Waar kies je voor? We leven in een dynamische tijd. De wereldeconomie staat voor uitdagingen die in tientallen jaren niet zo groot zijn geweest. Ook het bedrijfsleven moet zich voortdurend aanpassen aan veranderingen die niet altijd ruim van te voren zichtbaar zijn. Dat vereist dat er keuzen moeten worden gemaakt. Binnen ons concern doen we dat met de strategie Compass. Maar ook op kleinere schaal binnen de afzonderlijke fabrieken en kantoren van Unilever - moeten er steeds keuzen worden gemaakt. Om goede en afgewogen besluiten te kunnen nemen, is juiste en volledige informatie nodig. Informatie die ook alle onderdelen van het bedrijf beslaat. In een onderneming is de ondernemingsraad dé plaats waar al die informatie bij elkaar komt. En het is ook de plaats waar wat met die informatie wordt gedaan en waar directie en medewerkers met elkaar van gedachten wisselen om tot de best mogelijke oplossingen te komen. Colofon: Dit is een uitgave van de Centrale Ondernemingsraad van Unilever in Nederland Zo gaat het meestal wel, maar soms ook niet. Zoals wanneer ondernemingsraad en directie het niet met elkaar eens kunnen worden. Daarom zijn er spelregels voor de medezeggenschap vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden. Die Wet biedt ook bescherming aan de spelers die inhoudelijk willen meedenken met en meepraten over de beste richting voor het bedrijf. In deze brochure worden wat algemene zaken en begrippen rond de ondernemingsraad uitgelegd. Tegelijkertijd willen we je uitnodigen om eens na te denken of jij ook iets voor de medezeggenschap in jouw bedrijf zou kunnen betekenen. Dat kan actief als ondernemingsraadslid, maar ook vanaf de zijlijn kun je meedoen met de medezeggenschap. Op de eerste plaats door te gaan stemmen als er verkiezingen zijn. Daarnaast kan een ondernemingsraad altijd steun gebruiken, in de vorm van informatie of waar mogelijk door deelname in commissies en werkgroepen. Tekst: Jon van Langeveld Illustraties en vormgeving: Martijn Cornelissen Druk: Van Tilburg, Waddinxveen Productie: Scorpio Productions Meedoen met de medezeggenschap kan dus altijd. Het is maar net waar je voor kiest.
Waarom een ondernemingsraad? De Nederlandse wetgever heeft het mogelijk gemaakt dat de medewerkers in een onderneming of organisatie kunnen meepraten en kunnen adviseren over de gang van zaken binnen die onderneming of organisatie. Voor een groot aantal zaken moet de directie op tijd overleg hebben met de ondernemingsraad of moet zij de ondernemingsraad om advies of instemming vragen. Wat is de positie en taak van de ondernemingsraad? De ondernemingsraad vertegenwoordigt de belangen van alle medewerkers en bestaat uit medewerkers die gekozen zijn om die taak te verrichten. In principe kan elke medewerker in de ondernemingsraad worden gekozen. De ondernemingsraad is een vast onderdeel van de onderneming met rechten, bevoegdheden en ook plichten die wettelijk zijn vastgelegd. Wat kan en mag een ondernemingsraad? Alles wat met de medezeggenschap in de onderneming heeft te maken, is vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden. Maar ook in het Burgerlijk Wetboek en de Arbowet, is een aantal zaken geregeld. De rechten van een ondernemingsraad zijn: Adviesrecht Instemmingsrecht Initiatiefrecht. De ondernemingsraad vertegenwoordigt de belangen van alle medewerkers en bestaat uit medewerkers die gekozen zijn om die taak te verrichten. Adviesrecht Het adviesrecht geldt vooral bij reorganisaties. Een bijzonder adviesrecht geldt bij de benoeming (of ontslag) van de directie (bestuurder) van de onderneming. De directie moet de adviesaanvraag vroeg genoeg indienen zodat het advies van de OR invloed kan hebben op het uiteindelijke besluit. De ondernemingsraad mag voor het opstellen van zijn advies hulp vragen van (externe) deskundigen. Als de bestuurder bij het nemen van zijn uiteindelijke beslissing niets met het advies van de ondernemingsraad heeft gedaan of als de ondernemingsraad het niet eens is met die beslissing, kan de Raad bij de rechter in beroep gaan.
