FEITEN & CIJFERS. EEN SCHAT AAN INFORMATIE. MAKE IT HAPPEN.

FEITEN & CIJFERS. EEN SCHAT AAN INFORMATIE. MAKE IT HAPPEN. portofrotterdam.com

FEITEN & CIJFERS. EEN SCHAT AAN INFORMATIE. MAKE IT HAPPEN. DROOG MASSAGOED NAT MASSAGOED BREAKBULK CONTAINERS Goederenoverslag Aan- en afvoer van goederen AAN- EN AFVOER VAN CONTAINERS OVER ZEE,1% 27,%,9% 17,8% 27,1%,9% 18,8% 28,7% 48,% 4,% 19,9% 2,% 4,%,1% containers TEU 17,8% 19,8% 48,2% 10,4% 4,% 27,% 9,8% 4,% 48,% 2,2% 1, 144,8 AANVOER TOTAAL GOEDERENOVERSLAG NAAR OEDERENSOORT AAN- EN AFVOER NAAR GOEDERENSOORT IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog Subtotaal massagoed, droog IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog Subtotaal massagoed, droog 1,2 28,4 10,4 12,2 82, 4,1 0,4 11, 12,9 88, 29, 28,2 9,7 8,7 7,9 EUROPA 1,9 0,2 0,7,,4 101,9 88,8 1,2 22, 10,1 88, 2, 0,7 224, 9,4 7,0 1,2 0,9 202, Ruwe aardolie Minerale olieproducten LNG Overig massagoed, nat Subtotaal massagoed, nat 100,8 47,0 19,0 17,8 1,1 41,8 0,7 12,2,7 101,9 88,8 1,2 22, massagoed 0,8 127,1 12,4 12,2 291,1 127, massagoed 24,7,7 2,1,4 0,8 127,1 22,4,9 28, 22,0,7 27,7 2,0 2,0 9, 4,1 1,8 12,8 14, 22,4,9 28, 4,4 444,7 14 41,2 41,2 Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk 21,2 Beladen.192.111.04.247.8.499.447.720 containers TEU containers Leeg 74.00 1.282.112 1.48.88 Beladen 2.782.749 4...974.80.47.049.97.448 7.41.48 TEU 2.42.8 9.99.8 12.8.18 Leeg 707.12 1.197.48 Beladen.100.48.14.109.807.18.1.94 containers TEU 1,2 28,4 10,4 12,2 82, Ruwe aardolie Minerale olieproducten LNG Overig massagoed, nat Subtotaal massagoed, nat Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk portofrotterdam.com,9 0,7 10,8 12, 87,7 AFVOER TOTAAL 20, Leeg 74.88 1.14.472 49,1 7, 4,1,1 7,9 18, 49,0 TOTAAL 7,9 TOTAAL 92,0 TOTAAL 10,1 TOTAAL 7,1 AFRIKA AMERIKA AZIË OCEANIË AAN- EN AFVOER VAN GOEDEREN PER WERELDDEEL Europa Afrika Amerika Azië Oceanië 144,8 17,4 49,1 4,8 7, 7, 4,1 0,1, 27, 1,2 1, 2,1 8,8,1 18, 17,2 49,0 4, 0,7 18,8 129, 20, 199, 7,9 1,9 92,0 92,7 10,1 9, 7,1 7,2 4,4 444,8 containers TEU containers Leeg 721.49 Beladen 2.800.484.22.0 1.22.18 1.428.81 4..78.900.970.882.941 7.29.1 TEU 2.42.8 9.810.87 12.24. Eenheid: aantal containers en TEU (Twenty-Feet Equivalent Units) STUKGOED EN ROLL-ON/ROLL-OFF SCHEPEN Aantal bezoeken Autoschepen Roll-on/Roll-off schepen Stukgoed schepen Ropax schepen Eenheid: aantal scheepsbezoeken 1 4.4.902 8 10.72 141 4.12.728 8 10.0 128.89.22 7 10.1

