CONCEPT Jaarverslag 2014 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 18 juni

Transcriptie

1 CONCEPT Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 8 juni

2 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 2

3 BERICHT RAAD VAN TOEZICHT Bevolkingsonderzoek Zuid-West kan terugkijken op een goed 24. Een jaar dat in het teken stond van de invoering van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Samen met andere screeningsorganisaties en ketenpartners is hard gewerkt aan een landelijke, eenduidige aanpak en uitvoering van de screening naar darmkanker. De cijfers van het eerste half jaar darmkankerscreening laten uitstekende resultaten zien wat betreft de opkomst die boven verwachting hoog is (meer dan 6 procent) en de hoge opbrengsten in termen van opgespoorde hooggradige adenomen en darmkanker. Deze resultaten zijn veelbelovend voor de toekomst en geven veel vertrouwen in de opzet van dit nieuwe screeningsprogramma, dat op basis hiervan goed geslaagd blijkt te zijn. In gevolg op het besluit van de Minister van VWS eind 23 om het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker te vernieuwen is in 24 de voorbereiding op de implementatie hiervan onder leiding van het RIVM voortvarend ter hand genomen. De feitelijke invoering van het vernieuwde baarmoederhalskankerscreening zal in 26 plaatsvinden. Begin 24 werd het langverwachte evaluatierapport Bevolkingsonderzoek naar borstkanker: verwachtingen en ontwikkelingen van de Gezondheidsraad gepubliceerd. Dit rapport bevestigde op basis van tal van wetenschappelijke studies de toegevoegde waarde van bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Het belangrijkste advies van de Gezondheidsraad was het continueren van het landelijke programma borstkankerscreening. Tevens bevat dit rapport een aantal adviezen om dit screeningsprogramma verder te optimaliseren. Ondertussen is door de medewerkers van Bevolkingsonderzoek Zuid-West met veel inzet aan alle lopende bevolkingsonderzoeken gewerkt en met goed resultaat. De doelstellingen met betrekking tot de te screenen cliënten binnen de intervaltermijnen zijn ruimschoots behaald. Ook het financiële resultaat van de organisatie is positief. Door dit positieve resultaat kon de reserve tot het maximaal toegestane niveau worden aangevuld, waarmee de balanspositie verder werd versterkt. Vermeldenswaard is de toetreding van mevrouw drs. P.H.M. van den Broek MMC als voorzitter van de Raad van Bestuur, op september. Samen met de heer drs. W.W.J. Spijker vormt zij het collegiale bestuur van de organisatie. De organisatie kan trots zijn op de wijze waarop de dienstverlening aan de cliënten wordt uitgevoerd. De positieve uitkomst van de audit eind 24 ten behoeve van het kwaliteitscertificaat voor alle drie bevolkingsonderzoeken, inclusief het nieuwe bevolkingsonderzoek naar darmkanker, wordt gezien als een kroon op het werk. Verder is naar aanleiding van de resultaten van het medewerkersonderzoek in het laatste kwartaal van 24 aandacht geschonken aan de uitkomsten daarvan. Daarbij is in kaart gebracht wat goed gaat in de organisatie en waar ruimte is voor verbetering. De inbreng van medewerkers hierbij speelt een belangrijke rol. Resultaten hiervan vormen belangrijke input voor verdere organisatieontwikkeling, die gericht is op onderlinge verbinding en meer eigen verantwoordelijkheid. In september is een auditcommissie Kwaliteit en Veiligheid in werking getreden. De Raad van Toezicht wil hiermee samen met de Raad van Bestuur invulling geven aan een hedendaags kwaliteits- en veiligheidsbeleid. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht geparticipeerd in een bijeenkomst in oktober over strategieontwikkeling tezamen met de Raad van Bestuur en het managementteam. Hierin is de eerste aanzet gegeven tot de strategische doelstellingen voor de aankomende beleidsperiode Tot Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 3

4 slot zij vermeld dat de Raad van Toezicht aan het einde van het jaar zichzelf en de auditcommissie Financiën heeft geëvalueerd. De Raad van Toezicht is trots op de resultaten die zijn gerealiseerd. De Raad van Toezicht is het bestuur, het management, de medewerkers en ketenpartners dankbaar voor de uitstekende wijze waarop de dienstverlening aan de cliënten van bevolkingsonderzoek is uitgevoerd. Namens de Raad van Toezicht, Mevrouw mr. A.E. de Groot, Voorzitter Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 4

5 INHOUD BEVOLKINGSONDERZOEK ZUID-WEST. Organisatie en beleid 7.2 Algemene ontwikkelingen 7.3 Ontwikkelingen screening borstkanker.4 Ontwikkelingen screening baarmoederhalskanker 4.5 Ontwikkelingen screening darmkanker 9.6 Raad van Toezicht 23.7 Raad van Bestuur 24 2 RESULTATEN Resultaten screening borstkanker Resultaten screening baarmoederhalskanker Resultaten proef-bevolkingsonderzoek darmkanker Resultaten screening darmkanker Reacties van cliënten 46 3 BEDRIJFSVOERING 3. ICT Communicatie Kwaliteit HRM Financiële- en salarisadministratie 6 4 FINANCIEEL VERSLAG 4. Toelichting financieel jaarverslag Balans per 3 december Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht 65 BIJLAGE Samenstelling Raad van Toezicht, Raad van Bestuur en Ondernemingsraad BIJLAGE 2 Opkomst bevolkingsonderzoek borstkanker per gemeente BIJLAGE 3 Opkomst en passieve participatie baarmoederhalskanker per gemeente BIJLAGE 4 Begrippen en afkortingen Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 5

6 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 6

7 . ORGANISATIE BEVOLKINGSONDERZOEK ZUID-WEST. Organisatie en beleid Bevolkingsonderzoek Zuid-West voert het bevolkingsonderzoek borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker uit in de provincies Zuid-Holland en Zeeland. De stichting heeft een vergunning in het kader van de Wet op Bevolkingsonderzoeken en ontving in dit kader in 24 subsidie van het RIVM. Het bevolkingsonderzoek darmkanker werd in 24 landelijk ingevoerd, nadat in de periode september tot en met december 23 door Bevolkingsonderzoek Zuid-West hiervoor de pilot was uitgevoerd.. Na twee jaren van intensieve voorbereiding stond deze invoering binnen de organisatie dan ook in het teken van feitelijke implementatie en een geleidelijke overgang van de projectorganisatie naar de lijnorganisatie. Eind 23 heeft de minister besloten tot herziening van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Het RIVM heeft de opdracht gekregen om de wijzigingen in het bevolkingsonderzoek voor te bereiden en na twee jaar in te voeren. Dit betekent dat het bevolkingsonderzoek nieuwe stijl in 26 zal beginnen. De voorbereidingen hiervan zijn begin 24 gestart. Binnen de borstkankerscreening hebben diverse pilots en projecten plaatsgevonden. In paragraaf.3 wordt hier uitgebreider op ingegaan. Bevolkingsonderzoek Zuid-West is als volgt georganiseerd (fig..). Figuur. Organogram Bevolkingsonderzoek Zuid-West Stichting Bevolkingsonderzoek Zuid-West Raad van Toezicht Screeningsradiologen Regionaal Coördinerend Pathologen (RCP) Raad van Bestuur Ondernemingsraad RCMDL/ TCMDL Strategie & Beleid Secretariaat Raad van Bestuur Manager Administratieve Organisatie Manager Screening Manager Screening Manager Bedrijfsvoering (Coördinator) Administratie BMHK & DK (Coördinator) Medisch Secretariaat & IMS (Regio- Coördinator) 2 SE s (Opleidings- / Regiocoördinator) SE (Coördinator) Planning (Regio- Coördinator) 3 SE s Controlling ICT Service Center (Coördinator) Facilitaire Dienst (Coördinator) Informatielijn (Regio- Coördinator) 2 SE s (Regio- Coördinator) 2 SE s (Regio- Coördinator) 2 SE s (Regio- Coördinator) 2 SE s Financiële- en salarisadministratie HRM & Arbo Communicatie Kwaliteitszorg Klachtenbehandeling.2 Algemene ontwikkelingen Kwaliteit In oktober 24 is Bevolkingsonderzoek Zuid-West gevisiteerd door de certificerende instelling DVN-GL. Dit heeft geleid tot een positief resultaat. Voor zowel de borstkanker-, baarmoederhalskanker-, als voor de nieuw ingevoerde werkprocessen in de darmkankerscreening is het ISO-certificaat voor de NEN-EN 5224-norm verkregen. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 7

8 Medewerkersonderzoek Effectory In maart heeft Effectory een medewerkersonderzoek uitgevoerd. De respons was 64,4 procent. Hoewel iets lager dan bij de vorige meting, is deze respons goed te noemen. Het gemiddelde in de gezondheidszorg is 58, procent. De scores op bevlogenheid en betrokkenheid laten zien dat ongeveer een derde van de medewerkers aangeeft bevlogen én betrokken te zijn bij het werk. Jullie hebben meer mensen vóór de kar dan erachter. Efficiëntie van de unit/team scoort goed met een 7,4. Ook de bekendheid met de ontwikkelingen binnen de organisatie is goed. Het cijfer hiervoor is 7,2. Medewerkers zijn kritisch over de communicatie en de mate van inspraak. De score voor communicatie (4,3) gaf een duidelijk signaal voor verbetering. Gemiddeld gaven de medewerkers voor tevredenheid een 7. Gemiddeld scoorden de kantoormedewerkers iets hoger dan de medewerkers op de units, die een 6,9 gaven. Effectory heeft een aantal aanbevelingen gedaan. In het najaar heeft de raad van bestuur besloten hieraan vervolg te geven. Alle medewerkers zijn uitgenodigd om in workshops onder begeleiding van Effectory aan te geven wat de positieve punten en verbeterpunten waren. Dit heeft geresulteerd in energieke sessies die een grote hoeveelheid concrete suggesties hebben opgeleverd. Aan sommige van deze suggesties kon nog in 24 gehoor worden gegeven. Andere worden mogelijk in de loop 25 opgevolgd. Beleidsdag 24 In maart vond de jaarlijkse beleidsdag plaats. Dit keer op een bijzondere locatie: het voormalig stoomschip (ss) Rotterdam, in Rotterdam. Het ochtendgedeelte stond zoals gebruikelijk in het teken van deskundigheidsbevordering. Zo gingen de medewerkers van de informatielijn aan de slag met de Kick-off professionalisering de aftrap van een reeks trainingen met als doel de samenwerking binnen het team en de professionalisering een oppepper te geven. De MBB ers kregen in de ochtend voordrachten van onder andere fysiotherapeuten, radioloog Remmert Storm en het opleidingsteam. In de middag kwamen de rest van de collega s aan boord voor een heerlijke lunch, waarna het plenaire gedeelte van start ging. Wolfert Spijker blikte terug op 23 en toonde de koers van het bevolkingsonderzoek darmkanker. Achtereenvolgens spraken prof. dr. Ard den Heeten (LRCB) en dr. Nynke van der Veen (RIVM). Zij lieten hun licht schijnen over resp. de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker. Prof. dr. Bas Haring, bekend van tv, sloot het plenaire gedeelte op filosofische maar luchtige wijze af met zijn kijk op zaken als cultuur, kanker, preventie en acceptatie. Afgaande op het vele positieve reacties van medewerkers uit alle geledingen van de organisatie, kan de beleidsdag 24 als geslaagd de boeken ingaan. Evaluatie borstkankerscreening door LETB In augustus 24 verscheen het rapport Landelijke evaluatie van bevolkingsonderzoek borstkanker in Nederland 99-2/22, uitgevoerd door het Landelijk Evaluatie Team Borstkanker (LETB) in opdracht van het RIVM. Het LETB concludeert dat het screeningsprogramma voor borstkanker, zoals dit in Nederland is opgezet en is georganiseerd, effectief is. Bovendien is aangetoond dat, zoals de Minister van VWS ook per Kamerbrief aangaf: Het Nederlandse bevolkingsonderzoek naar borstkanker uitmunt door zijn hoge deelnamegraad, lage verwijscijfer en hoge positief voorspellende waarde. In een goed bezochte bijeenkomst voor alle bij het borstkankerscreeningsprogramma betrokken medewerkers en samenwerkingspartners, zoals screeningsradiologen, werden de resultaten Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 8

