Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2013-2014

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2013-2014 Bijlage bij begeleidingsplan 2012-2015 pedagogische begeleidingsdienst Emile Jacqmainlaan 20 1000 Brussel

Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Aanbod reguliere begeleiding basisonderwijs... 3 3 Aanbod methodeonderwijs... 9 4 Een greep uit het complementair aanbod van GO! nascholing... 11 5 Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs 2013-2014... 13 5.1 Kwaliteitszorg: van output naar schoolontwikkelingsplan... 13 5.2 Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer? (Aan de slag met de DOKK-tool)... 15 5.3 Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken... 16 5.4 Kwaliteitszorg: Aanvangsondersteuning van nieuwe GO!-leraren... 17 5.5 Kwaliteitsvol talenonderwijs : Implementatie nieuw leerplan Nederlands op deelteamniveau... 19 5.6 Kwaliteitsvol talenonderwijs: Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed talenbeleid.... 21 5.7 Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding... 22 5.8 Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO)... 23 5.9 Techniek - traject 1: basistraject (kleuteronderwijs en lager onderwijs)... 25 5.10 Techniek - traject 2: vervolgtraject evaluatie (kleuteronderwijs en lager onderwijs)... 28 5.11 Fiches methodeonderwijs aanbod kwaliteitszorg... 30 5.12 Andere fiches ondersteuning kwaliteitszorg... 36 Pedagogische begeleidingsdienst GO! 1

1 Inleiding De Pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt de basisscholen van het GO! zowel via begeleiding als via nascholing. Naast een sterk complementair aanbod bieden we ook geïntegreerde trajecten aan waar we nascholing koppelen aan begeleiding. De begeleiding voor het basisonderwijs werkt zowel vraaggestuurd als aanbodgericht. In het hoofdstuk Reguliere begeleiding basisonderwijs geven wij u een overzicht van het regulier aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst, het aanbod van GO! nascholing en het geïntegreerd aanbod voor het schooljaar 2013-2014 (nascholing + begeleiding). Dit concrete aanbod kadert binnen het driejaarlijks begeleidingsplan 2012-2015 van de Pedagogische begeleidingsdienst. De meeste trajecten staan meerdere jaren in het aanbod, zodat scholen gerichte keuzes en beleidsplannen op middellange termijn kunnen maken. Verderop in het document staan fiches met uitgebreidere informatie van de trajecten die in het aanbodluik staan. In een apart hoofdstuk wordt het aanbod bestemd voor de methodescholen verduidelijkt. Dit aanbod sluit voor een belangrijk deel aan bij het aanbod van de reguliere begeleiding, maar bevat ook specifieke trajecten. Ook hier geven we een overzicht van het aanbod. Voor een volledig overzicht van het aanbod van het GO! nascholing verwijzen wij u ook naar www.g-o.be/nascholing. Scholen kunnen vanuit eigen geformuleerde prioriteiten begeleiding aanvragen over allerlei aspecten die niet in het rechtstreekse aanbod 2013-2014 staan. Ze kunnen hiervoor putten uit het rijk en divers aanbod van de voorbije jaren, maar ook nieuwe schoolspecifieke vragen kunnen aan bod komen. Afhankelijk van de vraag, de beschikbare tijdsruimte en in overleg met de vragende school/scholen zullen de begeleiders de vraag beantwoorden. Scholen met een advies 2 gunstig beperkt in tijd en advies 3 ongunstig, krijgen voorrang. Vragen voor begeleiding (vanuit het aanbod of eigen vragen) worden steeds aan de regiobegeleider overgemaakt. Hiervoor stellen we u een aanvraagsjabloon ter beschikking. Aanvragen voor geïntegreerde trajecten nascholing-begeleiding worden ook aan de regiobegeleider overgemaakt. Bij afhandeling gebruiken we de procedure zoals beschreven in het algemene deel dit van het begeleidingsplan. Voor zuivere nascholingen verloopt de inschrijving via GO! nascholing. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 2

2 Aanbod reguliere begeleiding basisonderwijs Het aanbod begeleiding basisonderwijs voor het schooljaar 2013-2014 kadert binnen de speerpunten die de Pedagogische begeleidingsdienst in zijn begeleidingsplan 2012-2015 heeft vastgelegd: kwaliteitsvolle schoolontwikkeling; kwaliteitsvol talenonderwijs; kwaliteitsvolle leerbegeleiding. Naast een aantal reeds bestaande begeleidingstrajecten die opnieuw aangeboden worden ( Kwaliteitszorg / Omgaan met output, Ondersteunen van de directeur om kwaliteit op de klasvloer te bevorderen, Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding, Ondersteunen van scholen in hun talenbeleid, ADI ) voorziet de Pedagogische begeleidingsdienst ook een nieuw aanbod rond de implementatie van het leerplan Nederlands en zal in samenwerking met GO! nascholing het aanbod gericht op goed kleuteronderwijs uitbreiden. Hieronder volgt een korte beschrijving van de trajecten die tijdens het schooljaar 2013-2014 in de focus staan. Verderop kunnen meer uitgebreide fiches geraadpleegd worden per traject in het aanbod. 2.1 Trajecten in de focus 2.1.1 Kwaliteitszorg: Van output naar schoolontwikkelingsplan (trajecten op schoolof scholengemeenschapsniveau) Omgaan met output (waarvan OVSG-resultaten één aspect zijn) brengt de school een antwoord op de vraag: Hoe goed is mijn kwaliteit?. Een eerste oefening om relevante outputgegevens te verzamelen vinden scholen meestal niet zo moeilijk. Samen met het voltallig team deze gegevens interpreteren en diagnosticeren is echter een uitdaging. Om de inzichten uit deze oefening te vertalen naar een schoolontwikkelingsplan, wordt de school aangesproken op haar beleidsvoerend vermogen. Planmatig werken aan schoolbeleid vormt hiervan een belangrijk onderdeel. In welke mate geven onze outputgegevens aan dat we werkelijk de school zijn die we willen zijn? Wat wil de school vanuit de opgedane inzichten bereiken op middellange termijn? We zetten een beleidsplan om in actieplannen: wat doen we op verschillende domeinen om ons beleidsplan te realiseren? We zetten een organisatiestructuur op en begeleiden de werkgroepen om de actieplannen te realiseren: wie doet wat? 2.1.2 Kwaliteitszorg : Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer? (DOKKtool) Scholen dienen zorg te dragen voor hun eigen onderwijskwaliteit. Eén van de belangrijkste elementen van die onderwijskwaliteit heeft te maken met wat zich op de klasvloer afspeelt. Leerkrachten hebben recht op feedback op hun onderwijspraktijk. Daarnaast is het een hele uitdaging voor leraren om hun praktijk af te stemmen op de hedendaagse invulling van kwaliteitsvol onderwijs. De directeur heeft, o.m. binnen zijn taak als onderwijskundig leider, hierin een Pedagogische begeleidingsdienst GO! 3

