Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over

Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over Rapport Marktmonitor 2015 18 September 2015 Colofon In opdracht van: Majka van Doorn Research Consultant 033 330 33 21 m.vandoorn@samr.nl

Management summary

Management summary Zeven op de tien denkt na over bedrijfsverkoop, twee op de vijf verkoopt direct bij een goed bod Zeven op de tien denkt na over verkoop van het bedrijf, twee op de vijf verkoopt direct bij een goed bod Zeven op de tien ondernemers (71%) heeft wel eens nagedacht over opvolging of verkoop van het bedrijf. Circa een kwart verwacht ook dat dit op korte termijn (binnen vijf jaar), het geval zal zijn. Met name oudere ondernemers, of ondernemers die al langer meedraaien binnen de leiding van het bedrijf, denken na over de verkoop van het bedrijf. Ook verwachten zij vaker dat een verkoop op kortere termijn relevant zal zijn. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Twee op de vijf ondernemers zouden hun bedrijf direct verkopen als ze een goed bod zouden krijgen. Bij ondernemers die binnen nu en vijf jaar hun bedrijf willen verkopen is dat zelfs twee derde (64%). Ondernemers die het bedrijf binnen vijf jaar willen verkopen, noemen als reden met name hun leeftijd of dat ze meer willen genieten van het leven. Daarnaast noemen ze dat het bedrijf toe is aan een frisse wind. Het is opvallend dat de intentie van ondernemers om het bedrijf te verkopen duidelijk hoger ligt dan de daadwerkelijke bedrijfsverkopen (circa 1%). Ondernemers zijn mentaal nog niet klaar voor verkoop, praktisch gezien wel Een verkoopgolf blijft mogelijk uit omdat ondernemers er mentaal nog niet klaar voor zijn om hun bedrijf te verkopen: een ruime meerderheid (58%) geeft aan hier mentaal nog niet gereed voor te zijn. Slechts drie op de tien (31%) is hier mentaal al wel op voorbereid. Oudere ondernemers, of ondernemers die verwachten dat verkoop binnen vijf jaar relevant zal zijn, zijn er vaker mentaal wel klaar voor om het bedrijf van de hand te doen (resp. 63% en 68%). Praktisch gezien lijken ondernemers er beter op voorbereid om het bedrijf te verkopen. Twee derde van de ondernemers (66%) weet welke stappen zij moeten ondernemen om het bedrijf verkoopklaar te maken. Onder oudere ondernemers en ondernemers die verwachten dat verkoop binnen vijf jaar relevant zal zijn, ligt dit duidelijk hoger (83%). Desalniettemin zou 22% van de ondernemers meer kennis willen hebben over hoe een bedrijfsovername in zijn werk zou gaan, met name de groep die al eens heeft nagedacht over een mogelijke verkoop (27%). 3

Management summary Ondernemen biedt kansen om eigen baas te zijn, maar geeft wel meer druk dan 5 tot 10 jaar geleden Ondernemers hebben een onrealistisch beeld van de waarde van hun bedrijf Ondernemers schatten de waarde van hun bedrijf veel hoger in dan waarschijnlijk het geval is. Gemiddeld verwachten ondernemers dat het bedrijf negen keer de jaarwinst waard is. In de praktijk blijkt dit echter vaak vier tot zes keer de jaarwinst te zijn. Ongeveer de helft van de ondernemers heeft overigens geen idee wat de waarde van het bedrijf is. Eigen baas zijn belangrijkste reden om ondernemer te worden Ondernemen geeft meer druk dan 5 tot 10 jaar geleden Ruim twee op de vijf ondernemers (43%) noemt eigen baas zijn (zelfstandig en onafhankelijk blijven) als belangrijkste reden om ondernemer te worden. Een derde noemt de uitdaging in het werk. Dit laatste is voor ondernemers die het bedrijf zelf zijn gestart veel vaker de belangrijkste reden (46%). Ondernemers die het bedrijf hebben overgenomen van familie noemen nalatenschap (iets blijvends opbouwen) juist relatief vaker als belangrijkste reden (). Gemiddeld geven ondernemers hun bestaan als ondernemer een dikke voldoende (7,8). Met name van familie en klanten krijgen zij voor hun gevoel voldoende waardering als ondernemer. Desalniettemin valt het ondernemerschap voor velen zwaar: een meerderheid van de ondernemers (55%) geeft aan dat hun rol binnen het bedrijf hen nu veel meer druk geeft dan vijf tot tien jaar geleden. Dit komt mogelijk deels door de toegenomen papieren rompslomp, bijna driekwart van de ondernemers (73%) geeft aan dat dit de laatste jaren erger is geworden. Bovendien voelt 30% van de ondernemers zich als ondernemer wel eens eenzaam bij het maken van moeilijke beslissingen binnen het bedrijf. Met name ondernemers die al langer dan 20 jaar meelopen binnen de leiding van het bedrijf, ook oudere ondernemers voelen zich vaker eenzaam (resp. 38% en 43%). 4