9 gepresenteerd en toegelicht door de onderzoekers prof. dr. H. de Koning en dr. J. Fracheboud (beide Erasmus MC/LETB) en dr. ir. N. de Jong (RIVM). Positief advies Gezondheidsraad over bevolkingsonderzoek borstkanker In januari 24 heeft de Gezondheidsraad in haar adviesrapport Bevolkingsonderzoek borstkanker: verwachtingen en ontwikkelingen de Minister van VWS geadviseerd. De Gezondheidsraad constateert in haar rapport dat het bevolkingsonderzoek borstkanker loont en beveelt aan het bevolkingsonderzoek te continueren. Door het bevolkingsonderzoek overlijden jaarlijks 775 vrouwen minder aan borstkanker. Vrouwen die herhaaldelijk meedoen aan het bevolkingsonderzoek hebben 5 procent minder kans om te overlijden dan vrouwen die niet meedoen. Daarnaast heeft de Gezondheidsraad diverse aanbevelingen gedaan om het bevolkingsonderzoek verder te optimaliseren:. - Alternatieve verwijsstrategie voor vrouwen met een BIRADS - uitslag. 6 procent van deze vrouwen kunnen met een snel vervolgonderzoek terugverwezen worden naar het bevolkingsonderzoek. Op dit moment gaat deze groep over het algemeen direct naar de Mammapoli. - Betere begeleiding van vrouwen die na een fout-positieve uitslag onder poliklinische controle blijven zonder aanwijsbare reden. Het is de Gezondheidsraad niet duidelijk waarom bijna 3 procent van de vrouwen met een fout-positieve uitslag nog onder poliklinische controle blijven. Nader onderzoek en betere begeleiding zou dit moeten verbeteren. - De Gezondheidsraad signaleert veelbelovende ontwikkelingen op het gebied van pijnreductie bij de mammografie die op relatief korte termijn zouden kunnen worden ingevoerd - Op langere termijn ziet de Gezondheidsraad kansen in tomosynthese en gerichter screenen op basis van risicostratificatie Eerste ervaringen met darmkankerscreening Nadat in september de pilot in regio Zuid-West succesvol was doorlopen is het bevolkingsonderzoek darmkanker in januari 24 landelijk gestart. In de eerste periode is, zoals aanbevolen in de pilotevaluatie, nog in laag volume uitgenodigd. Toen bleek dat alles naar tevredenheid verliep zijn de aantallen opgehoogd tot het gewenste niveau. Al snel bleek echter dat vanwege het hogere verwijspercentage (ca. 2 procent) dan verwacht in combinatie met de hoge opkomst (ca. 68 procent) het aantal doorverwijzingen de capaciteit in de coloscopiecentra veruit te overschrijven. Hierdoor liepen de wachttijden op en moest snel het besluit worden genomen het aantal uitnodigingen te verminderen. Het bleek dat - vanwege het ontbreken van ervaring - lastig om het effect van het terugdraaien van de uitnodigingen in te schatten. Na enige weken bleek dit resulteerde weliswaar in kortere wachttijden, maar ook in een onwenselijke hoeveelheid lege plekken in de coloscopiecentra. Dit laatste is snel weer hersteld maar het duurde nog enkele weken totdat uitnodigingen en verwijzingen goed in balans waren. Door het noodgedwongen terugdraaien van het aantal uitnodigingen, dreigde een groot deel van de populatie niet te kunnen worden uitgenodigd in 24. Het ministerie van VWS heeft daarom besloten om de afkapwaarde vanaf juli 24 te verhogen en meer in lijn te brengen met de karakteristieken zoals uit de proefbevolkingsonderzoeken bekend (verwijspercentage ca. 6,5 procent en opkomst 6 procent). Deze wijziging had het gewenste effect, maar omdat deze pas in de tweede helft werd doorgevoerd kon de opgelopen achterstand in 24 niet meer worden goedgemaakt. Daarom is besloten om een deel van de populatie van 24 in 25 uit te nodigen. Los van bovengenoemde ontwikkelingen heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West in 24 het definitieve pilot-evaluatieverslag uitgebracht. In de voorlopige rapportage uit december 23 ontbraken nog de cijfers en de evaluatie van het laatste deel van de pilot. In de definitieve versie zijn deze gegevens opgenomen en daarmee kon de pilot ook formeel worden afgerond en gerapporteerd aan het RIVM. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 9

10 Opkomstbevordering Het opkomstpercentage voor het bevolkingsonderzoek borstkanker daalt de laatste jaren. Bovendien behoort de opkomst in Rotterdam tot de laagste in Nederland. Een ongewenste ontwikkeling. Project Sarah De bevolkingsopbouw in de grote steden speelt bij de opkomstdaling een rol. Laaggeletterdheid, culturele aspecten en onbekendheid met het bevolkingsonderzoek zijn hierop van invloed. Bevolkingsonderzoek Zuid-West besloot in 24 aan te sluiten bij Project Sarah, een initiatief van oncologisch chirurg Jet van Dam (Havenziekenhuis). Project Sarah wil de kennis over borstkanker(screening) verbeteren door een wijkgerichte aanpak met behulp van (allochtone) gezondheidsvoorlichters en informatiebijeenkomsten. Het betreft een pilot van twee jaar in de regio Rotterdam en Capelle aan de IJssel. Andere samenwerkingspartners zijn: Erasmus MC, Stichting Voorlichters Gezondheid en Stichting Mammarosa. De daadwerkelijke activiteiten starten in 25 in Rotterdamse wijken met de laagste opkomst. In het project komen alle kennis en expertise die over dit onderwerp bestaat samen, en kunnen activiteiten worden opgezet die nauw aansluiten op de kennis en cultuur van deze groepen vrouwen..3 Ontwikkelingen screening borstkanker Productie Het jaar 24 is een goed productiejaar geweest voor het borstkankeronderzoek. In de loop van het jaar kwam de formatie van de MBB ers op het gewenste niveau, wat uiteindelijk resulteerde in een prachtig eindresultaat van onderzoeken. In SP-Expert zijn de registratieshiften aangepast, waardoor een betere productiegerichte aansturing te kan worden bewerkstelligd. Intervalperiode gewaarborgd In 24 een wijziging plaatsgevonden in het uitnodigingsbeleid voor de gemeente Zuidland. De interval van de cliënten uit deze gemeente dreigde boven de 26 maanden uit te komen. Daarom is besloten om hen bij een ander mobiel onderzoekscentrum (SE) te onderzoeken (de SE54). Deze mammografieën van deze cliënten worden wel nog beoordeeld door de beoordelingseenheid (BE) Goes. Harmonisatie voorscreenen In 23 is er een start gemaakt met het harmoniseren van een aantal complexere procedures. Voor de harmonisatie van het voorscreenen/signaleren door MBB ers is een werkgroep opgericht. Gedurende zes maanden hebben twee van de vier beoordelingseenheden (BE) ervaring opgedaan met de zogenoemde ABCD-codering in plaats van de SLS-methode die zij gewoonlijk gebruiken. Dit jaar zijn de resultaten van deze proef aan de bestuurder van Bevolkingsonderzoek Zuid-West aangeboden. Naar aanleiding hiervan is besloten de SLS per januari 25 binnen de gehele organisatie te implementeren. Harmonisatie fotobesprekingen In 23 heeft een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van beide voormalige locaties, de harmonisatie van de Procedure fotobespreking voorbereid. In 24 heeft de werkgroep deze procedure ter besluitvorming aan de regiocoördinatoren en radiologen aangeboden. Deze procedure is goedgekeurd en doorgevoerd. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West