Instemmingsrecht Er zijn zaken waarvoor de directie de instemming van de ondernemingsraad nodig heeft, voordat hij een besluit kan uitvoeren. Dat betekent dat de Raad bepaalde initiatieven van de directie kan tegenhouden. Althans tijdelijk, want de directie kan in beroep gaan bij de Ondernemingskamer. Zaken als bijvoorbeeld het arbeidsreglement, belonings- of functiewaarderingssysteem, veiligheid, gezondheid en welzijn en pensioenen, vallen onder het instemmingsrecht. Initiatiefrecht De ondernemingraad mag alle zaken aankaarten die de onderneming betreffen. Binnen de wet is dit geregeld via het initiatiefrecht. Aantal OR-leden Elk bedrijf met 50 of meer medewerkers moet een ondernemingsraad hebben. Hoe groter de onderneming, hoe meer leden er in een ondernemingsraad mogen zitten. Zo kan het aantal OR-leden oplopen tot maximaal 25 bij ondernemingen met meer dan 7000 medewerkers. Wie kan in een OR? In principe kan iedereen die dat wil zich kandidaat stellen voor de ondernemingsraad. De precieze invulling van de verkiezingen is geregeld in het OR-reglement. Maar meestal is het zo dat medewerkers die zich verkiesbaar willen stellen een jaar in dienst moeten zijn. Om te mogen kiezen is dit meestal een half jaar. OR-leden worden gekozen voor een periode van drie jaar. Daarna kunnen ze opnieuw worden gekozen. Wat moet je kunnen? Als ondernemingsraadslid kom je met alle kanten van het bedrijf in aanraking. Dat betekent dat je ook moet kunnen openstaan voor zaken die niet meteen met jouw eigen werkplek te maken hebben. Je moet bereid zijn om door overleg en door samen te werken het beste voor de onderneming - en de daarin werkzame mensen te realiseren. In principe kan iedereen die dat wil zich kandidaat stellen voor de ondernemingsraad.
Wat moet je willen? Het is niet anders, maar vergaderen hoort nu eenmaal bij het medezeggenschapswerk. Vergaderingen met de directie en met de andere OR-leden. Dat betekent ook dat je vergaderstukken moet lezen en andere documentatie om aan de nodige informatie te komen. Om goed op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen in de medezeggenschap zul je ook aan scholing moeten doen. Vergaderingen en scholing hebben zoveel mogelijk tijdens werktijd plaats. Wat is de positie van een OR-lid? Het lid zijn van een ondernemingsraad is al lang niet meer iets wat je er even bijdoet. Medezeggenschapswerk vereist aandacht én daarmee ook tijd. Door de directie van Unilever wordt dit volledig onderkend en daarom zijn er allerlei regelingen getroffen om de uitvoering van de OR-taak naast de dagelijkse werkzaamheden mogelijk te maken. Dat neemt niet weg dat er op bepaalde momenten ook een stukje vrije tijd kan opgaan aan het ondernemingsraadswerk. Behalve zaken als vergaderen en scholing regelt de wet ook de ontslagbescherming van OR-leden. Om aan te denken Het ondernemingsraadswerk brengt met zich mee dat OR-leden regelmatig voor overleg of scholing niet op de dagelijkse werkplek zijn. Wie zich al dan niet als kandidaat van een vakvereniging - verkiesbaar stelt voor de OR, doet er goed aan dit vooraf met de directe leiding te bespreken zodat tijdig maatregelen kunnen worden getroffen als dit nodig is. In principe duurt een lidmaatschap van de OR drie jaar. Daarna kan een OR-lid telkens opnieuw voor drie jaar worden gekozen. Maak in ieder geval ook afspraken over de situatie na het beëindigen van een OR-lidmaatschap. Medezeggenschapswerk vereist aandacht én daarmee ook tijd.