4,% Havenbedrijf Rotterdam 20% 9,8% 4,% 2,2% Doel van het Havenbedrijf Rotterdam is de versterking van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldniveau. Niet alleen in omvang, maar ook in kwaliteit. De kerntaken van het Havenbedrijf Rotterdam zijn de duur zame ontwikkeling, beheer en exploitatie van de haven en het handhaven van de vlotte en veilige afhandeling van de scheepvaart. Feiten & cijfers van het Havenbedrijf Rotterdam en de Rotterdamse haven: Havenbedrijf Rotterdam: 1.100 werknemers, omzet ca. 7 miljoen. Werkgelegenheid haven: 17.000 arbeidsplaatsen. 8,% 4% 4,8% 49,7% 49,9% 2,% AANVOER PER GOEDERENSOORT AFVOER PER GOEDERENSOORT 7,9 17,8,7 1,8 21,2 Massagoed, droog Massagoed, nat Breakbulk Totale overslag 9,9%,% 10,1%,4% 2,8% 24,% 19% 19,8% 10,4% 4,% 4,2% 4,2% 2,% 80, 171,2 2,4 27, 81,4 17,4,2 1,2 1,2,4,7,4 14, 14 Massagoed, droog Massagoed, nat Breakbulk Totale overslag 7,4,4,9 14,1 18,8 7,2 4,1 4,4 12,9 129, HAVENINFRASTRUCTUUR NEDERLAND AL OP RIJ UITGEROEPEN TOT BESTE TER WERELD X Europese havens Haveninfrastructuur TERREINEN EN TERMINALS OVERSLAG BELANGRIJKE HAVENS VAN HAMBURG TOT LE HAVRE 9,4% 8,% 1,1%,% 4,% %,% DROOG MASSAGOED 2,7% CONTAINERS NAT MASSAGOED 19%,8% 1,1% 20,8% 10,4% 7,% 4,2% 14,8% 12,9% BREAKBULK,% 2,%,4% Wilt u nog meer informatie? www.portofrotterdam.com UITGAVE Havenbedrijf Rotterdam N.V. Postbus 22 002 AP Rotterdam T +1 (0)10 22 1010 I www.portofrotterdam.com E info@portofrotterdam.com 0,8% % Inhoud en ontwerp Havenbedrijf Rotterdam Foto Eric Bakker Druk platform P (mei 2017) Afrondingsverschillen zijn mogelijk. Het Havenbedrijf Rotterdam aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor eventuele fouten in deze publicatie. Bremerhaven IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog massagoed, droog 11,2 7,4 8,7, 0,7 4, 1,2 0, 2,0 8,4 2, 0,,1 10, 2,4 7, 44,7 Ruwe aardolie Mineriale olieproducten LNG Overig massagoed, nat massagoed, nat 0,2 11,9 2,1 14,2 18,1 0,2 0,4 18,7 massagoed 44,9 10,1 9 Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk Marktaandeel klimaatneutraal gedrukt NL-001-41070 www.natureoffice.com Wilhelms- Amsterdam Rotterdam haven Hamburg Door: World Economic Forum 28,8% 1,4% 8,7% Zeeland Seaports Antwerpen Gent Zeebrugge Duinkerken Le Havre 1,2 28,4 10,4 12,2 82, 0,4,8 0,, 1 0,7 1, 9, 12,, 2,,9,7 17,7 0,2 1, 1, 11,,4 2,8 2,4 22,1 0,9 1,9 0,1 42,7 2,8 4, 101,9 88,8 1,2 22, 10,4,1 1, 4,0 1, 1,9 9,2,4 2,0,4 2,9 2,7 0,4,0,8 0, 4, 2,4 12,8 1,4 7, 21,8 90,2 0,8 2, 81,8 2,2 7, 2,4 9,,8 4,4 0, 127,1 0, 117,9 0,1 14,4,1 24, 0,4 1,1 7, 0,, 22,4,9 1, 7,9 4, 9,8 2,1,7 14,4 1, 1,2 1, 1, 18,2 11,% 7, 74,2,1% 2,2 2,1%,0 9,8 7,9% 28, 41,2 7,7% 9,2,2 2,7% 14,4 214,1 17,%,8 29,1 2,4% 1,8 7,8,1% 17,2 4,7,8% 1,,4,% Hamburg, Bremerhaven en Le Havre: overig stukgoed incl. Roll-on/Roll-off; Le Havre: overig droog massagoed incl. ijzererts en schroot; Zeebrugge: incl. bunkermateriaal 1 2 4 Rotterdam Antwerpen Hamburg Novorossiysk Amsterdam Nederland België Duitsland Rusland Nederland 7 8 9 10 Algeciras Ust-Luga Marseille Bremerhaven Valencia Spanje Rusland Frankrijk Duitsland Spanje Wereldhavens 9 EUROPA AZIË AFRIKA 10 Ningbo & Zhoushan Shanghai Singapore Suzhou (river port) Tianjin Singapore 11 Chemicaliën, biobrandstoffen en eetbare oliën Chemielocaties Biobrandstoffabrieken Plantaardige olieraffinaderijen Onafhankelijke tankterminals voor chemie, biobrandstoffen en plantaardige olie 4 17 Gas en energie, kolen en biomassa Gascentrales Kolen- en biomassacentrales LNG terminal Windturbines (totaal 194 Mw) 1 8 Utilities Industriële gassen- en waterfabrieken Warmte Kracht Koppeling Afvalverwerker AMERIKA 1 2 4 Olie en olieproducten Olieraffinaderijen Raffinaderijterminals Onafhankelijke tankterminals voor olieproducten 7 8 9 10 Guangzhou Tangshan Qingdao Rotterdam Port Hedland OCEANIË Nederland Australië Bron: Havenautoriteiten 4 1 Container terminals Deepsea Shortsea Empty depots 18 Stukgoedterminals Roll-on/Roll-off Overig stukgoed 21 Droogmassagoedterminals Agribulk, erts, kolen, biomassa en overige droge bulk Tankopslag (capaciteit 1 mln. m ) Ruwe olie Minerale olieproducten Chemische producten Plantaardige oliën en vetten 17 14, 1, 2,7 1,2

Aan- en afvoer van goederen 144,8 1, AANVOER AFVOER TOTAAL 20, EUROPA 49,1 7, 4,1,1 7,9 18, 49,0 TOTAAL 7,9 TOTAAL 92,0 AFRIKA AMERIKA TOTAAL 10,1 TOTAAL 7,1 AZIË OCEANIË AAN- EN AFVOER VAN GOEDEREN PER WERELDDEEL Europa 144,8 17,4 1, 2,1 20, 199, Afrika 49,1 4,8 8,8,1 7,9 1,9 Amerika 7, 7, 18, 17,2 92,0 92,7 Azië 4,1 0 49,0 4, 10,1 9, Oceanië,1, 0,7 7,1 7,2 27, 1,2 18,8 129, 4,4 444,8