11 Visitaties beoordelingseenheden Op 3 april 24 heeft de visitatie van het LRCB betreffende de BE Goes plaatsgevonden. De conclusie van deze visitatie is dat de kwaliteit van de insteltechniek niet het gewenste voldoende resultaat had. Naar aanleiding hiervan is op 5 april 24 het project Verbetertraject insteltechniek regio 7 van start gegaan. Hoofddoelstelling van het project is om de insteltechniek op 3 december 24 op het gewenste niveau te hebben. Binnen het project is er veel aandacht voor bijscholing, op insteltechnisch en ergonomisch vlak en op het gebied van coaching. Het project wordt afgerond op juni 25. Op 6 december 24 heeft de visitatie van het LRCB betreffende de BE Den Haag plaatsgevonden. Het resultaat van deze visitatie was zeer positief. Pilot Functiedifferentiatie fase II De landelijke Stuurgroep van de pilot Functiedifferentiatie heeft in 23 het besluit genomen om het onderzoek naar inzet van mbo-opgeleide Screeningsassistenten MB er binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker uit te breiden. Enerzijds betreft het een verschuiving van taken naar een MBO er, anderzijds een verschuiving naar HBO+. Het doel hiervan is het arbeidstekort dat voor deze beroepsgroep dreigt, op termijn op te lossen. De kosten van de pilot worden grotendeels door de gezamenlijke screeningsorganisaties gedragen. Binnen de eerste pilot (die in maart 22 was gestart) was al bewezen dat het mogelijk is om mbo ers op te leiden tot het uitvoeren van een mammografie volgens de criteria van het LRCB. De basis waarop dit resultaat was gebaseerd werd echter als te smal beoordeeld. Er is meer massa nodig om overtuigend aan te tonen dat dit concept werkt. Daarom heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West met de collega s van Oost en Midden-West de handen ineen geslagen en een vervolgtraject gestart. Aan dit vervolgtraject namen vijf kandidaten mee, waarvan twee van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Drie kandidaten hebben de opleiding helaas moeten staken en zijn niet gestart met het werkervaringsjaar. Voorafgaand is naar aanleiding van fase I de selectieprocedure aangescherpt. Er is strenger geselecteerd op rekenvaardigheden. Ook is er nog beter gekeken of iemand geschikt is voor de screeningspraktijk. De doelstelling om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor uitbreiding met HBO+-taken binnen de pilot is afgerond. Er zijn verschillende mogelijkheden onderzocht, maar deze pasten ofwel in logistieke zin niet in de opzet van het bevolkingsonderzoek, ofwel waren niet te realiseren. Desondanks hopen we hier op termijn een antwoord op te vinden. Onderhoud mobiele onderzoekscentra en apparatuur Vanwege het aflopen van het onderhoudscontract voor de mobiele units was het noodzakelijk om een Europese aanbesteding voor de nieuwe onderhoudsperiode voor te bereiden. Deze aanbesteding is in 24 van start gegaan en zal in 25 afgerond worden. Afspraak via internet (AVI) In 24 is het voor cliënten mogelijk geworden om hun afspraak voor het borstonderzoek via internet (AVI) te maken of verzetten. Het effect op de opkomst is tweeërlei: de ene cliënt zal zich eerder afmelden, terwijl de andere cliënt juist eerder een afspraak zal maken of verzetten. Het effect van AVI zal worden gevolgd. Afdeling Opleiding De afdeling Opleiding bestaat uit een coördinator opleiding, twee stagebegeleiders en vier instructie- MBB ers, van wie twee ook de opleiding tot stagebegeleider hebben gevolgd. De afdeling streeft ernaar om de kwaliteit van het onderzoek hoog te houden. Daartoe organiseert zij: Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West

12 team-, duo- en individuele toetsingen; fotobesprekingen; bijscholingen insteltechniek; insteltechnische ergonomische adviezen; opleidingen tot MBB er in de screening; de driejaarlijkse theoretische LRCB-bijscholingen: de verplichte SLS-training en de fysischtechnische trainingen; insteltechnische verbeterplannen. De afdeling Opleiding regelt ook de deelname van de MBB ers aan symposia en congressen. Overleg Het Opleidingsteam overlegt elke week kort, tijdens de lunch, over de stand van zaken. Regelmatig wordt dit moment ook gebruikt voor intervisie. Halverwege 24 bleek dat deze overleggen weinig structureel waren. Daarom is besloten om acht keer per jaar een intervisiebijeenkomst van twee uur en een wekelijks overleg van een uur in te plannen. De deelnemers worden dan uitgepland voor screeningswerkzaamheden. Voor het wekelijks overleg wordt een agenda en een bijbehorend verslag gemaakt. Intervisie In 24 is een wisseling van een intervisielaborant geweest. Daarnaast hebben twee opleiders de extra taak van intervisielaborant op zich genomen. In 24 is er eenmaal gezamenlijk overleg geweest en tweemaal een intervisieoverleg met alleen de intervisielaboranten van subregio West. Aan het eind van het jaar is met de intervisielaborant en de coördinator Opleiding de (door de intervisielaborant) uitgevoerde intercollegiale toetsingen besproken. De coördinator Opleiding heeft het resultaat van de toetsingen van de MBB ers met de desbetreffende regiocoördinatoren besproken. Voor het intervisieoverleg worden alle intervisielaboranten uitgenodigd. Voor 25 wordt een jaarplanning gemaakt, zodat de intervisielaboranten van subregio West hier rekening mee kunnen houden. Van hen wordt namelijk verwacht dat zij aan minimaal vijf van de acht intervisieoverleggen deelnemen. Toetsingen Het Instrument kwaliteit mammografieën is vanaf september 23 ingevoerd. In dit document staan de verschillende vormen van intercollegiale toetsingen beschreven. Elk jaar dient een van de toetsingsvormen uitgevoerd te worden. De individuele- en duotoetsingen worden voor de units van subregio West uitgevoerd door drie intervisielaboranten en voor de units van subregio Zuid door de stagebegeleiders en/of instructielaboranten. De teamtoetsingen worden uitgevoerd door de coördinator Opleiding. De teamtoetsingen worden geregistreerd met een toetsingsformulier en een verslagformulier. In 24 hebben 29 individuele en 4 duotoetsingen plaatsgevonden. Daarnaast zijn ook de team-, individuele- en duotoetsingen uitgevoerd in het kader van het Verbetertraject insteltechniek regio 7 uitgevoerd. Fotobesprekingen Net zoals voorgaand jaar is voor elke unit vier keer per jaar een fotobespreking gepland. 4 MBB ers hebben deelgenomen aan de fotobespreking. Aan de hand van de deelnemerslijst zorgt het Medisch secretariaat dat de benodigde dossiers aanwezig zijn voor de fotobesprekingen. De onderzoeken werden in 24 op de verschillende BE-stations in Den Haag getoond en later op een beamer in de kwaliteitsruimte op het hoofdkantoor, toen deze klaar was. Vanaf dat moment zij alle fotobesprekingen hier gehouden. De radioloog bespreekt de borstfoto s met de desbetreffende MBB ers. De coördinator Opleiding maakt de kwartaalplanning voor subregio West, in overleg met de regiocoördinatoren en de coördinerend radioloog. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 2

13 Voor de fotobesprekingen van subregio Zuid is een jaarplanning gemaakt. Wanneer de MBB er niet bij de bespreking van haar/zijn eigen unit aanwezig kan zijn, dient de MBB er bij een andere bespreking van dezelfde BE aan te sluiten. Theoretische bijscholingen SLS-training en fysische bijscholing Geen enkele MBB er kwam in aanmerking voor deelname aan de SLS-training. Eén MBB er heeft de fysische technische bijscholing in oktober, tijdens de Theorieweek, ingehaald. Theorieweek LRCB In april hebben vier MBB ers aan de theorieweek van het LRCB deelgenomen. Twee MBB ers hebben de theorieweek in oktober gevolgd. Na de theorieweek hebben zij het certificaat MBB er in de screening ontvangen. Insteltechnische bijscholing De verplichte driejaarlijkse bijscholing Insteltechniek wordt door het Opleidingsteam uitgevoerd. Voor deze bijscholing is een plan van aanpak geschreven. De afdeling Opleiding heeft in 23 een inhaalslag uitgevoerd op de driejaarlijkse insteltechnische bijscholing. Daarom waren in 24 geen MBB ers die in aanmerking kwamen voor deze bijscholing. Wél zijn de opleiders bij enkele onderzoekscentra op locatie geweest om persoonlijke tips te geven over de insteltechniek. Deze tips worden vermeld op een persoonlijk formulier van de MBB er; een kopie gaat naar de coördinator Opleiding. Bij 54 MBB ers is deze PIT (Persoonlijke Instructie Tip) uitgevoerd. Opleiding Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft de beschikking over een opleidingsplaats; de opleiding tot MBB er in de screening duurt zes weken en bestaat uit drie weken instructie, gevolgd door drie weken stage. De opleidingsunit heeft de capaciteit om elke drie weken een opleiding te beginnen. Dit jaar is pas in week 2 begonnen met het opleiden van MBB ers, in verband met de deelname aan Pilot Functiedifferentiatie fase II. De praktijkopleiding van MBO ers vond plaats binnen onze eigen organisatie. De opleiding van de MBB ers vond plaats in Rotterdam, op de opleidingsunit. Dit jaar zijn zes MBB ers opgeleid. Twee daarvan hebben de opleiding vroegtijdig afgebroken. Eén MBB er heeft een verlengde instructie gehad. Twee screeningsassistenten MB ers hebben deelgenomen aan de MBO-opleiding. Helaas heeft één screeningsassistent de praktijkopleiding moeten afbreken vanwege fysieke klachten. Symposia en presentaties In totaal hebben 29 MBB ers een symposium bezocht, hetgeen een mooi resultaat is. Het symposium van Marc Logtenberg (Mammodag) op 3 mei werd door 9 MBB ers het meest bezocht. Het symposium van het NVMBR (Mammacare) op 5 november werd door 38 MBB ers bezocht. Het opleidingsteam heeft op de beleidsdag op 8 maart voor de MBB ers een presentatie gehouden waarin onder andere bejegening, grote mammae, een terugblik laborantendagen aan bod kwamen. Dit werd als zeer positief ervaren. Dense-trial Bevolkingsonderzoek Zuid-West verleent sinds december 23 medewerking aan de landelijke medischwetenschappelijke Dense-studie. In deze studie worden vrouwen met zeer dicht borstweefsel uitgenodigd om - aanvullend op het borstonderzoek zoals wij dat uitvoeren - een MRI-onderzoek in een ziekenhuis te Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 3