essentiële rol te spelen. Om hem hierbij te ondersteunen heeft de Pedagogische begeleidingsdienst, vanuit een welbepaalde visie op klasbezoeken, een instrument ontwikkeld met verslagsjabloon, kijkwijzers en ondersteunende teksten. De kijkwijzers focussen op vier competenties: pedagogische, didactische, organisatorische en taalcompetenties. In het traject gaan we eerst op scholengemeenschapsniveau de visie en het concept bespreken om vervolgens in kleine groepen van directeurs concreet aan de slag te gaan: lessen bijwonen, feedback samen voorbereiden, feedback geven en verslag maken. 2.1.3 Kwaliteitszorg: Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken De Pedagogische begeleidingsdienst wil met de directeurs lerende netwerken opzetten. De netwerkbijeenkomsten worden per regio georganiseerd en in goede banen geleid door de regioadviseur voor het basisonderwijs. In het netwerk wordt vertrokken vanuit vragen van de directeurs en/of vanuit het aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst rond actuele en relevante beleidsthema s. Mogelijkheden zijn: leerplanimplementatie, kwaliteitszorg, leerbegeleiding, teamontwikkeling, aanvangsbegeleiding, leiderschap Via afspraken en goede organisatie wordt er voor gezorgd dat de bijeenkomsten leerrijk zijn en dat gelijkgerichtheid overheerst. Een belangrijk effect van het lerend netwerk is het verhogen van het beleidsvoerend vermogen en de onderwijskwaliteit van de individuele school. 2.1.4 Kwaliteitszorg: Aanvangsondersteuning van nieuwe GO!-leraren Op school- en scholengroepniveau wordt de nieuwe leraar wegwijs gemaakt in de afspraken en specifieke visie van de instelling en wordt hij, meestal via tutoring, ondersteund in zijn eerste praktische stappen. Het team basisonderwijs van de Pedagogische begeleidingsdienst wil die leraren ook enkele belangrijke pedagogisch-didactische principes meegeven, die we in het basisonderwijs van het GO! hoog in het vaandel dragen. We denken daarbij aan het PPGO en zijn sterke vertaling in het leerplan Mens en maatschappij, aan onze visie op leren, zoals in het document 10 voor WO samengevat, aan onze visie op zorg met het belang van eerstelijnszorg en de rol hierbij van de klasleraar (ADI), aan kwaliteitsvol kleuteronderwijs en de consequenties ervan voor aanbod en aanpak van de kleuterleraar, aan goed taalvaardigheidsonderwijs, aan het belang van goed woordenschatonderwijs (taal in KO) enz. Voortaan zal de pedagogische aanvangsondersteuning op niveau van de regionale clusters worden georganiseerd. We voorzien minstens twee sessies van een halve dag met de nieuwe leraren in de regio. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 4

Strategie leerplanimplementatie Niveau scholengemeenschap Niveau school (Dit kan schoolspecifiek of met meerdere teams samen voor bepaalde fases.) Fase 1: Wat? PPT Wat? PPT (1 sessie) Informeren en sensibiliseren Wie? Alle directeurs en dico s Wie? Directeur of eventueel regiobegeleider Fase 2: Algemeen verkennen Wat? Verkenningsinstrument Wie? Alle directeurs en dico s Eventueel enkel op schoolniveau Wat? Verkenningsinstrument (1 sessie) Wie? Zelfstandig of onder leiding van de regiobegeleider Fase 3: Module KO (2 sessies) Verkennen in de diepte Module LO (2 sessies) Fase 4: 1 sessie voor het team Integreren in talenbeleid van de school Fase 5: Zie aanbod GO! nascholing. Verdieping via nascholing Sessie voor zowel KO als LO. Groeiend aanbod voor de komende drie schooljaren. 2.1.5 Kwaliteitsvol talenonderwijs : Implementatie nieuw leerplan Nederlands op scholengemeenschapsniveau/teamniveau. Fase 1: Informeren en sensibiliseren In een eerste fase van de implementatie van het nieuwe leerplan Nederlands willen we de directeurs en coördinerend directeurs informeren en sensibiliseren. In sessies op scholengemeenschapsniveau geven we antwoorden op vragen als Waarom een nieuw leerplan?, Wat is er veranderd ten opzichte van het oude leerplan?, Waar moet ik op letten bij de implementatie ervan in mijn school? en Hoe ziet de ondersteuning van de Pedagogische begeleidingsdienst eruit voor de verdere implementatie?. 2.1.6 Kwaliteitsvol talenonderwijs: Implementatie nieuw leerplan Nederlands op scholengemeenschapsniveau/schoolteamniveau. Fase 2: Algemeen verkennen In een tweede fase willen we de leraren informeren en sensibiliseren. Dat gebeurt in eerste instantie door de directeur zelf, die gebruik kan maken van de informatie (en presentatie) verkregen op de sessies op scholengemeenschapsniveau. In tweede Pedagogische begeleidingsdienst GO! 5

