JAARBERICHT 2013 1
VOORWOORD KLAAR VOOR DE START Namens Bevolkingsonderzoek Zuid-West wil ik alle medewerkers en ketenpartners hartelijk bedanken voor hun inspanningen in 2013. We kunnen trots zijn op de resultaten! 2013 7 MAART Beleidsdag en afscheid van Mieke Bot Cliënttevredenheidsonderzoek: 9! APRIL De resultaten van het cliënttevredenheidsonderzoek zijn bekend: bevolkingsonderzoek borstkanker scoort een 9! Voorzitter Raad van Bestuur Mieke Bot neemt na drie jaar afscheid van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Dit afscheid is gekoppeld aan de beleidsdag die in het teken stond van cultuur. 4 JULI Besluit minister van VWS: pilot DK gaat door AVI online 13 AUGUSTUS Vanaf deze datum plaatsen wij op de brieven naar onze cliënten een internetcode, waarmee zij kunnen inloggen en de afspraak voor het bevolkingsonderzoek borstkanker zelf kunnen verzetten. In een brief aan de Tweede Kamer heeft minister Schippers van VWS op donderdag 4 juli laten weten dat de pilot van het bevolkingsonderzoek darmkanker in de regio Zuid West in september van start gaat. De uitrol van het bevolkingsonderzoek kan dan per januari 2014 beginnen. 2 SEPTEMBER Kick-off pilot BO DK Zuid-West Besluit invoering hrhpv-screening 17 OKTOBER Minister Schippers van VWS heeft besloten om hrhpv screening in het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in te voeren. Dit voorkomt jaarlijks ongeveer 75 extra gevallen van baarmoederhalskanker en 18 sterfgevallen. Ze neemt daarmee de belangrijkste aanbevelingen van de Gezondheidsraad en de uitvoeringstoets over. VIP-dag 2 NOVEMBER Op zaterdag 2 november is de VIP (Very Important Production)-dag nieuw leven ingeblazen. Met 30 collega s zijn 365 onderzoeken gedaan en werden de MBB ers door kantoormedewerkers in de watten gelegd met een verzorgde lunch. Na bijna twee jaar keihard werken met direct en indirect betrokken collega s, ketenpartners en contractpartners is op maandag 2 september de pilot in regio Zuid West officieel en feestelijk van start. NOVEMBER Besluit Project Functiedifferentiatie De stuurgroep van de pilot Functiedifferentiatie heeft in 2013 het besluit genomen om het onderzoek naar inzet van mbo-opgeleide Screeningsassistenten MB er binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker uit te breiden. Enerzijds betreft het een verschuiving van taken naar een MBO er, anderzijds een verschuiving naar HBO+. Het doel hiervan is het arbeidstekort dat op termijn voor deze doelgroep dreigt, op termijn op te lossen. 1 DECEMBER Dense-studie start 2 december Dense-studie start 2 december 2 DECEMBER Vanaf 2 december doet Bevolkingsonderzoek Zuid-West mee aan een medisch-wetenschappelijke studie, de Densestudie. In deze studie worden vrouwen met zeer dicht borstweefsel uitgenodigd om - aanvullend op het borstonderzoek zoals wij dat uitvoeren - een MRI-onderzoek in een ziekenhuis te laten doen. Doel van de studie is na te gaan, of met een MRI meer borstkanker in een vroeg stadium kan worden opgespoord. 2 MammoXL, een landelijk project met als doel om de uitwisseling van digitale mammografieën en verslagen tussen het bevolkingsonderzoek borstkanker en de ziekenhuizen via internet te laten verlopen, is bij alle 22 ziekenhuizen in de regio geïmplementeerd. Dit maakt een einde aan de uitwisseling van cd-roms en levert een flinke besparing en kwaliteitswinst op! Met veel plezier bieden wij u het jaarbericht 2013 aan van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. In vervolg op het fusietraject en de verhuizingen in 2011 en 2012, lag in 2013 de nadruk op het begin van het bevolkingsonderzoek darmkanker. Het is als een groot compliment ervaren dat Bevolkingsonderzoek Zuid-West de pilot voorafgaand aan het landelijke bevolkingsonderzoek heeft mogen uitvoeren. Ondanks de vertraging in de startdatum en de onzekerheid die dit even met zich meebracht, zijn we met enthousiasme aan de pilot begonnen en is deze succesvol afgerond. Daarmee is een uitstekende basis gelegd voor de start van het bevolkingsonderzoek in 2014. Hopelijk leest u ons jaarbericht met veel belangstelling. Het uitgebreide jaarverslag 2013 vindt u