14 laten doen. Doel van de studie is na te gaan of met een MRI meer borstkanker in een vroeg stadium kan worden opgespoord. Deze studie wordt gecoördineerd door onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Er zullen ongeveer 5. vrouwen worden geïncludeerd. Cliënten van bevolkingsonderzoek Zuid-West worden sinds december 23 benaderd om mee te doen met de Densestudie. De organisatie vindt het belangrijk om hieraan mee te werken omdat met de uitkomsten mogelijk het huidige screeningsprogramma kan worden verbeterd. Tomosynthese Binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker vinden ontwikkelingen plaats die tot optimalisatie van de onderzoeksmethode kunnen leiden. Tomosynthese voorziet in de mogelijkheden tot het inzetten van reguliere 2D-mammogrammen in combinatie met Digital Breast Tomosynthesis. Verschillende studies hebben uitgewezen dat toepassing van Tomosynthese leidt tot een significant betere detectie van borstkanker en een vermindering van de noodzaak van aanvullende opnamen (BIRAD ). Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft geparticipeerd in de oriëntatie naar mogelijkheden tot vervanging van de huidige mammografieapparatuur door mammografen die geschikt zijn voor de uitvoering van Tomosynthese. De managers screening hebben hiervoor het congres van de European Congress of Radiology in Wenen en de door het LRCB georganiseerde bijeenkomsten bezocht. De vijf screeningsorganisaties trekken hierin gezamenlijk op..4 Ontwikkelingen screening baarmoederhalskanker Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Minister Schippers van VWS besloot in oktober 23 het bestaande bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker te vernieuwen. Dit besluit heeft de minister genomen op basis van het advies van de Gezondheidsraad en de uitvoeringstoets uitgevoerd door het RIVM. De belangrijkste veranderingen zijn:. Vanaf de invoering wordt het uitstrijkje primair gescreend op aanwezigheid van hrhpv (high risk humaan papillomavirus), en niet meer primair op cytologie zoals in het huidige bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (fig..2). Pas als het virus aanwezig is, wordt het uitstrijkje cytologisch beoordeeld. Is het afgenomen materiaal hrhpv-positief maar het celbeeld normaal, dan krijgt de vrouw een uitnodiging om na zes maanden weer een uitstrijkje te laten maken. Is het hrhpv aanwezig én het celbeeld afwijkend, dan krijgt de vrouw een doorverwijzing naar de gynaecoloog waar vervolgonderzoek zal plaatsvinden. 2. Nieuw is de rol van de screeningsorganisatie bij het uitnodigen van de vrouwen voor een vervolgonderzoek na een half jaar. We hebben het hier over de vrouwen die hrhpv-positief zijn, maar geen afwijkende cytologie hebben. Deze vrouwen worden door de screeningsorganisatie na zes 3. maanden weer uitgenodigd om een uitstrijkje te laten maken, waarbij er nogmaals een cytologische beoordeling plaatsvindt. Hiermee gaat dit onderzoek deel uitmaken van het bevolkingsonderzoek. 4. Ook het uitnodigingsschema verandert. Zo verandert de interval tussen de uitnodiging voor de 4- en 5-jarige vrouwen. De hrhpv-negatieve vrouwen uit deze cohorten ontvangen pas na tien jaar weer een uitnodiging. Daarmee zal, in tegenstelling tot de zeven uitnodigingen die vrouwen in de leeftijd van 3 t/m 6 jaar nu met een interval van vijf jaar nog ontvangen, het aantal uitnodigingen teruggaan naar vijf. Te weten op 3-, 35-, 4-, 5- en 6-jarige leeftijd. Is er echter wèl een hrhpv-besmetting geconstateerd, dan volgt er ook op 45- of 55- of 65-jarige leeftijd een uitnodiging. Daarmee is nieuw binnen het bevolkingsonderzoek dat een 65-jarige vrouw na een vijf jaar eerder geconstateerde hrhpv-besmetting nog een keer wordt uitgenodigd. 5. Een belangrijke verandering is de invoering van de zelfafnameset (ZAS). Vrouwen wordt in de herinneringsbrief de mogelijkheid geboden een ZAS aan te vragen. Deze ZAS wordt gescreend op de Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 4

15 aanwezigheid van het hrhpv. Is deze positief, dan zal de vrouw uitgenodigd worden om alsnog een uitstrijkje te laten maken, zodat een cytologische beoordeling kan volgen. 6. De rol van de huisartsenpraktijk verandert. Alleen de screeningsorganisaties versturen de uitnodiging voor het uitstrijkje; daarmee verdwijnt de rol van zelf uitnodigende huisarts (ZUHA). Figuur.2 Het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in schema De regie voor dit bevolkingsonderzoek en de vernieuwing ervan ligt bij het Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, bij het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (RIVM-CvB). Doel Door op deze wijze het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker te voeren, wordt er gekeken naar vrouwen die een verhoogd risico op het krijgen van baarmoederhalskanker hebben door de aanwezigheid van het hrhpv, in plaats van naar vrouwen die al een afwijkende cytologie hebben zoals in het huidige bevolkingsonderzoek. Hiermee worden jaarlijks 75 extra vrouwen opgespoord met (een voorstadium van) baarmoederhalskanker en worden 8 extra sterfgevallen voorkomen. De invoering van het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker zal in 26 zijn. Inrichting van projectorganisatie en eerste ontwikkelingen Het project Vernieuwing baarmoederhalskankerscreening is ingekaderd op landelijk niveau, vanuit het RIVM (met andere ketenpartners) en vanuit de screeningsorganisaties. Het RIVM, de gezamenlijke screeningsorganisaties en Bevolkingsonderzoek Zuid-West specifiek hebben in 24 een projectorganisatie opgezet. RIVM Het RIVM heeft onder de programmacommissie bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker drie werkgroepen geïnstalleerd (fig..3). Deze drie werkgroepen adviseren de programmacommissie en het RIVM-CvB op onderdelen van de implementatie. Daarnaast houden twee stuurgroepen zich bezig met onder andere de voorbereidingen van de aanbestedingen en de tariefstelling voor de screeningsorganisaties en huisartsenvoorzieningen. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 5

16 Figuur.3 Projectorganisatie Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het RIVM heeft eveneens een programmamanager Vernieuwing baarmoederhalskankerscreening aangesteld. Deelnemers aan de programmacommissie zijn vertegenwoordigers van alle stakeholders van het proces van baarmoederhalskankerscreening. Vanuit de screeningsorganisaties heeft een afvaardiging zitting in deze programmacommissie. Onder de programmacommissie functioneren drie werkgroepen, te weten de werkgroep Organisatie, voorbereiding en invoering (OVI), de werkgroep Proces/Organisatie/Kwaliteit/Monitoring/Evaluatie en Informatiehuishouding (POKMEI) en de werkgroep Communicatie en Deskundigheidsbevordering. Ook hierin zijn de deelnemers vertegenwoordigers van de stakeholders waaronder een afvaardiging vanuit de screeningsorganisaties, namelijk van de landelijk projectleider en vijf regionaal projectleiders. In april heeft een startbijeenkomst plaatsgevonden waarbij het RIVM-CvB alle personen heeft uitgenodigd die een rol hebben in de commissie, werk- of stuurgroep. Ontwikkelingen Expertmeeting bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker In de voorbereiding van de invoering van het vernieuwde bevolkingsonderzoek wordt een aantal aanbestedingen uitgevoerd. Het gaat daarbij om onder meer de hrhpv-test, de dunnelaagcytologie en de zelfafnameset. Een belangrijk onderdeel van een aanbesteding is het opstellen van kwaliteitseisen voor het programma van eisen. (Gepubliceerde) studies zijn belangrijk om deze kwaliteitseisen te formuleren en mogelijke afhankelijkheden tussen de aanbestedingen te signaleren. Om dit goed in beeld te krijgen, heeft het RIVM-CvB woensdag 8 juni 24 een expertmeeting georganiseerd. Voor deze bijeenkomst waren deskundigen uitgenodigd die de laatste jaren relevant onderzoek hebben gedaan en daarover hebben gepubliceerd. Tijdens de bijeenkomst hebben zij hun bevindingen toegelicht en vragen beantwoord. De expertmeeting was zeer constructief mede door de hoge opkomst en de goede discussies die zijn gevoerd. Informatiebehoefteonderzoek voor bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker TNS NIPO heeft onderzoek gedaan daar de informatiebehoefte van vrouwen op het moment van uitnodigen. Uit dit onderzoek blijkt dat de kennis onder vrouwen over hrhpv laag is. Ook de relatie tussen hrhpv en baarmoederhalskanker is niet altijd duidelijk. Daarnaast hebben vrouwen veel vragen over de praktische uitvoering van het uitstrijkje. De informatie uit dit onderzoek wordt gebruikt voor de ontwikkeling van communicatiemiddelen. Begin november is het resultaat gepresenteerd in de werkgroep Communicatie & Deskundigheidsbevordering. Besluit RIVM vijf screeningslaboratoria voor vernieuwd bevolkingsonderzoek De programmacommissie heeft in oktober een positief advies afgegeven om de beoordelingen van het Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 6

17 nieuwe bevolkingsonderzoek plaats te laten vinden in vijf screeningslaboratoria. Hiermee is een einde gekomen aan de discussie of dit drie of vijf screeningslaboratoria moeten zijn. Aanbesteding hrhpv-test voor bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het RIVM-CvB is de aanbestedende partij voor de hrhpv-test en de eventuele dunnelaagcytologie. De werkzaamheden die behoren tot de voorbereidingsfase, selectie-, offerte- en gunningfase van de aanbestedingen worden in gezamenlijkheid en binnen het kernteam uitgevoerd. Besluitvorming vindt plaats in het kernteam waaraan zowel bestuurders van de screeningsorganisaties als de projectleider van de vernieuwing aan deelnemen. Begin november 24 is de Europese aanbesteding van de hrhpv-test voor de vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker gepubliceerd. Het betreft een aanbesteding voor de levering van geautomatiseerde en klinische gevalideerde systemen voor het aantonen van DNA van hoog-risico genotypen van het Humaan Papillomavirus (hrhpv) op klinisch en zelf afgenomen materiaal. Bij deze Europese aanbesteding is gekozen voor een openbare procedure zodat iedere belangstellende aanbieder een inschrijving kan indienen. Gezamenlijke screeningsorganisaties De vijf screeningsorganisaties hebben een landelijke projectgroep Vernieuwd BMHK ingesteld. De projectgroep bestaat uit de landelijk projectleider, vijf regionaal projectleiders en een projectleider voor het ICT-gedeelte (ScreenIT) (fig..4). De landelijk projectleider houdt de bestuurders via het FSB-BMHK geïnformeerd; de (eerste) portefeuillehouder BMHK namens de bestuurders is zijn directe aanspreekpunt. Door elke screeningsorganisatie zijn één of meerdere medewerkers ingezet voor inhoudelijk ondersteuning van de regionale projectleiders. Figuur.4 Landelijke organisatie Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Ontwikkelingen ScreenIT van start In juli hebben de screeningsorganisaties een start gemaakt met ScreenIT: het ICT-systeem ten behoeve van het primaire proces en de kwaliteitsborging voor bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en borstkanker. Dit systeem bouwt voort op het al ontwikkelde systeem bij Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 7

