"Over smaak valt best te twisten" Horecabeleid Tilburg 2005-2015 Gemeente Tilburg Beleidsontwikkeling Economie Oktober 2005
Adhesiebetuiging HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 2
Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. De economische functie van de horeca in Tilburg 8 2.1 Inleiding 8 2.2 Ontwikkelingen aanbodzijde horeca 10 2.3 Ontwikkelingen vraagzijde 13 2.4 Combinatiebezoek horeca met andere functies 18 3. Evaluatie en perspectief 21 3.1 Evaluatie huidig horecabeleid 21 3.2 Noodzakelijke veranderingen 22 3.3 De algemene ambities 23 4. Veilig uitgaan in Tilburg 26 4.1 Inleiding 26 4.2 Achtergrond 26 4.3 Rapport Fijnaut 26 4.4 Intensivering keten horecabeleid 27 4.5 Feiten, cijfers en knelpunten 27 4.6 Uitgangspunten en doelstellingen 32 4.7 Beleidsmaatregelen 33 4.8 Afspraken Veilig Uit in Tilburg 36 4.9 Besterd 36 4.10 Korvel St. Anna 37 5. Handhaving 38 5.1 Inleiding 38 5.2 Bestuurlijke maatregelen 38 5.3 Handhavingprotocol 38 5.4 Handhavingcapaciteit 39 5.5 Klachtenafhandeling 39 5.6 Handhaving terrassenbeleid 39 6. Algemene uitgangspunten horecabeleid in Tilburg voor de periode 2005-2015 40 6.1 Een eerste inventarisatie 40 6.2 Begrippenkader en beleidsaanduidingen 41 6.3 Horeca en ruimtelijk ordeningsbeleid 42 6.4 Openings- en sluitingstijdenbeleid horeca 43 6.5 Openingstijden terrassen 49 6.6 Aanwijzing collectieve en individuele vrijstellingsdagen geluidsnormen bij festiviteiten horecainrichtingen. 49 7. Lokale inkleuring horecabeleid 51 7.1 Inleiding 51 7.2 Algemene ruimtelijke aspecten van het horecabeleid 51 7.3 Het Horeca Concentratiegebied 53 7.4 Stadsdeel Binnenstad 54 7.5 Stadsdeel Oude Stad 57 7.6 Stadsdeel West 57 7.7 Stadsdeel Noord 58 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 3
8. Organisatie van beleid 60 8.1 Inleiding 60 8.2 Centrale beleidscoördinatie 60 8.3 Overlegstructuur 60 9. Aanvullende modules 62 9.1 Inleiding 62 Module 1: Juridisch kader horecabeleid 63 Module 2: Handhavingprotocol HORECA 2005 2008 68 Module 3: Afspraken Veilig Uit in Tilburg 95 Bijlage 1: Lijnstructuur voor horecavestiging 109 Bijlage 2: Huisnummerkaart Horeca Concentratiegebied 110 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 4
1. Inleiding In deze Horecanota Tilburg 2005-2015 worden de kaders voor het integrale horecabeleid in Tilburg tot en met het jaar 2015 uiteengezet. Een terugblik In 1995 heeft de gemeente Tilburg een horecabeleid vastgesteld. Sindsdien is er behoorlijk wat bereikt, zoals: de horeca heeft zich beter georganiseerd; de horecasector is op mede-initiatief van de stichting Stadskern behalve met de gemeente ook met winkeliers, bewoners en pandeigenaren samenwerkingsverbanden aangegaan; er is een horecaconvenant gesloten met afspraken over gedragsregels ten behoeve van een veilig uitgaansklimaat; er is een beheer- en veiligheidsoverleg gestart met veel deelnemers; er zijn kwaliteitskringen opgericht; er is een ruimtelijk gereguleerde groei en ontwikkeling van de horeca bereikt door het toepassen van een Horeca Concentratiegebied (HCG). De situatie in 2002 Bij de start van deze nota concludeerden de partijen die betrokken zijn bij de horeca echter dat: 1. er sprake was van een te sectorale benadering van de horeca en dus te weinig integrale afweging, afstemming en coördinatie van beleid; 2. er teveel aandacht was voor ruimtelijke en veiligheidsaspecten en te weinig voor economische aspecten; 3. er te weinig betrokkenheid van de horeca was bij het gemeentelijke beleid; 4. er te weinig duidelijke communicatie bestond via de diverse overlegstructuren; 5. er een onduidelijke organisatie was van informatieverstrekking, vergunningverlening en handhaving en er daarmee risico s waren voor de openbare orde en veiligheid. Kortom: er was behoefte aan een herijking en actualisatie van het horecabeleid. Een stap voorwaarts Bij de benadering van de horeca lagen in het verleden de accenten vooral op de voorschriften vanuit het ruimtelijke perspectief en werd er gefocust op de ontwikkeling van het HCG. In de praktijk betekende dit dat de ontwikkelingskansen voor de horeca buiten het HCG zeer klein waren. De laatste jaren is duidelijk geworden dat de horeca vooral een economische factor van belang is die naast het bieden van werkgelegenheid in belangrijke mate bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van de stad. Vanuit dit perspectief hebben gemeente, Kamer van Koophandel en Koninklijke Horeca Nederland gezamenlijk als uitgangspunt genomen dat de horeca moet bijdragen aan de versterking van de stedelijke economie. Samen hebben zij Seinpost Adviesbureau B.V. laten onderzoeken binnen welke ruimtelijk-economische structuur de bijdrage van de horeca aan het vestigingsklimaat van Tilburg in het algemeen en aan de Tilburgse binnenstadsfuncties in het bijzonder geoptimaliseerd kan worden en welke acties daarvoor nodig zijn. Dit wil niet zeggen dat openbare orde en veiligheid daarmee van de agenda is. Integendeel: een veilig uitgaansklimaat is een randvoorwaarde voor een gezonde economische groei en een positief imago van de stad Tilburg en een sterker instrumentarium hiervoor is vereist. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 5
De horeca is naar eigen zeggen huiskamer van de samenleving en draagt daardoor een bijzondere verantwoordelijkheid. De ondernemer opereert in het publieke domein en is samen met anderen medehandhaver van openbare orde en veiligheid. Over smaak valt best te twisten Om het beleid te ontwikkelen, is een begeleidingsgroep geformeerd bestaande uit politie, vertegenwoordigers van Koninklijke Horeca Nederland, de stichting Horecaconcentratiegebied, de Kamer van Koophandel, de stichting Stadskern en de gemeente. Deze partijen hebben zich in drie workshops gebogen over het ontwikkelingsperspectief voor de horeca, de instrumenten, de sluitingstijden en de handhaving. De inbreng van de grote begeleidingsgroep vormde een belangrijke basis voor de actualisering van het horecabeleid. In sommige gevallen was snel consensus bereikt. In andere zaken moest worden gezocht naar het ultieme compromis. Over smaakt valt immers best te twisten. Op weg naar nieuw beleid Er is duidelijk gekozen voor een horecabeleid dat wordt gekenmerkt door: inhoudelijk beleidsmatige integratie (afstemmen van het beleid op de verschillende aspecten); afstemming op uitvoeringsniveau. De beleidsmatige integratie blijkt uit het feit dat diverse nota s en plannen zoals de Hoofdlijnen Economisch Beleid, het Stadsprogramma, de nota detailhandel, het Masterplan Binnenstad Totaal, de kadernota Toerisme en Recreatie, de nota Brede Handhaving en het rapport Fijnaut zijn gebruikt. Er is uitgebreid overleg gevoerd om tot een betere en efficiëntere organisatie van de uitvoering te