instantie zal de Pedagogische begeleidingsdienst een verkenningsinstrument ontwikkelen, waarmee op teamniveau het leerplan concreet kan verkend worden. De opdrachten zullen van die aard zijn dat de leraren geleid worden naar belangrijke onderdelen van het leerplan en kennis maken met concept, structuur, kerngedachten en nieuwe begrippen. Scholen kunnen zelfstandig gebruik maken van dit instrument (dat ter beschikking zal gesteld worden via Smartschool en de website). Indien de school dit wenst kan dit ook onder leiding van de regiobegeleider gebeuren. 2.1.7 Kwaliteitsvol talenonderwijs: Implementatie van het nieuw leerplan Nederlands op deelteamniveau. Fase 3: Verkennen in de diepte. In een derde fase gaan we met (deel)teams aan de slag met het nieuwe leerplan. We verdiepen ons per niveau in de doelen en maken daarbij de nodige linken met de visie en de pedagogisch-didactische wenken van het leerplan. Afhankelijk van plaatselijke keuzes kan gekozen worden om hiervoor schooloverstijgende sessies te organiseren (enkele teams KO samen, enkele teams LO samen ) of dit kan schoolspecifiek gebeuren. Vanuit die gezamenlijke studie van het leerplan kunnen scholen en individuele leraren keuzes maken voor nascholing en verdieping. 2.1.8 Kwaliteitsvol talenonderwijs. Fase 4: Integratie leerplanimplementatie in het talenbeleidsplan van de school (luik taalbeleid Nederlands) In een vierde fase willen we schoolteams ondersteunen om de implementatie van het leerplan Nederlands te integreren in het schooleigen talenbeleidsplan binnen het luik taalbeleid Nederlands. De implementatie wordt op een planmatige wijze opgenomen en geeft een duidelijk overzicht van de uit te voeren stappen binnen een bepaalde termijn. Het talenbeleidsplan is van alle betrokkenen en draagt bij tot meer duidelijkheid, meer overleg en onderlinge afstemming. 2.1.9 Kwaliteitsvol talenonderwijs: Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed talenbeleid (taalbeleid en/of taalvakkenbeleid) Verhogen van de opbrengsten voor taal, omgaan met anderstaligheid en veranderende instroom op school, nieuwe wetgeving over onderwijs van het Frans in de basisschool, implementatie van het nieuwe leerplan Nederlands: er kunnen aanleidingen genoeg zijn om op schoolniveau te werken aan een degelijk en geactualiseerd talenbeleid. De Pedagogische begeleidingsdienst wil de scholen hierin procesmatig ondersteunen. Samen met de school wordt de beginsituatie in kaart gebracht, een visie bepaald en nagedacht over doelen en acties uitgezet en opgevolgd. De verbeterinitiatieven worden planmatig vastgelegd in het talenbeleidsplan (luik taalbeleid en/of taalvakkenbeleid). 2.1.10 Kwaliteitsvolle leerbegeleiding: Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding Het GO! werkt aan een visietekst over schoolbeleid inzake leerbegeleiding. In die tekst wordt de visie op leerbegeleiding en de wijze waarop die visie in beleid en structuren kan geconcretiseerd worden verduidelijkt. Aan de hand van die visietekst gaat de Pedagogische begeleidingsdienst schoolteams ondersteunen bij hun beleid inzake leerbegeleiding. Er wordt in eerste instantie gewerkt met het team van ondersteunende leerbegeleiders (het zorgteam ) en de directeur, nadien ook met het hele team. Bedoeling is om een geactualiseerd Pedagogische begeleidingsdienst GO! 6

en gedragen beleidsplan inzake leerbegeleiding op te stellen. De Pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt de school ook verder in de realisatie van dit beleidsplan. Zo is het onder meer mogelijk dat de school kiest voor een ADI-traject als verdere stap. 2.1.11 Kwaliteitsvolle leerbegeleiding: Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie Kwalitatieve scholen kenmerken zich onder meer door een duidelijk en gedragen beleid inzake leerbegeleiding ( zorgbeleid ). Dat beleid stoelt op twee pijlers preventie en remediëring en staat of valt bij de kwaliteit van de concretisering in de klaspraktijk van elke dag. In de preventieve aanpak speelt de klasleraar dé centrale rol. Zijn pedagogische en didactische aanpak is erop gericht zo weinig mogelijk kinderen te laten uitvallen. De leraar doet ertoe! Een goede didactische aanpak die rekening houdt met de verschillen in leren tussen de kinderen werkt. In heel wat lessen hanteren leraren instructiemodellen waarin men dikwijls te weinig differentieert. In dit traject willen we leraren lager onderwijs ondersteunen om, vertrekkend vanuit een haalbaar instructiemodel (ADI) effectiever instructie te geven en effectiever te differentiëren (BHV-model: basisstof, herhaling, verdieping). Het traject is een geïntegreerd traject begeleiding-nascholing, dit wil zeggen dat scholen die zich inschrijven een traject gaan lopen dat hun regiobegeleider coördineert en begeleidt, maar waarin ook twee nascholingssessies voorzien zijn. De begeleiding is zowel gericht op het kaderen van het traject in de leerbegeleiding (een breder zorgbeleid) op school als op het ondersteunen van een duurzame implementatie van de geleerde inzichten op de klasvloer. Directeur en zorgcoördinator worden in dit proces meegenomen. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 7

2.2 Geïntegreerd aanbod begeleiding en nascholing 2013-2014 2.2.1 Technische geletterdheid Traject 1 Basistraject Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuw leerplan WO. We focussen in dit traject op het domein techniek. Via praktische sessies, concrete materialen, reflectiemomenten en het opzetten van techniekactiviteiten verkennen techniekcoaches en de directie de visie van het leerplan. In een volgende fase implementeren de coaches en de directeur het geleerde in de school. Het traject bouwt kennis en vaardigheden op die na elk begeleidingsmoment besproken worden. Het traject start met een intake met de directie en de mogelijke coaches en het maken van afspraken met alle leerkrachten zodat het traject voldoende slaagkansen kent. Een eerste studiedag volgt op het niveau samenwerkende scholen. Een beginsituatieanalyse met betrekking tot WO en techniek legt vast wat het best op school- en klasniveau verder kan ontwikkeld worden. Afwisselend volgen dan twee nascholingssessies en twee uitwisselmomenten tussen coaches van verschillende scholen. Op de nascholingssessies worden voorbeelden van techniekactiviteiten binnen verschillende werelden van techniek (toepassingsgebieden) aangereikt. Tijdens de supervisiemomenten ontvangen coaches en directeurs opdrachten om de opgedane ervaringen te kunnen vertalen in de eigen school. Dit omvat het verhelderen van de visie van techniek, het opzetten van vier techniekactiviteiten, het analyseren van de beginsituatie en het opzetten van werkvormen in techniek doorheen de school. Opvolging op het niveau team wordt in het traject ingebouwd (steeds ondersteuning van de regiobegeleider). Individuele opvolging op klasniveau is mogelijk via afspraak in de intake of tijdens het traject. 2.2.2 Technische geletterdheid - Traject 2 Vervolgtraject Evaluatie Het traject start met een vormingsmoment voor directeurs en techniekcoaches rond evalueren van techniek. Dit vormingsmoment legt voor elke school de basis om te reflecteren met het team rond wat nodig is om het traject voldoende slaagkansen te geven. De school zet activiteiten van techniek op, zorgt voor werkvormen waarbij techniek in de verschillende leerjaren repetitief aan bod komt, legt het geleerde via afspraken in het team vast, registreert de aangeboden doelen en zet een evaluatiemoment op. De begeleiding biedt ondersteuning daar waar de directeur dit nodig acht. Aan de techniekcoaches en directies bieden we zowel nascholingsactiviteiten aan als coaching. Tijdens deze nascholingssessies leggen we het accent op het vastleggen van deze aspectenlessen techniek in de klas. Tijdens een intervisiemoment op het eind van het traject bespreken de scholen op welke manier het traject in de school vorm kreeg. Daarnaast hebben we aandacht voor het nemen van zorgverbredende maatregelen binnen techniekactiviteiten. Opvolging op het niveau team en individuele opvolging op klasniveau is mogelijk. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 8

