Toeristisch-recreatieve monitor Regio Arnhem Nijmegen 2011 Economische betekenis sector anno 2011 en ontwikkeling 2009-2011 Rapportage in opdracht van Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen Mei 2012 Projectnummer MONIT.11.086 ZKA Consultants & Planners Postbus 4833 4803 EV Breda tel.: 076-5658877 fax: 076-5656489 e-mail: info@zka.nl www.zka.nl
INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 2 1. INLEIDING 4 1.1. Aanleiding 4 1.2. Doel 4 1.3. Leeswijzer 4 1.4. Verrichte werkzaamheden 4 2. TOELICHTING ONDERZOEK 5 2.1. Inleiding 5 2.2. Afbakening 5 2.3. Methodiek 7 3. TOERISTISCH-RECREATIEF AANBOD 2011 9 3.1. Inleiding 9 3.2. Verblijfstoeristisch aanbod 9 3.3. Dagtoeristisch aanbod 12 3.4. Zakelijk aanbod 14 4. OMVANG BEZOEK 2011 15 4.1. Inleiding 15 4.2. Verblijfstoeristisch bezoek 15 4.3. Dagtoeristisch bezoek 20 4.4. Zakelijk bezoek 24 5. ECONOMISCHE BETEKENIS TOERISME EN RECREATIE 2011 25 5.1. Inleiding 25 5.2. Economische betekenis toerisme en recreatie 25 5.3. Economische betekenis naar categorie 26 5.4. Economische betekenis naar regio 27 6. ONTWIKKELING 2009-2011 29 6.1. Inleiding 29 6.2. Ontwikkeling aanbod 29 6.3. Ontwikkeling bezoek 29 6.4. Ontwikkeling economische betekenis 31 ZKA Consultants & Planners 1
SAMENVATTING Doel Deze Monitor Toerisme en Recreatie is opgesteld in opdracht van het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen, met als doel inzicht te geven in de economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio in 2011 evenals in de ontwikkeling in de afgelopen twee jaar (2009-2011). Onderstaand zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek samengevat. Overnachtingen met 12% gestegen tot bijna 1,7 miljoen In de regio Arnhem Nijmegen hebben in 2011 bijna 1,7 miljoen overnachtingen plaatsgevonden, waarvan bijna 60% in hotels. De regio heeft daarmee een marktaandeel van bijna 18% in Gelderland. De deelregio het Rijk van Nijmegen heeft het grootste aandeel in de overnachtingen in de regio. Het aantal overnachtingen in de regio is ten opzichte van 2009 gestegen met 12%. Bij alle sectoren is sprake van een toename, met uitzondering van overnachtingen in bungalows. Daar daalde het aantal overnachtingen met circa 2%. Deze daling wordt met name veroorzaakt door een afname in het aanbod. Het marktaandeel van de regio is in vergelijking met 2009 licht gestegen. Dagbezoek licht gedaald tot 42 miljoen bezoeken In 2011 vonden er circa 42 miljoen dagrecreatieve bezoeken plaats en ruim 0,9 miljoen zakelijke dagbezoeken. Horecabezoek, recreatief winkelen en routegebonden buitenrecreatie zijn de categorieën met het grootste aandeel in deze dagtoeristische bezoeken. Er is sprake van een sterke concentratie van het dagtoerisme in de deelregio s Arnhem en Nijmegen. Het aantal dagtoeristische bezoeken in de regio is met 0,5% afgenomen. In diverse categorieën is sprake van een daling (o.a. rondvaarten en golf). Deze wordt echter gecompenseerd door enkele categorieën met meer bezoek (vooral het recreatieve horecabezoek lijkt fors te zijn gestegen, conform het landelijke beeld). Ook het zakelijk dagbezoek kent een lichte daling van ruim 1%. Toeristen besteden circa 1,3 miljard in de regio In 2011 werd in de regio Arnhem Nijmegen 1,3 miljard besteed door toeristen en recreanten. Vooral recreatief winkelen en horecabezoek hebben hierin een groot aandeel, respectievelijk 39% en 27% van alle bestedingen. Toerisme en recreatie levert in totaal ruim 17.000 FTE aan werkgelegenheid op, wat overeenkomt met circa 24.000 banen. Dit is circa 7% van de totale regionale werkgelegenheid. Toeristisch-recreatieve bestedingen met 6% gestegen De toeristische-recreatieve bezoekers in de regio Arnhem Nijmegen hebben in 2011 gezamenlijk circa 6% meer uitgegeven dan in 2009. Op verblijfstoeristisch gebied gaat het om een stijging van 15%, de dagtoeristische bestedingen groeiden met ruim 5% en het zakelijk dagtoerisme met ruim 6%. De groei van de toeristisch-recreatieve bestedingen tussen 2009 en 2011 kan voor 42% worden verklaard door een volume-effect (meer overnachtingen, standplaatsen en dagbezoeken) en voor 58% door een bestedingseffect (hogere bestedingen per persoon per dag). ZKA Consultants & Planners 2
Figuur 1. Ontwikkeling bezoek en bestedingen naar subsector Belang sector voor regionale werkgelegenheid gestegen De werkgelegenheid die voortvloeit uit deze bestedingen is met 5% toegenomen ten opzichte van 2009. Deze stijging is sterker dan de groei van de totale werkgelegenheid in de regio (+0,5%). Hieruit kan geconcludeerd worden dat het belang van de sector voor de regionale werkgelegenheid is toegenomen. Conclusie: sector goed gepresteerd, met name het verblijfstoerisme Op basis van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat de toeristischrecreatieve sector in de regio Arnhem-Nijmegen in 2011 goed heeft gepresteerd. De bestedingen zijn met 6% gestegen (door meer bezoekers én een hogere klantwaarde ofwel hogere bestedingen per bezoeker). De werkgelegenheid groeide met 5%. Het relatieve belang van de sector voor de regionale werkgelegenheid is toegenomen. De groei is grotendeels veroorzaakt door meer overnachtingen (+12%). Op dagtoeristisch gebied (en zakelijk dagbezoek) is per saldo sprake van een lichte daling van het aantal bezoekers (o.a. het bezoek aan attracties en musea nam af). Advies: doorontwikkeling van dagbestemming naar shortbreakbestemming Gezien de resultaten de afgelopen periode in combinatie met de potenties en aantrekkelijkheid van de regio adviseren wij de regio Arnhem Nijmegen vooral in te zetten op een groei van het verblijfstoerisme (met de campagne Cool Breaks is hiertoe al een stap gezet). In dagrecreatief opzicht is de regio al sterk ontwikkeld (met sterke attracties, musea, evenementen, natuur, twee grote steden). Doorontwikkeling tot regio die ook meer als verblijfsregio te boek zal staan vergt onder andere meer (toeristische) verblijfscapaciteit met voldoende onderscheidend vermogen en een concurrerende kwaliteit 1 en een duidelijke focus op kansrijke productmarktcombinaties voor de shortbreakmarkt. 1 Dit geldt uiteraard ook voor het bestaande verblijfsaanbod. Met name op gebied van de hotelsector blijven de gemiddelde bestedingen in de regio achter bij het landelijk gemiddelde. Nadere analyse is wenselijk om oorzaken te achterhalen. ZKA Consultants & Planners 3
