2012-0053 De Lijn en de stad Gent Voorlopig rapport van 5 juni 2012 SAMENVATTING FEITEN - De verzoeker en zijn echtgenote wonen aan de Kortrijksepoortstraat in Gent. Die straat is een deel van een invalsweg naar het Gentse centrum. In de straat rijdt ook tramlijn 1 van De Lijn. Stadinwaarts (=>N) is alle verkeer toegelaten, maar staduitwaarts (=>Z) is er een verbod voor gemotoriseerd verkeer (met uitzondering van taxi s, bussen en brandweer) én voor fietsers. De Kortrijksepoortstraat loopt aan de oostkant parallel met de Blandijnberg en aan de westkant met de Leie (zie kaarten). - Het verbod om staduitwaarts te fietsen veroorzaakt volgens de verzoeker grote moeilijkheden voor de bewoners van grote stukken van de Kortrijksepoortstraat. Staduitwaarts moet een fietser hierdoor altijd hoe dan ook een flinke omweg rijden. - Bij de minst lange van die omwegen moeten de fietsers de flanken van de Blandijnberg beklimmen (zie kaarten). In de Kannunikstraat bedraagt het maximale stijgingspercentage maar liefst 12%. - Er wordt door De Lijn een vlakker alternatief voorgesteld, maar die omweg is een stuk langer, via de Verlorenkost-brug, de Leie-kaaien (Baertsoenkaai en Bijlokekaai) en de stadsring R40, waarbij die ring twee keer overgestoken moet worden en twee keer verkeerslichten gepasseerd moeten worden (zie kaart). - Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk van het verbod staduitwaarts is volgens de verzoeker het fietsritje van zijn huis naar de school van zijn zoon aan de Coupure Rechts. In de terugrit vanuit de Verloren Kost, zou hij graag met zijn fiets rechts de Kortrijksepoortstraat willen inrijden, om slechts 250m verder zijn woning te bereiken. In de praktijk moet hij echter schuin rechtdoor de Sint-Kwintensberg beklimmen, om dan via de Van Hulthemstraat tot aan de Kanunnikstraat te rijden. Daar kan hij dan weer afdalen tot aan de Kortrijksepoortstraat en dan rechtsaf slaan naar zijn huis. Een ander voorbeeld is een fietsrit naar het Sint-Pietersstation. Eerst moet je de Kanunnikstraat met een stijging tot 12% beklimmen, om dan via Van Hulthemstraat, het Van Duyseplein en de Delvauxstraat aan het begin van de Kortrijksepoortstraat uit te komen. Dat punt ligt op 250 m van zijn huis. - Voor de vrouw van de verzoeker is het verbod op staduitwaarts fietsen bijna ondoenbaar. Zij is twee jaar geleden haar rechterarm verloren, waardoor zij met een driewielbakfiets moet rijden. Elke keer als ze haar zoontje naar school brengt of ophaalt aan de Coupure, moet ze in de terugweg over de Sint-Kwintensberg rijden om haar huis te bereiken. Als ze boodschappen wil doen aan het station, is ze verplicht om de steile Kanunnikstraat te beklimmen. - De verzoeker heeft dit probleem al verschillende keren per brief, mail en telefoon aangekaart bij de Dienst Mobiliteit van de Stad Gent en bij De Lijn. Het is voor hem duidelijk dat De Lijn dit verbod wil handhaven. - De Dienst Mobiliteit van de Stad Gent zou volgens de verzoeker voorgesteld hebben om een proefproject te doen met zogenaamde vluchthavens. In die vluchthavens zouden fietsers even opzij kunnen gaan om een eventueel achteropkomende tram door te kunnen laten. Ook dit wijst De Lijn af. - Volgens de verzoeker toont De Lijn geen enkel begrip voor de fietsende bewoners van de Kortrijksepoortstraat. Een echte dialoog zou nog niet mogelijk geweest zijn. SAMENVATTING KLACHT Op vraag van De Lijn is het verboden voor fietsers om de Kortrijksepoortstraat staduitwaarts te gebruiken.