komen. Er is vorm en inhoud gegeven aan de éénloketfunctie ten behoeve van de horeca. De balie Ondernemerszaken is begin 2005 operationeel geworden. Er is ook stilgestaan bij een nieuwe overlegstructuur om een goede communicatie te garanderen tussen gemeente, horeca en overige betrokkenen. De doelstellingen van deze Horecanota zijn: 1. het actualiseren van en inzicht geven in de hoofdlijnen van het gemeentelijke horecabeleid in relatie tot andere voor de horeca van belang zijnde beleidsterreinen en of -aspecten; 2. het geven van inzicht in de toepasselijke wet- en regelgeving ten aanzien van de horeca; 3. het vormen van een objectief en duidelijk toetsingskader voor beoordeling van aanvragen voor vergunningen; 4. het bereiken van een dynamisch evenwicht tussen de bescherming van het woon- en leefklimaat en het zo goed mogelijk benutten van de sociaal-recreatieve en economische waarde van de horeca; 5. het inzicht geven in en voorstellen doen voor versterking van de economische positie van de horeca in de gemeente; 6. het benoemen van onderwerpen van aanvullend beleid, welke in de vorm van modules aan deze nota worden toegevoegd. Vanuit deze doelstellingen zijn er drie redenen waarom de gemeente bemoeienis heeft met de horeca: a. ruimte bieden aan ontwikkelingen in de horeca op basis van een weloverwogen ruimtelijke en economische invulling waarbij diversiteit en kwaliteit voorop staan; b. regulering van potentieel conflicterende functies in de stad zoals uitgaan en wonen; c. bescherming van woon- en leefklimaat en handhaven van openbare orde en veiligheid. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 6
Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt het belang van de horeca voor de stad Tilburg uitgebreid besproken aan de hand van onderzoeksgegevens van Seinpost. Ook wordt gekeken hoe de horeca zich kan ontwikkelen. In hoofdstuk 3 volgt een samenvatting van de huidige situatie, wordt gekeken naar de sterke en zwakke punten en komen kansen en bedreigingen aan bod. Ook worden de ambities uitgesproken. Hoofdstuk 4 gaat uitgebreid in op de openbare orde en veiligheid. Hoofdstuk 5 gaat nader in op de toekomstige handhaving van het beleid. In hoofdstuk 6 komen de algemene uitgangspunten voor horecabeleid in Tilburg voor de periode 2005-2015 en het openings- en sluitingstijdenbeleid aan bod, waarna in hoofdstuk 7 de lokale inkleuring van het beleid per stadsdeel wordt besproken. Uiteindelijk komt de organisatie van het beleid in hoofdstuk 8 aan de orde en zijn in hoofdstuk 9 het juridisch kader, het handhavingprotocol en de afspraken in het kader van Veilig Uit in Tilburg als modules uitgewerkt. Afsluitend zijn twee bijlagen van belang toegevoegd; een detailkaart van het horecaconcentratiegebied en de lijnstructuur waarlangs horeca zich onder voorwaarden mag vestigen. Beide kaarten worden gebruikt in de Tilburgse plansystematiek. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 7
2. De economische functie van de horeca in Tilburg 2.1 Inleiding In de verblijfsrecreatieve functie van de binnenstad speelt de horeca een essentiële rol. Bezoekers beschouwen de binnenstad steeds meer als multifunctionele ontmoetings- en verblijfplaats en stellen daaraan steeds hogere eisen. Het gaat hierbij niet alleen om de hoeveelheid en de kwaliteit van de aanwezige voorzieningen. Ook de verscheidenheid tussen functies zoals horeca, detailhandel, cultuur en vermaak en de diversiteit binnen één groep speelt een belangrijke rol. De verwachtingen van de bezoekers over de ruimtelijke plaatsing van deze voorzieningen zijn hoog. Het moet een logisch, compact, samenhangend en vloeiend geheel zijn in een openbare ruimte, die sfeervol, schoon en veilig is. 1 Economische factor van belang Horecavoorzieningen zijn van groot belang voor de economie van Tilburg. Horeca is namelijk medebepalend voor de kwaliteit en de attractiviteit van de stad. Horeca bindt het publiek aan de stad, nodigt uit tot een langer verblijf en tot het doen van bestedingen. Horeca is belangrijk voor bezoekers van buitenaf, maar vooral ook voor de eigen inwoners. De reikwijdte van binnensteden, die een grote verscheidenheid bieden, wordt steeds groter. Maar om de voorzieningen te kunnen betalen zijn ook meer bezoekers nodig. Niet alleen uit de stad zelf, maar ook uit een groter omliggend gebied. Het gaat hier dus om voldoende draagvlak, benodigd om de voorzieningen te kunnen exploiteren en degeneratie te voorkomen. 2 De gemeente verwacht dat de verschillende aanwezige functies bijdragen aan de versterking van de stedelijke economie. Dit geldt ook voor de recreatieve functie, de rol van de horeca daarbinnen en de maatschappelijke betekenis die een positief verblijfsklimaat heeft. 3 Voor de horeca beperkt dit zich niet tot het Horeca Concentratiegebied en de rest van de binnenstad. Een toekomstbeeld In dit hoofdstuk wordt verkend hoe de horeca zich in Tilburg kan ontwikkelen. Om zicht te krijgen op de reële groeimogelijkheden, en om te zien hoe de horeca er voorstaat ten opzichte van vergelijkbare steden, zijn verschillende statistische gegevens geanalyseerd. Er wordt geprobeerd om naar aantal en typen bedrijven het economisch perspectief, de groeipotentie en het ruimtelijke aanbod tegen elkaar af te zetten. Omdat de werkelijke groei niet alleen door economische en fysieke ruimte wordt bepaald, komen ook andere aspecten aan de orde. De gemeente wil een verantwoorde groei van de horeca, maar beseft terdege dat zij bij de realisering van deze doelstelling in hoge mate afhankelijk is van de horecasector zelf. Voor dit hoofdstuk is vooral gebruikgemaakt van gegevens uit het rapport van Seinpost Dynamiek in balans. De hierbij gebruikte cijfers zijn geactualiseerd en bewerkt tot het jaar 2003 door de afdeling O&I van de gemeente Tilburg. Waar nodig zijn de conclusies en aanbevelingen hierop aangepast. 4 Vooral door de economische recessie vanaf medio 2003 is er tijdelijk een einde gekomen aan de jaren van groei. 1 Bron: Rapport Seinpost Dynamiek in balans 2002 2 Bron: Rapport Seinpost Dynamiek in balans 2002 3 Bron: Nota Sterke binnenstad, versterken ondernemerschap 1999 4 Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering: Horeca in cijfers 2003 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 8
Gelet echter op de geldigheidsduur van deze nota wordt toch vastgehouden aan een groeiscenario voor de sector. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 9
