Disclosure belangen spreker Wondzorg Symposium 14 oktober 2014 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen
Voeding bij genezing en preventie van wonden Marjan Montalto Diëtist
DDoelen Aan het eind van deze workshop weet u: - Welke voedingsaspecten belangrijk zijn bij de behandeling en preventie van wonden - Wat de gevolgen zijn van de voedingstoestand op de wondgenezing - In te schatten wanneer een diëtist ingeschakeld dient te worden
Wat is de voedingsbehoefte van een gezonde volwassene: Tussen de 30-50 jaar: circa 2500 kcal per dag en 0.8 gram eiwit/kg circa 2000 kcal per dag en 0.8 gram eiwit/kg Bij volwassen > 50 jaar gelden andere behoeften: 51-70 jaar 2300 kcal en 0.8 gram eiwit/kg > 70 jaar: 1900 kcal en 0.8 gram eiwit/kg 51-70 jaar 2100 kcal en 0.8 gram eiwit/kg > 70 jaar 1600 kcal en 0.8 gram eiwit/kg
Prevalentie ondervoeding (2012, LPZ) 1 e lijn: 15-25% van de thuiszorgcliënten 8-22% huisartspraktijk 2 e lijn: 21.8% van de klinische patiënten 3 e lijn: 17% van de opgenomen patiënten/bewoners
Gevolgen van ondervoeding
Genezing van wonden is o.a sterk afhankelijk van de voedingstoestand van de cliënt Verschillende soorten wonden, verschillende voedingsadviezen Diabetische Voet Decubitus Chirurgische wonden Brandwonden Oncologische wonden
Belangrijke peilers bij wondgenezing Vetvrije Massa Aandacht voor Voeding Metabole Stress
Behoud spiermassa is belangrijk! Behoud van eiwitten in de vitale organen Normale hart-, long-, en darmfunctie Behoud aminozuur reservoir voor eiwitsynthese
Relatie tussen verlies vetvrije massa en wondgenezing Verlies VVM >10% Eiwit in competitie;wondgenezing + herstel VVM Verstoorde wondgenezing Verlies VVM > 20% Herstel VVM voorrang op wondgenezing Wondgenezing stopt! Demling, Eplasty.2009;9e9Epub 2009 Feb 3.
Verandering in gebruik van voeding tijdens metabole stress Situatie zonder metabole stress eiwitten koolhydraten vetten Eiwitsynthese (VVM) Energie Productie (ATP) Energie Opslag (Vet) Demling. Eplasty, 2009;9 e9.epub 2009 Feb 3.
Situatie met metabole stress Eiwitten Koolhydraten Vetten Eiwit Synthese (Vetvrije massa) Energie Productie (ATP) Energie Opslag (Vet)
Aandachtspunten binnen voedingspatroon Let op voldoende vocht Verhoogde eiwitbehoefte WOND Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen Verhoogde energiebehoefte
Let op voldoende vocht Dehydratie is een risico voor het ontwikkelen van decubitus (turgor verminderd) Wonddrainage kan leiden tot veel vochtverlies en vervolgens dehydratie Minimaal 1.5-2 liter per dag, met correctie bij grote verliezen en koorts (350 ml extra per graad) Decubitus cat. III/IV 2-2.5 liter per dag
Aandachtspunten binnen voedingspatroon Let op voldoende vocht Verhoogde eiwitbehoefte WOND Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen Verhoogde energiebehoefte
Energiebehoefte Vaak verhoogde energiebehoefte Energiebehoefte kan tot 100% verhoogd zijn, speciaal bij brandwonden Formules om energiebehoefte te berekenen
Aandachtspunten binnen voedingspatroon Let op voldoende vocht Verhoogde eiwitbehoefte WOND Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen Verhoogde energiebehoefte
Eiwitbehoefte Eiwit van belang bij in stand houden Vet vrije massa Eiwitbehoefte verhoogd Normaal volwassen 0.8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht Decubitus 1-2: 1-1.5 gram eiwit/kg Decubitus 3-4: 1.5-2 gram eiwit/kg Artsenwijzer dietetiek, decubitus, L. van Heteren, D. Schroder-van de Nieuwendijk (2010)