Zeven op de tien ondernemers denkt na over verkoop van het bedrijf, dit is gelijk aan vorig jaar 29% Zeven op de tien ondernemers heeft wel eens nagedacht over de opvolging of verkoop van hun bedrijf. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Ja Nee 71% Oudere ondernemers en ondernemers die al langer actief zijn binnen de leiding van het bedrijf denken vaker na over opvolging of verkoop dan jongere ondernemers of ondernemers die nog niet zo lang actief zijn binnen de leiding van het bedrijf. Vraag: Heeft u wel eens nagedacht over de opvolging of verkoop van uw bedrijf? Basis: Alle respondenten (n=202). Ruim twee op de vijf ondernemers die niet hebben nagedacht over opvolging of verkoop van hun bedrijf, denkt er wél over na om andere bedrijven te kopen. Ook dit ligt in lijn met vorig jaar. 44% 56% Ja Nee Vraag: Heeft u er wel eens over nagedacht om een ander bedrijf of andere bedrijven te kopen? Basis: Alle respondenten die niet hebben nagedacht over verkoop van het bedrijf (n=59). 6

Circa een kwart van de ondernemers verwacht dat binnen vijf jaar bedrijfsverkoop relevant zal zijn, dit is gelijk aan vorig jaar Binnen nu en 2 jaar 9% Over 2 tot 5 jaar 17% Over 5 tot 10 jaar 23% Over meer dan 10 jaar 42% Wil liever niet zeggen 9% Vraag: Op welke termijn zal een bedrijfsverkoop voor u relevant (kunnen) zijn? Basis: Alle respondenten (n=202). Een op de tien ondernemers denkt dat binnen twee jaar een bedrijfsverkoop relevant zal zijn, 17% denkt dat dit binnen 2 tot 5 jaar het geval zal zijn. Dit ligt in lijn met vorig jaar. Logischerwijs verwachten oudere ondernemers vaker dat een verkoop op korte termijn relevant zal zijn dan jongere ondernemers. 7

Een derde verwacht bedrijf door te verkopen aan een familielid, een kwart aan een andere onderneming 3% 5% 6% 14% 14% 28% 27% 14% 8% 14% 21% 18% 22% 23% 16% 21% 4% 39% 4% 23% Weet ik niet Een investeringsmaatschappij Een externe directeur die zich met eigen geld inkoopt (MBI) Een medewerker uit het bedrijf (MBO) 29% 36% 18% 16% 27% 9% 11% 11% 1e keus 2e keus 3e keus 4e keus 5e keus Een andere onderneming Een familielid Vraag: Stel dat u uw bedrijf gaat verkopen, welke koper is volgens u dan het meest waarschijnlijk? Basis: Alle respondenten (n=202). Net als vorig jaar verwacht circa een derde van de ondernemers dat zij hun bedrijf waarschijnlijk zullen verkopen aan een familielid. Ruim een kwart denkt dat een andere onderneming het meest waarschijnlijk is, een investeringsmaatschappij wordt als de minst waarschijnlijke optie gezien. Ondernemers die hun bedrijf zelf hebben overgenomen van een familielid, zien een ander familielid vaker als meest waarschijnlijke koper van hun bedrijf (45%). Ook voor oudere ondernemers (56+) is overname door een familielid vaker het meest waarschijnlijk (55%). 8