1. INLEIDING 1.1. Aanleiding In 2010 is, in opdracht van het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen, de Toeristisch-recreatieve monitor Regio Arnhem Nijmegen opgesteld. Deze geeft inzicht in het toeristisch-recreatief aanbod, de omvang van het bezoek en de economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio Arnhem Nijmegen in 2009. De monitor is voor het eerst opgesteld in 2005, waardoor ook inzicht bestaat in de ontwikkeling van (het economisch belang) van de sector. In 2011 ontstond de behoefte om de monitor in 2012 te herhalen om inzichtelijk te krijgen hoe de (betekenis van de) sector zich in de periode 2009-2011 ontwikkeld heeft. ZKA Consultants & Planners is gevraagd dit onderzoek uit te voeren. Hierbij is omwille van de vergelijkbaarheid in hoofdlijnen dezelfde opzet en methodiek aangehouden als in 2009. 1.2. Doel Primair doel van de monitor is om inzicht te krijgen in de economische betekenis van de toeristisch-recreatieve sector in de regio uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid in 2011 en de ontwikkeling in de periode 2009-2011. Daarnaast is het wenselijk het marktaandeel van de regio Arnhem Nijmegen ten opzichte van Gelderland en heel Nederland te bepalen voor wat betreft de omvang van de verblijfstoeristische vraag (= aantal overnachtingen). 1.3. Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd: Eerst is een nadere toelichting op het onderzoek gegeven. Hierbij is ingegaan op de methodiek en de afbakening/indeling (hoofdstuk 2); Daarna is een beeld geschetst van het toeristisch-recreatief aanbod in de regio (hoofdstuk 3); Aansluitend is ingegaan op de omvang van het toeristisch-recreatief bezoek. In dit hoofdstuk is tevens aandacht besteed aan het marktaandeel van de regio ten opzichte van Gelderland en Nederland (hoofdstuk 4); Vervolgens is ingegaan op de economische betekenis van toerisme en recreatie in de regio anno 2011 uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid (hoofdstuk 5); Tot slot is de ontwikkeling van de sector in de periode 2009-2011 geanalyseerd (hoofdstuk 6). 1.4. Verrichte werkzaamheden Ten behoeve van deze studie zijn de volgende werkzaamheden verricht: Startbespreking; Actualiseren aanbodbestand en vragenlijst bedrijfsenquêtes; Bedrijfsenquêtes; Deskresearch; Dataverwerking en analyse resultaten; Rapportage en toelichting. ZKA Consultants & Planners 4
2. TOELICHTING ONDERZOEK 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk is een nadere toelichting op het onderzoek gegeven. Hierbij is gestart met de afbakening en indeling van het onderzoeksonderwerp (2.2.). Vervolgens is ingegaan op de gehanteerde methodiek (2.3.). 2.2. Afbakening In deze paragraaf is ingegaan op de afbakening en indeling van het onderzoeksonderwerp. Hierbij komt eerst de regionale afbakening en indeling aan bod en vervolgens de afbakening van de toeristisch-recreatieve sector. 2.2.1. Regionale afbakening De regio Arnhem Nijmegen bestond eind 2011 het basisjaar voor deze studie uit 19 gemeenten. Hiermee is de gehanteerde regionale afbakening in deze studie gelijk aan die van de meting in 2009. Op onderstaande kaart is de begrenzing van de regio exclusief het Duitse Kranenburg aangegeven 2. Hierin zijn ook de zeven deelregio s (die elkaar deels overlappen) die in deze studie zijn gehanteerd weergegeven. In tabel 2.1. op de volgende pagina is aangegeven uit welke gemeenten deze deelregio s bestaan. Figuur 2.1. Begrenzing regio Arnhem Nijmegen en deelregio s 2 Waar mogelijk is het Duitse Kranenburg meegenomen omdat ondernemers uit deze plaats zijn aangesloten bij het RBT Arnhem Nijmegen. ZKA Consultants & Planners 5
Tabel 2.1. Deelregio Arnhem Betuwe Gelderse Poort Liemers Nijmegen Rijk van Nijmegen Veluwezoom Deelregio s in de regio Arnhem-Nijmegen Gemeenten Arnhem (incl. Nationaal Park de Hoge Veluwe) Overbetuwe Groesbeek, Lingewaard, Millingen aan de Rijn, Rijnwaarden, Ubbergen, Kranenburg (D) Duiven, Westervoort, Zevenaar (incl. Angerlo) Nijmegen Beuningen, Groesbeek, Heumen, Mook en Middelaar, Ubbergen, Wijchen, Millingen aan de Rijn Renkum, Rheden, Rozendaal Ten opzichte van de meting in 2009 is de afbakening van de deelregio Rijk van Nijmegen gewijzigd; de gemeente Millingen aan de Rijn is toegevoegd aan deze regio. De deelregio Land van Maas en Waal is komen te vervallen, omdat de gemeenten die hieronder vallen Beuningen en Wijchen tevens onder het deelgebied Rijk van Nijmegen zijn opgenomen. Overlap van deelregio s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal Zoals uit bovenstaande tabel en de figuur op de vorige pagina kan worden afgelezen worden een aantal gemeenten in dit onderzoek tot meer dan één deelregio gerekend. In de tabellen met bovenstaande deelregio s in de verdere hoofdstukken tellen deze zeven deelregio s dus op tot meer dan het totaal van de regio Arnhem Nijmegen. Als in de tabellen wordt gesproken van het totaal heeft dit betrekking op het totaal van de regio Arnhem Nijmegen en niet op de som van de zeven deelregio s. 2.2.2. Afbakening toerisme In de monitor zijn zowel verblijfstoerisme, dagtoerisme als zakelijk bezoek meegenomen, aangezien dit de drie segmenten zijn waar de focus van het RBT Arnhem Nijmegen op ligt. De afbakening en categoriale indeling van toerisme voor dit onderzoek is (grotendeels) gelijk aan die van de nulmeting uit 2005 en de meting over 2009. Categoriale indeling toeristisch-recreatieve sector In deze monitor zijn de volgende toeristisch-recreatieve categorieën onderscheiden: Verblijfstoerisme 3 : 1. Hotels/pensions/B&B standaard (0-2 sterren); 2. Hotels middenklasse en luxe (3-5 sterren); 3. Bungalows (inclusief appartementen); 4. Campings vaste plaatsen (seizoen- en jaarplaatsen); 5. Campings toeristische plaatsen; 6. Groepsaccommodaties; 7. Watersport passanten (jachthavens); 8. Watersport vast (jachthavens). 3 Voor hotels/pensions/b&b is een ondergrens van 5 slaapplaatsen gehanteerd. Voor de andere accommodaties is de ondergrens 20 slaapplaatsen. Dit is conform de afbakening van het CBS. ZKA Consultants & Planners 6