AAN- EN AFVOER VAN CONTAINERS OVER ZEE Leeg Beladen containers 74.88.192.111.8.499 TEU 1.14.472.04.247.447.720 Leeg Beladen containers 74.00 2.782.749.47.049 TEU 1.282.112 4...97.448 containers 1.48.88.974.80 7.41.48 TEU 2.42.8 9.99.8 12.8.18 Leeg Beladen containers 707.12.100.48.807.18 TEU 1.197.48.14.109.1.94 Leeg Beladen containers 721.49 2.800.484.22.0 TEU 1.22.18 4..78.882.941 containers 1.428.81.900.970 7.29.1 TEU 2.42.8 9.810.87 12.24. Eenheid: aantal containers en TEU (Twenty-Feet Equivalent Units) STUKGOED EN ROLL-ON/ROLL-OFF SCHEPEN Aantal bezoeken Autoschepen 1 141 128 Roll-on/Roll-off schepen 4.4 4.12.89 Stukgoed schepen.902.728.22 Ropax schepen 8 8 7 10.72 10.0 10.1 Eenheid: aantal scheepsbezoeken

Europese havens 1 2 4 Rotterdam Antwerpen Hamburg Novorossiysk Amsterdam Nederland België Duitsland Rusland Nederland 7 8 9 10 Algeciras Ust-Luga Marseille Bremerhaven Valencia Spanje Rusland Frankrijk Duitsland Spanje Wereldhavens 9 EUROPA AMERIKA AZIË AFRIKA 10 1 2 4 Ningbo & Zhoushan Shanghai Singapore Suzhou (river port) Tianjin Singapore 7 8 9 10 Guangzhou Tangshan Qingdao Rotterdam Port Hedland OCEANIË Nederland Australië Bron: Havenautoriteiten

X HAVENINFRASTRUCTUUR NEDERLAND AL OP RIJ UITGEROEPEN TOT BESTE TER WERELD Haveninfrastructuur TERREINEN EN TERMINALS Door: World Economic Forum Olie en olieproducten Olieraffinaderijen Raffinaderijterminals Onafhankelijke tankterminals voor olieproducten 11 Chemicaliën, biobrandstoffen en eetbare oliën Chemielocaties 4 Biobrandstoffabrieken Plantaardige olieraffinaderijen Onafhankelijke tankterminals voor chemie, biobrandstoffen en plantaardige olie 17 Gas en energie, kolen en biomassa Gascentrales Kolen- en biomassacentrales LNG terminal 1 Windturbines (totaal 194 Mw) 8 Utilities Industriële gassen- en waterfabrieken 4 Warmte Kracht Koppeling Afvalverwerker 1 Container terminals Deepsea Shortsea Empty depots 18 Stukgoedterminals Roll-on/Roll-off Overig stukgoed 21 Droogmassagoedterminals Agribulk, erts, kolen, biomassa en overige droge bulk 17 Tankopslag (capaciteit 1 mln. m ) Ruwe olie 14, Minerale olieproducten 1, Chemische producten 2,7 Plantaardige oliën en vetten 1,2

DE BESTE HAVEN In de haven van Rotterdam draait het al lang niet meer om het aantal overgeslagen tonnen alleen. De haven is niet meer de grootste ter wereld maar heeft wel de ambitie de beste, slimste en meest duurzame te zijn. Daarom zoeken we in Rotterdam continu naar antwoord op de vraag hoe het slimmer, efficiënter, beter en duurzamer kan. Digitalisering en automatisering bieden grote kansen om logistieke processen efficiënter te maken. Verder heeft de energietransitie een krachtige impuls gekregen door het klimaat akkoord van Parijs. We staan voor de complexe opgave om de CO2-uitstoot in ruim 0 jaar vrijwel volledig tot nul terug te brengen. Op deze pagina s ziet u een greep uit de mijl palen en projecten van binnen de thema s die voor de haven belangrijk zijn. Voor uitgebreidere info over die onderwerpen: www.portofrotterdam.com

CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY Ons Corporate Social Responsibility (CSR) statement laat zien waar we voor staan. Het geeft richting aan ons moreel kompas en bepaalt de maatschappelijke thema s waar we ons op richten en waar we het verschil kunnen maken. CSR VEILIGE & GEZONDE OMGEVING KLIMAAT & ENERGIE MENS & WERK M p s s v MOREEL KOMPAS KERN- WAARDEN WET- EN REGEL GEVING Ons CSR-statement: Wij werken aan een vitale toekomst bestendige haven waarin economische versterking hand in hand gaat met verbetering van de leefomgeving. Wij doen ons werk op een maatschappelijk verantwoorde manier met respect voor mens en milieu. Onze inspanningen zijn gericht op de haven en op onze eigen organisatie. De thema s Veilige & Gezonde Omgeving, Klimaat & Energie en Mens & Werk zijn daarbij leidend. Sociaal akkoord bereikt In juli werd een werkzekerheidsakkoord gesloten tussen de containerterminals, de verhurende bedrijven in de containersector, de vakbonden en het Havenbedrijf Rotterdam. Het belangrijkste onderdeel van het onderhandelingsresultaat is een werkgelegenheidsgarantie tot 1 juli 2020 aan werknemers. Eerste waterstofauto Havenbedrijf Rotterdam Waterstof zou wel eens de brandstof van de toekomst kunnen worden. Hierin kan het havengebied een belangrijke rol spelen. Met de aanschaf van de eerste waterstofauto in het wagenpark, werpt het Havenbedrijf Rotterdam alvast een blik in de toekomst.