3 Aanbod methodeonderwijs Werken aan kwaliteit is een dagelijkse zorg voor schoolteams. Doen we de goede dingen? Doen we de goede dingen goed? Methodescholen kiezen ervoor om deze kwaliteitsvragen in te bedden in hun specifieke pedagogiek. De Pedagogische begeleidingsdienst wil de schoolteams hierin ondersteunen met een gevarieerd aanbod aan begeleidingsmogelijkheden. Scholen worden gestimuleerd hun eigen kwaliteitszorg in handen te nemen, om beleidskrachtig om te gaan binnen hun eigen context en met hun specifieke uitdagingen binnen hun eigen pedagogisch project. De Pedagogische begeleidingsdienst kan de scholen daarin vraaggestuurd ondersteunen. Aan het formuleren van ondersteunings- en begeleidingsvragen gaat een proces van zelfonderzoek vooraf. Het instrumentarium dat hiervoor gebruikt wordt kiezen scholen zelf. De Pedagogische begeleidingsdienst kan scholen helpen bij de keuze en het adequaat aanwenden van een instrumentarium. In het aanbod van de PBDmethodebegeleiding bieden we hiervoor twee mogelijkheden aan: outputanalyse vanuit OVSG-toetsen en zelfevaluatie met behulp van de specifieke kijkwijzers voor leef- en freinetscholen. Acties die voortvloeien uit outputanalyse en methodespecifieke zelfevaluatie kunnen vraaggestuurd ondersteund en begeleid worden. Het kan daarbij zowel gaan om acties met betrekking tot het pedagogisch-didactisch handelen van leraren als om acties met betrekking tot de school als systeem. Ook naar aanleiding van schooldoorlichtingen kunnen scholen rekenen op ondersteuning en begeleiding. Nieuwe scholen kunnen de eerste twee jaar rekenen op een intensieve begeleiding bij de opstart en uitbouw van de school. In mei 2013 werd het kersverse leerplan Nederlands goedgekeurd door de onderwijsinspectie. Het wordt een grote uitdaging om leraren te informeren over dit leerplan en hen te ondersteunen bij de implementatie ervan. In de eerste fase van informatie kunnen ook methodescholen hiervoor rekenen op de reguliere pedagogisch begeleiders. Het aanbod van de reguliere Pedagogische begeleidingsdienst geldt daarom evenzeer voor de methodescholen. Op schoolniveau kunnen methodescholen in een volgende fase begeleid worden door de methodebegeleiders, zodat methode-aspecten met betrekking tot het nieuwe leerplan Nederlands afgestemd worden op de schooleigen pedagogie. De coöperatieve gedachte is iets wat methodescholen verbindt; van en met elkaar leren, uitwisselen, elkaar inspireren, naar nieuwe mogelijkheden zoeken en samen oplossingen bedenken voor problemen is verrijkend. Door het opzetten van netwerken tussen leraren, directeurs en coördinatoren, de collegagroepen en de netwerken voor directies, bieden we mogelijkheden aan om dit in de praktijk te brengen. 3.1 Aanbod leergebiedbegeleiding Zie Aanbod reguliere begeleiding basisonderwijs. 3.2 Aanbodgestuurd - Overzicht aanbod kwaliteitszorg 3.2.1 Kwaliteitsbevordering op school realiseren via outputdata (verkregen via eindtoetsen) De eindtoetsen zijn een kwaliteitsvol instrument om zicht te krijgen op de output van de school. De eindtoetsen zijn dan ook voor methodescholen bijzonder bruikbaar Pedagogische begeleidingsdienst GO! 9

omdat de focus minder ligt op het toetsen van specifieke leerinhouden. Het accent ligt op het toetsen van vaardigheden. Bovendien kan je de outputresultaten van de eigen school vergelijken met een ruime referentiegroep. Zo leert de school haar sterke en minder sterke punten kennen. Outputmeting krijgt pas zin als je de toetsresultaten analyseert en er, samen met het hele schoolteam, conclusies uit trekt en daar, wanneer nodig, verbeteracties aan verbindt. Zo worden de toetsen een essentieel onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school. Met dit traject willen we schoolteams vaardig maken in het detecteren van eigen sterktes en zwaktes met betrekking tot output. We pakken dit aan aan de hand van een zelfgekozen domein of leergebied. 3.2.2 Een kijkwijzer voor leefscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het leefschoolgehalte van de eigen school. 3.2.3 Een kijkwijzer voor freinetscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het freinetgehalte van de eigen school. 3.2.4 Netwerken voor directies van methodescholen Netwerken kunnen beschouwd worden al een constructieve gemeenschap waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren. De directeurs vergaderen per regio en tweemaal per jaar komt iedereen samen voor een uitwisseling tussen de verschillende regionale netwerken. De vergadermomenten en de inhouden worden samen met de deelnemende directeurs vastgelegd. De Pedagogische begeleidingsdienst faciliteert de samenkomst en reikt mogelijke werkvormen aan voor de vergaderingen. 3.2.5 Netwerken voor methodeschoolleerkrachten (collegagroepen) De focus ligt op leerplanimplementatie Nederlands. Leraren kunnen van elkaar heel wat leren. Daarom richten we - waar mogelijk - collegagroepen op waar leraren die in dezelfde graad aan de slag zijn, ervaringen en materialen kunnen uitwisselen met betrekking tot leerplannen en leerlijnen. We proberen met elke groep minstens eenmaal per trimester samen te komen. Aan de betrokken directeurs wordt gevraagd de organisatie van de collegagroepen te ondersteunen en te faciliteren. Via virtuele klassen bouwen we ook bruggen tussen de collegagroepen onderling over het hele land, zodat materialen op ruimere schaal kunnen uitgewisseld worden. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 10

4 Een greep uit het complementair aanbod van GO! nascholing Kwaliteitszorg Coöperatief vergaderen Efficiënt overleggen over het werk Functionerings- en evaluatiegesprekken voeren Groepsdynamica. Leiding geven aan een team Omgaan met verbale agressie van volwassenen Videocoaching Crisiscommunicatie De PDCA-cirkel echt rond Een omgevingsanalyse maken Informatieveiligheid voor directies Timemanagement Veranderingsmanagement Leerplanimplementatie Nederlands KO: Boekengedoe Beginnende geletterdheid in het kleuteronderwijs LO: Kringen in het basisonderwijs Leerbegeleiding Handelingsgericht werken in de klas Kinderen met leervoorsprong in het basisonderwijs. Basisopleiding zorgcoördinatoren Beter omgaan met leerstoornissen in het BaO (beleid) Een beleid voor hoogbegaafden in het BaO (beleid) Traject Handelingsgericht samenwerken voor scholengemeenschappen in het basisonderwijs Omgaan met moeilijk gedrag De leerkracht doet ertoe. Grensoverschrijdend gedrag aanpakken in je klas Een helder en positief sanctiebeleid in het BaO Kleuteronderwijs Hoekenverrijking Boekengedoe Beginnende geletterdheid in het kleuteronderwijs Muzische vorming Traject Muzische vorming : Het muzisch proces over de domeinen heen Keuzemodules: Pedagogische begeleidingsdienst GO! 11