op www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl. drs. Wolfert W.J. Spijker bestuurder Ook voor de lopende bevolkingsonderzoeken baarmoederhalskanker en borstkanker is met veel inzet gewerkt. Het aantal te verrichten onderzoeken is voor beide bevolkingsonderzoeken ruimschoots behaald. Dit is een mooie prestatie. Nog mooier is de beoordeling van onze cliënten bij het bevolkingsonderzoek borstkanker: zij geven ons het prachtige cijfer 9 in het cliënttevredenheidsonderzoek! Belangrijk voor de toekomst was het besluit van de minister aangaande het overgaan op hrhpv-screening binnen het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Na de invoering van darmkankerscreening in 2014 zal dit een volgende grote omslag zijn die de komende tijd voorbereid gaat worden. Bevolkingsonderzoek Zuid-West is zeer gemotiveerd om hier weer een belangrijke bijdrage aan te leveren. Dit en meer leest u terug in dit jaarbericht. Wij presenteren u hier de belangrijkste resultaten van de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en (de pilot) darmkanker. Verder maken wij u deelgenoot van onze plannen voor de komende jaren, die wij eerder hebben vastgesteld in ons strategisch beleidsplan 2012-2016 Krachtig Prachtig. 3
Darmkanker DARMKANKERSCREENING KRIJGT HANDEN EN VOETEN In mei 2012 begon Martijn Schouten als landelijk projectleider en Annemieke van der Steen als projectsecretaris met de opzet van het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker. Het jaar 2013 stond voor hen in het teken van continue afstemming tussen het RIVM, de vijf regionale screeningsorganisaties en de diverse keten- en contractpartners. Met als belangrijke mijlpaal: de start van de pilot in september 2013. Darmkanker In september 2013 is Bevolkingsonderzoek Zuid-West gestart met de pilot voor het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker. Het doel van de pilot was om onder andere ColonIS (IT-systeem) en de processen voor het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker te testen, zodat een landelijke implementatie gegarandeerd kan worden. De pilot heeft waardevolle bevindingen opgeleverd, waardoor de landelijke uitrol in januari 2014 soepel is verlopen. KERNCIJFERS DARMKANKER 1. Uitnodigingen en opkomst In de pilot zijn 3.219 cliënten uitgenodigd uit Rotterdam Non-responders (31,1%) Martijn Schouten en Annemieke van der Steen en Barendrecht. Van deze uitgenodigde cliënten, hebben 2.019 cliënten Afmeldingen (5,2%) deelgenomen. Deelnemers (63,7%) Martijn: De darmkankerscreening was wel even wat anders dan mijn functie als derd hard en met hetzelfde enthousiasme door het team doorgewerkt. Achteraf ge- uitrol kunnen anticiperen. Ook het antwoordformulier en de automatische ver- 169 cliënten hebben zich afgemeld. interim manager Screening in Leiden. Ik zien was het fijn om die extra maanden te werking daarvan bleek een aantal uit- had ineens te maken met vijf screenings- hebben, om nog beter voorbereid de pilot dagingen te bieden, zowel bij invulling organisaties, het RIVM en nieuwe partners waarmee overeenkomsten moesten worden afgesloten. Daarnaast was er ook de bouw van een geheel nieuw IT-systeem. Het was heel leuk om te ervaren dat je met z n allen op één lijn zit. Dat straalt uit naar buiten en wekt vertrouwen bij je relaties en cliënten. Een van de dingen waarmee het RIVM en wij ook direct op een lijn zaten was de meerwaarde van het uitvoeren van een pilot. Oorspronkelijk was de start van de pilot gepland in april 2013. Omdat in te gaan. Op 2 september ging deze alsnog van start. Menselijk gedrag onvoorspelbaar De pilot heeft als doel het testen van de werkprocessen en het daarbij horend ICTsysteem. Er wordt bekeken of wat je in theorie hebt bedacht, met echte deelnemers ook daadwerkelijk goed verloopt. Annemieke: Toen kwamen we erachter dat de cliënt regelmatig anders reageert dan dat je van door cliënten als bij de interpretatie door de scansoftware. Deze ervaring uit de pilot heeft voor een verbetering van het antwoordformulier voor de landelijke start gezorgd. Annemieke roemt het enthousiasme van de medewerkers van de screeningsorganisaties