Dagtoerisme 4 : 9. Attracties (inclusief dierentuinen); 10. Musea en bezienswaardigheden; 11. Evenementen; 12. Rondvaarten; 13. Golf; 14. Routegebonden buitenrecreatie (wandelen en fietsen); 15. Recreatief winkelen; 16. Horecabezoek. Zakelijk bezoek: 17. Markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten (MICE: meetings, incentives, conventions, events). 2.3. Methodiek Om de gewenste informatie inzichtelijk te krijgen zijn in dit onderzoek twee methodieken voor de verzameling van de data gehanteerd: Bedrijfsenquête onder toeristische aanbieders; Deskresearch. Bedrijfsenquête Voor het inzichtelijk maken van de bezoekersaantallen en overnachtingen en omzetten/bestedingen, etc., alsmede het aanvullen en verifiëren van het niveau en de capaciteit, zijn interviews verricht onder toeristisch-recreatieve aanbieders in de regio. Gestart is met het opstellen/actualiseren van het adresbestand, Hiervoor is gebruik gemaakt van bestanden van het RBT Arnhem Nijmegen. Het geactualiseerde adresbestand is voorafgaand aan het veldwerk ter controle en completering voorgelegd aan de gemeenten in de regio. Ook is aan de gemeenten gevraagd bezoekersaantallen van de relevante evenementen aan te dragen. Om het draagvlak bij de ondernemers voor het onderzoek te bevorderen is door het RBT, voorafgaand aan het veldwerk, een aanbevelingsbrief verstuurd die het belang van het onderzoek onderstreept. Vervolgens hebben de bedrijven in de populatie per e-mail een link naar de online vragenlijst ontvangen. Aansluitend zijn de bedrijven gebeld en telefonische enquêtes afgenomen totdat de streefrespons was gerealiseerd. Bij de bedrijfsenquête zijn de volgende categorieën meegenomen: Hotels; Campings; Bungalows; Groepsaccommodaties; Jachthavens; Attracties; Musea en bezienswaardigheden; Rondvaarten; Golf; Zaalaccommodaties. 4 Voor de attracties en evenementen (met minimaal een bovenregionale betekenis) is een ondergrens van 25.000 bezoeken per jaar gehanteerd. Voor de andere categorieën bedraagt de ondergrens 10.000 bezoeken per jaar. ZKA Consultants & Planners 7
Respons: 53% van de bedrijven meegewerkt In totaal is een respons van circa 53% gerealiseerd binnen de onderzoekspopulatie. Een overzicht van de respons uitgesplitst naar de verschillende categorieën is opgenomen in tabel 2.2. Tabel 2.2. Overzicht respons bedrijfsenquête Categorie Populatie Gerealiseerd Respons Hotels/B&B 140 71 51% Campings 61 31 51% Bungalows 17 10 59% Groepsaccommodaties 18 11 61% Jachthavens 13 9 69% Attracties 11 7 64% Musea en bezienswaardigheden 20 20 100% Rondvaarten 4 4 100% Golfbanen 7 4 57% Zaalaccommodaties 98 40 41% Totaal 389 207 53% Deze respons van 53% van de bedrijven kan als zeer hoog worden beschouwd. Veelal wordt in onderzoeken een respons van 20-30% al als hoog bestempeld. Tijdens de vorige meting in 2010 werd vrijwel dezelfde respons behaald (circa 56%). Deze hoge respons is mede te danken aan de vooraankondigings-brief en de medewerking en betrokkenheid van het RBT Arnhem Nijmegen. Wij zijn het RBT, de gemeenten alsmede alle toeristische bedrijven die in het onderzoek hebben geparticipeerd zeer dankbaar voor hun medewerking. Basisjaar is 2011 Basisjaar voor deze studie is 2011. Cijfers voor Gelderland en Nederland die betrekking hebben op 2011 worden pas in de loop van 2012 bekend, naar verwachting eind april. Een vergelijking met Gelderland en Nederland is daardoor niet altijd mogelijk. Deskresearch Voor deze monitor is gebruik gemaakt van deskresearch om het toeristischrecreatieve aanbod te inventariseren. Hiervoor is primair gebruik gemaakt van de databestanden van het RBT Arnhem Nijmegen. Ook zijn de gemeenten gevraagd de adresbestanden te controleren. Daarnaast is deskresearch verricht om de dagtoeristische activiteiten die niet via de bedrijfsenquête inzichtelijk zijn gemaakt in kaart te brengen. Dit betreft de categorieën routegebonden buitenrecreatie, recreatief winkelen en horecabezoek. Hiervoor is primair gebruik gemaakt van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) van NBTC-NIPO Research. Tevens is gebruik gemaakt van deskresearch voor de bepaling van de parameters (bestedingen 5, arbeidscoëfficiënten, etc.) voor de berekening van de economische betekenis. Ook voor het bepalen van de marktaandelen van de regio Arnhem Nijmegen ten opzichte van Gelderland en Nederland zijn externe bronnen bestudeerd (m.n. CBS). 5 De bestedingsprofielen zijn gebaseerd op de resultaten van de enquêtes in combinatie met aanvullend deskresearch (o.a. tarievenonderzoek). ZKA Consultants & Planners 8
3. TOERISTISCH-RECREATIEF AANBOD 2011 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk is een beeld geschetst van het toeristisch-recreatief aanbod in de regio Arnhem Nijmegen. Hierbij is eerst ingegaan op het verblijfstoeristisch aanbod (3.2.) en vervolgens op het dagtoeristisch aanbod (3.3.). Tot slot is het zakelijk aanbod geschetst (3.4.). Overlap van deelregio s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal Aangezien verschillende gemeenten tot meerdere regio s kunnen behoren (zie ook hoofdstuk 2), kan de optelling van het aanbod in de zeven deelregio s in de tabellen in dit hoofdstuk groter zijn dan het totale aanbod in de regio Arnhem Nijmegen. 3.2. Verblijfstoeristisch aanbod In deze paragraaf wordt het verblijfstoeristisch aanbod in de regio Arnhem Nijmegen behandeld. Hierbij is een nadere indeling gemaakt naar de volgende categorieën: Hotels (3.2.1.); Campings (3.2.2.); Bungalows (3.2.3.); Groepsaccommodaties (3.2.4.); Jachthavens (3.2.5.). Het aanbod aantallen bedrijven en capaciteiten is geïnventariseerd op basis van door het RBT Arnhem Nijmegen aangeleverde bestanden. Deze bestanden zijn gecontroleerd en aangevuld op basis van de enquêtes (aangevuld met deskresearch). 3.2.1. Hotels De categorie hotels is afgebakend als alle hotels, pensions en bed & breakfast accommodaties met minimaal 5 slaapplaatsen 6. Tabel 3.1 is een weergave van het aantal hotels in de regio, uitgesplitst naar sterrenklasse. Hieruit blijkt dat er 140 hotels, pensions en bed & breakfast accommodaties in de regio zijn gevestigd. Het merendeel van dit aanbod, ruim 57%, heeft geen ster. Circa 7% heeft 1 of 2 sterren en 36% van het aanbod betreft hotels met 3 of 4 sterren. In de deelregio s De Gelderse Poort en Rijk van Nijmegen is een concentratie van het hotelaanbod te zien, naast uiteraard de steden Arnhem en Nijmegen. Tabel 3.1. Aantal hotels naar sterrenklassen, regio Arnhem Nijmegen 2011 0* 1* 2* 3* 4* Totaal Arnhem 7 0 1 6 5 19 Betuwe 7 0 0 2 0 9 De Gelderse Poort 31 2 3 7 4 46 Liemers 1 0 0 2 1 4 Nijmegen 13 0 1 4 4 22 Rijk van Nijmegen 22 1 3 9 4 41 Veluwezoom 13 1 2 1 9 26 Totaal regio 80 3 7 26 24 140 6 Omdat veel bed & breakfast accommodaties over minder dan 5 slaapplaatsen beschikken, is slechts een beperkt deel van dit aanbod meegenomen in dit onderzoek. ZKA Consultants & Planners 9