2.2 Ontwikkelingen aanbodzijde horeca Horeca is een verzamelnaam voor een enorme variatie aan bedrijven. Voor de duidelijkheid wordt de indeling gebruikt van het Bedrijfschap Horeca en Catering zoals aangegeven in tabel 1. Tabel 1a: Horeca categorieën Horeca categorie Drankensector Fastfoodsector Restaurantsector Hotelsector Tot deze Café/bar IJssalon Restaurant Hotel categorie Discotheek Snackbar Bistro Hotel-Garni behoren: Coffeeshop Fastfoodrestaurant Café-restaurant Hotel-café Kiosk Shoarmazaak Wegrestaurant Hotel-restaurant Horeca bij recreatie Lunchroom Hotel-café-restaurant Horeca bij sportacc. Crêperie Pension Strandbedrijf Restauratie Ontmoetingscentrum Spijsverstrekking Zalen/partycentrum Tabel 1b: Catering categorieën Catering Categorie Partycatering Gecaterd bedrijfsrestaurant Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Horeca in Cijfers 2004 van het Bedrijfschap Horeca en Catering; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. Aantallen, oppervlakte en dichtheid 5 Landelijk nam het aantal horeca- en cateringbedrijven van 2000 tot 2004 toe met 1,4% van 45.675 tot 46.324 bedrijven. In de periode tussen medio 2000 en medio 2002 was er sprake van een lichte daling tot 45.628. In de jaren 2003 en 2004 bedroeg de groei respectievelijk 0,9 en 0,7%. Het aantal bedrijven in de dranken-, fastfood- en hotelsector daalde in de periode 2000-2004, het aantal bedrijven in de restaurantsector, de partycatering en gecaterde bedrijfsrestaurants nam toe. De stijging binnen de restaurantsector is vooral toe te schrijven aan de groei van het aandeel van de buitenlandse keuken (uitgezonderd de Nederlands-Franse en Chinees-Indische keukens). Het aantal bedrijven per 10.000 inwoners is van 2000 tot 2004 gedaald van 28,8 naar 28,5. Tevens kan geconcludeerd worden dat er steeds meer sprake is van machtsconcentratie, schaalvergroting, ketenvorming en internationalisering in de horeca. Ook wordt de rol van brouwerijen wordt steeds groter als leverancier van producten, eigenaar en huurder van panden en financiers van ondernemers en adviseurs etc. Uit tabel 2 en 3 blijkt dat ook in Tilburg het aanbod is gestegen, met name in de restaurantsector.tilburg heeft momenteel een horeca-aanbod van 515 bedrijven, waarvan ruim eenderde geconcentreerd is in het centrumgebied. Er is sprake van een toename van de gemiddelde oppervlakte per bedrijf vooral bij de fastfood-, restaurant- en hotelsector binnen het Horeca Concentratiegebied. 5 Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering: Horeca in cijfers 2004 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 10
Tabel 2: Horeca verdeeld over hoofdsectoren (in percentages), 1995 en 2004 Sector Tilburg Breda Den Bosch Eindhoven Nederland 1995 2004 1995 2004 1995 2004 1995 2004 1995 2004 Drankensector 42,5 40,8 43,7 41,2 37,9 33,3 42,2 39,1 43,8 40,2 Fastfoodsector 25,8 24,7 22,2 22,4 23,9 22,0 23,5 23,4 21,2 21,0 Restaurantsector 17,4 17,9 21,1 20,2 21,0 24,9 19,9 19,7 21,4 22,4 Hotelsector 1,8 1,9 2,7 3,1 2,3 1,8 2,0 2,4 6,7 6,1 Partycatering 1,2 1,9 0,8 1,1 0,2 0,2 1,2 0,7 0,6 1,1 Gecaterd bedrijfsrest. 11,2 12,8 9,5 12,0 14,7 17,8 11,3 14,7 6,4 9,2 Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 1995 N= 489 N= 517 N= 443 N= 664 N= 43.134 2004 N= 515 N= 549 N= 490 N= 706 N= 46.324 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Horeca in cijfers 2004 van het Bedrijfschap Horeca en Catering; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. Tabel 3: Gemiddelde oppervlakte in m² in 1995 en 2004 Tilburg Breda Den Bosch Eindhoven Landelijk 1995 2004 1995 2004 1995 2004 1995 2004 1995 2004 Drankensector 140 143 110 136 408 412 154 177 160 185 Fastfoodsector 54 58 52 57 46 69 58 66 52 62 Restaurantsector 133 163 207 198 125 118 156 165 153 155 Hotelsector 416 514 247 291 372 344 570 550 231 302 Totaal gemiddeld 119 133 123 136 235 229 139 154 139 157 Totaal m² opp. x 1.000 51,0 58,4 56,8 64,7 88,7 92,2 80,7 92,1 5573,1 6519,4 Toename opp. in % 14,4 % 13,8 % 3,9 % 14,1 % 17,0 % Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Horeca in cijfers 2004 van het Bedrijfschap Horeca en Catering; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. Uit tabel 4 blijkt dat de dichtheid in Tilburg laag is zowel ten opzichte van het landelijk gemiddelde als in vergelijking met Breda, Den Bosch en Eindhoven. Tabel 4: Horecadichtheid 2004 1 horecazaak per inwoners Tilburg Breda Den Bosch Eindhoven Landelijk 1 per 386 inwoners 1 per 302 inwoners 1 per 273 inwoners 1 per 294 inwoners 1 per 351 inwoners Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Horeca in cijfers 2004 van het Bedrijfschap Horeca en Catering, en CBS voor de bevolkingsgegevens per 1 jan. 2004; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 11
Vestigingsfactoren In Tilburg is ongeveer een kwart van het aantal horecabedrijven en 55% van de exploitanten gestart na 1995. Dit laatste betekent dat er vaak sprake is van overname van een bestaand bedrijf. Het ondernemersbestand in Tilburg kan als jong worden beschouwd. Het ligt voor de hand dat veel startende ondernemers de neiging hebben tot risicomijdend gedrag en zich dus vooral zullen richten op de al aanwezige en actief van de horeca gebruikmakende doelgroepen. Voor Tilburg voornamelijk scholieren en studenten. De voornaamste redenen voor ondernemers om zich te vestigen in Tilburg zijn de beschikbaarheid van geschikte panden met een goede ligging in het centrum (Horeca Concentratiegebied). In het centrum scoort ook de bereikbaarheid per openbaar vervoer. Buiten het centrum scoort vooral de bereikbaarheid per auto, maar is men ontevreden over de uitbreidingsmogelijkheden. Klantenkring De horeca in Tilburg draait voor een groot deel op vaste klanten. Volgens de horecaondernemers is meer dan de helft van de gasten te typeren als vaste gasten. Dit is verrassend omdat de hedendaagse consument veel moeilijker is vast te houden dan vroeger. Werkgelegenheid De horeca in Nederland biedt 319.500 mensen werk. De contractcatering 20.000 mensen (peildatum 2003). In de horeca werkte 25% voltijds (38 contracturen of meer), in de contractcatering was dat 24%. In de horeca was 28% jonger dan 20 jaar, 18% ouder dan 40 jaar en 52% vrouw. In de contractcatering was dat respectievelijk 3%, 61% en 79%. 6 Door de economische recessie verandert het beeld van een krappe arbeidsmarkt wellicht. Toch blijft het zaak voor bedrijven te streven naar verbetering van wervingskracht en imago door het scheppen van goede arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en opleidingsmogelijkheden. Tabel 5 geeft een overzicht van de werknemers in de horecasector in Tilburg. Uit het totaalcijfer van 3.833 in 2004 en uit de groei van het gemiddelde aantal personen werkzaam per bedrijf van 6,8 in 1995 tot 9,0 in 2004 blijkt dat de horecasector als werkgever van groot economisch belang is voor Tilburg. Tabel 5: Werknemers in de horecasector in Tilburg in 1995 en 2004 Percentage werknemers Gemiddeld aantal werknemers per bedrijf 1995 % 2004 % 1995 2004 Drankensector 35,3 35,0 6,6 8,5 Fastfoodsector 17,8 16,5 3,9 5,0 Restaurantsector 29,8 31,1 10,4 12,3 Hotelsector 6,9 7,7 18,3 24,6 Catering 10,3 9,7 7,3 10,9 N= 2.919 N= 3.833 6,8 9,0 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Bedrijvenregister Tilburg 1995 en 2004 ; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. 6 Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 12