om aan de slag te gaan, zowel bij direct uitvoerenden als breed in de organisatie, zoals bij de laboranten. Iedereen is heel betrokken en vindt het prettig om aan 2. Resultaten In het laboratorium is van 2.019 cliënten (minimaal) een ifobt-buis ontvangen. Uiteindelijk hadden 1.773 cliënten een negatieve ifobt-test-uitslag. Bij 54 cliënten kon er geen ifobt-uitslag worden gegeven. Van de 192 cliënten met een ongunstige uitslag werd een afspraak voor een intake in een coloscopiecentrum afgesproken. Uiteindelijk is hiervan bij 155 cliënten een coloscopie afgesproken. Er zijn 118 coloscopieverslagen in ColonIS geregistreerd: bij een cliënt werd darmkanker geconstateerd. Bij 45 cliënten werd een advanced adenoom geconstateerd. Niet beoordeelbaar (2,7%) Positief (9,5%) Negatief (87,8%) r de benodigde WBO-vergunning vertraging tevoren hebt bedacht en met IT hebt in- dit nieuwe bevolkingsonderzoek te kunnen opliep en de Gezondheidsraad de minister geregeld. Dat heeft tot bijzondere situaties bijdragen. Martijn sluit zich hierbij aan. daar eerst over moest adviseren, besloot geleid. Zo ontvingen we in het laborato- Ondanks de nodige vertraging en de hob- de minister de pilot tot nader order uit te stellen. Annemieke: Dat was een tegenvaller, omdat je toch met z n allen naar dat punt hebt toegewerkt. In de periode daarna is, ondanks de onzekerheid, onvermin- rium buisjes met te veel ontlasting, die daardoor niet goed beoordeelbaar waren. Mensen denken blijkbaar: hoe meer, hoe beter. Daarop hebben we meteen in het communicatiemateriaal voor de landelijke bels die we hebben genomen, hebben we er met elkaar voor gezorgd dat we in 2014 een nieuw landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker hebben kunnen introduceren. Daar kunnen we met recht trots op zijn! 3. Overige bevindingen pilot In de pilot is een aantal verbeterpunten aan het licht gekomen, variërend van het invulgemak van het antwoordformulier en de afname-instructies in het voorlichtingsmateriaal, tot een betere barcode op de ifobt-buis. Voorafgaand aan de landelijke uitrol zijn deze verbeteringen doorgevoerd. Reacties vanaf de werkvloer MANON SPAANDER, REGIONAAL COÖRDINEREND MDL-ARTS Bij de coloscopiecentra was de bereidwilligheid en inzet om aan alle toelatingseisen te voldoen groot. Het enthousiasme van de medewerkers werkte aanstekelijk. Door de opbouwende sfeer tijdens de audits was het mogelijk om gezamenlijk tot verbeteringen te komen. HANS T MANNETJE, SENIOR APPLICATIEBEHEERDER De koppeling van ColonIS met MDL-systemen is een belangrijke randvoorwaarde voor landelijke invoering. Voor de coloscopieverslagen is in het MDL-systeem een nieuwe applicatie ontwikkeld. De pilot is gebruikt om de koppeling uitvoerig te testen om goede en volledig ontvangst van de coloscopiegegevens te kunnen garanderen. Conclusie De pilot is om twee redenen bijzonder waardevol gebleken: door de concrete verbeterpunten voor de landelijke uitrol en door verwachtingenmanagement, want een nieuw bevolkingsonderzoek is goed en loopt goed, maar de komende jaren zal het nog veel beter worden. Dit heeft ertoe geleid dat de landelijke uitrol wat meer geleidelijk is gegaan dan oorspronkelijk gepland. In Nederland krijgen ruim 13.000 mensen per jaar darmkanker. Met de invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker kunnen op termijn 2.400 levens per jaar worden gered. Bron: cijfersoverkanker.nl 4 5
Borstkanker PERSOONLIJKE AANDACHT IS ZO BELANGRIJK IN DIT WERK In Krachtig Prachtig! strategisch beleidsplan 2012-2016 is een van de vijf speerpunten het bevorderen van de opkomst voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Doelstelling: de opkomst te verhogen tot (gemiddeld) minimaal 80 procent. Bianca Jongbloets, assistent-manager screening en Judith Treurniet, opleiaadings- en regiocoördinator, dragen vanuit hun functies bij deze doelstelling. Bianca Jongbloets en Judith Treurniet Borstkanker Elke twee jaar worden vrouwen, vanaf het jaar dat ze 50 worden tot het jaar dat ze 76 worden, uitgenodigd om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. In een van elf mobiele of drie vaste onderzoekscentra worden standaard vier röntgenfoto s gemaakt van de borsten. Twee radiologen beoordelen de foto s onafhankelijk van elkaar alvorens de uitslag wordt verstuurd aan de cliënt. 