Werkboek Zevenstappenplan Deelnemer Naam van de school: Adres en plaats: Contactpersoon: Telefoon: E-mail: Periode Schooljaar: Datum inzending:
Succes met het behalen van de Groene Vlag!
Inhoudsopgave Inleiding 4 Start: Intentieverklaring 5 Stap 1 Werkgroep 6 Stap 2 Milieuscan 7 Stap 3 Actie 8 Stap 4 Monitoren en evalueren 10 Stap 5 Curriculum 11 Stap 6 Informeren en betrekken 12 Stap 7 Eco-Code 14 Bijlage I. Extra tabellen jaarplanning 16 Bijlage II. Extra tabellen curriculum 18 Bijlage III. Checklist aanvraag audit 20 Bijlage IV. Notities 21
4 Inleiding Leuk dat uw school meedoet met Eco-Schools! Dit werkboek biedt u een praktische leidraad om uw school (verder) te verduurzamen. In dit werkboek houdt u per schooljaar de voortgang bij van de zeven stappen op uw school. Voor toelichting en tips per stap bekijk www.eco-schools.nl/zevenstappenplan. Het is nuttig om andere resultaten te documenteren. Bijvoorbeeld foto s of filmpjes van activiteiten, gepubliceerde nieuwsbrieven, artikelen op de website of in een (lokale) krant. Het ingevulde werkboek en de milieuscan zijn verplicht bij het aanvragen van certificaten en de Groene Vlag. Er zijn drie niveaus te behalen: brons, zilver en de Groene Vlag. Voor het verkrijgen van de Groene Vlag wordt een audit uitgevoerd op school. De planning en aanvraagformulieren vindt u op www.eco-schools.nl Mocht u tijdens de uitvoering tegen vragen of problemen aanlopen, dan kunt u onze website www.eco-schools.nl bezoeken of contact opnemen met de helpdesk van Eco-Schools Nederland via info@eco-schools.nl of (030) 635 89 00. Zevenstappenplan Fase Bronzen certificaat Stap 1 Werkgroep Vormen van een werkgroep met leerlingen en docenten. 2 Milieuscan Uitvoeren van de milieuscan voor schoolgebouw en omgeving. 3 Actie Kiezen voor een thema, stellen van doelen en uitvoeren van acties. 4 Monitoren en evalueren Bijhouden van de voortgang van acties op uw school en bijsturen waar nodig. Zilveren certificaat Groene Vlag 5 Curriculum Terug laten komen van het gekozen thema in het curriculum. 6 Informeren en betrekken Communiceren over duurzame acties en profileren als duurzame school. 7 Eco-code Maken van lied of poster die duidelijk maakt waar uw school voor staat.
5 Start: Intentieverklaring Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n De plek waar de ondertekende intentieverklaring hangt. Door het ondertekenen van de intentieverklaring geeft u aan dat uw school zich voorneemt om het internationale keurmerk voor duurzame scholen te behalen. Upload bij aanvraag Bronzen Certificaat / Zilveren Certificaat / eerste Groene Vlag: n Ondertekende intentie verklaring en/of foto van moment van onder - tekening. Eco-Schools E s Nederland Intentieverklaring everklaring Naam N school l Onze O school o l heeft de intentie om o m het internationalee keurmerk voor duurzame scholen te behalen. Wij zijn voornemens ornemens binnen twee jaar het zevenstappen ppen-- plan te doorlopen orlopen van Eco-Schools ools en daarmee de Groene Vlag te behalen. Als A duurzame a school leveren wij w een constante bijdrage d aan het milieu u ini n enom de school. Coördinator C o r Eco-Schools Nederland e Naam en handtekening Directeur s school Naam en handtekening Datum Ondertekening Wij hebben de Eco-Schools Intentieverklaring ondertekend op: Datum Plaats Door