De hotels in de regio hebben gezamenlijk bijna 6.200 bedden, zoals weergegeven in tabel 3.2. Vooral de regio Veluwezoom heeft hierin een groot aandeel met circa 26% van het totaal aantal bedden in de regio. Ook in de deelregio s Arnhem, het Rijk van Nijmegen en De Gelderse Poort zijn relatief veel bedden te vinden. Tabel 3.2. Aantal bedden naar sterrenklassen, regio Arnhem Nijmegen 2011 0* 1* 2* 3* 4* Totaal Arnhem 37 0 14 353 940 1.344 Betuwe 56 0 0 116 0 172 De Gelderse Poort 308 37 170 351 479 1.345 Liemers 8 0 0 192 296 496 Nijmegen 72 0 34 203 566 875 Rijk van Nijmegen 199 24 170 494 566 1.453 Veluwezoom 81 8 38 46 1.454 1.627 Totaal regio 610 45 256 1.432 3.847 6.190 Circa 85% van het totaal aantal slaapplekken in de regio Arnhem Nijmegen is te vinden in hotels met 3 of 4 sterren. Dit wordt veroorzaakt door een relatief grote schaalgrootte in vergelijking met het 0-2 sterrensegment. In dat segment zijn de accommodaties vaak kleinschaliger van opzet. 3.2.2. Campings In de regio Arnhem Nijmegen zijn 61 campings gevestigd met 5 standplaatsen of meer. Deze campings hebben in totaal circa 8.450 plaatsen/eenheden. Een weergave van het kampeeraanbod in de regio is opgenomen in tabel 3.3. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen vaste standplaatsen (zoals stacaravans), toeristische standplaatsen en trekkershutten (overige eenheden). Uit deze tabel blijkt dat de totale kampeercapaciteit grotendeels uit vaste standplaatsen bestaat (circa 63%) en voor circa 37% uit toeristische eenheden. Tabel 3.3. Kampeeraanbod regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal campings Aantal vaste plaatsen Aantal toeristische plaatsen Overige eenheden Totale capaciteit Arnhem 4 387 745-1.132 Betuwe 5 336 165 2 503 De Gelderse Poort 23 1.247 1.038 24 2.309 Liemers 7 1.751 274-2.025 Nijmegen 0 0 0 0 0 Rijk van Nijmegen 29 1.564 1.097 4 2.665 Veluwezoom 8 396 396 11 803 Totaal regio 61 5.318 3.104 37 8.459 Een concentratie van de kampeercapaciteit is te vinden in de deelregio s Rijk van Nijmegen, De Gelderse Poort en Liemers. 3.2.3. Bungalowparken In tabel 3.4 is het aanbod aan bungalows en appartementen van complexen met minimaal 20 slaapplaatsen inzichtelijk gemaakt. De regio telt 17 aanbieders, die 437 bungalow/appartementen verhuren. In totaal gaat het om ruim 2.200 slaapplaatsen. ZKA Consultants & Planners 10
Tabel 3.4. Aanbod bungalows/appartementen regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal bedrijven Aantal eenheden Aantal bedden Arnhem 1 81 405 Betuwe 0 0 0 De Gelderse Poort 5 45 247 Liemers 0 0 0 Nijmegen 2 12 46 Rijk van Nijmegen 13 332 1.730 Veluwezoom 1 12 54 Totaal regio 17 437 2.235 De meeste capaciteit in de regio Arnhem Nijmegen bevindt zich in de deelregio Rijk van Nijmegen, waar ruim 75% van de totale capaciteit geconcentreerd is. 3.2.4. Groepsaccommodaties De regio Arnhem Nijmegen telt 18 groepsaccommodaties met minimaal 20 slaapplaatsen. Deze logiesaccommodaties beschikken gezamenlijk over bijna 1.400 slaapplaatsen. Hiervan is ruim de helft in de deelregio het Rijk van Nijmegen gevestigd. Tabel 3.5. Aanbod groepsaccommodaties regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal bedrijven Aantal bedden Arnhem 2 221 Betuwe 0 0 De Gelderse Poort 6 389 Liemers 1 150 Nijmegen 0 0 Rijk van Nijmegen 10 683 Veluwezoom 4 292 Totaal regio 18 1.364 3.2.5. Jachthavens De regio Arnhem Nijmegen telt 13 jachthavens, met een totale capaciteit van ruim 3.000 ligplaatsen. Het overgrote deel betreft vaste ligplaatsen, bijna 93%. In de praktijk is het overigens zeer gebruikelijk dat ook jachthavens met (bijna) uitsluitend vaste plaatsen passantenovernachtingen realiseren door passanten toe te staan op vaste ligplaatsen, waarvan de ligplaatshouder afwezig is. Tabel 3.6. Aanbod jachthavens regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal jachthavens Aantal vaste plaatsen Aantal passantenplaatsen Totaal aantal plaatsen Arnhem 1 25 20 45 Betuwe 0 0 0 0 De Gelderse Poort 1 380 30 410 Liemers 5 1.440 40 1.480 Nijmegen 0 0 0 0 Rijk van Nijmegen 4 753 125 878 Veluwezoom 2 200 1 201 Totaal regio 13 2.798 216 3.014 ZKA Consultants & Planners 11
3.3. Dagtoeristisch aanbod In deze paragraaf wordt het dagtoeristisch aanbod in de regio Arnhem Nijmegen behandeld. Hierbij is een nadere indeling gemaakt naar de volgende categorieën: Attracties (3.3.1.); Musea en bezienswaardigheden (3.3.2.); Evenementen (3.3.3.); Rondvaarten (3.3.4.); Golf (3.3.5.). 3.3.1. Attracties De regio Arnhem Nijmegen telt in totaal 11 attracties met minimaal 25.000 bezoekers op jaarbasis. Burgers Zoo in Arnhem trekt van deze attracties de meeste bezoekers. In hoofdstuk 4 is een verdere uitwerking van de bezoekersaantallen opgenomen. Tabel 3.7. Aanbod attracties regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal attracties Arnhem 1 Betuwe 0 De Gelderse Poort 1 Liemers 1 Nijmegen 5 Rijk van Nijmegen 2 Veluwezoom 2 Totaal regio 11 3.3.2. Musea en bezienswaardigheden In de regio Arnhem Nijmegen zijn 20 musea en bezienswaardigheden meegenomen waarvan bekend is dat zij minimaal 10.000 bezoekers per jaar trekken. In hoofdstuk 4 zijn de bezoekersaantallen van deze musea en bezienswaardigheden weergegeven. Tabel 3.8. Aanbod musea en bezienswaardigheden 2011 Aantal musea/bezienswaardigheden Arnhem 8 Betuwe 1 De Gelderse Poort 3 Liemers 0 Nijmegen 5 Rijk van Nijmegen 3 Veluwezoom 2 Totaal regio 20 3.3.3. Evenementen De gegevens voor de inventarisatie van het aanbod in evenementen, en de daarbij horende bezoekersaantallen, zijn verkregen via de gemeenten. Hierbij zijn zowel betaalde als gratis evenementen meegenomen met minimaal 25.000 bezoekers en minimaal een regionaal marktbereik. ZKA Consultants & Planners 12
In totaal gaat het om 23 evenementen in de regio Arnhem Nijmegen. De bezoekersaantallen zijn opgenomen in hoofdstuk 4. Tabel 3.9. Aanbod evenementen regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal evenementen Arnhem 6 Betuwe 1 De Gelderse Poort 4 Liemers 0 Nijmegen 7 Rijk van Nijmegen 2 Veluwezoom 3 Totaal regio 23 3.3.4. Rondvaarten In de regio Arnhem Nijmegen zijn vier rondvaartbedrijven actief. Twee hiervan zijn gevestigd in De Gelderse Poort. Tabel 3.10. Aanbod rondvaarten regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal bedrijven Arnhem 1 Betuwe 0 De Gelderse Poort 1 Liemers 0 Nijmegen 2 Rijk van Nijmegen 0 Veluwezoom 0 Totaal regio 4 3.3.5. Golf In de regio Arnhem Nijmegen zijn 7 golfbanen gevestigd. Drie deelregio s tellen twee golfbanen; Arnhem, Betuwe en het Rijk van Nijmegen. In de regio Arnhem liggen twee 18-holes banen, in de Betuwe ligt een 18-holes en een 27-holes baan. Ten slotte liggen in het Rijk van Nijmegen een 18-holes en een 36-holes baan, waardoor het de deelregio is met de meeste capaciteit in holes. Tabel 3.11. Aanbod golfbanen regio Arnhem Nijmegen 2011 Aantal golfbanen Aantal holes Arnhem 2 36 Betuwe 2 45 De Gelderse Poort 1 36 Liemers 0 0 Nijmegen 0 0 Rijk van Nijmegen 2 54 Veluwezoom 1 9 Totaal regio 7 144 ZKA Consultants & Planners 13