1. Uitnodigingen en opkomst In 2013 hebben 299.277 cliënten een uitnodiging ontvangen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het opkomstpercentage is 76,6 procent. KERNCIJFERS BORSTKANKER Non-responders (14,3%) Afmeldingen (9,1%) Deelnemers (76,6%) 6 Judith: In de onderzoekscentra hebben we van oudsher veel aandacht voor bejegening van de cliënten. We willen namelijk beslist voorkomen dat vrouwen wegblijven doordat zij (te veel) pijn hebben ervaren of zich onheus bejegend voelen. Ik denk dat dit meer voorkomt dan we nu denken. Vooral bij pijn is het zeer belangrijk hoe de MBB er op de cliënt reageert. Zo gebruikt de MBB er bepaalde technieken om eventuele pijn hanteerbaar te maken voor de cliënt. Tijdens het onderzoek checkt de MBB er steeds bij de cliënt of het opvoeren van de druk op de borst nog vol te houden is. Daarmee ligt de regie deels in handen van de cliënt, waardoor haar pijnbeleving kan afnemen. In de opleiding tot MBB er in de screening is eveneens veel aandacht voor bejegening. Judith: De uitdaging zit m erin om die aandacht vast te houden, ook na jaren, als op de werkvloer de routine erin is geslopen. Dan merk je: het is een teer onderwerp. Bejegening raakt niet alleen de cliënt, maar ook de MBB er zelf. Het heeft te maken met zelfreflectie. Ook collega s sturen elkaar makkelijker aan op de insteltechniek dan op Reacties vanaf de werkvloer CLIËNT BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER, VIA HET REACTIEFORMULIER In september 2013 heb ik deelgenomen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Wat een prima personeel. Begrip, aandacht en vriendelijkheid was wederom de ervaring met deze dames. Complimenten!! de bejegening van de cliënt. Terwijl het persoonlijk contact óók zo belangrijk is in dit werk. Judith vertelt dat de tijdsdruk in de onderzoekscentra hoog is en dat cliënten zich steeds vaker opstellen als de klant is koning. We begrijpen goed dat deze zaken van invloed kunnen zijn op de manier van bejegening. Bekendheid met het onderzoek en bereikbaarheid van de onderzoekscentra spelen eveneens een rol in de opkomst. De samenwerking met gemeenten is daarbij erg belangrijk. Bianca bezoekt elke gemeente bij de start van een nieuwe ronde zo n 110 per jaar. Bianca: De gemeente en onze organisatie hebben eigenlijk een gemeenschappelijk belang: we willen beide dat zo veel mogelijk vrouwen beslissen om mee te doen met het bevolkingsonderzoek. De gemeente kan daaraan meehelpen door een centraal gelegen, veilige standplaats voor het onderzoekscentrum aan te wijzen. Je merkt dat de gemeenten daarmee steeds meer moeite hebben. Onze onderzoekscentra zijn - door de digitalisering van de mammografieën - groter dan vroeger en vragen meer krachtstroom. Tegelijkertijd hebben gemeenten het moeilijk op het gebied van ruimtelijke ordening, door bezuinigingen en reorganisaties. Tijdens het bezoek overleggen we ook over een geschikte locatie. Bianca neemt naar haar bezoek aan de gemeenten de opkomstcijfers van de vorige onderzoeksronden mee. Gemeenten onderkennen zonder uitzondering het belang van het bevolkingsonderzoek. Daarom werken zij graag mee aan de bekendmaking van een nieuwe onderzoeksronde en plaatsen zij aankondigingen op de gemeentelijke website of in de lokale pers. In een tevredenheidsonderzoek (in 2013) hebben de gemeenten een aantal suggesties gedaan ter verbetering van de samenwerking. Bianca: Zo wilden zij bijvoorbeeld eerder weten wanneer een onderzoeksronde definitief van start ging. Het is fijn dat onze organisatie daarop direct kan inspelen en nu aan die wens tegemoet kan komen. Judith: Uiteindelijk willen we allemaal dat onze cliënten blijven terugkomen. Immers, daarmee valt of staat de effectiviteit van het bevolkingsonderzoek en daarmee ons bestaansrecht. WILLEKE VAN LAAR, GEMEENTE MAASSLUIS Gemeente Maassluis wil graag dat de gezondheid van haar inwoners verbetert. Preventie speelt daarbij een belangrijke rol waar de gemeente actief aan wil bijdragen. Ook het bevolkingsonderzoek borstkanker is een belangrijke vorm van preventie waar de gemeente het belang van onderschrijft. Door verschillende preventieactiviteiten kunnen we er gezamenlijk aan bijdragen dat de inwoners zo lang mogelijk gezond blijven. 