Rapportage informateur Leidschendam-Voorburg Aan Van Datum De gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg Ewald van Vliet 7 april 2014 Algemene informatie Opdracht Bij brief van 25 maart 2014 is door de fractievoorzitters en lijsttrekkers van de gemeente Leidschendam-Voorburg de opdracht verstrekt om, zo mogelijk binnen twee weken, te rapporteren over onderstaande onderzoeksvragen. Onderzoeksvragen Op grond van de verkiezingsuitslag is een brede verkenning uitgevoerd op basis van de onderzoeksvragen die door de fractievoorzitters en lijsttrekkers van Leidschendam-Voorburg zijn onderschreven. Op welke programmatische punten bestaat overeenstemming of kan overeenstemming worden bereikt. Op welke programmatische punten bestaat er verschil van inzicht en welke punten zijn controversieel of kunnen bespreekpunten zijn. Op basis van het overdrachtsdossier majeure onderwerpen inventariseren, die later in de formatie inhoudelijk aan de orde moeten komen. Aan welke mogelijkheden tot collegesamenwerking kan worden gedacht. De mogelijkheden welke partijen een college wensen te vormen, ervan uitgaande dat de winnende partijen deel gaan uitmaken van het college en daarbij aandacht te schenken aan het aantal wethouders. Werkwijze Documentatie en interviews Ter voorbereiding van het informatieproces zijn de volgende documenten door de griffie verstrekt: De verkiezingsprogramma s van GBLV, VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en CU/SGP Leidschendam- Voorburg. Programmavergelijking gemeenteraadsverkiezingen d.d. 19 maart 2014 Overdrachtsdossier 2014 Opdracht informateur d.d. 21 maart 2014 De verkiezingsuitslag Leidschendam-Voorburg d.d. 19 maart 2014 De websites van de gemeente Leidschendam-Voorburg en de partijen. Op basis van bovenstaande documenten is met een vertegenwoordiging van alle zeven fracties twee maal gesproken. Daarnaast is gesproken met de griffier, een medewerker van de griffie en de burgemeester. Bij de gesprekken werd de informateur ondersteund door Jacqueline van den Honert-van der Horst, medewerker van de griffie. Naar mijn waarneming zijn de gesprekken in een open en constructieve sfeer verlopen en hebben alle zeven partijen duidelijk gemaakt welke inhoudelijke punten voor hen cruciaal zijn, naar welke collegesamenstelling de voorkeur uitgaat en welke onderwerpen in de formatie nader dienen te worden uitgewerkt in een coalitieakkoord. Verkiezingsuitslag Onderstaande tabel geeft de verkiezingsuitslag van 19 maart 2014 in zetels weer ten opzichte van de uitslag van 2010. Partij Aantal zetels 2010 Aantal zetels 2014 Gemeentebelangen LV 5 8 VVD 10 8 D66 5 7 CDA 6 5 PvdA 5 3 GroenLinks 3 3 ChristenUnie/SGP - 1 Pagina 1
Trots op Nederland / Rita Verdonk 1 - De bevindingen Door de partijen zijn meerdere opties voorgedragen voor een mogelijke samenstelling van het college dat kan rekenen op voldoende steun in de gemeenteraad en dat programmatisch in staat kan worden geacht overeenstemming te bereiken over een coalitieakkoord. Op basis van de verkiezingsuitslag vindt een meerderheid van de partijen voortzetting van de huidige coalitie géén reële optie, omdat deze in onvoldoende mate recht doet aan de verkiezingsuitslag. In totaal zijn drie opties voor een mogelijke coalitiesamenstelling door de partijen voorgesteld: Optie 1 GBLV D66 VVD Een meerderheidscollege (23 zetels) van drie grootste partijen in de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg, waarbij twee partijen die bij de gemeenteraadsverkiezingen forse winst hebben geboekt, deel gaan uitmaken van het college. Optie 2 GBLV D66 PvdA - GroenLinks Een meerderheidscollege (22 zetels) van twee partijen die bij