlines halen in het bijzonder zou ik daarom in het zonnetje willen zetten en ik weet dat ze me dat kwalijk gaat nemen; Carry Leysner die eerste verantwoordelijke was voor dit seminar. Bedankt allemaal! 23
BIJLAGEN Presentatie: Innovation Governance and Small States Dr. Keith Nurse Presentatie: Van dromen naar doen. Dr. Ir. Niels Flach Presentatie: Innovatief ondernemen in het Toerisme Drs. Martin Panday Presentatie: Caribbean Invention and Innovation Centre Prof. Dr. Prakash Persad Discussie Publiekspanel vs Inleiders 24