18 bevolkingsonderzoek darmkanker. Beleidsmatige vragen die nodig zijn voor de ontwikkeling van ScreenIT worden zoveel mogelijk gevoerd in de werkgroep POKMEI en de subwerkgroepen. Aanbestedingen De screeningsorganisaties besteden de zelfafnameset en de screeningslaboratoria aan. De werkzaamheden die behoren tot de voorbereidingsfase, selectie-, offerte- en gunningfase van de aanbestedingen worden in gezamenlijkheid en binnen het kernteam uitgevoerd. Besluitvorming vindt plaats in het kernteam waaraan zowel bestuurders van de screeningsorganisaties als de projectleider van de vernieuwing aan deelnemen. Anticiperen mogelijke knelpunten in capaciteit In 24 is een landelijke werkgroep met de voorbereidingen gestart om mogelijke capaciteitsproblemen bij cytologische analisten voor en tijdens de overgang naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker op te vangen. Er is een aantal maatregelen geformuleerd die, afhankelijk van de situatie, kunnen worden ingezet om het risico van te lange doorlooptijden en kwaliteit te kunnen beheersen, teneinde te blijven voldoen aan de subsidievoorwaarden. Bevolkingsonderzoek Zuid-West Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft een projectstructuur opgezet waarbij de regionaal projectleider zitting heeft in de landelijke en regionale projectgroep. Daarnaast is er een intern projectleider aangesteld. Zij is voorzitter van de regionale projectgroep Vernieuwing BMHK en daarmee het aanspreekpunt voor alle interne zaken. De projectgroep is samengesteld uit leden vanuit verschillende vakgebieden binnen de organisatie. In september 24 heeft regionaal de kick-off plaatsgevonden, waarmee de start van de regionale voorbereidingen op de invoer van het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is ingeluid. Ontwikkelingen Projectplan Eind 24 heeft de projectgroep een concept Projectplan vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker voor vaststelling ingediend bij het MT. Interne informatievoorziening Om alle medewerkers van Bevolkingsonderzoek Zuid-West op de hoogte te brengen van de vernieuwing en hen op de hoogte te houden van de voortgang, heeft de projectroep een start gemaakt met het delen van informatie via de projectpagina op Sharepoint (vanaf september 24) en via een interne nieuwsbrief vernieuwing (oktober 24). IMPROVE-studie Sinds 23 wordt gesproken over een vervolgonderzoek naar het gebruik van een zelfafnameset voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, als vervolg op o.a. de PROHTECT-studie. Hierin werd aangetoond dat de zelfafnameset goed ingezet kan worden als herinneringsmiddel onder nonrespondenten. Belangrijkste vraag voor dit vervolgonderzoek is of de zelfafnameset ook ingezet kan worden als primair screeningsmiddel, dus in plaats van het uitstrijkje. Deze IMPROVE-studie is geïnitieerd door het VuMC, RadboudUMC en Erasmus MC. Sinds begin 24 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West gefungeerd als aanspreekpunt voor de onderzoekers. Gedurende 24 zijn de contouren van de studie duidelijker geworden en hebben Bevolkingsonderzoek Zuid-West, Midden-West en Oost hun medewerking aan de studie toegezegd. In juli 24 hebben de onderzoekers een WBO-vergunning voor Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 8

19 de studie aangevraagd. In december 24 heeft de Gezondheidsraad hierover een (positief) advies aan de minister uitgebracht. In de opzet waarvoor de vergunning is aangevraagd, krijgen 36. vrouwen uit de regio s Zuid-West, Midden-West en Oost bij hun uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker informatie over IMPROVE. Ze kunnen een toestemmingsverklaring invullen, waarmee ze de onderzoekers toestemming geven om hen te benaderen voor IMPROVE. In 25 is dit proces verder uitgewerkt en zijn overeenkomsten tussen de screeningsorganisaties en universiteiten gesloten. Basisscholing Cervixscreening Ook in 24 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West de basisscholing Cervixscreening aan doktersassistenten, praktijkondersteuners en -verpleegkundigen aangeboden. Tijdens deze scholingen kwam de theorie van het uitstrijken, alsook de logistiek van het bevolkginsonderzoek baarmoederhalskanker aan bod. De cursisten hebben eerst een e-learning doorlopen, waarna de eerste bijeenkomst volgde. Deze werd afgesloten met de praktijkopdracht om aan de hand van een vijfstappenplan in de eigen praktijk onder leiding van de huisarts het uitstrijken te leren. Na ongeveer acht weken volgde de tweede bijeenkomst. De cursisten ontvingen een certificaat en - als zij in het kwaliteitsregister KABIZ geregistreerd zijn - de accreditatiepunten. De basisscholing Cervixscreening is in 24 op zes verschillende locaties aangeboden. Vijf van de scholingen vonden plaats in laboratoria in de regio. Deze vijf laboratoria hebben de cursisten rondgeleid en inhoudelijk kennis laten maken met de cytologische beoordeling van de uitstrijken. De zesde scholing heeft incompany bij een gezondheidscentrum in Rotterdam plaatsgevonden. Met de scholingen zijn 93 doktersassistenten, praktijkondersteuners en -verpleegkundigen getraind. De cursisten kwamen uit zestig verschillende praktijken. Via de online uitgezette evaluatie gaven de cursisten de nieuw opgedane theoretische en praktische kennis een 8,4 en de bijeenkomsten werden gewaardeerd met een 8,5. Verder werd de e-learning in hoge mate gewaardeerd door onder andere de overzichtelijke opzet en de volledigheid in de aangeboden stof. Reeds tijdens de bijeenkomsten uitten de cursisten regelmatig hun waardering voor de docent en praktijkondersteuner van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Zij hebben aan het lesprogramma een beeldend rollenspel ( vrouw komt voor uitstrijkje bij huisarts ) toegevoegd dat zij ook zelf opvoeren. Daardoor ontstaat een ontspannen en open sfeer, met veel ruimte voor het uitwisselen van persoonlijke praktijkervaringen. Met het doorlopen van de e-learning modules en de toets ondervonden enkele cursisten problemen. Door enkele technische wijzigingen in de programmatuur zal dit begin 25 verholpen zijn. Onder de assistenten die meer ervaren zijn in het maken van uitstrijkjes, is inmiddels de vraag ontstaan naar een vervolg op de basisscholing. Daarom heeft Bevolkginsonderzoek Zuid-West, samen met de andere screeningsorganisaties - een eerste opzet gemaakt voor een vervolgscholing. Dit zal in 25 verder gestalte krijgen..5 Ontwikkelingen screening darmkanker Start januari 24 De minister van VWS heeft in 2 besloten tot de landelijke invoering van darmkankerscreening (fig..5). In september 2 is het startsein gegeven voor het voorbereidingstraject. Na twee jaar voorbereiding en Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 9

20 uitvoering van de pilot bij Bevolkingsonderzoek Zuid-West, is op 3 januari het bevolkingsonderzoek naar darmkanker landelijk gestart. Figuur.5 Primair proces bevolkingsonderzoek darmkanker, inclusief de aansluitende zorg Doelgroep en capaciteit Bij de invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker was al op voorhand bekend dat de totale capaciteit in Nederland voor het uitvoeren van coloscopieën na een aantal jaar voldoende zou zijn. Daarom is gekozen voor een stapsgewijze invoering. In 24 hebben alle mannen en vrouwen die geboren zijn in 938, 939, 947, 949, en 95 een uitnodiging ontvangen. In totaal zouden 875. mensen uitgenodigd worden. De praktijk bleek weerbarstiger. Het lukte niet om de hele voor 24 geplande doelgroep uit te nodigen, omdat: - De opkomst was ingeschat op 6 procent, terwijl dit in de praktijk tegen de 7 procent bleek te liggen; - Het percentage ongunstige uitslagen in de eerste half jaar niet de verwachte 6,5 procent, maar 2 procent was; - Bij de leeftijdscategorie die als eerste een uitnodiging heeft ontvangen, er vaker bloed in de ontlasting voorkomt - en ook vaker darmkanker; - De test gevoeliger meet. Dat geldt niet alleen voor de in het bevolkingsonderzoek gebruikte test, maar ook voor tests die in andere landen worden gebruikt; - Het bevolkingsonderzoek eind januari 24 startte; en de eerste coloscopieën pas in de tweede helft van februari werden uitgevoerd. - Nog niet alle ziekenhuizen die deelnamen al direct over de benodigde coloscopiecapaciteit beschikten; - De beschikbare capaciteit ontoereikend was of er juist overcapaciteit ontstond bij een aantal coloscopiecentra in een bepaald gebied. Bovenstaand heeft er in juni 24 tot het besluit geleid om tijdelijk minder mensen uit te nodigen. Daarmee werden wachttijden voor het vervolgonderzoek (een coloscopie) voorkomen. Ook werd de afkapwaarde van de test verhoogd. Eind 24 bleek echter dat in bepaalde regio s toch de gehele doelgroep al was uitgenodigd, om ondercapaciteit van de coloscopiecentra te voorkomen. Daarop heeft het RIVM besloten om het geboortejaar dat in 25 gepland stond - al in 24 uit te nodigen. Dit was ook in onze regio het geval. Verhogen afkapwaarde Het RIVM heeft in juni 24 besloten om de afkapwaarde te verhogen met als doel het verwijspercentage te verlagen. Bij dit besluit was de nut-risicoverhouding de belangrijkste overweging, daarbij rekening houdend met een beperkte coloscopiecapaciteit. De nut-risicoverhouding geeft weer hoe zo veel mogelijk mensen kunnen deelnemen en zo min mogelijk mensen onterecht worden doorverwezen, waarbij gestreefd wordt naar een zo maximaal mogelijke opbrengst bij de coloscopie voor de gehele groep. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 2