de gemeenteraad forse winst hebben geboekt en twee kleinere partijen die in de gemeenteraad evenveel zetels hebben. Optie 3 GBLV D66 CDA (eventueel aangevuld met een vierde partij) Een meerderheidscollege (21 zetels) van twee partijen die bij de gemeenteraad forse winst hebben geboekt en de vierde partij qua omvang in Leidschendam-Voorburg. Bij deze optie is mogelijkheid voor verbreding met een vierde partij door een enkele fractie genoemd. Op basis van de gevoerde gesprekken lijkt op dit moment het meeste draagvlak voor optie 1. Alle drie betrokken partijen geven aan dit als eerste optie te zien. Dit onder voorbehoud van het bereiken van programmatische overeenstemming tijdens de formatiebespreking. Belangrijkste argumenten die door partijen worden genoemd voor deze coalitie zijn: twee partijen die forse winst hebben geboekt bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen zien dat vertaald in een positie in het college en de drie grootste partijen in de gemeente vormen samen het college, waardoor een breed draagvlak ontstaat. De partijen schatten in dat programmatisch overeenstemming kan worden bereikt. Optie 2 heeft de voorkeur van GroenLinks en de PvdA. Als belangrijkste argumenten voor deze optie zien deze partijen de programmatische nabijheid van D66 en GBLV op basis van de programmavergelijking. Ook in deze optie zien de winnende partijen GBLV en D66 hun winst bij de gemeenteraadsverkiezingen vertaald in deelname aan het college. Deze optie wordt door GBLV en D66 echter niet als eerste optie gezien. Optie 3 heeft de voorkeur van het CDA. Ook in deze variant zien de winnende partijen GBLV en D66 hun electorale winst vertaald in deelname aan het college. Belangrijkste argument voor deze optie ziet CDA in de programmatische overeenstemming die zij op basis van de programmavergelijking waarnemen. Deze optie wordt door GBLV en D66 echter niet als eerste optie gezien. Aantal wethouders Over het gewenste aantal wethouders bestaat nog geen overeenstemming tussen partijen. Afhankelijk van de verschillende opties zien partijen bij voorkeur drie of vier fulltime wethouders. Voorstanders van drie wethouders zien bij optie 1 een goede afspiegeling per partij. Door te sturen op hoofdlijnen en prioriteit te geven aan contacten met het maatschappelijk veld, achten zij drie wethouders haalbaar. Kanttekening die voorstanders bij deze variant plaatsen is de opstelling van de gemeenteraad. Door te sturen op hoofdlijnen zou drie wethouders haalbaar kunnen zijn. Volgens de voorstanders levert dit ook een bezuiniging op, waardoor het gemeentebestuur in lastige economische omstandigheden zelf het goede voorbeeld geeft. D66 is ook bij optie 1 voorstander van vier wethouders. Zij zien in de drie decentralisaties een grote opgave voor de gemeente, die extra inzet van het college zal vergen. Daarnaast vormt de voorgestane intensivering van de open communicatie met inwoners en maatschappelijke organisaties aanleiding om voldoende bestuurlijke tijd en aandacht hieraan te kunnen besteden. Partijen die voorstander zijn van optie 2 opteren voor vier wethouders. Bij optie 3 worden zowel de mogelijkheid van 3 als vier wethouders genoemd. Pagina 2
