RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE VLIEGER School : De Vlieger Plaats : Dronten BRIN-nummer : 11OD Onderzoeksnummer : 117342 Onderzoek uitgevoerd op: 5 oktober 2009 Conceptrapport verzonden op: 12 oktober 2009 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 19 november 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 3
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...7 2 BEVINDINGEN...9 3 TOEZICHTARRANGEMENT...17 Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 5
1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 5 oktober 2009 een onderzoek uitgevoerd op De Vlieger. Dit om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en/of de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 2 november 2006 zijn tekortkomingen vastgesteld in het onderwijsleerproces op AZC-school De Vlieger. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 8 februari 2007. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie Toen de school in 2006 werd onderzocht was het Opvangcentrum Dronten net omgevormd tot een Oriëntatie- en inburgeringscentrum (O&I) en waren er ingrijpende aanpassingen nodig om de zich wijzigende leerlingenpopulatie te kunnen bedienen. De doorstroom versnelde en er stroomden meer leerlingen rechtsreeks binnen vanuit het land van herkomst. Basisschool de Vlieger was duidelijk nog niet voldoende toegerust voor deze nieuwe leerlingenstroom en de inspectie stelde een aantal belangrijke tekortkomingen vast. De school is naar aanleiding van het inspectie-onderzoek bezig gegaan met gerichte verbeteractiviteiten die echter de eerste periode maar langzaam van de grond kwamen. Met name het schoolklimaat werd toen aangepakt. Sinds een jaar wordt nu ook gericht gewerkt aan verbetering van de zorgstructuur en de aanpassing van het onderwijs aan de eisen die de huidige leerlingenpopulatie stelt. De laatste tijd is die weer van samenstelling veranderd. Nieuwe leerlingen komen vooral uit Somalië en zijn veelal niet gealfabetiseerd. Onderzoeksopzet Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Onderzoek op locatie, waarbij - schooldocumenten zijn bestudeerd - de onderwijspraktijk in alle groepen is geobserveerd door het bijwonen van lessen; - gesprekken zijn gevoerd met de directie en de intern begeleider Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 7
over de kwaliteit van de indicatoren; - tevens gesprekken hebben plaatsgevonden met het team. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Toezichtkader Het onderzoek is uitgevoerd op basis van het Toezichtkader primair onderwijs, 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Voor het kwaliteitsonderzoek op scholen voor asielzoekers en nieuwkomers is het toezichtkader PO 2005 op enkele onderdelen aangepast om nauw te kunnen aansluiten bij de onderwijspraktijk op deze scholen. Hierover is onder meer overleg gevoerd met de Landelijke Onderwijs Werkgroep voor Asielzoekers en Nieuwkomers (LOWAN). Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Uit het waarderingskader zijn, naast de opbrengsten, de indicatoren binnen de kwaliteitsaspecten leerstofaanbod, tijd, didactisch handelen, afstemming, actieve rol van leerlingen en zorg en begeleiding beoordeeld. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 8
2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs/azc. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Het kwaliteitsprofiel van De Vlieger Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 5 Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1A De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn gerelateerd aan de kerndoelen. 3.1B Er is een aanbod gericht op sociaal-emotionele vorming. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 9
Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. 5.4 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.2 De leraren zorgen voor een goede structuur in de onderwijsactiviteiten. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.4 De leraren gaan na of de leerlingen de uitleg en/of de opdrachten begrijpen. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.4 Het taalgebruik van de leraren past bij de taalbehoefte van de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 10
Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 11
2.2 Naleving Ten aanzien van de naleving van wettelijke voorschriften constateert de inspectie het volgende ten aanzien van onderstaand(e) wetsartikel(en): De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WPO, art. 16, lid 2 en 3) De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, art. 16, lid 1 en 3) Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, art. 19, lid 1 en 3) De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WPO, art. 8, lid 7, onder b) Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 13
