RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Willem van Oranje College Plaats : Waalwijk BRIN nummer : 01GH 00 Onderzoeksnummer : 279061 Datum onderzoek : 11 december 2014 Datum vaststelling : 25 februari 2015
Pagina 2 van 13
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 11 december 2014 een onderzoek uitgevoerd op het Willem van Oranje College, afdeling havo, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Het Willem van Oranje College is een protestants-christelijke school voor mavo, havo en vwo. Het aantal leerlingen is op schoolniveau vrijwel stabiel. Rond de 290 leerlingen volgen het onderwijs op de afdeling havo. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Wij hebben voor de afdeling een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdeling onvoldoende zijn. Op 26 juni 2014 hebben wij de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren. Toezichthistorie Op 19 juni 2013 bespraken wij met het bestuur en de schoolleiding de voorlopige opbrengsten over 2012-2013. Daaruit kwam het beeld naar voren van dalende opbrengsten. Het bestuur gaf aan concrete maatregelen te nemen na de nodige analyses. Op 3 december 2013 is een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. Op basis van het onderzoek is aan het Willem van Oranje College, afdeling havo, een basisarrangement toegekend, omdat zowel de opbrengsten als de kwaliteit van het onderwijsproces van voldoende niveau waren. Wel was het bevoegd gezag erop gewezen dat er (tijdelijk) risico s zijn voor de continuïteit van de kwaliteit van de opbrengsten. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht die specifiek van toepassing zijn op het pedagogisch-didactisch handelen en de kwaliteitszorg. Deze kwaliteitsaspecten gelden als speerpunten voor de verbetering van de resultaten van de afdeling havo. Pagina 3 van 13
Aangezien de overige kwaliteitsaspecten uit het kernkader in het kwaliteitsonderzoek van 3 december 2013 al uitgebreid zijn onderzocht en als voldoende beoordeeld werden, is na verificatie het oordeel op deze kwaliteitsaspecten overgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met het bestuur, management, vaksecties, leraren en mentoren - Aan het eind van het schoolbezoek hebben wij de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 13
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de afdeling havo van het Willem van Oranje College is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling het basisarrangement toe. De kwaliteit van het het onderwijsproces is op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau. Ten aanzien van het oordeel over de opbrengsten wijken wij beredeneerd af van de besliscriteria, omdat de huidige ontwikkeling van de opbrengsten voldoende basis biedt voor het vertrouwen van de inspectie dat de opbrengsten uiterlijk in 2016 weer van voldoende niveau zijn. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. De voorlopige opbrengsten van de examenresultaten van 2015 zijn bepalend bij het verdere beleid van de inspectie voor het toezicht op de onderwijskwaliteit van de afdeling havo van het Willem van Oranje College. Indien de ontwikkeling van de opbrengsten minder positief is dan verwacht, zullen wij in gesprek met het bevoegd gezag nagaan wat hiervan de oorzaak is en bepalen wat de implicaties zijn voor het toezicht op de onderwijskwaliteit van de inspectie. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 13
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling havo van het Willem van Oranje College. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld Het Willem van Oranje College, afdeling havo, heeft afgelopen jaren te maken gehad met dalende opbrengsten. De school heeft de negatieve trend in de ontwikkeling van de opbrengsten doorbroken en de weg omhoog gevonden. De school was sterk gericht op het bieden van kansen en bood leerlingen met een gemengd advies de mogelijkheid op onderwijs op het hoogst mogelijke niveau. Toen duidelijk werd dat het beleid risico s op ging leveren voor de doorstroom in de bovenbouw en de resultaten van het centraal examen, heeft het bevoegd gezag maatregelen genomen voor een meer opbrengstgerichte benadering van het onderwijs. Dit beleid heeft geleid tot systematische analyses en evaluaties van de onderwijskwaliteit die de basis vormen voor een ambitieus verbeterplan. Gaandeweg is het plan aangescherpt met de nodige prioritering van doelstellingen en is er meer gezamenlijke focus op wat nodig is om te doen. De maatregelen hebben geleid tot een breed gedragen visie op opbrengstgericht werken met duidelijk omschreven rollen en taken van teams, vakgroepen en individuele leraren. Pagina 6 van 13
3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.4 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding havo. 1.3.4 De leerlingen van de opleiding havo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.4 Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Pagina 7 van 13