21 Door de afkapwaarde van de test te verhogen van 88 ng/ml naar 275 ng/ml komt het verwijspercentage in de tweede helft 24 naar verwachting rond de 6 procent. Met dit percentage is de verwachte opbrengst van de coloscopie in relatie tot het aantal gescreenden (en daarmee de nut-risicoverhouding van de ontlastingstest) meer in lijn met de verwachtingen gebaseerd op de proefbevolkingsonderzoeken. Op basis daarvan adviseerde de Gezondheidsraad in 29 het bevolkingsonderzoek darmkanker in te voeren. Het aantal onterecht doorverwezen personen als gevolg van de gevoeligere test zal hiermee afnemen. Dit betekent dat er minder mensen onnodig een vervolgonderzoek hoeven te ondergaan. Van project naar lijn In juli 24 is het project darmkankerscreening overgaan naar de lijnorganisatie van de screeningsorganisaties. Er is een landelijk Overleg Managers Darmkanker (OMD) opgezet waarin alle vijf de screeningsorganisaties vertegenwoordigd zijn. Ook zijn er landelijke portefeuilles verdeeld over de vijf regio s. De regio Zuid-West is verantwoordelijk voor de portefeuille Leveranciers. Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft besloten het bevolkingsonderzoek darmkanker langer in een projectstructuur te houden. Er is een projectmanager aangewezen die de taken van de OMD en de landelijke portefeuille uitvoert. De interne projectgroep darmkanker is gecontinueerd. Deze projectgroep wordt voorgezeten door de coördinator darmkankerscreening; de projectgroepleden zijn: de applicatiebeheerder ScreenIT de medewerker Kwaliteit & Capaciteit de projectmanager darmkankerscreening de coördinator Informatielijn de coördinator Facilitaire dienst een communicatieadviseur de manager Administratieve organisatie en, op afroep: de medewerker kwaliteitszorg de administratief medewerker darmkankerscreening. De projectgroep heeft maandelijkse werkoverleg, waarin interne afstemming plaatsvindt en informatie wordt uitgewisseld tussen het landelijke en het regionale. Ook worden praktische zaken rondom capaciteit besproken en vragen van cliënten en coloscopiecentra. Daarnaast vindt maandelijks overleg plaats tussen: de twee regionaal coördinerend MDL-artsen de medewerker Kwaliteit & Capaciteit de manager Administratieve organisatie de projectmanager darmkankerscreening de coördinator darmkankerscreening en, op afroep: de regionaal coördinerend patholoog (RCP) In dit overleg worden zaken omtrent de coloscopiecentra en de uitgevoerde kwaliteitsaudits besproken, alsook capaciteitsvraagstukken en eventuele casuïstiek. Gecontracteerd In de regio Zuid-West: zijn 26 coloscopiecentra gecontacteerd om coloscopieën uit te voeren voor het bevolkingsonderzoek darmkanker; Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 2

22 hebben 78 endoscopisten het volledige toelatingstrajecten doorlopen; zijn 2 pathologielaboratoria gecontacteerd; zijn 65 pathologen gecertificeerd. Audits coloscopiecentra en pathologielaboratoria In oktober 24 is gestart met de periodieke audits voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Na de toelatingsaudits in 23 en begin 24 is gekozen om jaarlijks een audit uit te voeren; één keer een volledige audit, daaropvolgend twee periodieke audits en dan (dus drie jaar na de toelatingsaudit) een heraudit. Deze zullen plaatsvinden in de eerst helft van 27. De periodieke audits van de MDL-centra lopen tot april 25. Vanaf 26 wordt de auditcyclus aangepast en wordt er vanaf het eerste kwartaal gestart met de periodieke en her-audits, die doorlopen tot in het tweede kwartaal. In het laatste kwartaal van 24 zijn 2 MDL-centra bezocht door de RCMDL-artsen (regionaal coördinerend maag-darm-leverarts) en de medewerker Kwaliteit & Capaciteit. Belangrijke onderwerpen van deze audits waren uniformiteit van de definities van kwaliteitsindicatoren, de ervaringen met (de invoering van) het bevolkingsonderzoek darmkanker en de beschikbare data van de uitgevoerde endoscopieën. De invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker in de deelnemende MDL-centra is van grote invloed geweest op de bedrijfsvoering van veel centra, zowel op de planning en uitvoering als in technisch opzicht (de koppeling met ScreenIT). De meeste MDL-centra voldoen aan de gestelde auditeisen, zoals genoemd in het Protocol toelating en auditing van coloscopiecentra en endoscopisten. Een aantal keer heeft de auditcommissie aanbevelingen gedaan, waarvoor de MDL-centra een verbeterplan hebben opgesteld. Daarmee zijn zij goed voorbereid op de her-audit in 27. De elf periodieke audits van de pathologielaboratoria hebben plaatsgevonden in november 24. Deze zijn uitgevoerd door de regionaal coördinerend patholoog en de medewerker Kwaliteit & Capaciteit. Voor deze audits waren specifieke aandachtsgebieden vastgesteld, namelijk de ervaringen van de pathologielaboratoria met (de invoering van) het bevolkingsonderzoek darmkanker en incident- en klachtafhandeling. De invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker in de pathologielaboratoria heeft tot niet tot noemenswaardige bijzonderheden geleid en alle laboratoria voldoen aan de gestelde eisen, zoals vastgelegd in het Protocol toelating en auditing pathologielaboratoria. Vragenlijst coloscopiecentra en vragenlijst pathologielaboratoria Voorafgaand aan de start van de periodieke audits in het najaar wilden de screeningsorganisaties een beeld krijgen van wat er leeft in de coloscopiecentra en de pathologielaboratoria. Daartoe werd een vragenlijst verstuurd. Van de 2 aangeschreven coloscopiecentra hebben de vragenlijst ingevuld. Een greep uit de in het oog springende opmerkingen: - goede informatievoorziening voorafgaand van de start van het bevolkingsonderzoek - goede bereikbaarheid voor vragen op ICT-gebied en auditzaken - koppeling ziekenhuissysteem en ColonIS werkt goed - het invoegen van de screeningscoloscopieën in het normale programma is met enkele problemen verlopen - het merendeel van de centra heeft de vooraf aangeboden intakeslots ook daadwerkelijk kunnen aanbieden Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 22

23 - huisartsen zijn slecht op de hoogte - huisartsen moeten gestimuleerd blijven worden om bij een positieve ifobt contact op te nemen met de deelnemers en relevante medische gegevens mee te geven naar de intake - geen uniformiteit in definities bij invoeren in ScreenIT Van de 2 pathologielaboratoria hebben vier de vragenlijst ingevuld. Een greep uit de in het oog springende opmerkingen: - goede informatievoorziening voorafgaand van de start van het bevolkingsonderzoek - goede bereikbaarheid voor vragen - de e-learning functioneerde niet naar behoren - starheid van registratie in ScreenIT De uitkomsten van de vragenlijst zijn gebruikt bij de regionale bijeenkomst voor coloscopiecentra en pathologielaboratoria, in oktober 24 en besproken in het landelijke RCMDL- en landelijke RCP-overleg. Regionale bijeenkomst darmkankerscreening Op 29 oktober organiseerde Bevolkingsonderzoek Zuid-West voor de endoscopisten, pathologen en verpleegkundigen in onze regio een bijeenkomst over darmkankerscreening. Aanleiding hiervoor waren de eerste resultaten van dit nieuwe bevolkingsonderzoek. Sprekers die avond waren dr. Manon Spaander (regionaal coördinerend MDL-arts), dr. Corine Penning (onderzoeker Erasmus MC) en dr. Mike Kliffen (patholoog). Na de presentatie van resultaten eerste half jaar darmkankerscreening gingen de aanwezigen in twee groepen uiteen. In de parallelsessies spraken zij verder over diverse aangelegenheden in relatie tot het bevolkingsonderzoek, zoals de invoer van de endoscopieverslagen en tips & tricks rondom ColonIS. Ook werd vooruitgeblikt op de toekomstige audits en werd ingegaan op het capaciteitsvraagstuk. Er waren ruim 6 gasten aanwezig waaronder vrijwel alle betrokken ziekenhuizen en laboratoria. De avond heeft goed inzicht verschaft in wat er speelt bij de ketenpartners. Bovenal was er ook een gevoel van trots bij alle aanwezigen dat we met elkaar een mooi screeningsprogramma voor darmkanker hebben neergezet. E.e.a. is in het landelijke RCMDL-overleg besproken. In 25 zullen verbeteringen worden aangepakt. Resultaten eerste helft 24 Het Erasmus MC (de afdelingen Maatschappelijke Gezondheidszorg, Maag-, Darm- en Leverziekten, Pathologie, Radiologie) en het NKI/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis voeren de jaarlijkse landelijke monitoring van het bevolkingsonderzoek darmkanker in opdracht van het RIVM uit. In het eerste half jaar hebben bijna 3. mensen deelgenomen aan het bevolkingsonderzoek (68 procent). Bij 2 procent van hen bleek er aanleiding te zijn voor vervolgonderzoek, dat bestaat uit een intakegesprek en een coloscopie. Van de.43 mensen bij wie een coloscopie is gedaan, is bij 763 (7 procent) mensen darmkanker gevonden en bij mensen (34 procent) gevorderde poliepen. Sommige poliepen kunnen uitgroeien tot darmkanker. Door poliepen te verwijderen, kan darmkanker worden voorkomen. De cijfers komen grotendeels overeen met de prognoses op basis van eerdere onderzoeken..6 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is in totaal vijf maal bijeengeweest. Vier maal in een reguliere vergadering en eenmaal bij een speciale themadag, tezamen met de Raad van Bestuur en het Managementteam. Deze themadag was gericht op de strategie richting 22. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 23

24 In het voorjaar heeft de Remuneratiecommissie de werving en selectie van de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur ter hand genomen. Dit heeft geresulteerd in de benoeming van mevrouw drs. P.H.M. van den Broek MMC. In september is een auditcommissie Kwaliteit en Veiligheid in werking getreden. De Raad van Toezicht wil hiermee samen met de Raad van Bestuur invulling geven aan een hedendaags kwaliteits- en veiligheidsbeleid. Tot slot zij vermeld dat de Raad van Toezicht aan het einde van het jaar zichzelf en de auditcommissie Financiën heeft geëvalueerd. Verder is in 24 aandacht besteed aan de ICT-ontwikkelingen en de activiteiten van de gezamenlijke coöperatie Facilitaire Samenwerking Bevolkingsonderzoeken (FSB). De financiële ontwikkelingen evenals de invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker en de voorbereiding van het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vormden terugkerende punten op de agenda. Daarnaast kwam een aantal specifieke onderwerpen aan de orde, zoals het medewerkersonderzoek en de kwaliteitsaudit NEN-EN Raad van Bestuur Op september verwelkomde de organisatie haar nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur, mevrouw drs. P.H.M. van den Broek MMC. Zij vormt sindsdien samen met de heer drs. W.W.J. Spijker de Raad van Bestuur. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 24