Belang van de medewerkers speelt een belangrijke rol bij de verkoop van het bedrijf Ik verkoop mijn bedrijf alleen als er goed wordt gezorgd voor mijn personeel (n=198) 32% 55% 7% 6% De papieren rompslomp voor een ondernemer is erger geworden de laatste jaren (n=198) 24% 49% Ik weet welke stappen ik moet nemen om mijn bedrijf verkoopklaar te maken (n=195) 12% 54% 14% 18% Mijn pensioen zit voor een belangrijk deel in de waarde van mijn bedrijf (n=199) 46% 12% 28% De rol van mijn bank als vertrouwenspersoon is sterk afgenomen de laatste jaren (n=190) 16% 42% 26% 3% Mijn huidige rol in het bedrijf geeft mij veel meer druk dan 5 tot 10 jaar geleden (n=199) 15% 40% 8% 33% 5% Als ik mijn bedrijf goed zou kunnen verkopen zou ik dat morgen doen (n=201) 9% 31% 12% 37% 10% Helemaal eens Mee eens Mee eens noch mee oneens Mee oneens Helemaal mee oneens 87% van de ondernemers geeft aan dat zij het bedrijf alleen willen verkopen als er goed wordt gezorgd voor het personeel. Opvallend genoeg geven ondernemers die het bedrijf hebben overgenomen van een andere partij, vaker aan dat de belangen van het personeel zwaar meewegen (94%) dan ondernemers die het bedrijf zelf zijn gestart (78%). Twee derde van de ondernemers weet welke stappen zij moeten ondernemen om hun bedrijf verkoopklaar te maken. Ondernemers die al wat langer actief zijn binnen de leiding van het bedrijf (meer dan 10 jaar) hebben hier doorgaans een beter beeld bij (71%). Ook ondernemers die het bedrijf zelf zijn gestart (81%), oudere ondernemers (83%) en ondernemers die verwachten dat een verkoop binnen 5 jaar relevant zal zijn (83%) denken hier beter zicht op te hebben. Vier op de tien ondernemers zouden als ze hun bedrijf goed kunnen verkopen, dat morgen doen. Logischerwijs ligt dit hoger onder ondernemers die al eens hebben nagedacht over de verkoop van hun bedrijf (45%), dan bij ondernemers die hier nog niet over hebben nagedacht (29%). Ook bij ondernemers die verwachten dat een verkoop binnen nu en vijf jaar relevant zou kunnen zijn, ligt dit duidelijk hoger (64%). 9