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 1 2 3 4 5.5 De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) (De school bestrijdt effectief achterstanden.) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. De schoolleiding zorgt dat leraren kunnen presteren en zich ontwikkelen conform de visie van de school 1 2 3 4 14.1 De schoolleiding zorgt dat de visie van de school op onderwijs vertaald is in concrete professionele normen voor leraren. 14.2 De schoolleiding zorgt voor draagvlak bij leraren voor de schooleigen visie en de daarvan afgeleide ambities en verbeterdoelen. Pagina 8 van 13
De schoolleiding zorgt dat leraren kunnen presteren en zich ontwikkelen conform de visie van de school 1 2 3 4 14.3 De schoolleiding stuurt via haar personeelsbeleid op het realiseren van de onderwijskundige doelen van de school. 14.4 De schoolleiding stuurt leraren(teams) aan om het onderwijsproces zelf vorm te geven passend bij de ambities van de school. 14.5 De schoolleiding verantwoordt zich intern over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. De leraren benutten de professionele ruimte voor goed onderwijs 1 2 3 4 15.1 Leraren evalueren de kwaliteit van het onderwijs die zij bieden. 15.2 Leraren vullen het onderwijs in passend bij de onderwijsvisie van de school/afdeling. 15.3 Leraren werken doelgericht aan hun bekwaamheden en de benodigde competenties voor het realiseren van de visie van de school. 15.4 Lerarenteams verantwoorden zich over de bereikte resultaten van hun professionaliserings- en verbeteractiviteiten. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). Pagina 9 van 13
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces en kwaliteitszorg. Opbrengsten Het Willem van Oranje College, afdeling havo, heeft de negatieve trend in de ontwikkeling van de opbrengsten doorbroken. Op basis van de voorlopige opbrengstgegevens mag verwacht worden dat de opbrengsten uiterlijk in 2016 weer van voldoende niveau zijn. Op basis van het meerjarenoordeel 2014 over de resultaten behaald in 2011, 2012 en 2013 is het rendement in de onderbouw relatief hoog. Met name op de afdeling havo is er lange tijd sprake geweest van opstroom die sterk contrasteerde met het lage rendement in de bovenbouw en de langdurig achterblijvende examenresultaten bij het landelijk gemiddelde van vergelijkbare scholen. Analyses van de huidige gegevens maakt zichtbaar dat er een ontwikkeling is naar meer enkelvoudige adviezen vanuit de basisscholen en plaatsingsbeleid dat meer in overeenstemming is met het opleidingsadvies. Deze verbetering lijkt in gang gezet te zijn door het gebruik van plaatsingsprofielen die in samenwerking met de toeleverende basisscholen zijn ontwikkeld. Volgens gegevens van de school leidt deze ontwikkeling tot een daling van het onderbouwrendement tot rond het landelijk gemiddelde van vergelijkbare scholen. Deze trend zal pas op de opbrengstenkaart 2015 van de inspectie zichtbaar worden en positief van invloed zijn op het meerjarenoordeel 2015 over de resultaten behaald in 2012, 2013 en 2014. Het rendement in de bovenbouw van de afdeling is volgens het meerjarenoordeel 2014 van de inspectie over de resultaten behaald in 2011, 2012 en 2013 onvoldoende. Sinds 2011 is het rendement aanzienlijk gedaald van rondom het gemiddelde tot ver onder het landelijk gemiddelde van vergelijkbare scholen. Het percentage zittenblijvers in het vierde en vijfde leerjaar is tot in 2013 relatief hoog. Volgens gegevens van de school is de negatieve trend doorbroken met de ingezette sterke verbetering van het rendement in 2014. Deze ontwikkeling zal door het na-ijleffect van meerdere jaren achtereen met relatief slechte resultaten uiterlijk in het meerjarenoordeel 2016 van de inspectie over de opbrengstkaarten 2013, 2014 en 2015 tot een voldoende oordeel over het rendement in de bovenbouw moeten leiden. Pagina 10 van 13
Voorts bevestigen de gegevens van de inspectie over de examens 2014 de gestage verbetering van de resultaten van de afdeling havo van het gemiddelde CE van 5,9 in 2012 naar een 6,3 in 2014. Dit resultaat ligt net onder het landelijk gemiddelde van 6,37 van vergelijkbare scholen. Als deze positieve ontwikkeling doorzet, mag worden verwacht dat de resultaten van de CE van de afdeling havo uiterlijk op basis van het meerjarenoordeel 2016 weer van voldoende niveau zijn. Het verschil tussen het gemiddelde cijfer van het CE-SE is gedaald van 0,55 in 2011 tot 0,16 in 2014. De school weet vanaf 2011 het verschil SE-CE (ruim) onder de norm van 0,5 te houden. Het opbrengstgericht werken van de vakgroepen met de focus op de kwaliteit van toetsing en examinering, de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen en de evaluatie en verbetering van didactisch handelen ligt aan de basis van de in gang gezette ontwikkeling