3.4. Zakelijk aanbod Het aanbod op de markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten ook wel MICEmarkt genoemd (Meetings, Incentives, Conventions and Events) is inzichtelijk gemaakt aan de hand van gegevens van het RBT/Conventionbureau en de diverse gemeenten in de regio. Deze gegevens laten zien dat de regio Arnhem Nijmegen beschikking heeft over 98 accommodaties voor zakelijke bijeenkomsten met in totaal circa 672 zalen en een capaciteit van ruim 45.000 stoelen. Tabel 3.12. Aanbod markt voor (semi-)zakelijke bijeenkomsten 2011 Aantal accommodaties Aantal zalen Arnhem 27 188 Betuwe 5 16 De Gelderse Poort 15 97 Liemers 10 35 Nijmegen 13 133 Rijk van Nijmegen 21 127 Veluwezoom 19 156 Totaal regio 98 672 ZKA Consultants & Planners 14
4. OMVANG BEZOEK 2011 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk is de omvang van het toeristisch-recreatief bezoek aan de regio geanalyseerd. Eerst is ingegaan op de omvang van het verblijfstoeristisch bezoek (4.2.). Vervolgens is gekeken naar het dagtoeristisch (4.3.) en zakelijk bezoek (4.4.) aan de regio. Overlap van deelregio s zorgt dat som der delen kan afwijken van totaal Aangezien verschillende gemeenten tot meerdere regio s kunnen behoren (zie ook hoofdstuk 2), kan het totaal aantal overnachtingen of bezoeken van de zeven deelregio s in de tabellen in dit hoofdstuk groter zijn dan de totale vraag in de regio Arnhem Nijmegen. 4.2. Verblijfstoeristisch bezoek In de bedrijfsenquête zijn de bedrijven ondermeer gevraagd naar het aantal overnachtingen in 2011. Gebaseerd op deze gegevens, aangevuld met de capaciteiten, zijn voor alle verblijfstoeristische categorieën bezettingsgraden berekend. Het gebruik van de verblijfstoeristische accommodaties (voor de gehele populatie) is ingeschat op basis van de capaciteiten (zie 3.2) en de bezettingsgraden resulterend uit de enquêtes. In deze paragraaf is eerst ingegaan op de overnachtingen per deelsector. Deze zijn in paragraaf 4.2.6. geresumeerd. Hierbij zijn deze gegevens tevens afgezet tegen het totaal aantal overnachtingen in Gelderland en Nederland om daarmee het marktaandeel van de regio inzichtelijk te maken. In de laatste drie subparagrafen is aandacht besteed aan de herkomst van de verblijfstoeristen, hun motief om in de regio Arnhem Nijmegen te verblijven en de boekingswijze. 4.2.1. Hotels Bijna 1,0 miljoen hotelovernachtingen in de regio De hotels in de regio Arnhem Nijmegen realiseerden in 2011 een gemiddeld bedbezettingspercentage van 43,0% 7. Op basis van dit percentage vonden er in 2011 bijna 975.000 hotelovernachtingen plaats in de regio. Dit is circa 33% van het totale aantal hotelovernachtingen in Gelderland. waarvan bijna de helft een toeristisch karakter heeft De hotelvraag is uitgesplitst naar drie segmenten: toeristische vraag, zakelijke vraag en congresvraag 8. Bijna de helft (46%) van de hotelovernachtingen in de regio heeft een toeristisch karakter. Een gelijk aandeel (46%) heeft een zakelijk karakter en circa 8% had betrekking op de congresvraag. Dit betekent dat het aantal toeristische overnachtingen in hotels circa 448.000 bedroeg in 2011 en het aantal (semi-)zakelijke overnachtingen circa 527.000. 7 8 De gemiddelde kamerbezetting van de middenklasse en luxe hotels (3 t/m 5 sterren) in de regio Arnhem-Nijmegen realiseerden een gemiddelde kamerbezetting van 62%. Dit is gelijk aan het gemiddelde voor dit segment buiten de regio Amsterdam/Schiphol (bron: persbericht februari 2012, Horwath HTL). Onder zakelijke vraag worden overnachtingen verstaan in het kader van bezoeken aan bedrijven/organisaties in de regio. Veelal hebben deze reizen een individueel karakter. Onder congresvraag worden overnachtingen verstaan in het kader van het bijwonen van een (meerdaags) congres, symposium of cursus in de regio. ZKA Consultants & Planners 15
Ten opzichte van 2009 is het aandeel toerisme iets gedaald (van 51% tot ongeveer 46%), maar in absolute aantallen groeide het aantal toeristische hotelovernachtingen wel. In het algemeen vindt in de Nederlandse hotellerie juist een verschuiving naar meer toeristische vraag plaats. 4.2.2. Campings Bijna 0,3 miljoen toeristische kampeerovernachtingen in de regio Op basis van de resultaten van de bedrijfsenquête is berekend dat het gemiddeld aantal persoonsovernachtingen per standplaats in 2011 circa 99 bedroeg. Dit betekent dat er in de regio Arnhem Nijmegen in 2011 in totaal ruim 312.000 toeristische overnachtingen op campings werden doorgebracht (exclusief overnachtingen op vaste plaatsen). 4.2.3. Bungalows Ruim 0,25 miljoen overnachtingen in bungalows/appartementen in de regio De slaapplaatsbezettingsgraad voor bungalows (incl. appartementen) in de regio Arnhem Nijmegen is op basis van gegevens uit de bedrijfsenquête geschat op circa 32,7% in 2011. Met de ruim 2.200 slaapplaatsen in de regio betekent deze bezettingsgraad, dat er in 2011 bijna 267.000 toeristische overnachtingen werden doorgebracht in bungalows. 4.2.4. Groepsaccommodaties Ruim 0,1 miljoen overnachtingen in groepsaccommodaties in de regio De groepsaccommodaties in de regio Arnhem Nijmegen hadden in 2011 een gemiddelde bedbezettingsgraad van 27,7%. Met een capaciteit van bijna 1.400 bedden betekent dit, dat er in 2011 ruim 110.000 overnachtingen in groepsaccommodaties hebben plaatsgevonden. 4.2.5. Jachthavens Aangezien passantenovernachtingen in jachthavens zowel kunnen plaatsvinden op passantenplaatsen als op vaste ligplaatsen, zoals uit de praktijk is gebleken, is de bezetting bepaald over de totale capaciteit. De bezetting is uitgedrukt in het gemiddeld aantal persoonovernachtingen per plaats. Voor 2011 resulteert dit in een gemiddelde van 2,6 persoonsovernachtingen per plaats. Dit gegeven leidt tot een schatting van circa 7.800 passantenovernachtingen (uitgedrukt in personen) in de jachthavens in de regio Arnhem Nijmegen in 2011. ZKA Consultants & Planners 16