Programmatische punten - majeure punten voor het coalitieakkoord Op basis van de gesprekken is duidelijk geworden dat een ruime meerderheid van de partijen voorstander is van een coalitieakkoord op hoofdlijnen. Tijdens de gesprekken is vooral gekeken naar welke onderwerpen in ieder geval tijdens de formatie besproken dienen te worden en waarover afspraken in een coalitieakkoord wenselijk c.q. noodzakelijk worden geacht. Bestuursstijl Vrijwel alle partijen hebben tijdens de gesprekken gepleit voor een andere bestuursstijl, die opener is naar inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Open communicatie en het vroegtijdig betrekken van belanghebbenden bij planvorming en beleidsvoorbereiding vormen daarbij belangrijke aandachtspunten. Daarnaast zien meerdere partijen mogelijkheden om deskundigheden onder inwoners (meer) te benutten bij beleidsvoorbereiding en uitvoering. Tijdens de gesprekken zijn vier thema s benoemd die nadere uitwerking verdienen bij de uitwerking in het coalitieakkoord: College B&W Gemeenteraad Ambtelijke organisatie Communicatie /interactieve beleidsvorming en -uitvoering Van het college wordt een open en transparante bestuursstijl voorgestaan, waarbij inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties vroegtijdig bij beleidsvorming en uitvoering worden betrokken. Aanwezige deskundigheid onder de inwoners kan meer ruimte krijgen. De duale verhoudingen tussen college en gemeenteraad verdienen aandacht. Er dient voldoende ruimte zijn voor de gemeenteraad om voorstellen op inhoudelijke gronden te kunnen beoordelen. Tegelijkertijd is een proactieve en een initiatiefrijke houding op hoofdlijnen van de gemeenteraad een belangrijke voorwaarde voor het goed functioneren van de gemeenteraad. Voor coalitiepartijen is een goede balans tussen steun aan het college enerzijds en een dualistische opstelling op basis van inhoudelijke afwegingen anderzijds van belang. De open en interactieve bestuursstijl dient ook zichtbaar te zijn in de ambtelijke organisatie. Meerdere fracties geven aan dat Leidschendam-Voorburg zich ontwikkelt tot regiegemeente. De consequenties voor de gemeentelijke organisatie van deze ontwikkeling vergen een duidelijke visie op de toekomst en een zorgvuldig veranderingsproces. Drie decentralisaties Alle partijen hechten veel waarde aan een zorgvuldige en succesvolle invoering van de drie decentralisaties in Leidschendam Voorburg. Overheveling van de begeleiding, ondersteuning en verzorging uit de Awbz per 2015 naar de Wmo. Vanaf 2014 vervalt de aanspraak op dagbesteding en wijzigt de aanspraak op persoonlijke verzorging. Uitvoering van de Participatiewet vanaf 2015 (voor WWB, voormalig Wajong en Wsw) bij de gemeente. Per 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Het gaat hier om de jeugdzorg, de jeugdbescherming en -reclassering, de jeugd-ggz en de zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jeugd. Vooralsnog worden geen grote inhoudelijke verschillen van inzicht geconstateerd bij de drie decentralisaties. Wel bestaan er verschillen van inzicht m.b.t de financiële uitgangspunten. Verschillende partijen zijn van mening dat de decentralisaties gerealiseerd dienen te worden binnen het budget dat de gemeente hiervoor krijgt vanuit het rijk. Andere partijen willen (incidenteel) extra geld beschikbaar stellen om de decentralisaties succesvol laten te verlopen en ongewenste overgangseffecten voor inwoners te beperken. Gemeentefinanciën Alle partijen geven aan een nadere analyse te wensen van de huidige (bestemmings)reserves van de gemeente en de risico s, zodat een afgewogen en actueel beeld ontstaat van de huidige risico s, de reserves en het benodigde weerstandsvermogen van de gemeente Leidschendam-Voorburg. Bezien dient te worden welke (bestemmings)reserves vrij kunnen vallen. De partijen hebben verschillende uitgangspunten t.a.v. de ontwikkeling van lokale lasten. Sommige partijen staan lastenverlichting voor, maar een meerderheid ziet hier geen ruimte voor, vanwege de extra taken die op de gemeente afkomen, bestuurlijke ambities en lastige economische omstandigheden en eerder doorgevoerde bezuinigingen. Een financiële analyse van de afspraken uit het coalitieakkoord kan helderheid verschaffen over de financiële effecten o.a. t.a.v. de lokale lasten. Ieder jaar wordt bij de jaarrekening geconstateerd dat een deel van de geplande investeringen niet wordt gerealiseerd. Partijen willen zicht krijgen in de omvang van dit investeringsoptimisme op basis van de cijfers van de afgelopen jaren en hier realistisch op sturen komende bestuursperiode. Pagina 3