2. Aantal borstonderzoeken Onze MBB ers in de screening hebben in 2013 in totaal 230.510 onderzoeken uitgevoerd. De taakstelling in 2013 was 223.999 onderzoeken. Er zijn dus 6.929 meer onderzoeken verricht. 3. Resultaten * In 2013 werden 5.778 vrouwen verwezen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek (2,5 procent). Vrouwen die voor de eerste keer meedoen, worden het vaakst ver wezen: 6,4 procent. Bij 1.428 vrouwen wordt na verwijzing de diagnose borstkanker vastgesteld. Het detectiecijfer is 6,2. Dat is 0,1 promille hoger dan in 2012. * Gegevens gebaseerd op 95 procent van de follow-up. Conclusie De opkomst is in vergelijking met 2011 met 1,8 procent gedaald. In vergelijking met 2012 is de opkomst licht gestegen. Voor een goede vergelijking wordt voor de opkomst de vergelijking gemaakt met het cijfer van de vorige onderzoeksronde (twee jaar geleden) aangezien dit grotendeels dezelfde groep vrouwen betreft. Oorzaken 0,9 procent van de opkomstdaling ten opzichte van 2011 is toe te wijzen aan de vrouwen die uitgenodigd zijn en in de vorige ronde positief zijn bevonden. In 2011 werden deze vrouwen nog niet uitgenodigd. Deze vrouwen zijn nog vaak onder medische behandeling en melden zich voor deze onderzoeksronde af. 300.000 240.000 180.000 120.000 60.000 0 Totaal Het lijkt ook dat de fysieke drempel om te kunnen deelnemen van invloed is op de opkomst. Dit jaar hebben we een gemeente moeten uitnodigen op een andere standplaats wegens capaciteitstekort op de mobiele unit. Dit had tot gevolg dat de opkomst voor deze gemeente met 7,1 procent daalde. Het is voor de opkomst belangrijk om een goed bereikbare standplaats te faciliteren voor onze cliënten. We proberen dit te bereiken door vooraf in gesprek te gaan met gemeenten. Sinds de invoering van het bevolkingsonderzoek borstkanker is de sterfte aan borstkanker met circa 35% gedaald. Toch krijgen jaarlijks nog meer dan 14.000 vrouwen borstkanker in Nederland. Bron: cijfersoverkanker.nl 7
Baarmoederhalskanker SAMENWERKING MET HUIS- ARTS WERPT VRUCHTEN AF Met de grootste groep ketenpartners van Bevolkingsonderzoek Zuid-West, de huisartsen, wordt steeds intensiever samen-gewerkt. erkt. Eind 2012 is praktijkondersteuner Karin Robbemont aangenomen n bij Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Zij kon meteen voortvarend aan de slag met een aantal vernieuwingen, zoals het organiseren van de basisscholing Cervixscreening, voor dokters-assistenten. In deze scholing komt het proces van uitstrijken van a tot z aan bod. Karin: De eerste vijf scholingen zijn erg goed bezocht! We besteden op de les- ding over het jaar heen. Daarop vooruitlopend hebben we dit nu al in onze regio Karin Robbemont en Kirsten Izelaar zijn allebei van oudsher enorm belangrijke factoren voor de deelnamebereidheid van Baarmoederhalskanker Om de vijf jaar ontvangen vrouwen van 30 t/m 60 jaar een uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Het onderzoek bestaat uit het laten maken van een uitstrijkje door de huisarts of doktersassistente. De uitnodigingen worden deels door de huisarts en deels door Bevolkingsonderzoek Zuid- West verstuurd. 1. Uitnodigingen en opkomst In 2013 hebben 180.312 vrouwen een uitnodiging ontvangen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. 