4.2.6. Totaal aantal overnachtingen en marktaandeel Bijna 1,7 miljoen overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen in 2011 Door het resumeren van de voorgaande gegevens is berekend dat in 2011 in totaal bijna 1,7 miljoen overnachtingen hebben plaatsgevonden in de regio Arnhem Nijmegen 9. Het merendeel (58%) hiervan vond plaats in hotels. Op campings werd circa 19% van de totale overnachtingen doorgebracht en in bungalows circa 16%. Tabel 4.1. Overnachtingen regio Arnhem Nijmegen naar logiesvorm Categorie Overnachtingen 2011 Toeristische overnachtingen 2011 Hotels 974.487 (58%) 447.530 (39%) Campings (toeristisch) 312.111 (19%) 312.111 (27%) Bungalows 266.526 (16%) 266.526 (23%) Groepsaccommodaties 110.760 (7%) 110.760 (10%) Jachthavens (passanten) 7.807 (0%) 7.807 (1%) Totaal 1.671.691 (100%) 1.144.734 (100%) Ruim 1,1 miljoen toeristische overnachtingen, vooral in hotels Zoals eerder in dit hoofdstuk beschreven, is bijna de helft van de hotelovernachtingen in de regio toeristisch. In totaal zijn er in 2011 in de regio Arnhem Nijmegen ruim 1,1 miljoen toeristische overnachtingen gerealiseerd in de verblijfstoeristische sector. Een weergave van de verdeling van deze toeristische overnachtingen naar verschillende logiesvormen is opgenomen in tabel 4.1. Hieruit kan worden afgeleid dat hotels een groot aandeel hebben, circa 39%, van het totaal aan toeristische overnachtingen in het verblijfstoerisme in de regio. Daarna volgen de campings en bungalows met een aandeel van respectievelijk 27% en 23%. Rijk van Nijmegen deelregio met meeste overnachtingen Onderstaande tabel is een weergave van het aantal overnachtingen van alle logiesaccommodaties per deelregio. Hieruit kan worden afgeleid dat de meeste overnachtingen plaatsvinden in het Rijk van Nijmegen. De deelregio s Arnhem, Gelderse Poort en Veluwezoom hebben elk een aandeel van ongeveer 20% van het totale aantal overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen. Tabel 4.2. Overnachtingen naar deelregio Categorie Overnachtingen 2011 Aandeel Arnhem 355.725 21% Betuwe 46.219 3% De Gelderse Poort 348.516 21% Liemers 123.185 7% Nijmegen 172.614 10% Rijk van Nijmegen 570.407 34% Veluwezoom 332.924 20% Totaal regio 1.671.691 100% 9 Dit is inclusief zakelijke en semi-zakelijke overnachtingen in hotels, maar exclusief het aantal overnachtingen op vaste staanplaatsen op campings en vaste ligplaatsen in jachthavens. ZKA Consultants & Planners 17
In de regio vindt bijna 18% van alle overnachtingen in Gelderland plaats In tabel 4.3. zijn het aantal verblijfstoeristische overnachtingen in de regio afgezet tegen het totale aantal in de provincie Gelderland en Nederland 10. Tabel 4.3. Marktaandeel verblijfstoerisme regio Arnhem Nijmegen Aantal overnachtingen Marktaandeel t.o.v. regio Arnhem Nijmegen Gelderland Nederland Gelderland Nederland Hotels 974.487 2.851.100 34.575.700 34,2% 2,8% Overig 697.204 6.648.000 50.792.800 10,5% 1,4% Totaal 1.671.691 9.449.100 85.368.500 17,7% 2,0% Deze tabel laat zien dat de regio Arnhem Nijmegen een marktaandeel van 17,7% heeft op het totaal aantal overnachtingen in de provincie Gelderland. Ten opzichte van Nederland heeft de regio Arnhem Nijmegen een marktaandeel van bijna 2%. Vooral in de hotelsector heeft de regio een sterke positie. 4.2.7. Herkomst verblijfstoeristen Aan de verblijfstoeristische accommodaties is tevens gevraagd naar de afkomst van hun verblijfsgasten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar de regio Arnhem Nijmegen, de rest van Nederland of het buitenland. Van alle toeristische verblijfsgasten in de regio is circa 11% afkomstig uit de regio zelf, circa 66% uit de rest van Nederland en ongeveer 23% uit het buitenland. Een uitsplitsing naar type verblijfsaccommodatie is opgenomen in tabel 4.4. Tabel 4.4. Herkomst toeristische verblijfsgasten Regio Overig Nederland Buitenland Hotels toeristisch 4% 67% 28% Campings toeristisch 17% 67% 16% Bungalows 11% 61% 28% Groepsaccommodaties 21% 68% 11% Watersport passanten 29% 49% 22% Totaal toeristisch 11% 66% 23% Van de (semi-) zakelijke gasten komt circa 0,4% uit de regio Arnhem Nijmegen (in aantallen gaat het om bijna 2.000 gasten), 58% uit overig Nederland en circa 42% uit het buitenland. In totaal betekent dit dat van alle verblijfsgasten in de regio Arnhem Nijmegen ongeveer 8% afkomstig is uit de regio, 63% uit de rest van Nederland en 29% uit het buitenland. Het belangrijkste herkomstland voor de buitenlandse toeristen blijkt Duitsland te zijn. Daarnaast worden met name Groot- Brittannië en België als belangrijkste herkomstlanden genoemd. In vergelijking met de meting in 2009 is met name een toename te constateren van het aandeel buitenlandse gasten (de percentages lagen in 2009 op respectievelijk 12% verblijfsgasten uit de regio, 70% uit de rest van Nederland en 18% uit het buitenland). De stijging van het aantal buitenlandse gasten is conform de landelijke tendens. Mogelijk speelt de campagne Cool Breaks een rol in de groei van de buitenlandse overnachtingen in de regio Arnhem Nijmegen. 10 Cijfers Gelderland en Nederland afkomstig van CBS. ZKA Consultants & Planners 18
4.2.8. Bezoekmotief Aan de verblijfsaccommodaties is ook gevraagd naar de drie meest voorkomende redenen/motieven voor hun toeristische gasten om naar de regio Arnhem Nijmegen te komen. De vraagstelling was gesloten met de volgende antwoordcategorieën: Rust en ruimte; Natuur (flora en fauna)/landschap; Bezoek stad (bijvoorbeeld Arnhem, Nijmegen); Wandelen; Fietsen; Overige sportieve recreatie (golf, paardrijden, etc.); Bezoek attractie; Bezoek museum/bezienswaardigheid; Bezoek evenement; Watersport (varen, kanoën, surfen, etc.); Eigen accommodatie/voorzieningen; Overig, namelijk De top 3 van belangrijkste bezoekmotieven voor verblijfstoeristen in de regio Arnhem Nijmegen is: 1. Bezoek stad (bijvoorbeeld Arnhem, Nijmegen) 2. Natuur (flora en fauna) / landschap 3. Rust en ruimte Uiteraard zijn er verschillen tussen de diverse verblijfstoeristische categorieën. Voor hotelgasten staan bezoek stad, bezoek evenement en natuur in de top-3. Campinggasten bezoeken de regio vooral voor de rust en ruimte, om te fietsen of om te wandelen. Deze bezoekmotieven komen veelal overeen met de top-3 voor bungalows: natuur, rust en ruimte en wandelen. 4.2.9. Boekingswijze Onderdeel van de bedrijfsenquête is de vraag op welke wijze de accommodatie geboekt is: niet vooraf geboekt, rechtsreeks bij de accommodatie zelf (online, via e-mail, telefonisch etc.) 11, via het lokale kantoor van VVV/Toerist Info, via een touroperator/ reisbureau of via een boekingssite. In onderstaande tabel zijn de antwoorden op deze vraag weergegeven uitgesplitst naar de verschillende categorieën verblijfstoeristische accommodaties. Tabel 4.5. Boekingswijze verblijfstoeristen Niet vooraf Rechtstreeks VVV 12 Site Boekings- Touroperator/ reisbureau Anders, namelijk Hotels toeristisch 5% 59% 1% 31% 2% 2% Campings toeristisch 19% 75% 2% 5% 0% 0% Bungalows 2% 74% 0% 17% 7% 0% Groepsaccommodaties 0% 80% 4% 14% 0% 1% Watersport passanten 21% 79% 0% 0% 0% 0% Totaal toeristisch 8% 69% 1% 19% 3% 1% 11 12 Inclusief boekingen via de diverse platforms waarop het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen actief/vindbaar is zoals bijvoorbeeld CoolBreaks, via google, etc. Het betreft een fysiek VVV kantoor. De (regionale) VVV beschikt niet over een boekingscentrale. ZKA Consultants & Planners 19