Beeldelementen en toepassingsmogelijkheden Leren musiceren Gericht leren luisteren naar muziek Zingen, liedjesrepertoire Muzieknotatie Beweging Techniek Terugkomdagen techniekcoaches Help! Techniek in de vingers Techniek met kleuters Techniek zit overal Algemeen Activerende werkvormen in het BaO Flipping the classroom Leren leren met mindmapping Verhalend ontwerpen Methodeonderwijs Starterscursus freinetonderwijs Starterscursus leefschool Wereldoriëntatie Natuurbeleving op je schooldomein Pedagogische begeleidingsdienst GO! 12

5 Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs 2013-2014 5.1 Kwaliteitszorg: van output naar schoolontwikkelingsplan Verduidelijking Doelstellingen Acties/Strategie Elke school is begaan met de kwaliteit van haar onderwijs. Maar weten we wel hoe goed we zijn? Hoe gaan we om met gegevens die in onze school wel ergens ter beschikking zijn? Hoe gebruiken we die gegevens om onze kwaliteit te verhogen? De school is in staat relevante outputgegevens te verzamelen. De school kan de verzamelde gegevens analyseren. De school kan aan de hand van de gegevens verbetertrajecten opstellen. De school kent de principes van kwaliteitszorg (PDCA) en kan ze zelfstandig toepassen. De kwaliteitszorg gaat uit van de outputgegevens van de school: leerprestaties: leerplandoelen (bv. resultaten van eindtoetsen zoals de OVSG-toetsen) 1 ; leergebiedoverschrijdende doelen; outcomes: resultaten in het vervolgonderwijs; schoolloopbaan: voortgang, vertraging/uitstroom; afwezigheden; tevredenheid: welbevinden van de leerlingen; tevredenheid van de leerkrachten; tevredenheid van ouders. 1 Indien de kwaliteitszorg gebaseerd is op de resultaten van de OVSG-toetsen wordt in eerste instantie gekozen voor WO - ruimte, WO - tijd, WO - mens en maatschappij, Frans, Nederlands - taalbeschouwing of wiskunde - meten. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 13

Doelgroep Basisvoorwaarden Tijdsinvestering voor de school Het kwaliteitszorgkader dat wordt gehanteerd is gebaseerd op de PDCA-methodiek: P - Plannen: intakegesprek; focusbepaling via inventaris van de beschikbare informatie, analyse van de informatie, vergelijking met ijkpunten ; visieontwikkeling; opmaken van een beleidsplan met aandacht voor de effecten die men wil bereiken op niveau van school/leerkrachten/leerlingen; D Doen (uitvoering): de school gaat aan de slag met de actiepunten uit het beleidsplan; C - Controleren: opvolging van het beleidsplan; evaluatie; A - Aanpassen: de effectieve acties borgen (bv. via het schoolwerkplan); bijsturen indien nodig. Schoolteams De school is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen. De scholengroep is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen. Minimum zes begeleidingssessies verspreid over twee schooljaren. Er wordt rekening gehouden met de draagkracht en de beginsituatie van de school. Tussen de begeleidingssessies werkt de school (met of zonder ondersteuning) aan opdrachten. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 14

5.2 Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer? (Aan de slag met de DOKK-tool) Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Tijdsinvestering voor de deelnemers Scholen dienen zorg te dragen voor hun eigen onderwijskwaliteit. Eén van de belangrijkste elementen van die onderwijskwaliteit heeft te maken met wat zich op de klasvloer afspeelt. Leerkrachten hebben recht op feedback op hun onderwijspraktijk. Daarnaast is het een hele uitdaging voor leraren om hun praktijk af te stemmen op de hedendaagse invulling van kwaliteitsvol onderwijs. De directeur heeft, onder meer binnen zijn taak als onderwijskundig leider, hierin een essentiële rol te spelen. Om hen hierbij te ondersteunen heeft het team basisonderwijs van de Pedagogische begeleidingsdienst een nieuw instrument ontwikkeld (DOKK-tool) dat bestaat uit een visietekst, verslagsjablonen, een hele reeks kijkwijzers en ondersteunde teksten. De kijkwijzers focussen op vier competenties: pedagogische, didactische, organisatorische en taalcompetenties. In het traject gaan we eerst op scholengemeenschapsniveau de visie en het concept bespreken om vervolgens in kleine groepen van directeurs concreet aan de slag te gaan. De directeurs zijn in staat om bij hun leraren didactische, pedagogische, organisatorische en taalcompetenties te helpen ontwikkelen. Een sessie voor directeurs op scholengemeenschapsniveau waarbij de visie op klasvloerbegeleiding en het door de Pedagogische begeleidingsdienst ontwikkeld concept worden verduidelijkt (algemene toelichting DOKK-tool). In groepjes van drie, vier directeurs aan de slag met het instrument (lesbezoek, gezamenlijke bespreking, voorbereiding verslag en feedbackgesprek) - drie sessies (kan op vraag uitgebreid worden ook mogelijk op meer dan een schooljaar) Een terugkomdag voor de directeurs op scholengemeenschapsniveau waarbij de ervaringen van de reeds deelnemende scholen worden uitgewisseld en gereflecteerd wordt op vaststellingen met daaraan gekoppelde ondersteuning voor de leraar Minimum vijf dagdelen (eventueel te spreiden over meer dan een schooljaar) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 15