Ruimtelijke dossiers Gezien de ambities in het ruimtelijk domein en de huidige marktomstandigheden in de vastgoedsector verdient het aanbeveling heldere afspraken in het coalitieakkoord te maken over onderstaande projecten. De fase waarin deze projecten verkeren verschilt sterk. Sommige projecten verkeren in al de realisatiefase, terwijl andere in de intentie- of zelfs verkenningsfase verkeren. Het (her)bevestigen of juist wijzigen van ruimtelijke ambities kan het beste op projectniveau worden vastgelegd, zodat ongewenste effecten later in de bestuursperiode kunnen worden voorkomen. Tevens dient het wenselijk percentage sociale woningbouw bij nieuwbouwprojecten te worden bepaald. Het totaal van de ruimtelijke ambities dient te worden afgezet tegen de planologische ruimte en de te verwachten financiële effecten voor de gemeente. Mariënpark Rustoord Sonneruyter Duivenvoordecorridor Buitenplaats Eemwijk Damcentrum Klein Plaspoelpolder Locatie Hokatex Zürichgebouw Marcellus Emantslaan CBS-locatie Leidsenhage Kulturhus Zwembad De Fluit School en turnvoorziening Dijsselbloem Rotterdamsebaan MCH Antoniushove eerste en tweede fase en omgevingsvergunning ruimtelijk kader, anterieure overeenkomst ruimtelijk kader, intentieovereenkomst, raadsbesluiten verwervingen en stedenbouwkundig plan, SOK, grondcontracten, beroep besluit Europese Commissie Nota van uitgangspunten Afspraken RVOB over sloop en verkoop herontwikkeling Verbindings- en rondweg Stompwijk Het verdient aanbeveling heldere (proces)afspraken te maken in het coalitieakkoord over de ambities t.a.v. de verbindingsweg en rondweg Stompwijk. Daarbij gaat het niet alleen om de verkeerskundige wenselijkheid van deze wegen, maar tevens over de financiële haalbaarheid en dekking. Samenwerking Leidschendam Voorburg met Wassenaar en Voorschoten Hoewel alle partijen positief staan tegenover samenwerking met Wassenaar en Voorschoten, zijn de ambities m.b.t. deze samenwerking nog niet geheel eensluidend. Gezien het regionale belang lijkt het daarom verstandig in het coalitieakkoord de randvoorwaarden te benoemen waarbinnen deze samenwerking tot stand kan komen. Géén van de partijen staat komende bestuursperiode een bestuurlijke fusie voor. Subsidies Na de bezuinigingen van de afgelopen jaren voelen sommige partijen de wens om het gemeentelijke subsidiebeleid te heroverwegen. Vanwege zowel de maatschappelijke als financiële aspecten lijkt het daarom raadzaam afspraken in het coalitieakkoord te maken over het subsidiebeleid in relatie tot eerder doorgevoerde bezuinigingen. Raadzaal Alle partijen zijn het er over eens dat de raadzaal in Voorburg dient te blijven. Over de inrichting, klimatologische omstandigheden en technische staat van de raadzaal is evenwel niet elke partij tevreden. Sommige partijen willen deze bestuursperiode niets met dit onderwerp doen, andere willen een verkenning naar de bouwkundige en technische mogelijkheden van een betere raadzaal in Voorburg, waarbij zowel verbouwing van de huidige raadzaal, verplaatsing binnen Voorburg als raming van de kosten onderdeel van deze verkenning zouden moeten uitmaken. In het coalitieakkoord kan worden bepaald óf een dergelijke verkenning gewenst is of niet. Pagina 4