25 < >74 2. RESULTATEN Resultaten screening borstkanker Uitnodigingen In 24 bedroeg het totaal aantal vrouwen in de leeftijd 49 tot en met 75 jaar (de doelgroep van dit screeningsprogramma) in de regio Zuid-West vrouwen. De doelgroep wordt elke twee jaar uitgenodigd om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek. Om die reden vergelijken wij de resultaten van het verslagjaar met die van 22. Een klein deel van de doelgroep sturen wij op hun eigen verzoek geen uitnodiging meer. We streven ernaar alle cliënten in de volgende screeningsronde binnen twee jaar (met een marge van twee maanden) opnieuw uit te nodigen. In 24 is deze intervalperiode niet overschreden. In 24 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West uitnodigingen verstuurd (tabel 2.). In vergelijking met 22 een groei van vrouwen. De doelgroep zal de komende jaren blijven groeien. Dit betekent dat we de komende jaren ook meer vrouwen zullen uitnodigen. Tabel 2. Aantal uitnodigingen bevolkingsonderzoek borstkanker in Aantal uitnodigingen Gezien de demografische ontwikkelingen, zal het aantal vrouwen in de leeftijd 5-75 jaar, stijgen. De oorzaak van het hogere aantal in 2 uitnodigingen ligt in het feit dat het werkgebied van Westelijk Noord-Brabant tot en met 2 nog tot de Zuid-West regio behoorde en daarna aan regio Zuid is overgedragen. Aantal uitgenodigde vrouwen per leeftijd In figuur 2. zijn de pieken van de naoorlogse geboortegolf ( ) goed zichtbaar. Figuur 2. Aantal uitnodigingen bevolkingsonderzoek borstkanker per leeftijd in 22 en Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 25

26 Onderzoeken Tussen januari en 3 december 24 hebben onze MBB ers onderzoeken uitgevoerd (tabel 2.2). In 22 zijn er in diezelfde periode onderzoeken uitgevoerd. Een kleine daling van 86 onderzoeken. Procentueel gezien is dat een daling van,8 procent. De target voor het aantal uit te voeren onderzoeken in 24 was Hier zijn we net onder gebleven: het verschil met de target is.429 onderzoeken. In 24 kampte de organisatie met een langdurig ziekteverzuim onder de MBB ers. Daarnaast deden zich in het laatste kwartaal een aantal technische storingen aan de mammografen voor. Tabel 2.2 Aantal borstonderzoeken en aantal uitnodigingen Aantal borstonderzoeken Onze doelgroep neemt deel aan het onderzoek op basis van een uitnodiging. Zoals reeds vermeld zijn er in uitnodigingen verstuurd. Op basis van die verstuurde uitnodigingen zijn onderzoeken uitgevoerd. Het verschil tussen aantal uitgevoerde onderzoeken, ongeacht de datum uitnodiging, en het aantal onderzoeken gebaseerd op een uitnodiging voor 24 is zeer klein: 292 onderzoeken. Naar aanleiding van de verstuurde uitnodigingen (299.86) hebben cliënten een borstonderzoek gehad. Dat het uiteindelijke aantal onderzoeken lager is (225.24), komt doordat de organisatie geen strikte kalenderjaren hanteert bij het versturen van de uitnodigingen. Het verschil van 292 onderzoeken komt doordat een aantal cliënten dat in 23 was uitgenodigd, pas in 24 naar het onderzoekscentrum is gekomen. Het opkomstpercentage berekenen we door het aantal verstuurde uitnodigingen van het verslagjaar 24 te delen door het aantal cliënten dat in kalenderjaar 24 naar aanleiding van de uitnodiging mammografieën heeft laten maken. Opkomst Het opkomstpercentage in 24 is 75,3 procent (tabel 2.3). In 22 was de opkomst 76, procent. De opkomst is dus, in lijn met de trend van afgelopen jaren, opnieuw gedaald. Het opkomstpercentage in de leeftijd 5-54 jaar is 7,4 procent 3,9 procent onder de gemiddelde opkomst. Tabel 2.3 Opkomst bevolkingsonderzoek borstkanker 24*, naar leeftijd Leeftijd Uitgenodigd Onderzoeken Opkomst Eerste ronde < ,% Vervolgronde ,7% ,4% ,6% ,9% ,3% > ,4% Totaal ,3% * Peildatum mei 24 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 26

27 Als cliënten geen gehoor geven aan de eerste uitnodiging,wordt een herinneringsuitnodiging verstuurd. In tabel 2.4 is te zien dat er met name bij de eerste ronde cliënten nog een behoorlijke groep gehoor geeft aan deze herinnering (33 procent). In totaal wordt met de herinneringsuitnodiging een extra opkomst van ruim 3 procent gerealiseerd (tabel 2.5). Tabel 2.4 Opkomst bevolkingsonderzoek borstkanker 24*, naar eerste uitnodigings-/herinneringsuitnodiging Tabel 2.5 Opkomst bevolkingsonderzoek borstkanker na eerste uitnodiging Eerste uitnodiging Waarvan aantal herinneringen Leeftijd Uitgenodigd Onderzocht Opkomst % Uitgenodigd Onderzocht Opkomst % Eerste < ,6% ,3% ronde ,2% ,5% ,8% ,% Vervolgronde ,4% ,6% ,% ,9% ,7% ,6% > ,6% ,8% Totaal ,9% ,3% * Peildatum mei 24 Aantal uitnodigingen Onderzoek na e uitnodiging Opkomstpercentage Totaal onderzoeken Opkomstpercentage ,8% ,% ,8% ,3% * Peildatum mei 24 In de stedelijke gebieden zien we nog steeds een achterblijvend opkomstpercentage in vergelijking met de periferie (fig. 2.2, op de volgende pagina). De gemeenten in de witte gedeelten worden volgend jaar weer uitgenodigd. Het opkomstpercentage van Rotterdam en Den Haag ligt gemiddeld tussen 65-7 procent; echter stadsdelen met een lage sociaaleconomische status laten een opkomst tussen procent zien. Eveneens is opvallend dat de opkomst van de gemeente Sluis achterblijft met die van de gemeenten Terneuzen en Hulst (Zeeuws-Vlaanderen). Het is aannemelijk dat de cliënten in Sluis het borstonderzoek door een privékliniek in België laten verrichten. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 27

28 Figuur 2.2 Opkomstpercentage Zuid-West Nederland 24 Screeningsresultaten Het totaal aantal onderzochte vrouwen in 24 is (tabel 2.6 op de volgende pagina). Van hen zijn vrouwen verwezen voor nadere diagnostiek. Daarmee is het verwijzingspercentage 2,4 procent. In 22 was dit 2,5 procent. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 28

29 Tabel 2.6 Verwijzingspercentage en detectiecijfer bevolkingsonderzoek borstkanker Eerste ronde Vervolgronde Totaal Aantal onderzoeken Verwezen Verwijzingspercentage 5,4% 6,5% 2,% 2,% 2,4% Diagnose borstkanker* Detectiecijfer* 6,9 7,2 6,5 6,2 6,6 Stadiumverdeling gevonden borstkankers** In situ carcinoom 3,3% 25,7% 2,% 2,% 2,% Tumor <2 cm én lymfklieren schoon 34,8% 29,% 5,4% 5,5% 49,5% Overige stadia 34,8% 45,% 28,7% 29,4% 29,4% * Peildatum 3 mei 25; gebaseerd op 98,5% follow-up ** Gegevens van 24 gebaseerd op 93,3% follow-up waarvan stadium bekend Uit bovenstaande tabel blijkt dat de detectie van het aantal in situ carcinomen in de eerste ronde toeneemt. Dit geldt ook voor de tumoren kleiner dan 2 centimeter en zonder uitzaaiingen. Het aantal carcinomen in een vergevorderd stadium, neemt af met,3 procent. Dat is een gunstige ontwikkeling, aangezien het doel van het bevolkingsonderzoek is om de tumoren in een zo vroeg mogelijk stadium te ontdekken. De stadiumverdeling voor wat betreft de vervolgronden is nagenoeg ongewijzigd t.o.v. vorige jaren en conform de landelijke gemiddelden. In vergelijking met 22 zijn in 24 minder vrouwen verwezen en juist meer borstcarcinomen gevonden een verbetering van de detectie. Dit is een gunstige ontwikkeling. Hierdoor stijgt de positief voorspellende waarde en daalt dus het aantal fout-positieven (cliënten die na onderzoek in het ziekenhuis geen borstkanker bleken te hebben). Figuur 2.3 Aantal verwijzingen per leeftijd 24 Aantal verwijsadviezen < >74 26 Het gemiddeld verwijspercentage is 2,4 procent. In figuur 2.3 is te zien dat het overgrote deel van de vrouwen die voor het eerst meedoen, namelijk in de leeftijdsgroep 5-54 jarigen zit. Het verwijspercentage Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 29

30 van deze groep is 6,5 procent. Bij de opkomst zien we dat juist die leeftijdscategorie een laag opkomstpercentage heeft. Dit wordt grotendeels verklaard door het zogeheten eerste ronde-effect dat bij alle screeningsprogramma s zichtbaar is omdat deze groep nog niet eerder is onderzocht. Hier is dus nog meer gezondheidswinst te behalen. 2.2 Resultaten screening baarmoederhalskanker Uitnodigingen Ieder jaar ontvangen alle vrouwen die in dat jaar de leeftijd van 3, 35, 4, 45, 5, 55 of 6 bereiken een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De uitnodigingen worden verstuurd door bevolkingsonderzoek Zuid-West of door de huisarts van de vrouw. Opkomst Tabel 2.7 geeft een overzicht van de opkomstcijfers (deelnamepercentage) per geboortejaar. Ten opzichte van 23 is het totaal aantal uitnodigingen iets toegenomen, van 8.32 naar De vrouwen die zich definitief hebben afgemeld voor het bevolkingsonderzoek worden niet meer uitgenodigd. In onderstaande tabel is te zien dat de opkomst onder jonge vrouwen het laagst is. In tabel 2.8 en figuur 2.4 worden de opkomstcijfers gepresenteerd per geboortejaar en uitnodigende instantie. De hoogste opkomst is te zien bij vrouwen die door de huisarts werden uitgenodigd (67 procent). Het overall gemiddelde is 59,8 procent. Tabel 2.7 Opkomst 24*, naar geboortejaar Geboortejaar Uitnodigingen Uitstrijkjes Opkomst % , , , , , , , Totaal ,8 * Peildatum 2 april 25 Tabel 2.8 Opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 24*, per geboortejaar en uitnodigende instantie Geboortejaar Huisarts Aantal uitnodigingen Uitslag Opkomst % Bevolkingsonderzoek Zuid-West Aantal uitnodigingen Uitslag Opkomst % , , , , , , , , , , , , , , Totaal , , * Peildatum 2 april 25 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 3

