Belastingrecht in Hoofdlijnen Prof. dr. CA. de Kam (eindredactie) Mr. P.M. van Schie Prof. dr. I.J.J. Burgers Mr. drs. F.J.P.M. Haas Mr.J. Lamens Dr. mr. A.M. van Amsterdam RA Mr. C.M. Ettema Mr. dr. D.V.E.M. van der Wiel-Rammeloo Derde herziene druk Kluwer a Wolters Kluwer business Deventer - 2009
INHOUDSOPGAVE Voorwoord bij de derde druk / V Lijst van gebruikte afkortingen / XIII Hoofdstuk 1 Belastingen in Nederland /1 1.1 Inleiding/l 1.2 Afbakening belastingbegrip / 5 1.3 Belastingstelsel / 8 1.3.1 Typologie van belastingstelsels / 8 1.3.2 Inkomstenbelasting /10 1.3.3 Premies voor de sociale verzekeringen / 20 1.3.4 Vennootschapsbelasting / 23 1.3.5 Dividendbelasting / 27 1.3.6 Omzetbelasting / 28 1.3.7 Accijnzen/29 1.4 Belastingbeginselen / 29 1.5 Doeleinden van belastingheffing / 32 1.6 Gevolgen van belastingheffing / 39 1.7 Belastingen van decentrale overheden / 44 1.8 Internationale fiscale trends / 47 1.8.1 Toenemende belastingconcurrentie / 47 1.8.2 Fiscale concurrentiepositie van Nederland / 48 1.8.3 Belastingcoördinatie / 53 1.9 Belastingherziening / 54 Hoofdstuk 2 Belastingen en Europa / 57 2.1 Doel van de Europese Unie / 57 2.2 Indirecte belastingen / 57 2.2.1 Unificatie / 57 2.2.2 Harmonisatie / 58 2.2.3 Non-discriminatie / 58 2.3 Directe belastingen / 58 2.3.1 Harmonisatie / 59 VII
inhoudsopgave 2.3.2 Voorstellen voor harmonisatie van de vennootschapsbelasting / 61 2.3.3 Voorstellen voor harmonisatie van belastingverdragen / 63 2.3.4 Coördinatie /63 2.3.5 Non-discriminatie / 64 2.4 Directe en indirecte belastingen / 64 2.5 Jurisprudentie / 65 Hoofdstuk 3 Belastingrecht / 71 3.1 Materieel en formeel belastingrecht / 71 3.2 Wetgeving, uitvoering en rechtspraak / 75 3.2.1 Wetgeving / 75 3.2.2 Uitvoering: de Belastingdienst / 76 3.2.3 Rechtspraak / 82 3.3 Rechtsvinding / 82 3.4 Belasting betalen: graag of niet / 84 Hoofdstuk 4 Inkomstenbelasting / 91 4.1 Inleiding / 91 4.1.1 Geschiedenis / 91 4.1.2 Draagkrachtbeginsel / 91 4.1.3 Karakter/ 92 4.2 Structuur van de wet / 94 4.2.1 Algemene bepalingen / 94 4.2.2 Boxenstelsel en tarieven / 94 4.2.3 Subjectieve belastingplicht / 98 4.2.4 Toerekeningsregels /102 4.2.5 Objectieve belastingplicht /106 4.2.6 Het fiscale inkomensbegrip /109 4.2.7 Bronnen van inkomen /112 4.3 Belastbare winst uit onderneming /113 4.3.1 Inleiding /113 4.3.2 Onderneming /114 4.3.3 Ondernemer /117 4.3.4 Winst /121 4.3.5 Objectieve vrijstellingen /121 4.3.6 Totale winst/124 4.3.7 Jaarwinst /126 4.3.8 Waardering van de activa en passiva /132 4.3.9 Ondernemingskosten /138 4.3.10 Onttrekkingen /140 4.3.11 Na de Oortwetgeving /142 4.3.12 Faciliteiten voorondernemers /145 4.3.13 Reserves/148 4.3.14 Stakingswinst/154 VIII
4.3.15 Eindafrekeningswinst /159 4.3.16 Doorschuiving /160 4.3.17 Aandelenfusie, juridische splitsing en juridische fusie /164 4.3.18 Ondernemersaftrek /165 4.3.19 De vennootschap onder firma en de maatschap /168 4.4 Ander inkomen uit werk en eigen woning /169 4.4.1 Belastbaar loon /169 4.4.2 Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden /172 4.4.3 Belastbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen /177 4.4.4 Belastbare inkomsten uit eigen woning /180 4.5 Belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang /184 4.5.1 Algemeen /184 4.5.2 Heffingsgrondslag /186 4.5.3 Gelijkstellingen /187 4.5.4 Aanmerkelijkbelanghouder /188 4.5.5 Voordelen uit aanmerkelijk belang /192 4.5.6 Reguliere voordelen /193 4.5.7 Vervreemdingsvoordelen /195 4.5.8 Vaststelling verkrijgingsprijs /198 4.5.9 Doorschuifregelingen /198 4.5.10 Moment van genieten /199 4.5.11 Verliesverrekening / 200 4.6 Belastbaar inkomen uit sparen en beleggen / 200 4.6.1 Belastbaar inkomen / 201 4.6.2 Rendement / 201 4.6.3 Bezittingen en schulden / 202 4.6.4 Erfrechtelijke verkrijgingen / 204 4.6.5 Heffingvrij vermogen / 205 4.6.6 Vrijstellingen / 205 4.6.7 Waardering / 208 4.7 Persoonsgebonden aftrek/210 4.8 Belastingheffing van buitenlandse belastingplichtigen / 216 4.9 Heffingskortingen/217 4.10 Wijze van heffing / 222 Hoofdstuk 5 Loonheffingen / 223 5.1 Inleiding / 223 5.2 Werknemer / 224 5.3 Inhoudingsplichtige / 230 5.4 Het belastbare loon / 231 5.5 Aftrekposten / 240 5.6 Bruteren / 240 5.7 Socialeverzekeringspremies / 241 5.8 Verschuldigde belasting en tarief / 245 5.9 Afdrachtvermindering / 247 IX