Conclusies In aantal, oppervlakte en dichtheid van horecagelegenheden blijft Tilburg achter bij de genoemde Brabantse steden, maar er is wel sprake van de grootste groei in oppervlakte over de laatste jaren. Er is sprake van ruimtelijke concentratie van horeca in het centrumgebied. Uitbreiding heeft alleen in het Horeca Concentratiegebied plaatsgevonden. Dynamiek in aanbod naar aantal en soort horeca is weinig aanwezig. Er is veel van hetzelfde. Wel is er dynamiek bij eigenaren en exploitanten. Regelmatig wisselen bedrijven van exploitant en Tilburg heeft veel jonge ondernemers. Jonge ondernemers zijn geneigd tot risicomijdend gedrag en richten zich vooral op de makkelijke doelgroep. In Tilburg zijn dit de scholieren en studenten. Het gemiddelde aantal werknemers per bedrijf is in Tilburg de afgelopen jaren flink toegenomen. 2.3 Ontwikkelingen vraagzijde Demografische ontwikkelingen Nederland telde per 1 januari 2005 16,3 miljoen inwoners. De bevolkingsgroei in 2004 was 37.000 personen. In 2000 was dat nog 123.000. Mede door de economische teruggang is in deze periode het aantal geboorten en immigranten gedaald en het aantal emigranten gestegen. Verder is het aantal asielzoekers fors teruggelopen. Ook de komende jaren zal de bevolkingsgroei laag blijven. Verwacht wordt dat het aantal emigranten voorlopig hoger zal blijven dan het aantal immigranten. Het aantal geboorten blijft de komende jaren dalen. In 2035 zal Nederland het maximum van 17 miljoen inwoners bereiken. 7 Tabel 6: Bevolking Brabantse steden 1 januari 2005 (Percentages) Leeftijds-categorie Breda Eindhoven Den Bosch Tilburg (n=167.908) (n=208.573) (n=134.009) (n=199.065) 0-14 jaar 17,6 15,9 17,6 17,3 15-24 12,5 13,1 11,8 14,7 25-44 30,4 32,2 32,8 31,1 45-64 24,7 23,5 25,0 24,1 65+ 14,9 15,3 12,8 12,8 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: CBS (voorlopige cijfers) en Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) Tilburg; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. Tabel 7: Bevolking Tilburg 1 januari 2005 (Percentages) Leeftijds- Centrum Overig Tilburg Berkel-Enschot Udenhout Totaal categorie (n=5.671) (n=174.247) (n=10.692) (n=8.455) (n=199.065) 0-14 jaar 3,9 17,3 22,0 19,4 17,3 15-24 19,8 15,1 9,1 10,4 14,7 25-44 32,0 31,5 26,5 28,9 31,1 45-64 20,3 23,7 27,8 29,2 24,1 65+ 23,9 12,4 14,5 12,0 12,8 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) Tilburg; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. 7 Bron: CBS HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 13
In het centrum zijn de leeftijdsgroepen 15-24 jaar en 65+ sterk vertegenwoordigd. Uit tabel 8 blijkt dat ruim 62% van de huishoudens in Tilburg bestaat uit één of twee personen. In Tilburg centrum bestaat ruim 85% van de huishoudens uit één of twee personen zonder kinderen. Tabel 8: Huishoudensituatie Tilburg 1 januari 2004 (Percentages) Situatie Centrum Overig Tilburg Berkel- Udenhout Totaal (n=3.012) (n=72.016) Enschot (n=3.022) (n=82.036) (n=3.986) Alleenstaande 56,7 30,9 18,4 19,1 30,8 Twee volwassenen 29,0 30,9 37,2 35,1 31,3 Eenoudergezin 2,0 5,2 2,2 2,5 4,8 Huishoudens met kind(eren) 4,9 24,7 35,7 34,6 24,9 Huishoudens met meer dan twee volwassenen 7,4 8,2 6,5 8,6 8,1 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) Tilburg; bewerking: gemeente Tilburg / O&I. In het centrum (binnenstad) is ruim 8 % van de inwoners van allochtone afkomst. 8 In Berkel-Enschot ligt dit percentage op ongeveer 3%, in Udenhout op bijna 4%, in stadsdeel Noord (exclusief Berkel-Enschot en Udenhout) op ruim 31% en in stadsdeel West (West t Zand, Wandelbos en De Reit) op ruim 23 %. Besteedbaar inkomen Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden (dit zijn alle huishoudens, inclusief institutionele huishoudens en studenten) ligt in Nederland op 29.200,-, in de provincie Noord-Brabant op 30.000,-. Den Bosch ligt op het landelijk niveau, Breda op 28.400,-, terwijl Eindhoven en Tilburg een lager niveau hebben van respectievelijk 26.300,- en 26.100,-. De inkomensgegevens zijn voor het jaar 2002 (de meest recente gegevens beschikbaar in 2005). 9 Gegevens voor de particuliere huishoudens (zonder de institutionele huishoudens en studenten) zijn ook beschikbaar voor de wijken: voor het centrum van Tilburg ligt dit het laagst, op 24.500,-. Dit komt voornamelijk door het hoge aantal éénpersoonshuishoudens. Wanneer ook studenten meegerekend zouden worden, dan zou het gemiddeld inkomen in het centrum nog lager uitkomen. In Berkel-Enschot ligt het gemiddeld inkomen van particuliere huishoudens het hoogst op 37.500,-. Daarna volgen de Reeshof en Udenhout met 33.900,-. Ter vergelijking: het gemiddeld besteedbaar inkomen per particulier huishouden in Nederland ligt op 30.300,-. Tilburg scoort 28.500,-, Eindhoven 28.100,-, Breda 30.100,- en Den Bosch 30.400,- Onder invloed van de recessie kan het besteedbare inkomen dalen. Het geschetste beeld en de verhoudingen binnen de regio en binnen Tilburg zullen echter nauwelijks wijzigen. Waardering en bestedingen 8 Bron: Stadsprogramma 2004: definitie Wet Samen voor allochtoon/cijfers 2002 9 Bron: CBS HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 14
De Nederlandse consument waardeert de horeca gemiddeld met een 7,2. 10 Hoe jonger de bezoeker, hoe hoger de waardering. Jongeren tot 25 jaar geven een 7,5, terwijl 55-plussers een 6,8 geven. Lekker eten en drinken, relaxen/ontspannen en gezellig samenzijn worden het meest geassocieerd met de horeca. Negatieve zaken als vechtpartijen en berovingen daarentegen veel minder. Opvallend omdat overheden juist vaak vanuit deze hoek redeneren als het gaat om horeca. Het Burgeronderzoek 2004 laat daarentegen wel zien dat de veiligheidsgevoel in het uitgaansgebied van Tilburg in 2004 is gedaald. het gemiddelde rapportcijfer dat inwoners van Tilburg geven voor het uitgaansgebied is gedaald van 6,5 in 2001 naar 6,1 in 2004 en daarmee praktisch weer teruggezakt naar het niveau van 2000 (6,0). Ontwikkelingen consumentengedrag Wanneer de demografische ontwikkelingen in verband worden gebracht met de horecavoorzieningen kan men het volgende beeld verwachten: De nog aanwezige groei wordt grotendeels veroorzaakt door een stijging van het aantal allochtone Nederlanders. De horeca zal dan ook meer moeten gaan inspelen op deze doelgroepen met hun specifieke wensen en behoeften vanuit andere sociaal-economische en culturele achtergronden. Ook het aantal allochtone