Aandachtspunten binnen voedingspatroon Let op voldoende vocht Verhoogde eiwitbehoefte WOND Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen Verhoogde energiebehoefte
Aminozuren Bouwstenen waarmee ons lichaam eiwitten maakt; duizenden verschillende samenstellingen, elk met eigen functie 22 aminozuren: 7 niet essentieel; kan het lichaam zelf maken (alanine, asparaginezuur, custeine, glutaminezuur, tyrosine, hydroxyproline) 9 zijn essentieel; kan het lichaam NIET zelf maken (histidine, isoleucine, leucine, lysine, methionine, fenylalanine, threonine, tryptofaan, valine) 6 zijn semi-essentieel: alleen bij ziekte of aandoeningen is aanvulling nodig: Arginine, asparagine, glutamine, glycine, serine, proline
Aminozuren Deze semi-essentiele aminozuren zijn door processen die zij in werking zetten of in stand houden in het lichaam belangrijk voor de wondgenezing oa; Aanzetten tot aanmaak van collageen Verbeteren van de bloedcirculatie
Vitaminen en Mineralen Belang van voldoende: Vitamine A Vitamine B Vitamine C Vitamine E Zink Koper IJzer
Vitamine A Belangrijk vitamine voor het gezichtsvermogen maar ook belangrijke rol bij: Celgroei Behouden van epitheelweefsel (huid, slijmvliezen, hoornvlies) Helpt bij productie van collageen Functioneren van het immuunsysteem Zit in: dierlijke producten (vlees, vleeswaren, zuivel, vis, eidooier, margarine/halvarine), groente en fruit (provitamine)
B-vitamines Belangrijke rol in koolhydraat en eiwitstofwisseling bij wondgenezing Zit in: vlees, vis, eieren, groente, graanproducten.
Vitamine C Speelt belangrijke rol bij productie van collageen Verhoogt de resistentie tegen infecties Bij wondgenezing: afhankelijk van ernst wond extra suppletie (max. 1000 mg) Zit in: groente, fruit, aardappels
Vitamine E Beschermt de cellen, celwand, weefsel en bloedbaan Zit in: plantaardige producten zoals noten, zaden, groente, fruit en granen. Weinig vitamine E in dierlijke producten.
Zink Vereist voor epitheelvorming en granulatieweefsel Zinkdeficiëntie leidt tot: Groter risico decubitus Vertraagde wondgenezing Verminderde eetlust Zit in: vlees, vis, volkorenbrood, peulvruchten
Koper Speelt belangrijke rol in collageen synthese Tekort leidt tot verminderde wondgenezing Zit in: orgaanvlees, zeevis, schaal- en schelpdieren, noten en graanproducten. Ook groente en fruit en cacaoproducten bevatten koper.
IJzer Zorgt voor zuurstof transport Tekort kan leiden tot: anemie anemie kan oedeem veroorzaken waardoor elasticiteit huid afneemt bindingscapaciteit zuurstof verminderd, negatieve invloed op wondgenezing minder goede werking immuunsysteem Zit in: vlees en vleesproducten, aardappelen, brood en groenten
Rol van de Diëtist Zorg voor tijdige inschakeling van diëtist om voedingstoestand en hierbij VVM op peil te houden, zodat wondgenezing mogelijk is Decubitus graad III/IV verwijzing naar diëtist Diëtist kan voedingsbehoefte (energie, eiwit, koolhydraten, vetten, vitamines, mineralen, spoorelementen) berekenen en passend advies geven Bij onvoldoende mogelijkheden in de huidige voeding van de cliënt kan drink-, of sondevoeding worden aangevraagd
Samenvatting Behoud vetvrije massa van groot belang bij wondgenezing Metabole stress van grote invloed op wondgenezing Voeding heeft belangrijke rol bij wondgenezing Voldoende vochtinname belangrijk bij wondgenezing Specifieke Nutriënten; aminozuren kunnen positief effect hebben op wondgenezing (o.a arginine, glutamine) aandacht voor voldoende inname van specifieke vitamines en mineralen bij wondgenezing Tijdige inschakeling Diëtist
Vragen??