5.10 Voorlopige teruggaaf / 247 5.11 Loonbelasting als eindheffing / 248 5.12 Belastingheffing over excessieve beloningsbestanddelen / 250 Hoofdstuk 6 Vennootschapsbelasting/ 251 6.1 Klassieke stelsel/251 6.2 Belastingplichtigen / 252 6.3 Het belastbare bedrag / 254 6.4 Het winstbegrip / 259 6.4.1 Verrekenprijzen / 259 6.4.2 Financiële dienstverlening binnen concerns / 260 6.4.3 Aftrekbare en niet-aftrekbare bedragen / 260 6.5 Objectieve vrijstellingen / 268 6.5.1 Deelnemingsvrijstelling / 269 6.5.2 Fusie en splitsing / 273 6.5.3 Geruisloze overgang naar de inkomstenbelasting / 275 6.6 Fiscale eenheid / 276 6.7 Bijzondere regelingen / 278 6.8 Verrekening van verliezen / 281 6.9 Tarief/283 6.10 Een eenmanszaak of een BV? / 286 Hoofdstuk 7 Successierecht, schenkingsrecht en recht van overgang / 289 7.1 Inleiding / 289 7.1.1 Naar een 'nieuwe' schenk- en erfbelasting / 289 7.1.2 Hoofdlijnen huidige wettelijke regeling /290 7.2 Verkrijging krachtens erfrecht / 291 7.2.1 Aanknopen bij het civiele recht / 291 7.2.2 Fictiebepalingen / 291 7.2.3 Voorgestelde wetswijziging: afgezonderd particulier vermogen / 293 7.3 Heffingsgrondslag / 294 7.4 Waardering / 294 7.5 Vrijstellingen / 296 7.6 Schenkingsrecht / 300 7.7 Recht van overgang / 301 7.8 Tarief/302 7.9 Bedrijfsopvolging / 304 7.10 Enkele formele regels / 307 Hoofdstuk 8 Omzetbelasting / 309 8.1 Inleiding / 309 8.2 Het Europese kader / 310 8.3 Systeem van de wet / 312
8.4 De ondernemer/ 313 8.5 Belastbare feiten/319 8.6 Plaats van de prestatie / 327 8.7 Maatstaf van heffing/ 328 8.8 Tarief/328 8.9 Vrijstellingen / 329 8.10 Aftrek van voorbelasting / 330 8.11 Enige bijzondere regelingen / 334 8.12 Overdracht van een onderneming / 335 8.13 Voldoening op aangifte / 335 Hoofdstuk 9 Accijnzen, verbruiksbelastingen en BPM / 339 9.1 Inleiding / 339 9.2 Belastbare feit / 340 9.3 Belastingplichtige / 341 9.4 Maatstaf van heffing en tarief / 342 9.5 Heffingstechniek / 342 9.6 Verbruiksbelastingen / 344 9.7 Belasting van personenauto's, motorrijwielen en bestelauto's / 344 Hoofdstuk 10 Verkeersbelastingen en motorrijtuigenbelasting/ 347 10.1 Belastingen van rechtsverkeer / 347 10.2 Motorrijtuigenbelasting / 350 Hoofdstuk 11 Belastingen van decentrale overheden en milieuheffingen / 353 11.1 Inleiding/353 11.2 Provinciale belastingen / 354 11.3 Gemeentelijke belastingen / 355 11.4 Waterschapsbelastingen / 361 11.5 Milieuheffingen / 362 11.5.1 Inleiding / 362 11.5.2 Rijksbelastingen op milieugrondslag / 364 11.5.3 Provinciale milieuheffingen / 367 11.5.4 Zuiveringsheffing / 367 11.5.5 Gemeentelijke milieuheffingen / 368 Hoofdstuk 12 Formeel belastingrecht / 373 12.1 Aanslagbelastingen / 373 12.2 Voldoenings- en afdrachtbelastingen / 381 12.3 Algemene Douanewet, accijnzen / 382 12.4 Heffingsrente / 382 12.5 Bezwaar/383 12.6 De procedure bij de belastingrechter / 385 XI
12.7 Bijzondere bepalingen / 395 12.8 Algemene rechtsbeginselen en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 398 12.9 Fiscaal strafrecht / 405 12.10 Invorderingswet 1990 / 406 Hoofdstuk 13 Internationaal belastingrecht / 411 13.1 Dubbele belastingheffing in internationale verhoudingen / 411 13.2 Belastingverdragen / 412 13.3 Opbouw van belastingverdragen / 415 13.3.1 Belastingen naar het inkomen en vermogen / 415 13.3.2 Verdragen ter voorkoming van dubbele successie- en schenkingsbelasting / 423 13.4 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 423 Trefwoordenregister / 427 Over de auteurs / 441 XII