Deze tabel laat zien dat de meeste verblijfstoeristen vooraf reserveren, veelal rechtstreeks bij de accommodatie zelf. Gemiddeld 8% van de verblijfstoeristen boekt niet vooraf, dit zijn met name watersport passanten en campinggasten. Bij hotels, bungalows en groepsaccommodaties wordt bij het boeken ook regelmatig gebruikt gemaakt van intermediairs, vooral van boekingssites, maar ook van touroperators of reisbureaus. Deze verdeling van de boekingswijze komt sterk overeen met het landelijke beeld, zoals blijkt uit het ContinuVakantieOnderzoek (CVO). Uit het CVO blijkt verder dat 47% van de Nederlandse vakantiegangers geen informatie inwint voorafgaande aan een vakantie in eigen land. Ongeveer 35% wint informatie in bij de accommodatieverschaffer. 4.3. Dagtoeristisch bezoek In deze paragraaf is het dagtoeristisch bezoek in de regio Arnhem Nijmegen in kaart gebracht. Hierbij is gebruik gemaakt van zowel de resultaten van de bedrijfsenquêtes als aanvullend deskresearch (m.n. gegevens Gelders- Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT)). Tevens is bij een aantal categorieën een inschatting gemaakt op basis van het CVTO (zie ook hoofdstuk 2). 4.3.1. Attracties In totaal bezochten in 2011 ruim 2 miljoen bezoekers de elf attracties in de regio Arnhem Nijmegen. De grootste trekker was Burgers Zoo in Arnhem met ruim 1,5 miljoen bezoeken in dat jaar. Gezien het kleine aantal aanbieders en de vertrouwelijkheid van individuele gegevens, zijn de gegevens in deze rapportage niet uitgesplitst naar deelregio. Uiteraard zijn deze bezoekersaantallen wel in de verdere analyse meegenomen. 4.3.2. Musea en bezienswaardigheden De 26 musea en bezienswaardigheden (met meer dan 10.000 bezoekers per jaar) die gevestigd zijn in de regio Arnhem Nijmegen trokken in 2011 gezamenlijk ruim 1,3 miljoen bezoekers. Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem is de grootste trekker met ruim 450.000 bezoekers per jaar. In tabel 4.6 is de top-10 van musea en bezienswaardigheden in de regio opgenomen. De musea en bezienswaardigheden in deze top-10 zijn goed voor 91% van het totale aantal museumbezoeken in de regio. Tabel 4.6. Top-10 musea en bezienswaardigheden regio Arnhem Nijmegen Rangorde Naam Gemeente Aantal bezoeken 2011 1 Nederlands Openluchtmuseum Arnhem 456.000 2 Kröller-Müller Museum Arnhem 302.000 3 Museum Het Valkhof Nijmegen 86.000 4 Airborne Museum Hartenstein Renkum 76.500 5 Stichting Nederlands Watermuseum Arnhem 73.000 6 Afrika Museum Groesbeek 69.500 7 Museum voor Moderne Kunst Arnhem 62.000 8 Nationaal Bevrijdingsmuseum Groesbeek 40.000 9 Kasteel Doornenburg Lingewaard 30.000 10 Museumpark Oriëntalis Groesbeek 21.000 Bron: eigen inventarisatie ZKA Consultants & Planners 20
4.3.3. Evenementen Het aanbod aan evenementen, zowel betaald als gratis, met meer dan 25.000 bezoekers per jaar en met minimaal een bovenregionale betekenis, is geïnventariseerd op basis van gegevens aangeleverd door de gemeenten. Bij de gratis evenementen zijn de bezoekersaantallen veelal gebaseerd op globale inschattingen van organisatoren. In totaal waren er 23 relevante evenementen in 2011. Gezamenlijk trokken zij bijna 3,8 miljoen bezoekers. In tabel 4.7 is een top-10 van de evenementen met de meeste bezoekers opgenomen. De Vierdaagse feesten in Nijmegen trokken in 2011 de meeste bezoekers, evenals dat in 2009 het geval was. Tabel 4.7. Evenementen top-10 regio Arnhem Nijmegen Rangorde Naam Gemeente Aantal bezoeken 2011 1 Vierdaagse feesten Nijmegen 1.500.000 2 Relevante evenementen Gelredome Arnhem 631.500 3 World Statues Festival Arnhem 275.000 4 Koninginnedag Arnhem Arnhem 250.000 5 Internationale Wandelvierdaagse 13 Nijmegen 159.258 6 Hobma modelbouw Overbetuwe 130.000 7 Najaarskermis Nijmegen Nijmegen 120.000 8 Paasmarkt Nijmegen 100.000 9 Gebroeders van Limburg Festival Nijmegen 75.000 10 Koninginnenacht Arnhem Arnhem 70.000 Bron: Gemeenten 4.3.4. Rondvaarten De vier rondvaartbedrijven die actief zijn in de regio Arnhem Nijmegen hebben in 2011 ruim 30.000 bezoekers getrokken. Gezien het kleine aantal aanbieders en de vertrouwelijkheid van individuele gegevens, zijn de gegevens in deze rapportage niet uitgesplitst naar deelregio. Uiteraard zijn deze bezoekersaantallen wel in de verdere analyse meegenomen. 4.3.5. Golf De zeven golfbanen trokken in 2011 ruim 250.000 bezoekers. Om dezelfde reden als voor rondvaarten (4.3.4) worden geen uitgesplitste gegevens naar deelregio weergegeven. Ook hier geldt dat de bezoekersaantallen uiteraard wel worden meegenomen in de verdere analyses. 4.3.6. Routegebonden buitenrecreatie Routegebonden buitenrecreatie is in deze studie gedefinieerd als het maken van een recreatieve fietstocht of een recreatieve wandeling waarvoor men minimaal 2 uur van huis is 14. Het aantal activiteiten is op basis van gegevens van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek 2010-2011 (CVTO) bepaald op bijna 10 miljoen. De verdeling over de deelregio s is gebaseerd op het areaal natuur (bron: CBS). 13 14 Het betreft het aantal deelnemers aan de Internationale Wandelvierdaagse. Per dag is het aantal startende deelnemers meegenomen. Het aantal toeschouwers dat de marsen langs het parcours bekijkt is niet meegenomen omdat hiervoor formele en betrouwbare inschattingen ontbreken. Deze ondergrens is conform de ondergrens in de Landelijke R&T Standaard die in opdracht van IPO is opgesteld. ZKA Consultants & Planners 21