horecaondernemers zal toenemen. Mede als gevolg van de sterke vergrijzing zullen senioren voor de horeca als consument en doelgroep steeds belangrijker worden. Het aantal 65-plussers is de laatste jaren sterk toegenomen en maakt nu al circa 14% uit van de totale bevolking. Als rekening gehouden wordt met de specifieke wensen van deze doelgroep o.a. wat betreft bereikbaarheid, toegankelijkheid, comfort, veiligheid en persoonlijke aandacht dan kan de horeca profiteren van een meer (over de week) gespreide besteding van deze doelgroep die vooral overdag uitgaansactiviteiten combineert met horecabezoek. De stijging van het aantal éénpersoonshuishoudens, maar ook het groeiende aantal tweeverdieners laat een toenemende behoefte zien aan totaalconcepten waarbij men zelf zo weinig mogelijk zaken hoeft te regelen. Hierop inspelen biedt voor de horeca nog volop kansen. De consument is steeds moeilijker in te delen in gangbare doelgroepen. Er komen nieuwe doelgroepen, zoals allochtonen en senioren, waardoor nieuwe vormen van marketing, zoals etnomarketing en seniorenmarketing, voor de horeca aan belang winnen. Daarnaast eist de consument van de horeca een steeds rijker en gevarieerder aanbod aan uitgaansmogelijkheden en dat vraagt om meer maatwerk. Voor de horeca wordt een onderscheidend concept steeds belangrijker, waarbij op alle fronten kwaliteit het sleutelwoord is. Ontwikkelingen in Tilburg Het merendeel van de consumenten in de horeca is afkomstig uit Tilburg zelf. De Tilburgse horeca heeft maar een zeer beperkte regiofunctie. In de binnenstad bestaat 40% van de gasten uit inwoners van het centrum en bijna de helft uit inwoners uit de rest van Tilburg. De horeca buiten de binnenstad in Tilburg en in Berkel-Enschot en Udenhout richt zich voornamelijk op de buurt. Tabel 9 geeft de leeftijdsverdeling van passanten en gasten in Tilburg in 2001 weer. Tabel 9: Leeftijdsverdeling passanten, gasten in Tilburg 2001 (Percentages) Leeftijds-categorie % Passanten % Gasten % Tilburg (n=320) (n=325) (n=195.710) 0-15 2,2-17,7 15-25 48,4 53,0 14,0 10 Bron: Trendrapport Horecaconsument 1998-2000, Bedrijfschap Horeca en Catering, maart 2002 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 15
25-40 26,9 34,9 25,5 40-60 18,4 10,4 26,0 60+ 4,1 1,6 16,9 Totaal 100,0 100,0 100,0 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Passanten- en gasten-onderzoek uitgevoerd door Seinpost Adviesbureau. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 16
Vooral de leeftijdsgroepen van 15-25 en 25-40 zijn oververtegenwoordigd. Dit zijn ook landelijk bezien de groepen die het meest uitgaan en het meeste geld besteden in de horeca. De gasten in Tilburg besteden gemiddeld 35,00 per keer dat men uitgaat. In dit bedrag zijn naast consumpties ook opgenomen de kosten voor entree, buskaartjes, taxi etc. Als daarbij ook iets gegeten wordt dan ligt deze besteding op het landelijke gemiddelde. De waardering voor de horeca in de binnenstad ligt op 7,3. Men ervaart het als een gezellig uitgaansgebied. Ook specifiek door de Tilburgers wordt de horeca al jaren positief gewaardeerd. In 2004 werd een cijfer van 7,4 toegekend. De horeca scoort daarmee het hoogst in waardering ten opzichte van de andere voorzieningen in de binnenstad. 11 Toerisme De regio Midden-Brabant is een sterk toeristische regio. Midden-Brabant biedt een aantrekkelijke natuurrijke omgeving waar het goed wandelen en fietsen is en is tevens koploper in Nederland wat betreft het aantal attractieparken. Het sterke toeristische product trekt jaarlijks grote aantallen toeristen naar de regio. Het aantal vakanties van Nederlanders in Midden-Brabant lag in 2004 op 346.000, het aantal vakantie-overnachtingen op 1.481.000. Brabant-breed liggen deze aantallen op 2.141.000 en 11.289.000. 12 De dagelijkse bestedingen van Nederlandse toeristen zijn in Midden-Brabant ten opzichte van 2003 fors gestegen naar gemiddeld 26 euro per persoon. Daarmee zijn de dagelijkse bestedingen in Midden-Brabant het hoogst in de hele provincie. Voor Tilburg geld dat in 2004 2.628.000 bezoeken aan de stad zijn gebracht door 818.000 toeristen. De bezoekfrequentie ten opzichte van andere Nederlandse steden ligt met 3,2 redelijk hoog. 45% van deze groep komt uit de provincie Noord-Brabant, 16% uit Zuid-Holland, 9% uit Noord-Holland en 7% uit Gelderland. Ter vergelijking: Den Bosch genoot in 2004 1.674.000 stadstoeristen en Breda 1.232.000. De grootste groep stadstoeristen in Tilburg (41%) is 25 tot 50 jaar oud, 25% is 50+ en 20% is 15 tot 25 jaar. Tilburg is ook zeer aantrekkelijk voor gezinnen met kinderen (42%), maar wordt juist weinig bezocht door gezinnen met jonge kinderen (tot 5 jaar). Wanneer gekeken wordt naar de activiteiten die toeristen in de stad ondernemen is Tilburg de stad waar relatief het meest uitgaan/ nachtleven als ondernomen activiteit wordt genoemd ten opzichte van andere Nederlandse steden. Uitgaan wordt daarnaast vaak als bezoekreden genoemd (14%). Ook het bezoek aan een bioscoop wordt relatief vaak genoemd. Tilburg bevestigt daarmee haar naam als uitgaansstad. Opvallend is wel dat, in vergelijking met andere steden, relatief weinig mensen met de trein komen (12%). Dit kan te maken hebben met het grote aandeel uitgaanspubliek: bekend is dat de nachtontsluiting met andere steden niet optimaal is. In tabel 10 zijn de activiteiten van stadstoeristen in Tilburg ten opzichte van Breda en Den-Bosch weergegeven. Hierin valt op dat Breda en Den-Bosch relatief hoger scoren op de activiteiten winkelen voor plezier, lunchen/ dineren in een restaurant en het maken van een stadswandeling. Bezoek aan een theater/ concert scoren enkel in de randstad en Utrecht. Verder valt, gezien het aanbod, de lage score op museumbezoek op (2%). Deze score in 2003 overigens veel hoger (6%). 11 Bron: Burgeronderzoek 2004, Gemeente Tilburg 12 Bron: Conceptrapportage Toerisme en Recreatie in Midden-Brabant 2005, Kenniscentrum Toerisme & Recreatie HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 17