Ongeveer een derde van de ondernemers is er mentaal klaar voor om het bedrijf te verkopen Mentaal ben ik er klaar voor om mijn bedrijf te verkopen (n=196) 3% 29% 10% 47% 11% Ik voel me als ondernemer wel eens eenzaam bij het maken van moeilijke beslissingen (n=201) 27% 7% 53% 9% Ik zou meer kennis willen hebben over hoe een bedrijfsovername in zijn werk gaat (n=197) 20% 14% 56% 8% Ik heb geen opvolger of koper voor mijn bedrijf, hierdoor moet ik wel blijven werken (n=190) 15% 12% 55% 16% Het maakt mij onrustig dat een groot deel van mijn vermogen in het bedrijf zit (n=196) 3% 14% 10% 58% 15% Ik heb wel eens spijt gehad van de keuze om dit bedrijf over te nemen/ te kopen/ te starten (n=201) 9% 4% 46% 38% Helemaal eens Mee eens Mee eens noch mee oneens Mee oneens Helemaal mee oneens Ongeveer een derde van de ondernemers is er mentaal klaar voor om het bedrijf te verkopen. Logischerwijs ligt dit onder oudere ondernemers (56+) duidelijk hoger (63%). Ook bij ondernemers die verwachten dat dit binnen 5 jaar relevant zal zijn, ligt dit duidelijk hoger (68%). Desalniettemin geeft 19% van deze groep aan hier mentaal nog niet klaar voor te zijn. 30% van de ondernemers geeft aan dat zij zich wel eens eenzaam voelen als ondernemer bij het maken van moeilijke beslissingen. Bij ondernemers die al lang meelopen in de leiding van het bedrijf (langer dan 20 jaar), ligt dit wat hoger (38%). Ook bij ondernemers die verwachten dat een bedrijfsverkoop binnen nu en vijf jaar relevant zal zijn ligt dat hoger (43%). Een op de vijf ondernemers (22%) zou meer kennis willen hebben over hoe een bedrijfsovername in zijn werk gaat. Met name ondernemers die verwachten dat dit binnen nu en vijf jaar relevant zal zijn, hebben hier meer behoefte aan (27%). Van de ondernemers geeft 17% aan dat zij geen opvolger of koper hebben voor het bedrijf en dat zij hierdoor wel moeten blijven werken. Met name binnen de groep die binnen nu en vijf jaar het bedrijf zouden willen verkopen, ligt dit hoger (28%). 17% van de ondernemers maakt het onrustig dat een groot deel van hun vermogen in het bedrijf zit. Bij ondernemers die verwachten dat binnen 5 jaar een bedrijfsverkoop relevant zou kunnen zijn ligt dit duidelijk hoger (27%). 10

Zelfstandigheid en uitdagend werk belangrijkste redenen om ondernemer te worden 4% 7% 8% 7% 12% 26% 25% 9% 37% 27% Geld (Financieel onafhankelijk worden) Nalatenschap (Iets blijvends bouwen) 33% 34% 23% 20% 55% Creativiteit (De creatieve ideeën kwijt te kunnen) 43% 22% 28% Uitdagend werk (Werk doen wat ik leuk vind) 26% 21% 7% 11% 7% 4% 1e keus 2e keus 3e keus 4e keus 5e keus Eigen baas (Zelfstandig en onafhankelijk blijven / de eigen tijd invullen) Vraag: Wat zijn voor u de belangrijkste redenen om ondernemer te worden? Basis: Alle respondenten (n=202). 43% van de ondernemers noemt zelfstandigheid (eigen baas) als belangrijkste reden om ondernemer te worden, een derde noemt de uitdaging (werk doen dat je leuk vindt). Je creativiteit kwijt kunnen in je werk is vaker een secundaire reden om als ondernemer aan de slag te gaan. Nalatenschap opbouwen wordt door de meerderheid als minst belangrijke reden genoemd. Ondernemers die het bedrijf zelf zijn gestart noemen wat vaker uitdaging in je werk als belangrijkste reden (46%), voor ondernemers die het bedrijf hebben overgenomen van familie is het nalatenschap wat belangrijker (). 11

Gemiddeld geven ondernemers hun bestaan een 7,8, zij ervaren veel voldoening, met name van klanten en familie 1 t/m 5 6 7 8 9 t/m 10 Vraag: Als u uw bestaan als ondernemer een rapportcijfer zou mogen geven tussen de 1 en de 10, welk cijfer zou u dan geven? Ondernemers geven hun bestaan als ondernemer gemiddeld een ruim voldoende (7,8), 51% geeft het een 8, 16% zelfs een 9 of 10. Ik krijg als ondernemer voldoende waardering van mijn klanten (n=202) 12% 74% 11% Ik krijg als ondernemer voldoende waardering van mijn familie (n=198) 21% 63% 10% 6% Ik krijg als ondernemer voldoende waardering van mijn medewerkers (n=202) 11% 67% 16% 6% Helemaal eens Mee eens Mee eens noch mee oneens Mee oneens Helemaal mee oneens De overgrote meerderheid van de ondernemers (86%) voelt zich gewaardeerd door zijn klanten. Ook door familie en medewerkers voelen ondernemers zich goed gewaardeerd, slechts een kleine groep (6%) voelt zich niet gewaardeerd. Ondernemers die het bedrijf zelf zijn gestart voelen zich het meest gewaardeerd door hun klanten (94%). Oudere ondernemers (56+) voelen zich relatief wat minder vaak gewaardeerd door hun familie (71%). 12