2.3 Beschouwing Algemeen beeld AZC-school De Vlieger heeft de kwaliteit van het onderwijs op enkele essentiële onderdelen weten te verhogen door met name in het schoolklimaat de structuur van de leerlingenzorg en de kwaliteitszorg verbeteringen aan te brengen. De verbeterpunten in het schoolklimaat, in het bijzonder de omgang van de leerlingen onderling is meteen aangepakt met meer en betere gedragsregels en toezicht op de naleving daarvan. De leraren hebben een training gehad op dit terrein. De andere verbeteringen (kwaliteitszorg en leerlingenzorg) zijn gerealiseerd met activiteiten in het laatste jaar, na een directie-wisseling. De inspectie stelt vast dat de onderwijspraktijk in de groepen van een vergelijkbare kwaliteit is als drie jaar geleden. De destijds vastgestelde tekortkomingen zijn nog niet weggewerkt en er is in de verschillende groepen sprake van verschillen in de kwaliteit van het didactisch handelen. Dat betekent dat de school zeker verder zal moeten gaan met het verbeteren van de onderwijskwaliteit. Desondanks heeft de inspectie voldoende vertrouwen in de schoolontwikkeling om een basisarrangement af te geven. Zij zal de ontwikkeling van de school volgen via de reguliere contacten met het bestuur van de school. In het onderstaande geeft de inspectie in het kort toelichting op een enkele indicatoren die als verbeterpunten worden aangemerkt. Toelichting Opbrengsten Tot voor kort gebruikte de school geen individuele ontwikkelingsperspectieven voor de leerlingen waarbij vooraf uitstroomniveaus worden bepaald op basis van een niveaubepaling; na enige tijd van binnenkomst van deze leerlingen. De huidige ontwikkelingsperspectieven maken het mogelijk op enige termijn, in elk geval van de leerlingen die tenminste een half jaar op de school onderwijs hebben gehad, de opbrengsten vast te stellen. De school registreert de toetsresultaten met behulp van het programma Nieuwkomers In Beeld, maar er kan nog niet worden vastgesteld of deze passend zijn bij door de school ingeschatte mogelijkheden van de leerlingen. Daarom beoordeelt de inspectie de opbrengsten in termen van leerresultaten niet. Kwaliteitszorg Evenals tijdens het vorige inspectie-onderzoek zijn de meeste indicatoren van de kwaliteitszorg als voldoende beoordeeld. Ook is er verdere verbetering te constateren, namelijk op het terrein van de zelfevaluatie van de processen in de school. In mei 2008 werd al een quick scan uitgevoerd met het instrument WMK en het afgelopen jaar zijn twee kaarten (met de onderwerpen schoolklimaat en interne communicatie) ontwikkeld en afgenomen. Even belangrijk als het gebruik van het zelfevaluatie-instrument is het verbinden van consequenties aan de uitkomsten van de zelfevaluatie. Deze zijn duidelijk vastgelegd in de (jaarlijkse) beleidsplannen van de school. Ook de borging en verantwoording van de verbeteractiviteiten worden als voldoende beoordeeld. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 15
Een verbeterpunt blijft de evaluatie van de kwaliteit van de opbrengsten. De school bepaalde tot dusverre het niveau van de leervorderingen nog niet aan de hand van ontwikkelingsperspectieven en uitstroomniveaus van leerlingen en heeft daarbij ook nog geen opbrengstdoelen op schoolniveau geformuleerd. Indicator 1.2 is daarom opnieuw als onvoldoende gewaardeerd. Onderwijspraktijk De sfeer op school, het schoolklimaat, is vergeleken met het vorige onderzoek verbeterd. De leerlingen gaan beter met elkaar om en er zijn minder ruzies en vechtpartijen. Dat is deels een gevolg van veranderingen in de leerlingenpopulatie maar zeker ook van de verbeterde zorg voor het schoolklimaat vanuit het team. In de praktijk van onderwijzen en leren constateert de inspectie een beeld dat sterk overeenkomt met dat van drie jaar terug. Daarbij werkt de school nu gericht aan het verbeteren van het leerstofaanbod door het vorm te geven in leerlijnen met tussendoelen. Op schoolniveau kan de planmatige aanpak van de instructie beter en ze is per groep verschillend. Dat geldt voor de kwaliteit van de instructie, die schoolbreed wel als voldoende is beoordeeld, maar vooral voor de differentiatie in verband met verschillen tussen leerlingen en de aandacht voor strategieën. Deze zijn nog onvoldoende in de lessen aangetroffen. De grootste verbetering in de kwaliteit van het onderwijs is te zien in de leerlingenzorg. Weliswaar is de signalering van leer- en ontwikkelingsproblemen nog niet compleet (er wordt niet consequent getoetst op begrijpend lezen) en is indicator 10.1 daarom als onvoldoende beoordeeld maar de planmatige zorg, de analyse die daaraan vooraf gaat en de evaluatie van de effecten ervan zijn duidelijk verbeterd. Wel worden de handelingsplannen nog voornamelijk door de intern begeleider opgesteld die daar dus veel uitvoerend werk aan heeft. Wanneer de leraren zich de planmatigheid van de instructie en de inhouden van de leerlijnen meer eigen hebben gemaakt, zouden zij na de leerlingbesprekingen beter in staat moeten zijn om op een adequate wijze zelf de remediërende activiteiten in de handelingsplannen vast te leggen. Inmiddels is voor elke leerling een ontwikkelingsperspectief voor elk leer- en ontwikkelingsgebied vastgesteld met een begin- en een uitstroomniveau. Daarmee kan de opbrengstgerichtheid verder worden versterkt en kan de school zich in de nabije toekomst beter voor haar opbrengsten verantwoorden naar haar omgeving. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 16
3 TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan de AZC-school De Vlieger het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag of themaonderzoeken. Rapport van bevindingen onderzoek bij De Vlieger - 5-10-2009 17