SAMENVATTING ONDERZOEK De Lijn volstaat met een kort antwoord op 13 maart 2012, waarin het bekende standpunt bevestigd wordt, in de volgende formulering: Deze as openstellen voor fietsers is geen optie. De doorstroming van de trams en de veiligheid van de fietsers zouden hierbij in het gedrang komen omdat deze niet kunnen uitwijken. Het opstarten van een proefproject, door de aanleg van haltehavens, kan niet in de Kortrijksepoortstraat. Het aanleggen van één haltehaven is niet voldoende en voor de aanleg van meerdere haltehavens leent de breedte van het voetpad zich hier niet toe. Op 3 april 2012 is de Vlaamse Ombudsdienst de toestand gaan bekijken. In de huidige situatie heeft de fietser en dat geldt niet alleen voor de bewoners, maar voor elke fietser waarvoor de Noord-Zuid-as Nederkouter-Kortrijksepoortstraat-Leopold-III-laan de normaal aangewezen route is de keuze tussen twee weinig aanlokkelijke alternatieven (zie kaarten): o een heel grote omweg langs de Leiekaaien, bovendien eindigend in een drukke verkeerssituatie op de stadsring R40; o steile beklimming (en afdaling) via omweg langs de flanken van de Blandijnberg (zie foto s; zie ook De Standaard Online, 21 juni 2007: 'De Blandijnberg is met zijn 29 meter de hoogste berg van Gent. [ ] De steilste helling in Gent is de [doodlopende] Hebberechtstraat, een zijstraatje van de Kortrijksepoortstraat. Het straatje is maar 50 meter lang en klimt 10 meter. Dat is dus een helling van 20%. [ ] De Sint-Kwintensberg is ook behoorlijk steil, met een hoogteverschil van 20 meter over een lengte van 250 meter, dus gemiddeld 8 procent. Nog net te doen voor een fietser. Gent is heuvelachtiger dan Antwerpen of Hasselt en wij gaan trots op onze bergen als: Zandberg, Kalandeberg, Oranjeberg, Platteberg, Parijsberg, Sint-Kwintensberg, Blandijnberg, Kantienberg, Kattenberg of Krekelberg in Sint-Amandsberg'). o Huisnr 230 naar huisnr 300 te voet = kortste weg fiets 200 m fiets via 12%-helling 450 m fiets via Leiekaaien 1100 m Huisnr 150 naar huisnr 300 te voet 350 m fiets via 8%-helling 800 m fiets via Leiekaaien 1000 m - Daarnaast is de Kortrijksepoortstraat op zich breed genoeg om fietsverkeer in twee richtingen op te vangen (zie foto s). Het zou anders ook niet mogelijk zijn om verkeer van trams en taxi s wel in de twee richtingen toe te staan. Autoverkeer in twee richtingen zou tot ernstige doorstromingsproblemen leiden. Bovendien zijn de genoemde alternatieve routes wel normaal en aanvaardbaar voor auto s, waarbij immers overwegingen van langere afstand en van geaccidenteerdheid van het terrein in dit concrete geval niet van tel zijn. - In de Nederkouter, die in het verlengde ligt van de Kortrijksepoortstraat stadinwaarts, is wel fietsverkeer in beide richtingen toegestaan. De breedte van de weg en ook de overige structuur is identiek aan die van de Kortrijksepoortstraat (zie foto s). Als De Lijn enigszins consequent zou willen zijn in haar argumentatie, dan zou ze ook in de Nederkouter het fietsverkeer staduitwaarts moeten laten verbieden uit overwegingen van fietsersveiligheid en doorstroming. - Het inrijverbod wordt in de praktijk massaal overtreden. Gedurende een half uur heeft de Vlaamse Ombudsdienst tientallen fietsers in de verboden richting zien rijden (zie foto s). Er is blijkbaar bijzonder weinig spontaan en natuurlijk draagvlak voor het verbod. - In feite is de toegestane richting voor de fietsers stadinwaarts gevaarlijker (zie foto s) dan de verboden richting. Stadinwaarts mogen auto s aan de rechterkant parkeren, in hun eigen rijrichting dus. De fietsers in dezelfde richting hebben hierdoor slechts een heel smalle strook tot hun beschikking. Rechts van hen staan de auto s, links ligt de tramrails.