5.3 Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Tijdsinvestering voor de deelnemers De Pedagogische begeleidingsdienst wil met de directeurs lerende netwerken opzetten. De netwerkbijeenkomsten worden per regio georganiseerd en in goede banen geleid door de regioadviseur voor het basisonderwijs. In het netwerk wordt vertrokken vanuit vragen van de directeurs en/of vanuit een PBD-aanbod rond actuele en relevante beleidsthema s. Mogelijkheden zijn: leerplanimplementatie, kwaliteitszorg, leerbegeleiding, teamontwikkeling, aanvangsbegeleiding, leiderschap Via afspraken en goede organisatie wordt ervoor gezorgd dat de bijeenkomsten leerrijk zijn en dat gelijkgerichtheid overheerst. Een belangrijk effect van het lerend netwerk is het verhogen van het beleidsvoerend vermogen en de onderwijskwaliteit van de individuele school. Het lerend netwerk heeft als doel: uitwisselen van en reflecteren op elkaars praktijk; versterken van het individuele leiderschap; verbeteren en verbreden van de samenwerking in het netwerk/scholengemeenschap; structureren van het netwerk op basis van een netwerkplan; ontwikkelen van de scholengemeenschap tot lerende organisatie; ontwikkelen van een netwerkplan dat de concrete realisaties en aanpak beschrijft. Opzetten van regionale lerende netwerken voor directeurs basisonderwijs samen met de directeur-coördinator onder leiding van de regioadviseur aan de hand van een netwerkplan. Minimaal drie samenkomsten per schooljaar Pedagogische begeleidingsdienst GO! 16

5.4 Kwaliteitszorg: Aanvangsondersteuning van nieuwe GO!-leraren Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Op school- en scholengroepniveau wordt de nieuwe leraar wegwijs gemaakt in de afspraken en specifieke visie van de instelling en wordt hij, meestal via tutoring, ondersteund in zijn eerste praktische stappen. Het team basisonderwijs van de Pedagogische begeleidingsdienst wil die leraren ook enkele belangrijke pedagogischdidactische principes meegeven, die we in het basisonderwijs van het GO! hoog in het vaandel dragen. We denken daarbij aan het PPGO en zijn sterke vertaling in het leerplan Mens en maatschappij, aan onze visie op leren, zoals in het document 10 voor WO samengevat, aan onze visie op zorg met het belang van eerstelijnszorg en de rol hierbij van de klasleraar (ADI), aan kwaliteitsvol kleuteronderwijs en de consequenties ervan voor aanbod en aanpak van de kleuterleraar, aan goed taalvaardigheidsonderwijs, aan het belang van goed woordenschatonderwijs (taal in kleuteronderwijs) enz. Voortaan zal de pedagogische aanvangsondersteuning op niveau van de regionale clusters worden georganiseerd. We voorzien minstens twee sessies van een halve dag met de nieuwe leraren in de regio. De leraren basisonderwijs kunnen aangeven op welke manier het PPGO invloed heeft op de taak en rol van het leraar zijn in het GO!. De leraren basisonderwijs kunnen de specifieke GO!-visie op leren omschrijven en enkele consequenties voor hun praktijk aangeven. De leraren lager onderwijs kunnen de zorgvisie van het GO! en de plaats van ADI daarin vertalen naar verwachtingen inzake eigen taken en rollen. De leraren kleuteronderwijs kunnen de belangrijke elementen aangeven van kwaliteitsvol kleuteronderwijs en de consequenties ervan voor de dagelijkse praktijk van de kleuterleraar. De leraren kleuteronderwijs kunnen het belang aangeven van goede taaldidactiek en in het bijzonder goed woordenschatonderwijs en praktische consequenties aangeven voor hun aanpak. De leraren basisonderwijs verkennen actief de GO!-gerelateerde didactische instrumenten en verwerven inzichten om ze in hun klaspraktijk aan te wenden. Voor wie? Leraren die in het schooljaar 2013-2014 nieuw zijn in het GO! Leraren die nieuw waren in 2012-2013 en nog niet deelnamen aan de sessies voor nieuwe GO!-leraren van vorig schooljaar Pedagogische begeleidingsdienst GO! 17

Waar? Op een centrale locatie, één per provincie Wat? Twee à drie halve studiedagen Inhoud Sessie 1: PPGO leraar zijn in het GO! wegwijs in ondersteuning en documenten van de Pedagogische begeleidingsdienst Sessie 2: specifiek kleuteronderwijs en lager onderwijs deels vraaggestuurd Lager onderwijs: Zorgvisie ADI Basiskwaliteit in de klas (omgaan met onderwijspakketten, werken met leerplannen ) Kleuteronderwijs: Een krachtige kleuter leeromgeving (kijkwijzer) Hoe mijn klaspraktijk aanpassen via vertaling van de acht actievelden van Laevers? Hoe omgaan met leerplandoelen en taalvaardigheid van kleuters ( WOK en in de marge GO4TY!)? Eventueel een terugkomsessie of verdiepingssessie. Tijdsinvestering voor de deelnemers Twee of drie dagdelen. Bijeenkomsten met de nieuwe leraren gebeuren op regionale locaties, één per provincie. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 18

5.5 Kwaliteitsvol talenonderwijs : Implementatie nieuw leerplan Nederlands op deelteamniveau Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Het nieuwe leerplan Nederlands gaat van kracht als het definitief goedgekeurd leerplan vanaf 1 september 2013. Het vervangt het leerplan uit 1998 en het deelleerplan Taalbeschouwing uit 2010. De Pedagogische begeleidingsdienst wil scholen ondersteunen om dit nieuwe leerplan te implementeren. We gebruiken hiervoor volgend implementatietraject. Afhankelijk van de plaatselijke keuzes kan gekozen worden om schooloverstijgende sessies te organiseren. In een eerste fase willen we de directeur en het schoolteam informeren en sensibiliseren. We geven antwoorden op vragen als Waarom een nieuw leerplan? en Wat is er veranderd ten opzicht van het oude leerplan? In een tweede fase willen we de leraren informeren en sensibiliseren. Daartoe wordt een verkenningsinstrument ontwikkeld. De opdrachten zullen van die aard zijn dat de leraren geleid worden naar belangrijke onderdelen van het leerplan en kennis maken met concept, structuur, kerngedachten en nieuwe begrippen. In een derde fase verdiepen we ons per niveau in de doelen en maken daarbij de nodige linken met visie, beginsituatie, pedagogisch-didactische wenken en evaluatie van het leerplan. Vanuit die gezamenlijke studie van het leerplan kunnen scholen en individuele leraren keuzes maken voor nascholing en verdieping. In een vierde fase willen we schoolteams ondersteunen om de implementatie van het leerplan Nederlands te integreren in het schooleigen talenbeleidsplan binnen het luik taalbeleid Nederlands. De implementatie wordt op een planmatige wijze opgenomen en geeft een duidelijk overzicht van de uit te voeren stappen binnen een bepaalde termijn. Het talenbeleidsplan is van alle betrokkenen en draagt bij tot meer duidelijkheid, meer overleg en onderlinge afstemming. Inzicht verwerven in de structuur, concept en inhoud van het nieuwe leerplan Verkennen van didactische principes gelinkt aan de verschillende onderdelen van het leerplan voor kleuteronderwijs en lager onderwijs Principes van het nieuwe leerplan Nederlands integreren in het talenbeleidsplan (luik taalbeleid) van de school Fase 1: informeren en sensibiliseren over nieuw leerplan Nederlands (directies, nadien teams) Fase 2: algemeen verkennen van het leerplan (directies, nadien teams) aan de hand van verkenningsvragen, zelfstandig of onder leiding van de regiobegeleider Fase 3: verkennen in de diepte van het leerplan (modules kleuteronderwijs en lager onderwijs - voor betrokken teamleden, onder leiding van de regiobegeleider) Fase 4: integratie in taalbeleid Nederlands (schoolteam) Pedagogische begeleidingsdienst GO! 19