ENERGIETRANSITIE Het Havenbedrijf Rotterdam zet zich in tegen klimaat verandering en wil een voortrekkersrol spelen in de wereldwijde energietransitie vermindering van de CO2-uitstoot en efficiënt gebruik van grond- en reststoffen zijn voor het Havenbedrijf belangrijke opgaven. KOLEN OLIE LNG WIND ENERGIE ZONNE ENERGIE AARD- WARMTE Warme kassen en woningen door warmtenetwerk Bij de Rotterdamse industrie komt veel warmte vrij. In besloten Shell en het Havenbedrijf restwarmte van de raffinaderij in Pernis te leveren aan het netwerk van het Warmtebedrijf Rotterdam. De infrastructuur hiervoor wordt nu aangelegd. De bedoeling is om 0.000 woningen én 1.000 hectare glastuinbouw te verwarmen met duurzame warmte. Waste-2-Chemicals: gas en methanol uit restafval In is een consortium opgezet voor de realisatie van een waste-2-chemical fabriek: een fabriek waar uit restafval synthesegas en vervolgens methanol wordt geproduceerd. Het Havenbedrijf is onderdeel van deze groep bedrijven. Eind 2017 moet duidelijk zijn of de fabriek er komt. Meer wind op zee In startte Sif met de productie van pylonen voor windturbines op zee. De enorme masten worden op de Maasvlakte gemaakt vandaar naar zee vervoerd. Netbeheerder TenneT maakte bekend dat een belangrijke stroomkabel vanaf de Noordzee naar de Maasvlakte zal lopen. Dat biedt kansen voor nieuwe industrie.

VEILIGHEID De Rotterdamse haven heeft de ambitie om de meest veilige en efficiënte haven van de wereld te zijn en werkt hier voortdurend aan. Dit vereist goede samenwerking, waartoe de haven diverse activiteiten onderneemt. Pilot waterveiligheid: Rotterdam goed beschermd In de pilot Waterveiligheid Botlek zijn de mogelijke gevolgen onderzocht in de Botlek en Vondelingenplaat bij overstromingen door klimaat verandering. Uit de resultaten blijkt dat het Rotterdamse haven gebied op dit moment goed beschermd is. In vergelijking met andere internationale havens is onze haven erg waterveilig. Veilige haven: nul ernstige nautische incidenten In vonden er geen zeer ernstige ongevallen plaats. In totaal deden zich 10 scheepsongevallen voor, waarvan 1 ernstig en (veelal kleine) ongevallen, met lichte schade en 198 (potentieel) gevaarlijke situaties. Gezamenlijke tankinstructie voor LNG In is er één gezamenlijke tankinstructie voor LNG opgesteld. Eén uniforme instructie voor het tanken van deze brandstof bij -12 C. staat voor gebruikersvriendelijkheid én voor veiligheid. De tankinstructie kwam tot stand onder toezicht van het Nationaal LNG Platform, waar het Havenbedrijf Rotterdam lid van is. Het Havenbedrijf wil van Rotterdam een belangrijke LNG-hub maken en zet zich in voor de transitie naar LNG als brandstof.

DUURZAAMHEID De Rotterdamse haven heeft de ambitie om de meest duurzame haven ter wereld te zijn. U ziet hier een kleine greep uit de projecten ten behoeve van het groener maken van de industrie en logistiek en de kwaliteit van de leefomgeving. Eerste zeeschip LNG gebunkerd Voor de eerste keer heeft in Rotterdam een zeeschip LNG (vloeibaar aardgas) gebunkerd. De gloednieuwe tanker Ternsund ontving daarmee als eerste de Rotterdamse LNG bunkerincentive ; een premie ter waarde van tien procent van het zeehavengeld. Vogelvallei uitgebreid In is de Vogelvallei bij de Maasvlakte opnieuw ingericht en uitgebreid tot 21 hectare. Het nieuwe natuurgebied past in het beleid van het Havenbedrijf om economische versterking en een betere leefomgeving hand in hand te laten gaan en omwonenden te stimuleren in de haven te recreëren en te sporten. Verstrekte havengeldkortingen voor schone schepen De allerschoonste zeeschepen voor wat betreft luchtkwaliteit in de havens van Rotterdam, Dordrecht en Moerdijk krijgen gemiddeld % korting op het havengeld (Environmental Ship Index, ESI). Schepen en rederijen met een Green Award-certificaat voor investeringen in schone schepen en hun bemanning ontvangen ook kortingen.

TOEGEVOEGDE WAARDE De directe toegevoegde waarde van de Rotterdamse haven bedroeg in (laatst bekende cijfers) ruim 12 miljard euro. De directe en indirecte toegevoegde waarde bedroeg bijna 21 miljard euro. Dat is,1% van het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp). 9.844 ADDED VALUE 12.01 Directe zeehavengerelateerde toegevoegde waarde en werkgelegenheid Per sector in Rotterdam - Rijnmond, - 201 Hoofdsector en subsector Toegevoegde waarde Werkzame personen 201 201 Knooppunt 7.2 7.181.4 0.289 0.70 0. Vervoer.187.028 2.98 7.4 7.710 7.1 Zeevaart 88 1 221 1.7 1.7 1.47 Binnenvaart 89 04 17.7.44 7.142 Wegvervoer 1.888 1.8 1. 28.214 28.07 27.89 Spoorvervoer 8 91 81 1.27 1.4 1. Pijpleiding 17 1 12 2 2 Dienstverlening t.b.v. vervoer 2.089 2.079 1.97 1.88 1.941 1.871 Overslag/opslag 1.987 2.074 1.97 8.70 9.019 8.872 Vestigingsplaats.8 4.1.428..9.802 Industrie.84.128.990 20.112 20.077 20.422 Voedingsmiddelenindustrie 288 08 1 2.220 2.22 2.417 Aardolie industrie 17-18 0.42.72. Chemische industrie 2.24 1.8 1.81 4.7 4.74 4.740 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 27 0 29 2.781.18.17 Transportmiddelenindustrie 144 14 128 2.049 2.009 1.9 Elektriciteitsproductie 4 47 4 1.72 1.71 1.874 Overig 280 22 247.171 2.744 2.748 Groothandel 877 89 801 8.2 8. 7.982 Zakelijk en niet-zakelijke dienstverlening 1 19 7.177.18.98 12.01 11.797 11.97 9.844 94.2 94.18 Eenheid: waarde in x 1 miljoen en aantal werkzame personen Bron: Erasmus Universiteit Rotterdam