naar opbrengsten van voldoende niveau. Het onderwijsproces Het onderwijsproces is op basis van het kwaliteitsonderzoek op 3 december 2013 als voldoende beoordeeld. Er waren destijds nog wel enkele tekortkomingen in het didactisch handelen van de leraren vastgesteld. Deze tekortkomingen hebben betrekking op de actieve betrokkenheid van de leerlingen en het geven van feedback op het leerproces. De school heeft naar aanleiding van de dalende opbrengsten in de afgelopen periode een aantal maatregelen genomen voor verbetering van het didactisch handelen van de leraren. We hebben in dit onderzoek ons vooral gericht op de eerder geconstateerde tekortkomingen en zijn nagegaan of de maatregelen tot de beoogde verbeteringen hebben geleid. Uit de lesobservaties bleek dat het merendeel van de leraren beschikt over voldoende didactisch repertoire voor afstemming op verschillende leerstijlen van de leerlingen. De varieteit aan didactische werkvormen biedt de mogelijkheid tot actieve verwerking van de leerstof en de bevordering van samenwerkingsvaardigheden. De leerlingen toonden zich in meer dan 75% van de lessen actief betrokken. Deze constateringen hebben geleid tot een voldoende oordeel op dit eerder als onvoldoende beoordeelde kwaliteitsaspect van didactisch handelen. Een verbeterpunt vormt nog de gerichtheid op het leerproces van de leerlingen. Opdrachten zijn vooral gericht op goede antwoorden of oplossingen en minder op het leerproces. Leraren zullen zich hiervan meer rekenschap moeten geven. De variatie in werkvormen is nu meer een doel op zich en minder ter ondersteuning van de leerdoelen en de leerprocessen van de leerlingen. Pagina 11 van 13
Wij hebben slechts in een beperkt aantal lessen waargenomen dat leerlingen effectieve feedback krijgen. Leraren besteden onvoldoende aandacht aan de aanpak van leerlingen om tot de oplossing van een probleem te komen en wat er moet gebeuren voor een volgende stap in het leerproces. Voor de validering van toetsen en examens maakt de school inmiddels goed gebruik van een taxonomie. Dit schooljaar zal de taxonomie worden ingezet voor de verdere uitrol van doorlopende leerlijnen op basis van een weloverwogen opbouw van de beheersingsniveaus van de leerstof en daarop afgestemde lessen. Deze ambitie zal tot meer samenhang moeten leiden tussen leerdoelen, didactische werkvormen en feedback op het leerproces. De maatregelen voor verbetering van het didactisch handelen zijn eveneens gericht op afstemming op verschillen tussen leerlingen in de instructie en verwerkingsopdrachten. De variatie in werkvormen is een eerste stap voor een betere afstemming op verschillende leerstijlen en interesses van leerlingen. De keuzes zullen nog beter moeten worden onderbouwd op basis van analyses van daartoe verzamelde gegevens. Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg van het Willem van Oranje College is als voldoende beoordeeld. Zoals al in het kwaliteitsonderzoek van 3 december 2013 is vastgesteld, worden de opbrengsten diepgaand geanalyseerd. Waar het gaat om de systematische evaluatie van de opbrengsten scoort de school inmiddels bovengemiddeld. Ook de kwaliteitszorg voor het onderwijsproces is van voldoende niveau. Belangrijk pijlers van de kwaliteitszorg vormen het grote urgentiebesef onder het lerarenteam en het brede draagvlak voor verbetering van de onderwijskwaliteit. De leraren voelen zich gesteund en gefaciliteerd door de schoolleiding. Er zijn de nodige stappen gezet voor de vertaalslag van een schoolbrede ambitie om een excellente school te worden naar duidelijk omschreven rollen en taken van teams, vakgroepen en individuele leraren. De visie op opbrengstgericht werken is leidend bij de maatregelen voor verbetering van het plaatsingsbeleid, determinatie, toetsing en examinering, didactisch handelen en de extra ondersteuning en begeleiding. De schoolleiding houdt bij de realisering van doelen rekening met de verschillende fasen van ontwikkeling van vakgroepen en individuele docenten. Pagina 12 van 13
Deze verschillen worden ook zichtbaar in de uitwerking van de vakwerkplannen, waarvan de kwaliteit wisselend is. Op de jaaragenda is inmiddels de nodige ruimte gemaakt voor afstemming en overleg tussen de verschillende vakgroepen. Deze maatregel zal de nodige impulsen geven aan het gezamenlijk zoeken naar uitbreiding en diepgang van het repertoire aan verbeteracties. De verdere ontwikkeling van een gemeenschappelijke referentiekader voor de kwaliteit van het onderwijsproces is hierbij van belang. Voorts vervult de pdca-cyclus een centrale rol in de kwaliteitsagenda, waarbij de checkfase nog aan kwaliteit kan winnen door de verdere concretisering van doelstellingen voor het onderwijsproces. Er kan nog beter gebruik worden gemaakt van meetbare prestatie-indicatoren die goed zicht bieden op waar de school staat in de realisering van de ambities. Pagina 13 van 13