110.598 vrouwen gaven gehoor aan de oproep (61,3 procent). De opkomst loopt nog ver door na het uitnodigingsjaar waardoor de uiteindelijke opkomst naar verwachting ongeveer 65 procent zal zijn. 66 65 64 63 62 61 60 59 58 57 56 KERNCIJFERS BAARMOEDERHALSKANKER Opkomst uitnodigingsjaar + 3 maanden Opkomst uitnodigingsjaar + 15 maanden Verwachte opkomst t/m maart 2015 avonden veel tijd aan de techniek van het toegepast. Daarmee willen we piekbelas- de cliënten. maken van een uitstrijkje, zoals het vinden ting voorkomen bij de huisartsen en labo- van de baarmoedermond en het hanteren van het cervixborsteltje. Daarmee willen we het huidige aantal niet-meetbare resultaten (Pap 0 en B2j) doen dalen. Met deze scholing kunnen we daadwerkelijk de kwaliteit van de baarmoederhalskankerscreening vergroten. In 2013 verscheen de Uitvoeringstoets wijziging bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2013. De grote wijziging die in dit RIVM-rapport wordt beschreven, is de invoering van de hrhpv-screening in 2016. ratoria in onze regio. Uit een tevredenheidsonderzoek onder huisartsen bleek echter dat niet alle praktijken zich aan het uitnodigingsschema houden. Karin: Dan kijk ik samen met de huisartsen hoe het proces van uitnodigen en herinneren verbeterd kan worden. Vanaf 2013 monitoren we de voortgang en als we een achterstand opmerken, bieden we ook onze hulp aan. Over het verlagen van drempels voor deelname - ook een aanbeveling uit de Uitvoeringstoets - zegt Kirsten: In 2013 De komende twee jaar zullen in het teken staan van de invoering van hrhpvscreening, waarbij eerst wordt gekeken of het hrhpv-virus in het uitgestreken materiaal aanwezig is. De rol van de huisarts in de informatievoorziening zal dan prominenter worden. Kirsten: Testen op het HPV-virus betekent testen op een virus dat seksueel overdraagbaar is. Dat vergt een andere manier van informeren en informatie-op-maat. Dit zal een belangrijke rol gaan spelen in de besluitvorming van de vrouw om wel of niet mee te doen met het 2. Follow-up bij Pap 2 Bij een Pap 2-uitslag wordt geadviseerd een herhalingsuitstrijkje te laten maken na zes maanden omdat er licht afwijkende cellen werden gezien. 3.246 vrouwen ontvingen in 2012 een Pap 2-uitslag. 2.616 vrouwen hebben gehoor gegeven aan dit advies. Bij acht vrouwen werd in het natraject een carcinoom gevonden. Zouden de 630 vrouwen die na de Pap 2-uitslag geen herhalingsuitstrijkje hebben laten maken dit wel hebben gedaan, dan zouden - uitgaande van bovenstaande cijfers - in deze groep nog twee carcinomen zijn gevonden (zie illustratie) en een aantal CIN III-leasies. Totaal Pap 2 Follow-up onbekend Percentage follow up onbekend Follow-up bekend CIN lll Carcinoom gevonden 3.245 630 19,4 % 2.615 26 8 3.180 492 15,5 % 2.688 63 8 * Vanwege de doorlooptijd van het verkrijgen van de follow-up gegevens en de doorlooptijd van het behandel-/surveillancetraject, zijn de follow-up gegevens van het jaar 2013 nog niet volledig. Daarom richten we ons voor het natraject op het voorgaande jaar 2012. Maar er worden ook aanbevelingen ge- hebben we een plan voor opkomstbevor- bevolkingsonderzoek. daan voor optimalisatie van het huidige dering opgesteld. Zo communiceren we bij- bevolkingsonderzoek. Kirsten Izelaar, ma- voorbeeld nadrukkelijker dat het mogelijk is Kirsten: De huisartspraktijk blijft van es- 3. Resultaten nager Administratieve organisatie: Zo om het uitstrijkje door de (meestal) vrouwe- sentieel belang voor het bevolkingsonder- Bij 104.282 vrouwen werden geen afwijkingen gevonden. wordt bijvoorbeeld geadviseerd om een lijke doktersassistente te laten maken. En in zoek baarmoederhalskanker, vooral voor de 742 vrouwen werden doorverwezen naar de gynaecoloog landelijk uniform uitnodigingsschema te de eerdergenoemde basisscholing hebben kwaliteit van de uitstrijkjes en de informa- (Pap 3A matig en Pap 3B en hoger). gaan hanteren, met een goede versprei- we veel aandacht voor de bejegening. Dit tievoorziening aan de deelnemers. 1.246 vrouwen moesten het uitstrijkje opnieuw laten maken vanwege onvoldoende kwaliteit van het uitstrijkje (Pap 0). Reacties vanaf de werkvloer SUSAN KRUITHOF, GESPECIALISEERD VERPLEEGKUN- DIGE IN DE HUISARTSENPRAKTIJK, DOCENT De basisscholing Cervixscreening voor doktersassistenten vind ik een feest om te geven! En de cursisten krijgen wat hen is beloofd: zij leren een goede uitstrijk te maken, horen tips voor als t wat lastiger gaat, weten wat belangrijk is in de bejegening én kennen het grote geheel, van oproepen tot uitslagbrief. FILIAN LOOMAN, HUISARTS GEZONDHEIDSCENTRUM OMMOORD In ons centrum werden de uitstrijkjes voor het bevolkingsonderzoek voornamelijk gedaan door de praktijkondersteuners. In 