Tabel 10: activiteiten van stadstoeristen in Tilburg (Percentages) Activiteit Tilburg Breda Den-Bosch Winkelen voor plezier 52 74 70 Lunchen/ dineren in restaurant 25 32 35 Op terrasje zitten 22 25 32 Bezoek aan nachtleven/ uitgaan 16 12 4 Bezoek bioscoop 10 4 8 Bezoek evenement 7 4 7 Het maken van een stadswandeling 5 10 17 Bezoek theater/ concert 3 8 4 Bezoek museum 2 1 4 Bron: Themarapport Toeristisch bezoek aan steden 2005, CVO. Niettemin, blijft landelijk en ook in Tilburg de belangrijkste reden om een stad te bezoeken winkelen voor plezier (landelijk 42%). De overige categorieën voor bezoekredenen liggen aanzienlijk lager. Dus ook al zijn op een terrasje zitten of dineren/ lunchen twee van de meest populaire dingen die men in een stad kan doen, het is bijna nooit de reden om de stad te bezoeken. De Tilburgse horeca heeft momenteel nog een zeer beperkte regiofunctie en ook de uitstraling van de stad is nog te gering onder de vele toeristen. In vergelijking met andere steden onderscheidt Tilburg zich vooral op het gebied van uitgaan en nachtleven en bioscoopbezoek. De toerist heeft de andere sterke punten van het toeristisch aanbod, zoals de culturele voorzieningen en de evenementen echter nog te weinig op het netvlies. De kadernota Toerisme en Recreatie van de gemeente Tilburg concludeert dan ook dat er een enorm klantenpotentieel in re regio ligt, zowel voor de stad, als voor de horeca specifiek. Directe concurrenten zijn historische steden als Den Bosch en Breda die meer bezoeker van binnen en buiten de regio trekken. Een toeristische monitor voor de regio Midden-Brabant kan de wensen en behoeften van de toerist achterhalen waardoor gerichte acties opgezet kunnen worden om de toerist meer naar Tilburg te trekken. Duidelijk is ook dat Tilburg behoefte heeft aan een gerichte en actieve inzet op het gebied van stadspromotie: uit verschillende onderzoeken blijkt dat veel mensen niet op de hoogte van het bijzondere stedelijke aanbod van Tilburg. De onderscheidende kracht van Tilburg op het gebied van cultuur, evenementen en grootstedelijk vermaak kan beter in beeld gebracht worden. Kansen liggen ook aan de aanbodzijde op het gebied van combinatiebezoek en arrangementen (zie paragraaf 2.4). Mede vanwege de sterke terrascultuur ligt er daarnaast potentie in het gezamenlijk oppakken van evenementen (21% van de stadstoeristen komt op het idee Tilburg te bezoeken vanwege een evenement). 2.4 Combinatiebezoek horeca met andere functies Landelijk blijft het vrijetijdsaanbod uitdijen. 13 De gangbare opvatting is dat vermaak, horeca en winkels elkaar wederzijds versterken. Consumentenonderzoeken bevestigen dit beeld grotendeels. In tabel 11 is het combinatiegedrag weergegeven, afkomstig uit een onderzoek van de Hogeschool Holland. 14 Hieruit blijkt dat meer dan de helft van bioscoopbezoekers, museumbezoekers en poppodiumbezoekers aan combinatiebezoek doen. Bezoekers van zwembaden (vooral gewone 13 Bron: Combinatiegedrag in praktijk, MMNieuws, nummer 4, 2001 14 Bron: Leisure Cities, Hogeschool Holland 2001. Onderzoek van studenten vrijetijdskunde in 18 middelgrote steden HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 18
zwembaden) zijn wat meer doelgericht. Niettemin gaat het hier om grote aantallen. De tabel laat verder zien dat vooral bioscoop-, museum-, en poppodiumbezoekers tevens een bezoek aan de horeca brengen (respectievelijk 55%, 40% en 46%). Tabel 11: Combinatiegedrag naar type voorziening (Percentages) Combinatiebezoek Bios- Zwembad Museum Pop- coop subtropisch gewoon Podium Wel combinatiebezoek i.h.a. 67 44 22 73 58 Winkels 31 26 13 42 34 Horeca 55 18 9 40 46 Andere vrijetijdsvoorzieningen 12 16 7 17 10 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Combinatiegedrag in de praktijk, MMNieuws, nummer 4, 2001. Tabel 12 geeft de cijfers over combinatiebezoek weer uit een horecaonderzoek van de gemeente Eindhoven. 15 Hieruit blijkt dat vooral het winkelend publiek en de bioscoopbezoekers gebruik maken van horecavoorzieningen. Tabel 12: Combinatiebezoek andere voorzieningen met horeca Eindhoven (Percentages) Combinatiebezoek Wel combinatiebezoek Geen combinatiebezoek Winkels 69 31 Bioscoop 57 43 Theater/schouwburg 39 61 Bron: Structuurvisie Tilburgse horeca (Seinpost Adviesbureau BV); data: Bouwstenennotitie Horecastructuur, gemeente Eindhoven, september 1999. Uit verschillende onderzoeken komt wel naar voren dat voor het bevorderen van combinatiegedrag en een directe samenhang tussen vrijetijdsvoorzieningen en winkels/horeca een aantal belangrijke vragen ingevuld moeten zijn, namelijk: 1. Type en concept: wie bezoekt wat en hoe speel je daar op in? Verschillende soorten voorzieningen (zoals sportvoorzieningen of cultuurvoorzieningen) hebben specifieke doelgroepen met verschillende wensen en behoeften. 2. Tijdstip: wanneer bezoekt men iets en hoe sluit je daarop aan? Winkels zijn veelal overdag open, dus een combinatie met een popconcert ligt niet direct voor de hand. 3. Motief: waarom komt men en hoe kan je hierop aansluiten? Mensen hebben verschillende redenen om een bepaalde voorziening te bezoeken. Niet alle vormen van winkelen doe je voor je plezier. 4. Juiste routing: is er voor trekkers en relatief korte loopafstanden gezorgd? Een of enkele trekkers in een gebied (zowel qua winkels als horeca) kunnen een grote aantrekkingskracht op een gebied hebben. Geringe loopafstanden tussen voorzieningen zijn tevens van belang. In Tilburg blijkt dat: de meeste passanten als hoofddoel winkelen hebben en dat circa 40% dit combineert met een bezoek aan een café of terras en in iets mindere mate aan een restaurant; bij het hoofddoel uit eten gaan ongeveer 60% vooraf iets anders doet (winkelen, cafébezoek) en een kleine 40% daarna niet direct naar huis gaat, maar naar een café of disco; 15 Bron: Bouwstenennotitie Horecastructuur, Gemeente Eindhoven, september 1999 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 19
voorafgaand aan het uitgaan ruim 30% eerst nog iets anders doet (eten of cafébezoek); het combinatiebezoek bij het hoofddoel bioscoop het meest duidelijk aanwezig is. Vooraf heeft bijna de helft een restaurant bezocht en naderhand bezoekt ruim de helft een café of disco; van de vaste gasten ongeveer 50% voorafgaand aan het bezoek aan de horeca heeft gewinkeld of iets anders heeft gedaan (eten, bioscoop of ander café). Het Tilburgse aanbod aan stedelijke en vrijetijdsvoorzieningen biedt mogelijkheden voor de horeca om meer op combinatiebezoek in te spelen. Om dit gericht te doen zijn echter specifiekere gegevens nodig met betrekking tot de motieven, wensen en behoeften van passanten en gasten. Conclusies Landelijk komt combinatieverzoek vaak voor bij bezoek aan museum, bioscoop en/of poppodia. In Tilburg komt combinatiebezoek het meest voor bij het bezoek aan een bioscoop. De combinatie winkels en horeca komt in mindere mate ook voor. Met een goed aanbod aan musea, podia, horeca, winkels, evenementen en de relatief korte loopafstanden heeft Tilburg wat aanbod betreft voldoende potentie om het combinatiebezoek beter te benutten. Veel van deze voorzieningen hebben ook een aantrekkingskracht op bezoekers van buiten de stad en zelfs van buiten de provinciale grenzen. Dit biedt mogelijkheden voor de Tilburgse horeca om mensen langer in de stad te houden en een groter publiek van buiten de stad te trekken. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 20