Tijdsinvestering voor de deelnemers Fase 1: 1 sessie Fase 2: 1 sessie Fase 3: kleuteronderwijs: 2 sessies lager onderwijs: 2 sessies Fase 4: 1 sessie Pedagogische begeleidingsdienst GO! 20

5.6 Kwaliteitsvol talenonderwijs: Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed talenbeleid. Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Tijdsinvestering voor de deelnemers Implementatie van het nieuwe leerplan Nederlands, verhogen van de opbrengsten voor taal, omgaan met anderstaligheid en veranderende instroom op school, nieuwe wetgeving over onderwijs van het Frans in de basisschool: er kunnen aanleidingen genoeg zijn om op schoolniveau te werken aan een degelijk en geactualiseerd talenbeleid. De Pedagogische begeleidingsdienst wil de scholen hierin procesmatig ondersteunen. Samen met de school wordt de beginsituatie in kaart gebracht, wordt een visie bepaald, wordt nagedacht over doelen en worden acties uitgezet en opgevolgd. De verbeterinitiatieven worden planmatig vastgelegd in het talenbeleidsplan (luik taalbeleid en/of taalvakkenbeleid). Het schoolteam initieert of actualiseert zijn talenbeleid ten gevolge van de nieuwe mogelijkheden (OD23) om het onderwijs Nederlands en Frans en de taalinitiatie anders te organiseren. Het schoolteam initieert of actualiseert zijn talenbeleid ten gevolge van de nieuwe mogelijkheden (OD23) voor de ondersteuning van anderstalige leerlingen. Het schoolteam actualiseert zijn talenbeleid ten gevolge van het nieuwe leerplan Nederlands (september 2013). Het schoolteam initieert of actualiseert zijn talenbeleid om hun onderwijspraktijk beter af te stemmen aan de taalbehoeften van de kinderen met het ook op het bevorderen van hun algemene ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten. Fase 1: de beginsituatie in kaart brengen en de visie bepalen (2 sessies) Fase 2: bepalen van prioriteiten en doelen (1 sessie) Fase 3: koppelen van acties aan doelen en planmatige vastlegging in het talenbeleidsplan (1 sessie) Fase 4: evaluatie van de processen (1 sessie) Traject op maat van de school: minstens twee sessies op teamniveau voorzien en drie sessies met kernteam Pedagogische begeleidingsdienst GO! 21

5.7 Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Tijdsinvestering voor de deelnemers Het GO! werkt aan een visietekst over schoolbeleid inzake leerbegeleiding. In die tekst wordt de visie op leerbegeleiding en de wijze waarop die visie in beleid en structuren kan geconcretiseerd worden verduidelijkt. Aan de hand van die visietekst gaat de Pedagogische begeleidingsdienst schoolteams ondersteunen bij hun beleid inzake leerbegeleiding. Er wordt in eerste instantie gewerkt met het team van ondersteunende leerbegeleiders (het zorgteam ) en de directeur, nadien ook met het hele team. Bedoeling is om een geactualiseerd en gedragen beleidsplan inzake leerbegeleiding op te stellen. De Pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt de school ook verder in de realisatie van dit beleidsplan. Zo is het onder meer mogelijk dat de school kiest voor een ADI-traject als verdere stap. Elke school bouwt haar zorgcontinuüm kwaliteitsvol uit, rekening houdend met de regelgeving en de daaraan gekoppelde mogelijkheden. De school reflecteert op de kwaliteit en het rendement van zijn preventieve werking, namelijk in welke mate die is afgestemd op de leerlingkenmerken en in welke mate de huidige leerbegeleiding kwaliteitsvol is. Op scholengemeenschapsniveau: bespreken visietekst Op schoolniveau: Voorafgaandelijk met het zorgteam het traject en de inhoud bespreken Vervolgens met het hele team visie en praktijk helder krijgen: De school brengt haar huidig beleid inzake leerbegeleiding in kaart en evalueert die. De school toetst haar visie af aan de (nieuwe) realiteit. De school brengt de wenselijke situatie in kaart, gekoppeld aan hun visie (gebruik maken van visietekst GO!). De school stemt haar organisatie af op deze visie. De school formuleert (eventueel) acties om het verbeterproces op gang te brengen. Minstens drie dagdelen op schoolniveau tijdens schooljaar 2013-2014. Opvolging gericht op opbrengst en kwaliteit op lange termijn via de regiobegeleider. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 22

5.8 Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO) Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Acties/Strategie Kwalitatieve scholen kenmerken zich onder meer door een duidelijk, gedragen en in de praktijk toegepast beleid inzake leerbegeleiding ( zorgbeleid ). Dat beleid stoelt op twee pijlers : preventie en remediëring. In de preventieve aanpak speelt de klasleraar de centrale rol. Zijn pedagogische en didactische aanpak is erop gericht zo weinig mogelijk kinderen te laten uitvallen. De leraar doet ertoe! Wat helpt is een goede didactische aanpak die rekening houdt met de verschillen in leren tussen de kinderen. In heel wat lessen hanteren leraren instructiemodellen. Daarbij wordt dikwijls te weinig gedifferentieerd. In dit traject willen we leraren lager onderwijs ondersteunen om, vertrekkend vanuit een haalbaar instructiemodel (ADI), zowel effectiever instructie te leren geven als effectiever te leren differentiëren (BHV-model: basisstof, herhaling, verdieping). Het traject is een geïntegreerd traject begeleiding-nascholing, dit wil zeggen dat scholen die zich inschrijven een traject gaan lopen dat door hun regiobegeleider wordt gecoördineerd en begeleid en waarbij er twee nascholingssessies voorzien zijn. De begeleiding is zowel gericht op het goed kaderen van het traject in een breder zorgbeleid op school als op het ondersteunen van de duurzame implementatie van de geleerde inzichten op de klasvloer. Directeur en zorgcoördinator worden in dit proces meegenomen. De leraren kunnen het instructiemodel activerende directe instructie voor een aantal lessen die zich daartoe lenen (instructielessen) consequent hanteren. De leraren slagen erin bij de instructielessen het BHV-differentiatiemodel consequent te hanteren (basisstof, herhaling verdieping). De leraren passen hiervoor didactische en organisatorische aspecten van hun onderwijspraktijk aan: toepassen preinstructie en verlengde instructie, werken met instructietafel, zelfstandige werkvormen bij instructielessen, voorzien van verdiepingsoefeningen, tijdsgebruik herdenken, vormen van zelfevaluatie Op teamniveau is er een consensus over de meerwaarde van het didactisch model en wordt via zelfstudie, vorming, uitwisselen van ervaringen, intervisie meer gelijkgerichtheid nagestreefd. Het traject omvat twee studiedagen (telkens één dagdeel): introductie : het didactisch model van activerende directe instructie (ADI) en het gehanteerd differentiatiemodel (BHV); verdieping: werkvormen en organisatieaspecten bij ADI. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 23