INTERNATIONALE ACTIVITEITEN Onze activiteiten op het gebied van internationale havenontwikkeling variëren van advieswerk tot deelnemingen in de ontwikkeling van kansrijke havens. Deze activiteiten moeten altijd een positieve bijdrage leveren aan het financiële resultaat en de reputatie van het Havenbedrijf Rotterdam en kansen creëren voor het Rotterdamse bedrijfsleven. In droegen onze dochterondernemingen in Oman, Brazilië en Indonesië ruim 8,9 miljoen euro bij aan ons financiële resultaat. SOHAR Port and Freezone, Oman Een 0/0 joint-venture tussen Havenbedrijf Rotterdam en de Omaanse overheid. De overslag groeide in met 1,9% ten opzichte van de overslag in. Sinds de start van de operaties in 2007 groeide de overslag van ruim 4 miljoen ton naar bijna 2 miljoen ton in. Kuala Tanjung en Jakarta, Indonesië In heeft het Havenbedrijf Rotterdam een joint-venture overeenkomst getekend met het staatshavenbedrijf Pelindo 1 van Indonesië om de ontwikkeling van de haven van Kuala Tanjung voor te bereiden. Ook wordt de haalbaarheid bestudeerd naar de uitbreiding van de haven van Jakarta. Porto Central, Brazilië Porto Central wordt een veelzijdige diepzeehaven voor de overslag van olie, gas, droge bulk, containers en stukgoed. Daarnaast zal het dienen als basis voor de offshore. In zijn er vorderingen gemaakt op het gebied van vergunningen en hebben er gesprekken plaatsgevonden met potentiële launching customers.

DIGITALISERING De trends en ontwikkelingen op het gebied van digitalisering veranderen de omgeving waarin wij en onze klanten opereren. De ketenpartijen zien in digitalisering kansen. Hiermee kan de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven worden verbeterd. Digitale weerbaarheid: Port Cyber Resilience Officer en FERM (Rijks-)Havenmeester René de Vries is namens de Politie, Deltalinqs, de Gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf aangesteld als Port Cyber Resilience Officer. Daarnaast is FERM opgericht, het platform dat aan bedrijven informatie en tips geeft over weerbaarheid op het gebied van digitale veiligheid. Weerbaarheid tegen cyberaanvallen is voor de Rotterdamse haven essentieel. Rotterdam Logistics Lab maakt data uitwisselbaar Data over de haven realtime beschikbaar maken. Dat wil het Havenbedrijf Rotterdam, samen met partners als (inland) terminals, rederijen, verladers en Portbase, bereiken met Rotterdam Logistics Lab. Datauitwisselingsprojecten in waren: een dashboard met de status en de aankomsttijd van containers, een communicatieplatform met real-time gegevens voor een snellere doorlooptijd van schepen en een applicatie om last minute gebruik te kunnen maken van beschikbare spoor- en binnenvaartcapaciteit. Wi-Fi in haven voor binnenvaart Stichting Binnenvaart Netwerk Diensten (BND) en Havenbedrijf Rotterdam hebben een overeenkomst getekend voor een pilot met Wifi voor de binnenvaart in de Maashaven en Geulhaven. Met de pilot toetsen de partijen het gebruik van Wifi door de binnenvaart.

INNOVATIE Rotterdam wil s werelds slimste haven zijn. Om onze koppositie te behouden moeten we blijven vernieuwen. Innovatie is een cruciaal middel om de beoogde veranderingen in energietransitie en digitalisering Rotterdam te realiseren.? PortXL overtreft verwachtingen PortXL stimuleert wereldwijd havengerelateerde start-ups met innovatieve ideeën voor de logistieke, maritieme, chemische en energiesector. Gedurende 100 dagen in hebben 12 geselecteerde start-ups hun innovaties versneld naar de markt gebracht. Alle 12 start-ups hebben zich gevestigd in Rotterdam, van de 12 tekenden direct een klantcontract. In maart 2017 is een nieuwe ronde gestart met 10 havengerelateerde start-ups. Waste Shark slurpt plastic uit de haven Een van de ideeën uit het PortXL-programma is de plastic etende Waste Shark. Het apparaat kan 24/7 ingezet worden om het dobberende zwerfvuil in de Rotterdamse haven op te slurpen. Dit systeem is opgenomen in het project Port Waste Catch van het Havenbedrijf, een pilotproject dat drijvend en zwevend plastic uit de haven verwijdert voor het in zee terechtkomt. Ook in 2017 faciliteert het Havenbedrijf pilots met start-ups om innovatie in de haven te bevorderen. Nieuw fieldlab voor D metaalprinten In startte RAMLAB op RDM Rotterdam, dé plek voor innovatie in het Rotterdamse havengebied. Dit fieldlab huisvest metaalprinters en een centrum voor het ontwikkelen van kennis op het gebied van metaal printen, D-scannen, D-ontwerpen en certificering. De eerste pilot startte met 1 deelnemers, inmiddels zijn 28 partners aangehaakt.