3. Evaluatie en perspectief 3.1 Evaluatie huidig horecabeleid De belangrijkste bevindingen en conclusies uit voorgaande paragrafen zijn hier samengevat. Deze bevindingen en conclusies zijn weergegeven in een context van sterkten en zwakten, kansen en bedreigingen voor de Tilburgse situatie (tabel 13). In de navolgende paragrafen worden deze nader toegelicht in noodzakelijke veranderingen en de algemene ambities. Tabel 13: Sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen Sterkten - Grote aanwezigheid bovenmatig veel uitgevende studenten. - De basiskwaliteit en uitstraling van de horeca zijn over het algemeen voldoende. - Ruimtelijk geconcentreerd aanbod met korte loopafstanden. - Aantrekkelijke omgevingsbeleving in de zin van schoon en heel. - Bereikbaarheid per fiets en openbaar vervoer. - Terrasfunctie en -cultuur in combinatie met evenementen. - Hoge organisatiegraad horecaondernemers. - Gemeentelijk maatwerk per gebied. Kansen - Meer maatwerk, onderscheidende concepten en totaalpakketten. - Inzetten op de doelgroep allochtonen. - Iinspelen op de specifieke behoeften van 40plussers. - Inspelen op het grote potentieel aan één- en tweepersoonshuishoudens: aanbieden totaalpakketten - Vergroten regiofunctie en werken aan een onderscheidend toeristisch-recreatief aanbod en imago. - Buitengebied als vestigingsplaats. - Gezamenlijk oppakken van evenementen. - Ontwikkeling van arrangementen en inzetten op combinatiebezoek. - Inspelen op de toenemende vraag naar restaurants met buitenlandse keuken. - Stimulerend beleid voor wijk- en winkelondersteunende horeca. - Benutten schaalvergroting en rol brouwerijen in kwaliteits- en variëteitsslag. Zwakten - Kwetsbare ondernemers-populatie. - Risicomijdend gedrag bij jonge ondernemers. - Eenzijdig aanbod, vooral gericht op scholieren en studenten. - Nauwelijks aanbod van restaurants met buitenlandse keuken. - Beperkte regiofunctie. - Geen toeristisch-recreatief imago. - Kwantitatief en kwalitatief onvoldoende aanbod aan clubs en disco s. - Weinig ontwikkelingsmogelijkheden buiten de stad. - Geen nachtontsluiting met andere steden. Bedreigingen - Groeiend eenzijdig aanbod in het Horeca Concentratiegebied. - Dalende veiligheidsbeleving van de binnenstad. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 21
3.2 Noodzakelijke veranderingen Om de aantrekkingskracht van de horeca verder te vergroten is het van belang dat het aanbod, ook buiten het centrum, zich verbreedt en verdiept. Hier is duidelijk sprake van een directe afhankelijkheid van de kwaliteit van het ondernemersschap en de bedrijfsmatige exploitatiemogelijkheden. Kansen die de markt biedt kunnen alleen door particulier initiatief worden opgepakt, mits de juiste randvoorwaarden in voldoende mate aanwezig zijn. Wat moet er in de horeca veranderen om hieraan tegemoet te komen? Vanuit de wensen geredeneerd: het vergroten van de variëteit in het aanbod. Het aanbod van de Tilburgse horeca blijkt in belangrijke mate een afspiegeling te zijn van de behoeften van de eigen bevolking, waarin scholieren en studenten een belangrijke doelgroep vormen. Juist de vele jonge ondernemers in de stad kiezen voor deze doelgroep. Bepaalde doelgroepen worden niet of onvoldoende bediend. Vooral de doelgroep 40plussers heeft te weinig mogelijkheden. Juist deze groep groeit de komende jaren en heeft veel te besteden. Deze groep kent wel specifieke behoeften, waarbij kwaliteit een sleutelbegrip is. Ook de groep allochtonen kan nog beter bediend worden; de horeca als totaal moet een grotere uitstraling naar de regio krijgen. Kansen liggen er vooral nog bij de vele toeristen in de regio, maar ook bij de toeristen van buiten de regio. Gerichte stadspromotie en het inzetten op combinaties met voorzieningen in Tilburg of verblijfsvoorzieningen en toeristische voorzieningen in de regio spelen hierbij een belangrijke rol; Verdere uitbreiding van het aanbod is ook gewenst op het gebied van clubs en discotheken en op het gebied van restaurants met een buitenlandse keuken. Tilburg heeft weinig van dit soort restaurants, terwijl er een toenemende vraag naar is. Vanuit de mogelijkheden geredeneerd: Een professionele en offensieve opstelling van de horeca om kansen beter te benutten en de kwaliteit te vergroten; verbreding van het restaurantwezen in combinatie met andere functies. Vanwege de veelal hoge kosten is wel voldoende volume nodig om een gezonde bedrijfsvoering van goede kwaliteit mogelijk te maken; nadrukkelijk kijken naar gebieden buiten het Horeca Concentratiegebied als vestigingsplaats door een meer gebiedsgerichte thematische ontwikkeling, waarbij het ook mogelijk wordt om nieuwe concepten uit te proberen. Hierbij valt te denken aan delen van het dwaalgebied in het westelijk deel van de binnenstad: telefoonstraat, tuinstraat, Willem II straat en Noordstraat. 16 Verder valt te denken aan het Veemarktkwartier, de Nieuwland- en Stationstraat. 17 Het gaat dan om combinaties die de unieke kwaliteiten van dit gebied behouden: kleinschalige horeca en detailhandel, galeries, ambachtelijke bedrijven en wonen; hoge drempels voor markttoetreding (vooral het kostenaspect) hebben tot gevolg dat er minder starters komen en dat sterke ondernemers meerdere zaken gaan exploiteren. Dit gegeven moet beter benut worden om kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen; de rol van de brouwerijen wordt steeds groter. Zij zijn al lang niet meer alleen leverancier van producten, maar fungeren ook als eigenaar en huurder van panden en treden op als financiers van ondernemers en adviseurs bij inrichting etc. Natuurlijk is voor hen de voornaamste drijfveer het 16 Bron: Discussienota Hoofdlijnen detailhandel Binnenstad-West, gemeente Tilburg Tilburg Binnenstad-West: kansen voor een B-(dwaal)milieu, Kamer van Koophandel Midden Brabant 2002 17 Bron: Masterplan Binnenstad Totaal 2004 HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 22