2013 hebben zij 72 procent van de uitstrijkjes gemaakt. Dit voorjaar zijn wij gestart met het opleiden van een aantal doktersassistenten hiervoor. Sowieso merken we dat vrouwen het prettig vinden om voor het uitstrijkje niet naar de huisarts te hoeven gaan. Het gaat tenslotte om screening, ze zijn immers niet ziek! Conclusie In 2013 hebben we in de eerste helft van het jaar meer cliënten uitgenodigd en ook eerder herinnerd dan de afgelopen twee jaar. Dit verklaart waarschijnlijk de hogere opkomst per peildatum uitnodigingsjaar + drie maanden. De verwachting is dat de uiteindelijke opkomst uitnodigingsjaar + 15 maanden op ongeveer hetzelfde percentage uit zal komen. Ook bij een Pap 2-uitslag blijft het belangrijk om het advies van een herhalingsuitstrijk op te volgen. Minister Schippers van VWS heeft besloten om hrhpv-screening in te voeren. Dit voorkomt jaarlijks circa 75 extra gevallen van baarmoederhalskanker en 18 sterfgevallen. Vanaf 2015 wordt het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker nieuwe stijl ingevoerd. Meer informatie hierover in het jaarverslag. 8 9
10 10Toekomst ONZE CONCRETE PLANNEN In 2012 is het beleidsplan Krachtig Prachtig! verschenen. Hierin beschrijven we onze plannen voor de periode 2012-2016 aan de hand van vijf speerpunten: 1. Opkomstbevordering; 2. Invoering bevolkingsonderzoek darmkanker; 3. Herziening bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker; 4. Innovatie en productontwikkelingen; 5. Versterken landelijke en regionale samenwerking. De eerste drie speerpunten hebben rechtstreeks verband met de thema s die in dit jaarbericht aan de orde zijn gekomen. We lichten deze hieronder nader toe. Bevolkingsonderzoek borstkanker Opkomstbevordering In de stedelijke gebieden blijven we ook in 2013 geconfronteerd met een achterblijvende opkomst in vergelijking met niet-stedelijke gebieden. In het projectplan 2012-2016 hebben we concrete acties geformuleerd om de opkomst in grote steden te verbeteren. Onze inspanningen zullen vooral gericht zijn op kennisbevordering bij allochtone -en laaggeletterde vrouwen en vrouwen met een lage SES en het afstemmen van informatie op de beleving van (borst)kanker in andere culturen. Opkomstbevordering blijkt ook een belangrijk speerpunt te zijn voor het Academisch Borstkanker Centrum (ABC), een samenwerkingsverband tussen de Rotterdamse ziekenhuizen Erasmus MC en het Havenziekenhuis. Jet van Dam, oncologisch chirurg uit het Havenziekenhuis, benaderde Bevolkingsonderzoek Zuid-West met haar idee de krachten te bundelen om de opkomst in Rotterdam en omstreken te verbeteren. Ze legde ook contacten met de gemeenten Rotterdam en Capelle aan den IJssel, Stichting Voorlichters Gezondheid, Mammarosa en het Erasmus MC voor de wetenschappelijke onderbouwing. Onder de naam Project Sarah gaan deze organisaties zich gezamenlijk inzetten voor kennisbevordering over het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het idee is voorafgaand aan de uitnodiging voor het borstonderzoek de vrouwen een uitnodiging voor een voorlichtingsbijeenkomst te geven en het effect van deze interventie te meten. In de eerste helft van 2014 wordt het projectplan geschreven waarna dit tweejarig project (onder voorbehoud) in het najaar van 2014 kan starten. Project Sarah biedt Bevolkingsonderzoek Zuid-West de mogelijkheid activiteiten op te zetten die daadwerkelijk aansluiten op de kennis en cultuur van deze van oudsher slecht opkomende groepen vrouwen. Bevolkingsonderzoek darmkanker Invoering bevolkingsonderzoek darmkanker In januari 2014 gaat het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker van start. De ervaringen uit de succesvolle pilot binnen Bevolkingsonderzoek Zuid-West (zie resultaten op pag. 4) zijn meegenomen in de optimalisatie van processen en (informatie)materialen voor de landelijke uitrol. De focus in 2014 ligt op het goed uitvoeren van de darmkankerscreening in de eigen regio. De contacten met de regionale coloscopiecentra, het bewaken van en anticiperen op de coloscopiecapaciteit en het optimaal informeren van onze cliënten zijn de belangrijkste speerpunten voor 2014. Na twee jaar