6 Stap 1 Werkgroep De werkgroep coördineert Eco-Schools in de school en is de spil van het proces. Zij organiseert en begeleidt activiteiten binnen de school. De werkgroep moet minimaal bestaan uit twee leerlingen en een volwassene, waarvan minimaal 1 ouder of directielid. Per schooljaar wijzigt de samenstelling van de werkgroep vanwege doorstroom van leerlingen. Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n Hoe worden nieuwe werkgroepleden geworven en geselecteerd? n Hoe vaak komt de werkgroep bij elkaar? Minimum Groene Vlag: 3x per jaar. n Is er een vaste agenda voor deze overleggen? n Zijn er verslagen/notulen van deze overleggen? n (Hoe) begeleidt u de werkgroep - leerlingen? Upload bij aanvraag Bronzen Certificaat / Zilveren Certificaat / Groene Vlag: n Foto van de werkgroep. Naam werkgroep Bijvoorbeeld Green Team, Eco-team: Samenstelling Leerlingen Leerjaar Taak in de werkgroep Leerkrachten Leerjaar en vakgroep Anderen intern Functie/vakgebied Anderen extern Functie/vakgebied Aanvullingen
7 Stap 2 Milieuscan Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n Wat was de rol van de leerlingen bij het invullen van de milieuscan? Upload bij aanvraag Bronzen Certificaat / Zilveren Certificaat / Groene Vlag: n Ingevulde milieuscan Elk jaar voert de Eco-Schools werkgroep de milieuscan uit. Met het uitvoeren van de milieuscan brengt de werkgroep in kaart hoe duurzaam de school is en welke punten nog kunnen verbeteren. Na het behalen van de eerste Groene Vlag moet de totaalscore minimaal gelijk blijven, net als de score van het gekozen thema van de voorgaande periode(s). Algemene informatie schoolgebouw Oppervlakte in m 2 Inhoud in m 3 Gas jaarverbruik in m 3 Water jaarverbruik in m 3 Elektriciteit jaarverbruik in kwh Aantal docenten Aantal leerlingen Periode Periode Periode Opwekking duurzame energie [ JA ] / [ NEE ] Type Uitkomsten milieuscan Onderwerp Score Gaat goed Kan beter Afval Communicatie Energie Gebouw en omgeving Groen Hygiëne Mobiliteit Veiligheid Voedsel Water Totaalscore Aanvullingen
8 Stap 3 Actie In stap 3 geeft u aan hoe uw school de Groene Vlag wil bereiken. Na het uitvoeren van de milieuscan weet u wat voor uw school belangrijke thema s zijn om het komende schooljaar aan te werken. Formuleer uw doelstelling met bijbehorende acties. Gedrag is een belangrijk onderdeel bij het verduurzamen van de school, ontwikkel daarom algemeen geldende gedragsregels voor uw school. Let op! Na het behalen van uw eerste Groene Vlag dient u de gedragsregels en de milieuscan-score van uw eerder gekozen thema( s) te behouden. Gebruik bij het opstellen van uw nieuwe acties de informatie uit uw voorgaande jaarplanning(en) en stap 5 Curriculum. Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n In hoeverre hebben de werkgroepleerlingen bijgedragen bij stap 3? n In hoeverre zijn de gedragsregels zichtbaar binnen de school? n Hoe zorgt de werkgroep voor bekendheid en naleving van deze regels in de school? n Kent iedereen op school de gedrags - regels? Themakeuze Thema Motivatie 1. 2. 3. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Doelen Doelstelling Status 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Bijvoorbeeld: Bijvoorbeeld: Uitgeven 2 schoolkrant-specials Eco-Schools in schooljaar 2013 2014. Nog niet gestart 10% besparing op de energierekening in 2014 t.o.v. 2013. Op de goede weg Alle leerlingen kennen onze 10 gedragsregels. Gerealiseerd
9 Gedragsregels Afspraak Bijvoorbeeld: lichten uit bij het verlaten van het lokaal. Afspraak 1 Afspraak 2 Afspraak 3 Afspraak 4 Afspraak 5 Afspraak 6 Afspraak 7 Afspraak 8 Afspraak 9 Afspraak 10 Planning schooljaar Datum / Wie is ervoor Eenmalig of Status? Leerjaar verantwoordelijk? terugkerend? Aanvullingen Naam activiteit, projectweek of excursie. Bijv. Warme Truiendag, Wandelen voor Water of Nationale Boomfeestdag. Bijv. gestart, afgerond, geannuleerd. Extra tabellen vindt u in Bijlage I.