BEREIKBAARHEID Om de positie als grootste logistiek en industrieel knooppunt van Europa te versterken, werkt de Rotterdamse haven continu aan het verbeteren van de bereikbaarheid. Hierbij wordt gezocht naar duurzame oplossingen om Europa optimaal te ontsluiten over de weg, per spoor, via pijpleidingen, kust- en binnenvaart. Beveiligde truckparkings Met de opening van de truckparking aan de Bodaanweg in beschikt het Rotterdamse havengebied over een kleine 400 beveiligde parkeerplaatsen voor vrachtwagens. De toevoeging van Maasvlakte Plaza in 2017 verhoogt dat aantal nog eens met 9 plaatsen. Eerste trein uit In juli arriveerde de eerste trein uit in de Rotterdamse haven. heeft een Silk Road Fund opgericht. Dit fonds investeert $ 40 mld in infrastructuur langs de nieuwe zijderoute over land naar Europa. Betere achterlandverbinding Rijkswaterstaat en het Havenbedrijf Rotterdam hebben gezamenlijk het Breeddiep verbreed van 7 naar 0 meter. Dit verbetert de nautische veiligheid voor jaarlijks zo n 0.000 binnenvaartschepen. TEN-T Declaration: infra beter, vervoer duurzamer en efficiënter Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs hebben de Europese Commissie en de lidstaten opgeroepen om de TEN-T Declaration van Rotterdam voortvarend op te pakken. Naast het oplossen van infrastructurele knelpunten moeten vervoersstromen duurzamer en efficiënter maken, bijvoorbeeld door LNG aantrekkelijker te maken voor binnenvaart en wegvervoer.

JAARVERSLAG Het jaarverslag geeft inzicht in de maatschappelijke en economische waarde die Havenbedrijf Rotterdam creëert voor haar stakeholders. Het afgelopen jaar was financieel gezien een stabiel en gezond jaar voor het Havenbedrijf Rotterdam. Financieel resultaat 222,2 miljoen euro De omzet van het Havenbedrijf Rotterdam nam in met 0,2% af naar 7,4 miljoen euro. Het resultaat bedroeg 222,2 miljoen euro. Bruto investeringen 179,8 miljoen euro Het Havenbedrijf Rotterdam investeerde in klantgebonden en publieke infrastructuur en in bedrijfsmiddelen. Tevredenheid van de klant 7,4 Onze klanten gaven ons een 7,4 op klanttevredenheid in het klant belevingsonderzoek. De ease of doing business is een verbeterpunt.

GELIJK SPEELVELD Het Havenbedrijf Rotterdam vindt een gelijk speelveld tussen de Europese havens noodzakelijk om eerlijk de concurrentie aan te gaan. Samen met de andere Nederlandse zeehavens zetten we ons dan ook in om een level playing field bij de politiek onder de aandacht te brengen. Vennootschapsbelasting alleen voor Nederlandse havens Havenbedrijf Rotterdam en de vijf andere zeehavens in Nederland hebben beroep aangetekend tegen het Europese besluit dat Nederlandse zee havens vennootschapsbelasting moeten betalen, in tegenstelling tot de buitenlandse havens waarmee we concurreren. Tarieven voedsel- en warenautoriteit eerlijk verdelen In kwam naar voren dat tarieven van handhaving, toezicht en keuring door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) in strijd zijn met het uitgangspunt van het kabinet om lasten tussen bedrijfsleven en overheid eerlijk te verdelen. Samen met de andere Nederlandse zeehavens heeft Havenbedrijf Rotterdam gevraagd deze ongelijkheid te beperken in het belang van onze concurrentiepositie ten opzichte van buitenlandse havens.

Havenbedrijf Rotterdam Doel van het Havenbedrijf Rotterdam is de versterking van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldniveau. Niet alleen in omvang, maar ook in kwaliteit. De kerntaken van het Havenbedrijf Rotterdam zijn de duur zame ontwikkeling, beheer en exploitatie van de haven en het handhaven van de vlotte en veilige afhandeling van de scheepvaart. Feiten & cijfers van het Havenbedrijf Rotterdam en de Rotterdamse haven: Havenbedrijf Rotterdam: 1.100 werknemers, omzet ca. 7 miljoen. Werkgelegenheid haven: 17.000 arbeidsplaatsen. Wilt u nog meer informatie? www.portofrotterdam.com UITGAVE Havenbedrijf Rotterdam N.V. Postbus 22 002 AP Rotterdam T +1 (0)10 22 1010 I www.portofrotterdam.com E info@portofrotterdam.com Inhoud en ontwerp Havenbedrijf Rotterdam Foto Eric Bakker Druk platform P (mei 2017) Afrondingsverschillen zijn mogelijk. Het Havenbedrijf Rotterdam aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor eventuele fouten in deze publicatie. klimaatneutraal gedrukt NL-001-41070 www.natureoffice.com