van intensieve betrokkenheid van onze regio bij de landelijke opzet, wordt de projectfase in de zomer van 2014 afgesloten. Een groot aantal medewerkers van Bevolkingsonderzoek Zuid-West blijft, gezien hun kennis en ervaring in de landelijke projectorganisatie, ook betrokken bij het voorbereiden en uitvoeren van het landelijke beleid. Mede door de komst van de darmkankerscreening is duidelijk geworden dat er meer wordt gevraagd van de kennis en de serviceverlening van de medewerkers van de informatielijn. Daarom is een traject in gang gezet om de onderlinge samenwerking en uitwisseling van gegevens op deze afdeling te verbeteren om onze cliënten nog beter van dienst te kunnen zijn. Ook al is het bevolkingsonderzoek nu begonnen, er is nog steeds onderzoek nodig om in de toekomst weer verbeteringen te kunnen doorvoeren. Bevolkingsonderzoek Zuid-West zet zich daarom in voor twee grote wetenschappelijke studies in de regio. In de eerste plaats betreft dit het proef-bevolkingsonderzoek darmkanker dat, in samenwerking met het Erasmus MC, voortgezet wordt in een vierde ronde. Daarnaast gaat in samenwerking met het Erasmus MC, AMC en VUMC een grote studie van start waarbij de ontlastingstest uit de eerdere rondes uit het proefbevolkingsonderzoek (OC Sensor) wordt vergeleken met de ontlastingstest uit het landelijk bevolkingsonderzoek (FOB Gold). Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Herziening bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Belangrijk uitgangspunt voor onze concrete plannen met het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker was het besluit van de minister om over te gaan op hrhpv-screening. Het vergt extra voorbereidende werkzaamheden om de veranderingen in 2016 te kunnen doorvoeren. Deze werkzaamheden zijn, net als bij de darmkankerscreening, ondergebracht in een landelijke projectstructuur, met een projectleider, een projectsecretaris (uit de regio Zuid West) en vijf regionale projectleiders. Samen vormen zij het projectteam. De minister doet in haar advies ook concrete aanbevelingen voor verbeteringen van het huidige bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De opvolging van het advies voor een herhaaluitstrijkje na zes maanden moet extra onder de aandacht worden gebracht. Uit analyse van onze follow-up gegevens (zie pag. 8) blijkt dat bij de 20 procent vrouwen met een Pap 2-uitslag die geen follow-up-uitstrijkje laat maken, waarschijnlijk acht à negen vrouwen een > CIN III-uitslag zouden hebben gekregen, waarvan twee vrouwen een carcinoom. Dit ondersteunt ons voornemen om het contact met de huisartsen te intensiveren; zij spelen immers een doorslaggevende rol in het opvolgen van het follow-upuitstrijkje. Met het aanbieden van een persoonlijk scoringsdossier willen we de huisartsen bovendien meer inzicht geven in de (mogelijk achterlopende) opkomst in hun praktijk en hierop aangepaste ondersteuning bieden. Daarnaast gaan we in 2014: - De mogelijkheden voor een scholing Cervixscreening voor gevorderden onderzoeken; - Contacten met de laboratoria intensiveren; - De samenwerking met relevante beroepsopleidingen zoeken om het onderwijs over cervixscreening verbeteren. Managementteam, v.l.n.r.: Wolfert Spijker, Kirsten Izelaar, Erwin Mossel, Marja Hurxkens en Louri de Nooijer. 11
Bevolkingsonderzoek Zuid-West Maasstadweg 124 3079 DZ Rotterdam Postbus 91163 3007 MD Rotterdam t 088 248 21 00 info@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl Colofon Dit jaarbericht is een verkorte versie met de belangrijkste punten van het complete jaarverslag. De integrale versie kunt u nalezen op www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl. Met medewerking van o.a.: Eric Deegenaars, Arnout van der Elst, Marja Hurxkens, Kirsten Izelaar, Bianca Jongbloets, Karin Robbemont, Martijn Schouten, Wolfert Spijker, Annemieke van der Steen, Judith Treurniet, Harry Verschuur, Elma van der Vlis. Redactie: Hanneke van Trirum, Elma van der Vlis, Kristel Witvliet. Eindredactie: Wolfert Spijker, Hanneke van Trirum, Kristel Witvliet. Fotografie: o.a. Robert Aarts, Aad Bongers. DTP, druk & productie: DRD Support BV.