10 Stap 4 Monitoren en evalueren Door de voortgang van uw school bij te houden, maakt u voor uzelf inzichtelijk of u uw doelstellingen haalt. Waar nodig kunt u uw plannen aanpassen of doelen bijstellen. Voor certificering verwachten wij dat u de volgende onderwerpen monitort. Hiervoor is geen vast format, elke school kan dat doen op zijn eigen manier. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de tabellen in stap 3. Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n Opgenomen meterstanden van gas, water, elektriciteit (voor zover mogelijk). n Nemen leerlingen de meterstanden zelf op? Waarom wel/niet door leerlingen? n Hoe houdt u de voortgang bij? Na het afronden van stap 4 kunt u het Bronzen Certificaat van Eco-Schools aanvragen door in te loggen op www.eco-schools.nl Monitoring Check Jaarlijkse uitvoering van de milieuscan (stap 2). Verspreiden resultaten van de milieuscan (stap 2). Opnemen van meterstanden elektriciteit, gas, water (stap 2). Bijhouden voortgang uitvoering jaarplanning (stap 3). Bijhouden realisatie gestelde doelen (stap 3). Evaluatie Resultaten waar de school trots op is 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Dingen die de volgende periode beter kunnen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
11 Stap 5 Curriculum Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n Inzage in de lesmethodes. n Hoe probeert u hiaten in het curriculum op te vullen? Op een duurzame school zijn Eco-Schools thema s verankerd in het curri - culum. Vul hier per onderwijsniveau onderstaande tabel in. Extra tabel - len zijn beschikbaar in Bijlage I. Dit geeft u inzicht in de behandeling van duurzame thema s door de leerjaren heen en eventuele hiaten. Kruis een vak in de tabel aan wanneer dat thema in een leerjaar aan de orde komt. Maak daarbij onderscheid tussen stof uit de lessen of lesmethode en aanvullende activiteiten binnen of buiten de klas. Als u aan - vinkt moet voor dit leerjaar een activiteit terugkomen in uw jaarplanning (stap 3). Na het afronden van stap 5 kunt u het Zilveren Certificaat van Eco-Schools aanvragen door in te loggen op www.eco-schools.nl Inventarisatie Soort onderwijs 1 : Lesmethodes 2 : Thema s: Leerjaar 1 2 3 4 5 6 7 8 Naam methode/activiteit Afval Communicatie Energie Gebouw en omgeving Groen Hygiëne Mobiliteit Veiligheid Voedsel Water 1 Vul in: basisonderwijs, VMBO-bb, VMBO-kb, VMBO-gl, VMBO-tl, HAVO, VWO. 2 Vul de lesmethode(s) in waarin duurzaamheidsthema s aan de orde komen. Extra tabellen vindt u in Bijlage II.
12 Stap 6 Informeren en betrekken In deze zesde stap gaat het om het informeren en betrekken van zowel leerlingen, docenten en ouders als andere partijen zoals lokale bedrijven en buurtbewoners. Daarmee werkt u aan bewustwording en uw profilering als duurzame school. Met het opnemen van (uw visie op) duurzaamheid in uw schoolbeleid onderstreept u dat u hier structureel aandacht aan geeft. Geef hier aan hoe u bekendheid geeft aan uw deelname aan Eco-Schools, zowel binnen als buiten de school. Ideeën hiervoor staan op www.eco-schools.nl/stap6. Verzamel foto s, verslagen, nieuwsbrieven en publicaties in een aparte (pers)map. Dit kan op papier of digitaal. Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n Rondleiding door het schoolgebouw. n Bekijken Eco-hoek. n Inzage in gedocumenteerde nieuwsbrieven, (school)kranten, artikelen, etc. n Inzage in het schoolbeleid/ schoolplan/school gids. n Dragen leerlingen bij aan (het schrijven van) artikelen? n Is Eco-Schools terug te vinden op de schoolwebsite (logo, foto s en verslagen van activiteiten etc.)? n Plaatst u wel eens berichtjes op de website van Eco-Schools Nederland? Upload bij aanvraag Bronzen Certificaat / Zilveren Certificaat / Groene Vlag: n Minimaal twee scans van In de media (bijv. artikel, nieuwsbrief of schoolkrant). n Minimaal twee foto s van Eco- Schools activiteiten. Website Waar is Eco-Schools terug te vinden op de schoolwebsite? (Kopieer en plak de URL hieronder.) Minimaal voor eerste Groene Vlag en verder Check Het logo van Eco-Schools staat op de website van de school. Er staat een link naar www.eco-schools.nl op de website van de school. Schoolbeleid Is de zorg voor milieu en duurzaamheid opgenomen in uw schoolbeleid en/of schoolplan? Zo ja, hoe?
13 Bekendheid binnen uw school Hoe houdt de werkgroep de rest van de school op de hoogte over de voortgang rondom Eco-Schools? Bekendheid buiten uw school Hoe profileert u zich als duurzame school in uw omgeving? Minimaal voor tweede Groene Vlag en verder Check Onze school is aangemeld bij Eco-Schools Connect, zodat er contact kan ontstaan tussen Eco-Schools wereldwijd. www.eco-schools.org/connect Onze school heeft op minimaal één andere, nog niet deelnemende, school een presentatie gegeven over Eco-Schools en onze activiteiten. In de media Datum Titel artikel Naam website / krant / etc.