Tijdsinvestering voor de deelnemers De studiedagen worden gegeven door GO! nascholing op teamniveau lager onderwijs. Dit kan op kindvrije studiedagen of naschools (sessies duren minstens twee volle uren). De regiobegeleider zal het hele traject begeleiden en voorziet hiervoor: een intake; individuele opvolging op klasniveau van een aantal leraren (samen lessen voorbereiden, les volgen, feedback geven); supervisie en intervisie gericht op van elkaar leren en gelijkgerichtheid in visie en aanpak. Twee dagdelen studiedag Minstens zes individuele begeleidingen bij de toepassing van het model. Elke individuele begeleiding houdt in: een contactmoment samen voorbereiden ; bijwonen van een ADI-les; feedbackmoment leraar-begeleider. Supervisiemomenten onder leiding van de regiobegeleider (minstens 2) De directeur is betrokken bij elke interventie. Op termijn is het zijn rol de leraren verder te laten professionaliseren in het toepassen van het didactisch model en de differentiatiepraktijk. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 24

5.9 Techniek - traject 1: basistraject (kleuteronderwijs en lager onderwijs) Situering en verduidelijking van het aanbod Doelstellingen Sinds september 2010 zijn de nieuwe eindtermen techniek van kracht. In het nieuw leerplan WO van het GO! werden deze eindtermen omgezet in leerplandoelen. Centraal in heel het techniekonderwijs staat de begeleiding van leerlingen/jongeren in hun ontwikkeling tot technisch geletterde burgers. De technisch geletterde burger is een competente en verantwoordelijke gebruiker van techniek. Hij begrijpt, hanteert en duidt die techniek vanuit een waarderende kritische houding in gebruikerssituaties. Hij of zij kan omgaan met technische systemen om optimaal te functioneren en te participeren aan de samenleving. TOS 21 ontwikkelde hiervoor een referentiekader dat de basis vormde voor eindtermen en leerplannen. In dat referentiekader krijgen techniek gebruiken, techniek maken en techniek duiden een centrale rol. De vernieuwing in denken over techniekonderwijs resulteerde in een leerplan met heel wat verschillen ten opzichte van het vorige (deel)leerplan Technologie. De Pedagogische begeleidingsdienst ontwikkelde hiervoor: materialen die scholen zelfstandig of met begeleiding van de Pedagogische begeleidingsdienst kunnen introduceren en hanteren; een ondersteuningstraject PBD-nascholing waarbij er regionale samenkomsten van kernteams (per school) zijn en bij de transfer van het kernteam naar het schoolteam de regiobegeleider ondersteunt; Een pedagogisch cahier Zicht op Techniek waarin de visie wordt toegelicht en geconcretiseerd met tal van voorbeelden en die ook een inhoudelijke leerlijn bevat. Scholen die geen begeleiding wensen kunnen eveneens gebruik maken van het nascholingsaanbod. De kernteamleden kunnen de grote lijnen van visie en de uitgangspunten van het (deel)leerplan Techniek verwoorden. De kernteamleden kunnen aan de hand van aangereikte inzichten en tools de beginsituatie van hun school wat betreft techniek in kaart brengen. De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de teamleden van hun school sensibiliseren en informeren over het nieuwe (deel)leerplan Techniek. De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de leerkrachten van hun school begeleiden in het opzetten van activiteiten, thema s en/of pro- Pedagogische begeleidingsdienst GO! 25

jecten. Acties Dagdeel 1: De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools techniekactiviteiten ontwerpen en organiseren. Een intakestudiedag op niveau scholengroep of scholengemeenschap met betrekking tot het verhelderen van de visie voor techniekcoaches en directie. Voor alle scholen die met of zonder de Pedagogische begeleidingsdienst wensen samen te werken. Tijdens deze inleidende sessie brengen scholen hun beginsituatie in kaart met betrekking tot techniek. Materialen worden aangereikt opdat elke school deze visie kan brengen naar het eigen team. Dagdeel 2 (Pedagogische begeleidingsdienst): Studiedag visie op techniek voor het ganse schoolteam onder leiding van het kernteam in samenwerking met de begeleidingsdienst Dagdelen 3 en 6 (nascholing): Het kernteam sluit aan bij het nascholingsaanbod rond techniek voor techniekcoaches en directie verspreid over twee momenten in het schooljaar (eerste en tweede trimester) samen met spoor 1. Dagdelen 4 en 7 (Pedagogische begeleidingsdienst): Op deze dagdelen worden de inzichten en methodieken die aan bod kwamen op de nascholingssessies aan het ganse schoolteam voorgesteld. Deze dagdelen zijn een samenwerking van kernteam en de Pedagogische begeleidingsdienst.. Dagdelen 5 en 8 (Pedagogische begeleidingsdienst): Het kernteam sluit aan bij de intervisiemomenten samen met spoor 1 met als doel techniekcoaches te begeleiden om leerkrachten gericht te ondersteunen bij de bezinning over en de voorbereiding en de uitwerking van geplande techniekactiviteiten. In dagdeel 8 is ruimte voorzien om vorderingen en vragen te inventariseren voor het komende schooljaar. Op leerlingenniveau worden in de school concrete activiteiten rond techniek opgezet vanuit aangereikte sjablonen en materialenbank door de leerkrachten na dagdelen 2, 4 en 7. Op leerkrachtniveau wordt ruimte gecreëerd om onderling expertise uit te wisselen op geplande momenten via klasbezoeken, het opzetten van tussentijdse evaluaties, begeleiden van kernteams in het opzetten van begeleidingsmomenten op individueel niveau als op teamniveau Deze activiteiten gebeuren onder begeleiding van het kernteam in samenwerking met de betrokken begeleiders. Pedagogische begeleidingsdienst GO! 26