behouden of uitbreiden van afzetkanalen. Voor het horecabeleid is het dan ook van belang dat gemeente en brouwerijen afspraken maken om kwaliteit en diversiteit te bereiken. Brouwerijen moeten meer dan voorheen verantwoordelijkheid nemen om naast hun individuele belang een structurele rol en bijdrage te gaan leveren aan het zogenaamde maatschappelijk ondernemerschap in de horeca. Samenvattend: kwaliteit en variëteit spelen in de toekomst van de Tilburgse horeca een belangrijke rol, maar ook een veilig en overlastvrij uitgaansgebied blijven belangrijke onderwerpen voor de toekomst. 3.3 De algemene ambities Gemeente, horeca en Kamer van Koophandel onderkennen het belang van de horeca voor het functioneren van de stad en de betekenis van de sector voor de economie en de werkgelegenheid. Gelet op het uitgangspunt dat de horeca moet bijdragen aan de versterking van de stedelijke economie zijn de volgende gezamenlijke ambities geformuleerd: 1. Bijhouden van landelijke groeipercentages voor de horecasector, waarbij deze groei terecht komt op wenselijke locaties. De gemeente zal voor deze groei in haar bestemmingsplannen, bouwplannen, uitgifte- en vergunningenbeleid voldoende ruimte bieden. 2. Aantrekkelijke horeca van goede kwaliteit en gevarieerd in aanbod Horeca draagt bij aan de aantrekkelijkheid en de sociale veiligheid van de omgeving. Voorwaarde is dan wel dat het straatbeeld veraangenaamt en zorgt voor ogen op straat door o.a. transparante gevels met verlichting en glas met visueel contact tussen binnen en buiten. Ook terrassen die de straat niet versperren en qua inrichting en aankleding voldoende aantrekkelijk zijn, dragen hiertoe bij. Er moet voldoende variatie zijn in grootte, prijsklasse, aanbod en doelgroepen. De gemeente zal hieraan bijdragen binnen de haar ter beschikking staande instrumenten en zal waar mogelijk in overleg met horeca, brouwerijen en/of vastgoedeigenaren streven naar het vastleggen van afspraken over kwaliteit, waarbij handhaving en regelmatige toetsing van de kwaliteit een onderdeel vormt van deze afspraken. 3. Goede ruimtelijke setting voor de horeca Zowel vanuit het oogpunt van bedrijfsvoering als vanuit de doelstelling attractieve stad is het gewenst om aandacht te besteden aan: vindbaarheid en herkenbaarheid, bereikbaarheid, parkeergarages, taxihaltes en looproutes. Maar dat niet alleen. Gezien de hoge gebruiksintensiteit moet ook extra aandacht besteed worden aan het schoon, heel en veilig houden van de buitenruimte. De gemeente heeft als beheerder van de buitenruimte een belangrijke taak om samen met de horecaondernemers de buitenruimte op orde te houden. 4. Evenwicht ten opzichte van andere niet-horeca belangen De groei van de horeca kan niet plaatsvinden tegen elke prijs, maar moet steeds afgewogen worden tegen andere belangen, zoals een aantrekkelijk woonklimaat of een rustige omgeving. In principe mag horeca buiten het Horeca Concentratiegebied niet leiden tot een hinderlijke verstoring van de overige functies. Binnen het Horeca Concentratiegebied wordt natuurlijk ook gestreefd naar beperking van hinder voor bewoners en overige functies, maar het uitgangspunt hier is toch vooral dat HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 23
de horeca zich vrij moet kunnen ontwikkelen. Handhaven met gezond verstand is voor zowel de gemeente als de ondernemer het credo. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 24
5. Gedeeld belang is gedeelde verantwoordelijkheid Om al deze ambities te kunnen waarmaken is de gemeente sterk afhankelijk van de medewerking van de horecasector, maar ook van de opstelling van consumenten en bewoners en andere partijen zoals detailhandel, brouwerijen, ontwikkelaars etc. Nauw overleg, wederzijds begrip voor elkaars situatie en bereidheid tot het vinden van oplossingen zullen hieraan moeten bijdragen. Uiteindelijk is een aantrekkelijke, gezonde en kwalitatief goede horeca in het belang van alle partijen. HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 25
4. Veilig uitgaan in Tilburg 4.1 Inleiding Openbare orde en veiligheid is een essentieel thema binnen de horecabranche. Een veilig uitgaansklimaat is een randvoorwaarde voor een groeiende en bloeiende horeca met een positief imago. Daarom is dit hoofdstuk over de openbare orde en veiligheid opgenomen. Hierin worden overigens ook de hoofdpunten opgenomen uit het vroegere Convenant Veilig Uitgaan in Tilburg. Hierdoor worden de wederzijdse inspanningsverplichtingen ten aanzien van de openbare orde en veiligheid beter geborgd in het reguliere horecabeleid. Met nadruk wordt gesteld dat onder een veilig uitgaansklimaat ook wordt verstaan dat discriminerend gedrag, op wat voor kenmerken dan ook, door consumenten en / of ondernemers, niet zal worden getolereerd en met inzet van alle betrokken partijen zal worden bestreden. 4.2 Achtergrond De horecasector in Tilburg is een gezonde sector die goed wordt gewaardeerd door het publiek. Naar schatting komen er ieder weekend enkele tienduizenden bezoekers naar het uitgaanscentrum. Een groot en levendig uitgaansgebied hoort bij een stad als Tilburg. Inherent hieraan is de massaliteit van grote groepen mensen op straat in nachtelijke uren. Bij een groot horeca-aanbod hoort ook dat aspecten op het gebied van openbare orde en veiligheid op een juiste manier worden geregeld. Dit blijft namelijk een lastig te beïnvloeden terrein. De afgelopen jaren is er zowel door de overheid als de horeca in de binnenstad geïnvesteerd in een goedlopende samenwerking en een omvangrijk maatregelenpakket. Direct zichtbare maatregelen als extra politie-inzet, cameratoezicht en preventieve fouilleeracties hebben hun revenuen gehad. Ook minder direct zichtbare maatregelen als kwaliteitskringen of herziening van de APV sorteren effect. Toch zijn er duidelijk nog steeds veel risico s voor de openbare orde en veiligheid, niet alleen in de binnenstad, maar zeker ook in andere delen in de stad. Door een stijgend aantal incidenten was er sprake van een grote toename in het aantal bestuursrechtelijke procedures. In 2003 werd hierom het project Kroegentocht gestart. Vanaf dit moment werd er meer geïnvesteerd in de bestuursrechtelijke handhaving en de verbetering van de vergunningverlening. Eind 2003 werd het structurele Gevoelig Horeca Overleg opgericht. Gemeentelijke diensten, de politie en het Openbaar Ministerie probeerden gezamenlijk de problematiek van overlastgevende horecagelegenheden aan te pakken. In de praktijk bleek het echter vaak uitermate lastig om op basis van de bestaande regelgeving over te gaan tot (tijdelijke) sluiting of intrekking van de vergunning. Naast de behandeling van de diverse incidenten werd ingezien dat het noodzakelijk was om de vergunningverlening, handhaving en het beleid te actualiseren. Feitelijk was er jarenlang geen scheiding tussen de gemeentelijke vergunningverlening en handhaving. Er was te weinig capaciteit en beleid ten aanzien van de handhaving van de horeca en de afspraken met de politie berustten veelal op goodwill. 4.3 Rapport Fijnaut Eind 2004 werd door de Commissie Fijnaut ingegaan op het beleid rond horecagelegenheden. Fijnaut constateerde dat niet alleen in het centrum, maar ook in de wijken eromheen de veiligheid - zowel in objectieve als in subjectieve zin - ernstig kan worden gecompromitteerd door horecagelegenheden (coffeeshops inbegrepen) die het niet nauw nemen met wet en regelgeving en de onveiligheid(sgevoelens) in hun omgeving. De onveiligheid die zulke gelegenheden creëren kan gaan van overlast voor de buurt (luidruchtige, dronken bezoekers) tot en met het gedogen van bijvoorbeeld drugshandel, wapenbezit en HORECABELEID TILBURG 2005-2015 Pagina 26