Gemeenschappelijke regelingen / verbonden partijen De nota verbonden partijen dateert uit 2006. Sinds die tijd hebben zich ontwikkelingen voorgedaan, waardoor het inzicht is gegroeid dat de positie van de gemeenteraad t.o.v. het stellen van kaders en het uitoefenen van toezicht en controle op gemeenschappelijke regelingen moet worden versterkt. Partijen zijn het er over eens dat herijking van de nota verbonden partijen komende bestuursperiode wenselijk is. Het verdient aanbeveling hierover een passage in het coalitieakkoord op te nemen. Takenpakket omgevingsdienst Het huidige takenpakket dat de gemeente Leidschendam-Voorburg afneemt bij de Omgevingsdienst Haaglanden wijkt op onderdelen af van andere gemeenten. Enkele partijen hebben dit thema genoemd als mogelijk aandachtspunt. Het lijkt daarom raadzaam in het coalitieakkoord (procesmatige) afspraken hierover te maken. Cultuurbeleid Meerdere partijen hebben de wenselijkheid genoemd voor het opstellen van een cultuurnota voor Leidschendam Voorburg met realistische ambities. Het verdient aanbeveling in het coalitieakkoord afspraken op te nemen over opstellen van een nota cultuurbeleid in de komende raadsperiode. Economie Naast de uitstekende woonkwaliteiten van Leidschendam-Voorburg, vinden meerdere partijen het van belang dat ook de economische ontwikkeling door de gemeente optimaal wordt gefaciliteerd, ook op ambtelijk niveau. Omdat de ambities op dit punt nog niet geheel op elkaar aansluiten, kunnen afspraken hierover in het coalitieakkoord de gewenste kaders bieden voor de komende bestuursperiode. De zondagsopenstelling van winkels is hierbij een onderwerp, waarover afspraken, bij voorkeur direct in het akkoord, worden vastgelegd. Sociaal beleid Hoewel geen grote inhoudelijke verschillen t.a.v. het sociale beleid zijn geconstateerd, wil één van de beoogde coalitiepartijen hier wel afspraken over vastleggen in het coalitieakkoord. Tijdens de verkennende bespreking is één punt concreet genoemd. De inkomensgrens voor de Ooievaarspas ligt momenteel op 130%. In het coalitieakkoord kunnen afspraken worden gemaakt of deze grens komende bestuursperiode wordt gehandhaafd. Advies Formatie college GBLV D66 - VVD Op basis van de uitkomsten van de gesprekken met alle zeven fracties kom ik tot het advies dat de vorming van een college, dat kan rekenen op de steun in de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg van GBLV, D66 en VVD, de grootste kans van slagen heeft. Aantal wethouders Op basis van de gesprekken en de mening van een meerderheid adviseer ik het college te formeren op basis van drie wethouders. Dit vraagt evenwel om flankerende maatregelen, zodat wethouders in staat zijn zich te concentreren op de hoofdlijnen van het beleid en voldoende tijd hebben voor contacten met inwoners, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Het stelt ook hoge eisen aan de kwaliteit van de wethouderskandidaten en de ambtelijke organisatie. Coalitieakkoord Op basis van de gesprekken over programmatische overeenkomsten en verschillen, adviseer ik z.s.m. formatiebesprekingen te beginnen, die moeten leiden tot een akkoord op hoofdlijnen, waarbij tenminste de programmatische punten uit deze notitie inhoudelijk worden besproken. Slot Ik dank alle zeven partijen voor de constructieve, open en inhoudelijke opstelling tijdens de informatiegesprekken. Zonder uitzondering hadden de partijen zich goed op de gesprekken voorbereid, waardoor het mogelijk was in korte tijd tot een eenduidig advies te komen. Het is goed te constateren, dat alle partijen met veel energie en enthousiasme beginnen aan een nieuwe bestuursperiode in Leidschendam-Voorburg. Pagina 5