.47.049.97.448 7.41.48.8.499.447.720 v. Beladen.192.111.04.247 12.8.18 e ha Beladen 2.782.749 4...974.80 ven Merw Aan- en afvoer van goederen Leeg 74.88 1.14.472 9.99.8 AAN- EN AFVOER VAN CONTAINERS OVER ZEE Leeg 74.00 1.282.112 1.48.88.807.18.1.94 ne ha aa W Ha r te lh a lha ve ve n n Ee mh av en e 1e P sh. re n ve n Lau a tr. h St. Chemiehav. 17,8% containers TEU 2.42.8 Beladen.100.48.14.109.22.0 al,1% containers TEU containers Leeg 707.12 1.197.48 Beladen 2.800.484.882.941 7.29.1 ven xhaven Dintelha Benelu Prinse a s Ari tr. Pe n 8 e a ve h Be erkana 4,% TEU Leeg 721.49 4..78.900.970 11 en 10,4% containers TEU 1.22.18 1.428.81 12.24. Olie en olieproducten Olieraffinaderijen Raffinaderijterminals Onafhankelijke tankterminals voor olieproducten 4 17 ha v 2,% BREAKBULK 4,% containers TEU containers 9.810.87 Chemicaliën, biobrandstoffen en eetbare oliën Chemielocaties Biobrandstoffabrieken Plantaardige olieraffinaderijen Onafhankelijke tankterminals voor chemie, biobrandstoffen en plantaardige olie 1 8 en CONTAINERS 19,8% 27,%,1 1, 4,1 2.42.8 141 4.12.728 8 10.0 128.89.22 7 10.1 TEU Eenheid: aantal containers en TEU (Twenty-Feet Equivalent Units) 1 4.4.902 8 10.72 STUKGOED EN ROLL-ON/ROLL-OFF SCHEPEN Aantal bezoeken Autoschepen Roll-on/Roll-off schepen Stukgoed schepen Ropax schepen Eenheid: aantal scheepsbezoeken Gas en energie, kolen en biomassa Gascentrales Kolen- en biomassacentrales LNG terminal Windturbines (totaal 194 Mw) 4 1 Door: World Economic Forum HAVENINFRASTRUCTUUR NEDERLAND AL OP RIJ UITGEROEPEN TOT BESTE TER WERELD X Haveninfrastructuur Utilities Industriële gassen- en waterfabrieken Warmte Kracht Koppeling Afvalverwerker 18 TERREINEN EN TERMINALS Container terminals Deepsea Shortsea Empty depots 21 alia 19,9% 9,8% 144,8 7, 49,0 TOTAAL 7,1 AFVOER 49,1 18, TOTAAL 10,1 OCEANIË AANVOER 7,9 TOTAAL 92,0 AZIË EUROPA TOTAAL 20, TOTAAL 7,9 AMERIKA 20, 199, 7,9 1,9 92,0 92,7 10,1 9, 7,1 7,2 4,4 444,8 1, 2,1 8,8,1 18, 17,2 49,0 4, 0,7 18,8 129, Spanje Rusland Frankrijk Duitsland Spanje Stukgoedterminals Roll-on/Roll-off Overig stukgoed ha v,9% 48,% 1,2 28,4 10,4 12,2 82, AFRIKA 144,8 17,4 49,1 4,8 7, 7, 4,1 0,1, 27, 1,2 AAN- EN AFVOER VAN GOEDEREN PER WERELDDEEL Europa Afrika Amerika Azië Oceanië Algeciras Ust-Luga Marseille Bremerhaven Valencia OCEANIË 17 14, 1, 2,7 1,2 Droogmassagoedterminals Agribulk, erts, kolen, biomassa en overige droge bulk Tankopslag (capaciteit 1 mln. m ) Ruwe olie Minerale olieproducten Chemische producten Plantaardige oliën en vetten es A m NAT MASSAGOED 18,8% 4,% 1,9 0,2 0,7,,4 4,8% Europese havens 7 8 9 10 AZIË 10 Nederland Australië Bron: Havenautoriteiten es A lexia,9% 28,7% 4,% 29, 28,2 9,7 8,7 7,9 101,9 88,8 1,2 22, 9,9%,% 7,2 4,1 4,4 12,9 129,,% Nederland België Duitsland Rusland Nederland EUROPA Guangzhou Tangshan Qingdao Rotterdam Port Hedland Prin s 17,8% 48,2% IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog Subtotaal massagoed, droog 1,1 41,8 0,7 12,2,7 49,7% 7,4,4,9 14,1 18,8,8% 1,1% Rotterdam Antwerpen Hamburg Novorossiysk Amsterdam 9 AFRIKA 7 8 9 10 Krimpen aan den IJssel Rotterdam Zwijndrecht Chemie/raffinaderijen/energie DROOG MASSAGOED,1% 27,1% Goederenoverslag 27,% 48,% 2,2% 4,1 0,4 11, 12,9 88, 100,8 47,0 19,0 17,8 10,1%,4% 20,8% 1 2 4 Wereldhavens Singapore Hellevoetsluis AAN- EN AFVOER NAAR GOEDERENSOORT,9 0,7 10,8 12, 87,7 Ruwe aardolie Minerale olieproducten LNG Overig massagoed, nat Subtotaal massagoed, nat 9,8%,% Le Havre 2,% Duinkerken 0,9 1,9 AMERIKA Ningbo & Zhoushan Shanghai Singapore Suzhou (river port) Tianjin Dordrecht Overige activiteiten 2e Petr. hav. Oude Maas Spijkenisse Natte bulk Barendrecht ve n ha Hoogvliet l Stukgoed/containers ve n lkanaa Har te Droge bulk e. Petr tle k Bo TOTAAL GOEDERENOVERSLAG NAAR OEDERENSOORT 1,2 28,4 10,4 12,2 82, 9,4 7,0 1,2 0,9 202, 10,4% 4,% 4% 4,%,4,7,4 14, 14 AFVOER PER GOEDERENSOORT Massagoed, droog Massagoed, nat Breakbulk Totale overslag 10,4% 4,% BREAKBULK Zeebrugge 11,,4 2,8 2,4 22,1 2,4 12,8 1,4 7, 1 2 4 Slufter IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog Subtotaal massagoed, droog 10,1 88, 2, 0,7 224, 0,8 127,1 101,9 88,8 1,2 22, 2,1,4 Ruwe aardolie Minerale olieproducten LNG Overig massagoed, nat Subtotaal massagoed, nat 24,7,7 12,4 12,2 massagoed 0,8 127,1 291,1 127, massagoed 22,4,9 28, 2,0 2,0 12,8 14, 22,0,7 27,7 9, 4,1 1,8 22,4,9 28, Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk 2,8% 8,% 14,8% Gent 0,2 1, 1,,8 0, 4, 9, 12,9% 41,2 4,2% 14 1,1% CONTAINERS Antwerpen, 2,,9,7 17,7 2,9 2,7 0,4,0 2,4 2,7% Zeeland Seaports 0,7 1, 9, 12,,4 2,0,4 7, % NAT MASSAGOED 8,% 21,2 444,7 4,2% 49,9% 81,4 17,4,2 1,2 1,2 80, 171,2 2,4 27, 20% 4,4 2,% 2,% 24,% 41,2 4,% 19% 19,8% 2,2% 7,9 17,8,7 1,8 21,2 AANVOER PER GOEDERENSOORT Massagoed, droog Massagoed, nat Breakbulk Totale overslag 9,4% DROOG MASSAGOED Wilhelms- Amsterdam Rotterdam haven 0,4,8 0,, 1 4,0 1, 1,9 9,2 2,2 19% OVERSLAG BELANGRIJKE HAVENS VAN HAMBURG TOT LE HAVRE 7,%,% 1,2 28,4 10,4 12,2 82, 10,4,1 1, 81,8 4,2% 10, 2,4 7, 44,7 101,9 88,8 1,2 22, 2, 8,7% Bremerhaven 2, 0,,1 0,1 42,7 2,8 4, 0,8 1,4% Hamburg 4, 1,2 0, 2,0 8,4 18,1 0,2 0,4 18,7 90,2,4% 11,2 7,4 8,7, 0,7 21,8 28,8% IJzererts en schroot Kolen Agribulk Overig massagoed, droog massagoed, droog 0,2 11,9 2,1 14,2 10,1 0,8% Ruwe aardolie Mineriale olieproducten LNG Overig massagoed, nat massagoed, nat 44,9 % massagoed 24, 1,,1 1,2 1,,4,% 14,4 14,4 1, 17,2 4,7,8% 0,1 2,1,7 1,8 7,8,1% 117,9 4, 9,8,8 29,1 2,4% 0, 1, 7,9 14,4 214,1 17,% 127,1 22,4,9 9,2,2 2,7% 0, 0,, 28, 41,2 7,7% 4,4,0 9,8 7,9%,8 7, 2,2 2,1% 9 0,4 1,1 7, 74,2,1% 1, 18,2 11,% Roll-on/Roll-off Overig stukgoed breakbulk Marktaandeel Hamburg, Bremerhaven en Le Havre: overig stukgoed incl. Roll-on/Roll-off; Le Havre: overig droog massagoed incl. ijzererts en schroot; Zeebrugge: incl. bunkermateriaal Prin s FEITEN & CIJFERS. EEN SCHAT AAN INFORMATIE. MAKE IT HAPPEN. portofrotterdam.com Havenbedrijf Rotterdam Doel van het Havenbedrijf Rotterdam is de versterking van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldniveau. Niet alleen in omvang, maar ook in kwaliteit. De kerntaken van het Havenbedrijf Rotterdam zijn de duurzame ontwikkeling, beheer en exploitatie van de haven en het handhaven van de vlotte en veilige afhandeling van de scheepvaart. Inhoud en ontwerp Havenbedrijf Rotterdam Foto Eric Bakker Druk platform P (mei 2017) Feiten & cijfers van het Havenbedrijf Rotterdam en de Rotterdamse haven: Havenbedrijf Rotterdam: 1.100 werknemers, omzet ca. 7 miljoen. Werkgelegenheid haven: 17.000 arbeidsplaatsen. Wilt u nog meer informatie? www.portofrotterdam.com UITGAVE Havenbedrijf Rotterdam N.V. Postbus 22 002 AP Rotterdam T +1 (0)10 22 1010 I www.portofrotterdam.com E info@portofrotterdam.com Afrondingsverschillen zijn mogelijk. Het Havenbedrijf Rotterdam aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor eventuele fouten in deze publicatie. klimaatneutraal gedrukt NL-001-41070 www.natureoffice.com Brielle Oostvoorne e ha Sein en Brit tanniëhav e ur a Ma Nieuwe Maas Vlaardingen Ridderkerk Brielse Meer Pernis Rozenburg O Sch Het er e em r ns oo v ost haven 7e Petr. al lkana Harte en av p ih p ssi s si Mi v. ha n Rij n a Am Schiedam ve sh a l World Port Center Maassluis aa an dk lan Ca ven ha e Petr. e ha Pet ve r. n n a ve eh zo n Distributie 12.4 ha 7.8 ha.978 ha 4.810 ha 42 km 24 m 2 m 7 km 1.00 km 7, km 202,1 km 19 100 1 12 10 Totale oppervlakte haven, inclusief Maasvlakte Oppervlakte land Waarvan uitgeefbaar terrein Oppervlakte water Totale lengte Rotterdams havengebied Waterdiepte N.A.P. (max.) Diepte Eurogeul in de Noordzee N.A.P. (max.) Lengte Eurogeul in de Noordzee Pijpleidingen Kademuren Oevers (glooiingen) Zeesteigers Binnenvaartsteigers Openbare palensets Boeienspannen Pontons pa Onbeperkt toegang 24 uur per dag, 7 dagen per week l ekanaa n h a ve Euro Prinses Margriethaven ven ha 4e Petr. eg rw ew at e uw N ie Capelle aan den IJssel Rotterdam-The Hague Airport Haven van Rotterdam Yangtz ond Maasm Hoek van Holland Noordzee