14 Stap 7 Eco-Code Iedere Eco-School maakt een eigen Eco-Code om op een creatieve en herkenbare manier haar duurzaamheidsstandpunt weer te geven. Hoe de Eco-Code eruit komt te zien kunt u volledig zelf bepalen. Dit kan bijvoorbeeld een poster, lied, filmpje, (muur)schildering, kunstwerk of gedicht zijn. De basis voor de Eco-Code zijn de belangrijkste doelen uit het actieplan en de gedragsregels op school. Het belangrijkste is dat de leerlingen een grote rol spelen in het bedenken en maken van de Eco- Code. Verspreid de Eco-Code onder (lokale) pers, ouders, andere scholen, (lokale) bedrijven of tijdens de start van een themaweek. Voorbeelden vindt u op www.eco-schools.nl/stap7 Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kan de auditor vragen naar: n In hoeverre hebben de leerlingen geholpen bij het bedenken / maken van de Eco-Code? n De Eco-Code op school (waar in school is deze zichtbaar). Upload bij aanvraag Groene Vlag: n Jullie Eco-Code. Dat mag een scan, link, foto of pdf zijn. Na het afronden van stap 7 kunt u de audit voor de Groene Vlag aanvragen door in te loggen op www.eco-schools.nl. Onze Eco-Code Bijvoorbeeld poster, lied / rap, filmpje, (muur)schildering, kunstwerk. Zichtbaarheid Onze Eco-Code is op de volgende plaats(en) zichtbaar: Onze Eco-Code hebben we verspreid naar of laten zien tijdens:
15
16 Bijlage I. Extra tabellen jaarplanning Planning schooljaar Datum / Wie is ervoor Eenmalig of Status? Leerjaar verantwoordelijk? terugkerend? Aanvullingen Naam activiteit, projectweek of excursie. Bijv. Warme Truiendag, Wandelen voor Water of Nationale Boomfeestdag. Bijv. gestart, afgerond, geannuleerd.
17 Planning schooljaar Datum / Wie is ervoor Eenmalig of Status? Leerjaar verantwoordelijk? terugkerend? Aanvullingen Naam activiteit, projectweek of excursie. Bijv. Warme Truiendag, Wandelen voor Water of Nationale Boomfeestdag. Bijv. gestart, afgerond, geannuleerd.
18 Bijlage II. Extra tabellen curriculum Inventarisatie Soort onderwijs 1 : Lesmethodes 2 : Thema s: Leerjaar 1 2 3 4 5 6 7 8 Naam methode/activiteit Afval Communicatie Energie Gebouw en omgeving Groen Hygiëne Mobiliteit Veiligheid Voedsel Water Aanvullingen 1 Vul in: basisonderwijs, VMBO-bb, VMBO-kb, VMBO-gl, VMBO-tl, HAVO, VWO. 2 Vul de lesmethode(s) in waarin duurzaamheidsthema s aan de orde komen.
19 Inventarisatie Soort onderwijs 1 : Lesmethodes 2 : Thema s: Leerjaar 1 2 3 4 5 6 7 8 Naam methode/activiteit Afval Communicatie Energie Gebouw en omgeving Groen Hygiëne Mobiliteit Veiligheid Voedsel Water Aanvullingen 1 Vul in: basisonderwijs, VMBO-bb, VMBO-kb, VMBO-gl, VMBO-tl, HAVO, VWO. 2 Vul de lesmethode(s) in waarin duurzaamheidsthema s aan de orde komen.
20 Bijlage III. Checklist aanvraag audit Via de website www.eco-schools.nl kunt u als u bent ingelogd het Bronzen Certificaat, Zilveren Certificaat en de audit voor de Groene Vlag aanvragen. Mocht u vragen hebben dan kunt u altijd contact opnemen met de landelijke helpdesk van Eco-Schools Nederland via info@eco-schools.nl of (030) 635 89 00. Checklist audit-aanvraag Fase Uploads Check Brons / Zilver Ingevuld Eco-Schools werkboek. Ondertekende intentieverklaring en/of foto van moment van ondertekening. Foto van de werkgroep. Ingevulde milieuscan. Groene Vlag Minimaal twee scans van In de media (bijv. artikel, nieuwsbrief of schoolkrant). Minimaal twee foto s van Eco-Schools activiteiten. Jullie Eco-Code. Dat mag een scan, link, foto of pdf zijn.
21 Bijlage IV. Notities Notities Notities Notities Notities
Eco-Schools Nederland Telefoon (030) 635 89 00 info@eco-schools.nl www.eco-schools.nl