De meeste activiteiten vonden plaats in de deelregio s Arnhem en Rijk van Nijmegen. Tabel 4.8. Routegebonden buitenrecreatie regio Arnhem Nijmegen Categorie Activiteiten 2011 Aandeel Arnhem 2.503.241 25% Betuwe 631.635 6% De Gelderse Poort 1.472.952 15% Liemers 1.203.730 12% Nijmegen 1.488.484 15% Rijk van Nijmegen 2.309.091 23% Veluwezoom 1.170.078 12% Totaal regio 9.976.724 100% 4.3.7. Recreatief winkelen Onder recreatief winkelen wordt in deze studie verstaan: het winkelen in de binnenstad of het winkelen voor plezier in een stadsdeelcentrum of wijkcentrum waarvoor men minimaal 2 uur van huis is. Het bezoek aan een meubelboulevard of tuincentrum is niet meegenomen. Het aantal activiteiten is geanalyseerd met behulp van het CVTO. Uitgaande van deze definitie is berekend dat er in 2011 ruim 11 miljoen keer recreatief is gewinkeld in de regio Arnhem Nijmegen. Het toebedelen aan de diverse deelregio s is gedaan door middel van capaciteitsgegevens (m 2 winkelvloeroppervlak niet-dagelijks) van Locatus 15. De deelregio s Arnhem en Nijmegen zijn het populairst voor het recreatief winkelen, met een aandeel van respectievelijk 26% en 20%. Tabel 4.9. Recreatief winkelen regio Arnhem Nijmegen Categorie Activiteiten 2011 Aandeel Arnhem 2.837.600 26% Betuwe 668.672 6% De Gelderse Poort 977.290 9% Liemers 1.863.879 17% Nijmegen 2.229.521 20% Rijk van Nijmegen 2.118.475 19% Veluwezoom 659.629 6% Totaal regio 11.047.975 100% 4.3.8. Horeca Onder horecabezoek wordt een bezoek aan de horeca verstaan (inclusief Holland Casino Nijmegen en bowlen/kegelen) waarbij men minimaal 2 uur van huis is. Uitgaande van deze definitie en afbakening is op basis van het CVTO (aangevuld met cijfers van Holland Casino) berekend dat in 2011 ruim 13,5 miljoen horecabezoeken plaatsvonden in de regio Arnhem Nijmegen. De verdeling naar deelregio s is gemaakt op basis van capaciteitsgegevens (bron: Bedrijfschap Horeca en Catering). Wederom geldt, evenals bij het recreatief winkelen, dat de deelregio s Arnhem en Nijmegen het grootste aandeel hebben, met circa 29% en 25%. 15 Locatus verzamelt als onafhankelijke bron informatie over alle winkels en consumentgerichte, dienstverlenende bedrijven in de Benelux. ZKA Consultants & Planners 22
Tabel 4.10. Horecabezoek regio Arnhem Nijmegen Categorie Activiteiten 2011 Aandeel Arnhem 3.990.820 29% Betuwe 769.433 6% De Gelderse Poort 1.487.913 11% Liemers 1.359.360 10% Nijmegen 3.455.525 25% Rijk van Nijmegen 2.291.556 17% Veluwezoom 926.763 7% Totaal regio 13.565.783 100% 4.3.9. Totaal dagbezoek Ruim 42 miljoen dagbezoeken aan de regio in 2011 In totaal betekent het voorgaande dat er in 2011 ruim 42 miljoen dagbezoeken hebben plaatsgevonden in de regio Arnhem Nijmegen. Horecabezoek, recreatief winkelen en routegebonden recreatie hebben het grootste aandeel in deze dagtoeristische bezoeken, respectievelijk 32%, 26% en 24%. Tabel 4.11. Dagtochten regio Arnhem-Nijmegen naar type dagtocht Categorie Aantal dagtochten Aandeel (%) Attracties 2.071.522 5% Musea en bezienswaardigheden 1.338.308 3% Evenementen 3.778.758 9% Rondvaarten 30.376 0% Golf 252.000 1% Routegebonden buitenrecreatie 9.976.724 24% Recreatief winkelen 11.047.975 26% Horecabezoek 13.905.783 33% Totaal 42.401.446 100% Bijna een derde van de dagbezoeken in Arnhem In tabel 4.12 is weergegeven hoe de dagtochten in de regio Arnhem Nijmegen zijn verdeeld over de diverse deelregio s. Uit deze tabel kan worden opgemaakt dat met name in Arnhem veel dagbezoeken plaatsvinden (31%). Ook in de deelregio Nijmegen vinden veel dagbezoeken plaats, 24% van het totaal. Het Rijk van Nijmegen heeft eveneens een behoorlijk aandeel (17%). De overige deelregio s hebben een meer bescheiden aandeel. Tabel 4.12. Dagtochten naar deelregio Categorie Aantal dagtochten Aandeel (%) Arnhem 13.176.943 31% Betuwe 2.260.663 5% De Gelderse Poort 4.272.655 10% Liemers 4.426.969 10% Nijmegen 10.144.289 24% Rijk van Nijmegen 7.028.622 17% Veluwezoom 3.098.969 7% Totaal regio 42.401.446 100% 4.3.10. Herkomst dagtoeristen Onderdeel van de bedrijfsenquête onder attracties en musea was de vraag betreffende de herkomst van de dagtoeristen. Hierbij is dezelfde uitsplitsing als voor de verblijfstoeristen gebruikt: de eigen regio, de rest van Nederland en het buitenland. Het resultaat is weergegeven in tabel 4.13 op de volgende pagina. ZKA Consultants & Planners 23
Van de dagtoeristen in de regio Arnhem Nijmegen is 45% afkomstig uit de regio zelf, 42% komt uit de rest van Nederland en ongeveer 13% betreft buitenlandse dagtoeristen. Tabel 4.13. Herkomst dagtoeristen Herkomst Regio Arnhem Nijmegen Overig Nederland Buitenland Attracties 52% 40% 8% Musea en bezienswaardigheden 36% 45% 19% Totaal 45% 42% 13% Tevens is gevraagd naar het belangrijkste herkomstland van de buitenlandse dagtoeristen. Hierbij zijn Duitsland, België, Groot-Brittannië, evenals bij de verblijfstoeristen, veel genoemde landen. 4.4. Zakelijk bezoek Ruim 0,9 miljoen zakelijke bezoeken aan de regio Het zakelijk bezoek is geraamd op basis van de totale capaciteit vermenigvuldigd met de bezettingsgraad van de accommodaties die hebben deelgenomen aan de bedrijfsenquête. Deze methode is gelijk aan die bij de raming van het verblijfstoeristisch bezoek. Uit de bedrijfsenquête kan worden afgeleid dat het gemiddeld aantal bijeenkomsten per zaal circa 34 per jaar bedraagt. Het gemiddeld aantal deelnemers per bijeenkomst is 41 personen 16. In de regio Arnhem Nijmegen zijn 98 zalenaccommodaties gevestigd, met een totale capaciteit van 672 zalen. Dit betekent dat er in 2011 in totaal bijna 23.000 bijeenkomsten hebben plaatsgevonden. Dit is goed voor bijna 935.000 zakelijke bezoeken aan de regio. Deze zakelijke bezoeken vonden voor circa 33% plaats in de deelregio Arnhem. Tabel 4.14. Zakelijke bezoek aan de regio Arnhem Nijmegen Aantal bezoeken Aandeel Arnhem 309.909 33% Betuwe 41.265 4% De Gelderse Poort 95.376 10% Liemers 148.856 16% Nijmegen 143.781 15% Rijk van Nijmegen 132.521 14% Veluwezoom 140.732 15% Totaal regio 934.572 100% Het merendeel betreft Nederlandse bezoekers Uit het onderzoek blijkt dat van de zakelijke (dag)bezoekers circa 68% afkomstig is uit de eigen regio, tegenover 26% afkomstig uit de rest van Nederland en 6% uit het buitenland. Boekingen overwegend rechtstreeks Tevens is bij de bedrijfsenquête gevraagd naar de boekingswijze voor de zakelijke reserveringen. De overgrote meerderheid (80%) betreft rechtstreekse boekingen door bedrijven/de corporate markt, gevolgd door rechtstreekse boekingen door verenigingen/ associaties (13%). Slechts een klein deel van de boekingen is indirect (3% PCO en 4% andere intermediair). 16 Het meest voorkomende aantal deelnemers per bijeenkomst is tussen 0 en 20 deelnemers (41%). Slechts 9% betreft bijeenkomsten met meer dan 100 deelnemers. ZKA Consultants & Planners 24