- Een fietser die aan de rechterkant mogelijk openzwaaiende autodeuren wil vermijden door niet rakelings langs de auto s te scheren, kan dat alleen maar doen door aan de linkerkant langs het tramspoor te balanceren. En als er een tram passeert, dan zit de fietser in een gevaarlijke koker gewrongen. Aan de overkant staduitwaarts, waar geen auto s geparkeerd staan loopt een fietser het risico van gewrongen zitten tussen tram en auto helemaal niet. Als fietsveiligheid een doorslaggevend argument is, dan mogen in de Kortrijksepoortstraat de toegestane rijrichting van de fietsers en de auto-parkeerzijde van de straat niet met elkaar samenvallen, zoals nu wel het geval is. - De frequentie van tram 1 staduitwaarts ligt tijdens de spitsuren tussen één per tram per 3,5-5 minuten: tijdstip (u) trams p/u Iedere x min. 0-1 0 0 1-2 0 0 2-3 0 0 3-4 0 0 4-5 0 0 5-6 5 12 6-7 10 6 7-8 17 3,5 8-9 14 4,3 9-10 12 5 10-11 10 6 11-12 11 5,5 12-13 10 6 tijdstip (u) trams p/u Iedere x min. 13-14 11 5,5 14-15 10 6 15-16 12 5 16-17 13 4,6 17-18 13 4,6 18-19 12 5 19-20 9 6,7 20-21 5 12 21-22 4 15 22-23 3 20 23-24 4 15 gemid. 7,7 7,8 totaal 185 - Uit de tabel blijkt dat tijdens de daluren overdag de frequentie één tram per 6 minuten bedraagt. In de heel vroege ochtend en gedurende de avond vanaf 20u ligt de frequentie laag tussen één tram per 12-20 minuten. Tussen 0u en 5u s nachts rijden er geen trams. Bij die frequenties zijn er geen doorstromingsproblemen te verwachten voor de trams. - Ook tijdens de spitsuren met hoge frequentie zal de feitelijke doorstromingshinder voor trams beperkt zijn, als fietsverkeer wel zou worden toegestaan. De trams zouden inderdaad op een relatief kort stuk 500 m - van het hele traject af en toe hun snelheid moeten aanpassen, nl. op die momenten dat er trage fietsers voor de trams rijden en veilig passeren niet mogelijk is. - Het potentiële fietsverkeer heeft ook een hoge frequentie, zoals nu al te zien is aan het aantal fietsers dat het verbodsbord negeert. Fietsers toelaten in de staduitwaartse richting zal precies de doorstroming van fietsers bevorderen. Bij de beoordeling van doorstromingsproblemen en de oplossingen ervoor moet zowel met de belangen van het openbaar vervoer als met die van de andere weggebruikers rekening gehouden worden.