Centrale Ondernemingsraad (COR) Behalve lokale ondernemingsraden kent Unilever in Nederland ook een Centrale Ondernemingsraad. De COR behandelt uitsluitend zaken die van gemeenschappelijk belang zijn voor alle of voor de meerderheid van de ondernemingen van Unilever in Nederland. De COR adviseert en ondersteunt - waar nodig - ook de lokale ondernemingsraden. De lokale ondernemingsraden bepalen wie zij naar de Centrale Ondernemingsraad afvaardigen. Behalve dat de COR het overleg voert met de directie van Unilever in Nederland, onderhoudt de raad ook regelmatige contacten met de Raad van Commissarissen. Evenals de lokale raden valt de COR onder de Wet op de Ondernemingsraden. Europese Ondernemingsraad Omdat steeds meer besluiten binnen Unilever op Europees niveau worden genomen, bestaat sinds 1996 de Europese Ondernemingsraad. De functie van de raad is vooral gericht op overleg en afstemming en de spelregels zijn vastgelegd in een overeenkomst met het Europees management. De raad bestaat uit 36 leden afkomstig uit 19 landen. De drie Nederlandse vertegenwoordigers in de Europese Ondernemingsraad worden afgevaardigd door de Centrale Ondernemingsraad. Proberen? Door middel van een convenant heeft de directie van Unilever het mogelijk gemaakt dat geïnteresseerden gedurende drie maanden een stage kunnen lopen bij de ondernemingsraad. Zo kun je eens uitproberen of het OR-lidmaatschap iets voor je is. Meer informatie is beschikbaar bij de secretaris van jouw ondernemingsraad. Zo kun je eens uitproberen of het OR-lidmaatschap iets voor je is.
Van horen zeggen Zo n ondernemingsraad heeft geen enkele zin. Er wordt niet naar geluisterd en ze bereiken niets. Wie zich écht verdiept in het ondernemingsraadswerk (praat eens met een OR-lid, lees de OR-verslagen eens) zal zien dat deze uitspraak absoluut niet waar is. Natuurlijk boekt een OR niet alleen maar successen en het OR-werk is ook wel eens stank voor dank. Maar de medezeggenschap heeft de afgelopen decennia aantoonbaar aan invloed gewonnen. Ik heb geen tijd om OR-lid te worden. Bovendien m n baas ziet me al aankomen. Het punt van tijd mag nooit een argument zijn om geen lid te worden van de ondernemingsraad. Het is wettelijk en via een intern convenant geregeld dat de onderneming de mogelijkheid (zowel in tijd als in faciliteiten) moet bieden om het OR-lidmaatschap uit te oefenen naast het dagelijks werk en zoveel als mogelijk binnen werktijd. Daarnaast is er binnen Unilever veel begrip voor het feit dat medezeggenschap tijd én aandacht kost. In goed overleg met de dagelijkse leiding en de directe collega s moeten eventuele knelpunten opgelost kunnen worden. Het ondernemingsraadswerk lijkt me nogal ingewikkeld. Ik weet niet of ik dat wel kan. Als OR-lid krijg je inderdaad met alle facetten van de onderneming te maken. En soms zitten er best ingewikkelde zaken tussen. Maar niet elk OR-lid hoeft of kan een specialist op elk gebied zijn. OR-werk is juist ook samenwerken en gebruikmaken van elkaars kennis en ervaring. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om je te laten bijscholen op onderwerpen die binnen de medezeggenschap aan de orde komen. Ik ga niet in de OR, want dat is nadelig voor mijn carrière. Wie zich kandidaat stelt voor de ondernemingsraad, doet er goed aan op dat moment bestaande promotiekansen te bespreken. Het uitgangspunt binnen Unilever is dat het ORwerk de kansen op een eventuele overplaatsing of promotie tijdens de zittingsperiode niet mag beïnvloeden. Het werk binnen de medezeggenschap draagt bij aan een beter en breder inzicht in het functioneren van de onderneming. Daar kan ook de onderneming haar voordeel mee doen.