Ondernemers verkopen bedrijf vanwege hun leeftijd, omdat ze meer willen genieten of het bedrijf toe is aan een frisse wind 8% 4% 8% 15% 23% Ik vind het niet meer leuk 17% 25% 19% 53% Mijn gezondheid 19% 36% 34% Mijn bedrijf is toe aan volgende fase / frisse wind 49% 38% 19% 19% 25% 23% 4% 8% 9% 11% 11% Ik wil meer genieten (van andere mooie dingen) van het leven Mijn leeftijd 1e keus 2e keus 3e keus 4e keus 5e keus Vraag: Wat zijn de belangrijkste redenen om uw bedrijf te verkopen? Basis: Alleen die binnen 5 jaar hun bedrijf willen verkopen (n=53). Van de ondernemers die hebben aangegeven binnen 5 jaar hun bedrijf te willen verkopen, geeft ongeveer de helft aan dit te willen doen vanwege hun leeftijd. Logischerwijs zijn dit met name ondernemers van 56 jaar en ouder, maar de groep die op korte termijn het bedrijf zou willen verkopen is sowieso gemiddeld wat ouder. Naast leeftijd speelt het willen genieten van het leven ook een belangrijke rol in het willen verkopen van het bedrijf, gevolgd door een nieuwe, frisse wind waar het bedrijf aan toe is. Dat het ondernemen zelf niet meer leuk is, speelt hierin nauwelijks een rol. 13

Bijlagen

Bijlagen Achtergrondvragen Hoeveel jaar bent u al actief binnen de leiding van uw bedrijf? Heeft u dit bedrijf zelf gestart of heeft u het overgenomen? 12% 4% Zelf gestart 37% 21% 0-5 jaar 6-10 jaar 24% Overgenomen van familie 11-20 jaar meer dan 20 jaar 24% Overgenomen van andere partij Anders 31% Bent u alleen eigenaar? Wat is het gemiddelde opleidingsniveau van het personeel binnen uw bedrijf? Ja 14% Vooral laag geschoold personeel 29% 20% 12% 38% Nee, ik ben minderheidsaandeelhouder Nee, ik ben meerderheidsaandeelhouder Anders 30% 43% Vooral middelbaar geschoold personeel Vooral hoog opgeleid personeel Een mix van hoog en laag Binnen welke categorie valt de omzet van uw bedrijf? Wat is de waarde van uw bedrijf als factor van uw jaarwinst? 36% 2% 8% Minder dan 1 miljoen 39% Tussen de 1 en 2 miljoen Tussen de 2 en 5 miljoen Tussen de 5 en 20 miljoen Meer dan 20 miljoen *49% weet het niet, het gemiddelde is 9,1 Vijf Tien Vier Zes Zeven Acht Twintig Twaalf Vijftien Drie Dertig 15

Onderzoekspecificaties Onderzoek in vogelvlucht METHODE Kwantitatief telefonisch onderzoek DOELGROEP EN STEEKPROEF Doelgroep: (mede) eigenaren van familiebedrijven Steekproefkader: klantenbestand van Marktlink RESPONS Totaal zijn 2637 respondenten benaderd om deel te nemen aan het onderzoek. Netto hebben 202 respondenten deelgenomen, een respons van 8%. VELDWERK Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 24 augustus tot en met 11 september 2015. De gemiddelde gesprekstijd bedroeg 11 minuten.

SAMR Marktonderzoek wordt marktvinden Met marktonderzoek is niets mis. En ook niet met data. Sterker nog: wij gebruiken beide. Maar alléén onderzoek levert geen inzicht in welke kansen er in de sterk veranderende markt liggen. Om daar achter te komen moet je verder gaan. Voorbij het onderzoek. Voorbij de data-analyse. Let wel, die gooien we niet weg. We gaan ze anders gebruiken. En vooral, aanvullen. Dus vaarwel marktonderzoek. Marktvinden is wat wij doen!