KWALIFICATIE EN NORMEN - Bij botsende belangen van verschillende categorieën weggebruikers fungeert het STOPbeginsel (Stappers, Trappers, Openbaar vervoer, Privé gemotoriseeerd vervoer) als leidraad om de rangorde te bepalen. Dit beginsel wordt geformuleerd in art. 4 van het Mobiliteitsdecreet: De overheden, diensten, agentschappen houden bij het voorbereiden, het vaststellen, het uitvoeren, het volgen en het evalueren van het mobiliteitsbeleid ook rekening met het STOP-beginsel, op grond waarvan de volgende rangorde wordt gerespecteerd voor de wenselijke mobiliteitsvormen: a) de voetgangers; b) de fietsers; c) het collectieve vervoer; d) het individueel gemotoriseerde vervoer; - Het enige echte bijkomende risico dat een fietser loopt naast de normale risico s die de fietsers als zwakke weggebruiker overal hebben - door in de Kortrijksepoortstraat staduitwaarts te fietsen, is het oplopen van een pv met boete wegens het rijden in een verboden rijrichting. - De alternatieven van De Lijn zijn fietseronvriendelijk: omweg, steile beklimmingen, onveilige verkeerssituaties. Het feit dat De Lijn deze alternatieven aanbiedt, getuigt ook van een gebrek aan inzicht in de verkeerspsychologie van fietsers. - Het openbaar vervoer wordt door het openstellen van beide rijrichtingen voor fietsers niet fundamenteel gehinderd in de doorstroming. Door zonder aanvaardbare alternatieven en in strijd met het STOP-beginsel toch te blijven vasthouden aan het inrijverbod, getuigt De Lijn niet van een goede uitvoeringspraktijk (10). De standpunten van de verzoeker en De Lijn zijn dan ook niet verzoend. AANBEVELINGEN - De Lijn stemt in met de opheffing van het inrijverbod staduitwaarts voor fietsers van de Kortrijksepoortstraat. - Aanleggen van minstens de éne haltehaven die volgens De Lijn mogelijk is. - Aan trambestuurders de strikte instructie geven om, buiten de haltehaven(s), in beide richtingen geen fietsers in te halen in de Kortrijksepoortstraat.
KAARTEN: van Kortrijksepoortstraat 230 naar Kortrijksepoortstraat 300 te voet = kortste weg fiets, 200 m fiets via 12%-helling, 450 m
fiets via Leiekaaien, 1100 m KAARTEN: van Kortrijksepoortstraat 150 naar Kortrijksepoortstraat 300 te voet = kortste weg fiets, 350 m
fiets via 8%-helling, 800 m fiets via Leiekaaien, 1000 m
FOTO S Nederkouter. Fietser mag hier staduitwaarts (=> Z); foto tussen Bagattenstraat en Sint-Kwintensberg Nederkouter => Z, ter hoogte van Bagattenstraat Nederkouter => Z, ter hoogte van Bagattenstraat
Sint-Kwintensberg =>Z (8%) Onoverzichtelijk kruispunt Kortrijksepoortstraat-Verloren-KostKwintensberg (plaats fotograaf) -Plateaustr Onoverzichtelijk kruispunt Plateaustraat Kwintensberg Kortrijksepoortstraat Verloren Kost Nederkouter (plaats fotograaf) Sint-Kwintensberg => Z (8%)
Kortrijksepoortstraat => Z, tussen Kwintensberg en Kanunnikstraat Kortrijksepoortstraat => Z, ter hoogte van Kwintensberg Kortrijksepoortstraat tram rijdt => Z tussen Sint-Kwintensberg en Kanunnikstraat Kortrijksepoortstraat => Z, ter hoogte van Kwintensberg fietsers negeren verbod
Kortrijksepoortstraat => Z, ter hoogte van Kanunnikstraat fietser negeert verbod Kortrijksepoortstraat => N, tussen Verdedigingstraat en Kanunnikstraat Kortrijksepoortstraat => N, tussen Kanunnikstraat en Kwintensberg Kortrijksepoortstraat, tram rijdt =>N, tussen Verdedigingstraat en Kanunnikstraat misschien zit er tussen de tram en de zwarte auto wel een fietser (die daar mag rijden!)
Kortrijksepoortstraat, fietser rijdt => N, tussen Verdedigingstraat en Kanunnikstraat, fietser tussen geparkeerde auto en tramspoor mag daar rijden. Kanunnikstr (max. 12% volgens GPS, 10% volgens bord) vanaf boven = Van Hulthemstraat Kanunnikstraat (max. 12%) vanuit Kortrijksepoortstraat