31 Opkomstpercentage Figuur 2.4 Opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker per geboortejaar en uitnodigende instantie 75, 7, 65, 6, 55, 5, 45, 4, Huisarts 67,2 69,4 72, 7,2 65,3 62, 57,9 BVO Zuid-West 57,6 6,3 62, 58,3 53,4 49,7 44, Totaal 6,8 64,2 66,4 63,2 58,2 54,5 49, Uitstrijkjes van de 24-cohorten die na april 25 werden ingezonden, zijn niet meer in dit jaarverslag verwerkt. De opkomst loopt overigens nog verder door in de jaren volgend op het feitelijke uitnodigingsjaar. Door dit na-ijleffect van 23 zal de uiteindelijke deelname aan het bevolkingsonderzoek hoger zijn. Het na-ijleffect van 23 is in tabel 2.9 verwerkt. Het grootste na-ijleffect is te zien bij de jongste doelgroepen, 3- en 35-jarigen. Tabel 2.9 Definitieve opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 23 en 22* Geboortejaar Voorlopige opkomst Definitieve opkomst Geboortejaar Definitieve opkomst ,3% 66,5% ,7% ,% 68,% ,2% ,% 67,8% ,4% ,2% 67,7% ,6% 973 6,9% 64,9% ,% ,2% 62,% ,% 983 5,3% 55,8% ,8% Totaal 6,3% 64,8% Totaal 65,% * Peildatum: uitnodigingsjaar + 5 maanden Voor de jongste cohorten kan zwangerschap een reden zijn om later deel te nemen (tabel 2., tabel 2. en fig. 2.5). Opvallend is dat het percentage afmeldingen in 24 met afmeldreden baarmoeder verwijderd is afgenomen t.o.v. 23 (8, procent t.o.v.,6 procent). Met name de geboortejaren 954 en 964 laten een sterke daling zien. Verder wordt het relatief hoge aantal afmeldingen i.v.m. zwangerschap in de geboortecohorten 954 en 959 waarschijnlijk veroorzaakt door het foutief invullen van het afmeldformulier. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 3

32 Tabel 2. Afmeldreden* zwangerschap en baarmoederverwijdering naar geboortejaar Antwoordredenen Baarmoederverwijdering Geboortejaar Totaal Zwanger % % , 93 9, ,2 45 2, , 93 9, , , , 26 7, ,6 37, ,,2 Totaal , , * Zoals gemeld door de cliënt Tabel 2. Afmeldredenen* passieve participatie Aantal % t.o.v. antwoord redenen % t.o.v. uitgenodigde vrouwen Baarmoederverwijdering.722,6,9 Zwangerschap ,3 2,6 Recente uitstrijk (< jaar) , 2,3 Definitieve afmelding.96 6,7,6 Overig ,4 2,4 Totaal 6.257, 8,9 * Zoals gemeld door de cliënt Figuur 2.5 Passieve participatie: antwoordredenen 24 29% baarmoederverwijdering % 27% 26% 7% zwangerschap recente uitstrijk nooit meer uitnodigen overig 32 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West

33 Percentage Zoals in de lijn van de verwachtingen ligt, geven vooral jonge vrouwen aan niet aan het bevolkingsonderzoek deel te nemen wegens zwangerschap, en oudere vrouwen omdat zij een baarmoederverwijdering hebben ondergaan (tabel 2.). Wanneer een vrouw aangeeft dat haar baarmoederhals is verwijderd, betreft het een definitieve afmelding. Dit wil zeggen dat bij de volgende ronde geen uitnodiging meer wordt verzonden. In het geval van zwangerschap wordt zes maanden na de vermoedelijke bevallingsdatum opnieuw een uitnodiging verstuurd en is, bij deelname, in feite sprake van uitgestelde participatie. Bijna alle andere afmeldredenen vallen in de categorie tijdelijk. Dit betekent dat de afmelding geldt voor één ronde. Bij een volgende ronde wordt wederom een uitnodiging verstuurd. In de evaluatie telt de vrouw één keer - dit wil zeggen dat als een uitgestelde uitnodiging tot participatie leidde, de vrouw werd meegeteld bij de participatie en niet bij de passieve participatie. Wanneer een vrouw niet deelneemt, maar wel de antwoordkaart terugstuurt, wordt gesproken van passieve participatie. In tabel 2. worden deze percentages weergegeven ten opzichte van de uitgenodigde vrouwen. Figuur 2.6 geeft het verloop weer van de actieve participatie over de jaren 29 t/m 24. Na een aantal jaren van dalende opkomstcijfers was in 23 de opkomst gestegen, bijna tot het niveau van 29. In 24 zien we dat de opkomst weer afneemt. De waarschijnlijk belangrijkste reden hiervoor is het hanteren van een landelijk vastgesteld uitnodigingsschema. In dit schema werden de uitnodigingen over het gehele jaar verspreid. De afgelopen jaren hebben we duidelijk kunnen zien dat er nog een aanzienlijke toename in de opkomst is naarmate de peildatum verder in de toekomst ligt. Het uitnodigingsschema kwam redelijk overeen met het uitnodigingsschema van 22. Hierdoor verwachten we dat de uiteindelijke opkomst uitnodigingsjaar + 5 maanden rond de 65 procent zal uitkomen. Dit is conform de opkomst van de afgelopen jaren. Figuur 2.6 Verloop van de opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Opkomst uitnodigingsjaar + 3 maanden Uitnodigingsjaar Opkomst uitnodigingsjaar + 5 maanden Verwachte opkomst t/m maart 26 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 33

34 Figuur 2.7 Opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 24 in regio Zuid-West In figuur 2.7 is de opkomst weergegeven per gemeente. Duidelijk is te zien dat in de sterk stedelijke gebieden de opkomst het laagst is. Screeningsresultaten Het doel van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is uiteraard het vroegtijdig ontdekken van afwijkingen van de baarmoederhals. Het gemaakte uitstrijkje wordt beoordeeld in een laboratorium. De resultaten hiervan worden onder andere geregistreerd in het CIS. In figuur 2.8 worden de percentages gegeven van de adviezen die op basis van de resultaten zijn gegeven. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 34

35 Figuur 2.8 Resultaten bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 24 Cytoscores Bevolkingsonderzoek Zuid-West beschikt voor dit jaarverslag over cytologische uitslagen van de geboortejaarcohorten 954, 959, 964, 969, 974, 979 en 984. Van deze uitstrijkjes zijn zowel Papklassen als KOPAC-codes bekend. In dit verslag worden de cytologische resultaten in beide coderingsvormen getoond. In tabel 2.2 is de vertaling van de Pap-classificatie naar de KOPAC-codering weergegeven. Aangezien het grootste deel van de afwijkingen in de KOPAC in de P- en de C-kolom vallen, concentreert de analyse zich geheel op de P en de C en worden de K, de O en de A hier buiten beschouwing gelaten. In dit hoofdstuk wordt gesproken van cytoscores; daarbij worden negatieve, grijze en positieve cytoscores onderscheiden. De afgrenzing van deze drie gebieden is ook in tabel 2.2 gepresenteerd. In de voorgaande verslagen werden de cytoscores altijd uitgedrukt in Pap-klassen en daarom wordt in de figuren het verloop van de cytoscores in deze classificatie getoond. Tabel 2.2 Vertaling van Pap-classificering naar KOPAC-codering en afgrenzing cytoscores Pap-klasse KOPAC, P en C Cytoscore Pap Pap Pap 2 Pap 3A P, C P, C P2, P3, C3 P4, P5, C4, C5 Negatieve cytoscore Cytologisch negatief (inclusief P2, P3 en C3) Grijze cytoscore KOPAC-code P4 en P5 (= lichte en matige dysplasie) Pap 3B P6, C6 Pap 4 P7, C7 Positieve cytoscore KOPAC-code > P6 (> sterke dysplasie) Pap 5 P8, P9, C9 Onbeoordeelbare uitstrijkjes Pap Soms kan geen cytologische diagnose op het uitstrijkje worden gegeven; dit zijn de Pap -uitslagen. Een van de redenen hiervoor kan zijn dat er geen of te weinig endocervicale cilindercellen aanwezig zijn in de uitstrijk. Als in dat geval op het laboratoriumformulier bij Aspect cervix wordt aangegeven, Aspect niet gezien, abnormale portio of niets, dan moet het uitstrijkje opnieuw worden afgenomen. In figuur 2.9 zijn de Pap -scores gestratificeerd naar geboortecohort weergegeven. Na een daling van de afgelopen twee Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 35

36 promillage t.o.v. het aantal uitslagen promillages jaar is in 24 een stabilisatie te zien van het aantal PAP -scores. In 22 was de score 2,7 en in 23 gedaald naar,3. In 24 zien we een score van,2. Figuur 2.9 Cytoscores van Pap -klasse gestratificeerd naar geboortejaar Pap geboortejaar Figuur 2. Cytoscores 24 gestratificeerd naar geboortejaar Pap 3A geboortejaar Natraject: de histoscores 23 Vanwege de doorlooptijd van het verkrijgen van de follow-upgegevens en de doorlooptijd van het behandel-/surveillancetraject, zijn de follow-upgegevens van het jaar 24 nog niet volledig. Daarom richten we ons voor het natraject op het voorgaande jaar: 23. Vrouwen kunnen in het natraject terechtkomen wanneer het advies luidt: verwijzen naar de gynaecoloog. Wanneer de gynaecoloog, op geleide van een colposcopisch onderzoek, besluit een biopt te nemen, volgt een uitslag van een histologisch onderzoek. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 36

37 Histoscores: definities De histoscores (positieve histologische bevindingen) worden, analoog aan de cytoscores, berekend over. onderzochte vrouwen, het zijn dus promillages. De histologische onderzoeken worden ingedeeld in een terminologie waarin zowel de plaveiselcelafwijkingen (in de CIN-terminologie) als de afwijkingen van het cylinderepitheel van de endocervix (de adeno s) worden uitgedrukt. Incidenteel kan er een adenocarcinoom van het endometrium worden vastgesteld. In totaal zijn er zes verschillende histologische diagnoses van (pre)carcinoom (tabel 2.3 en 2.4). Tabel 2.3 Definities (pre)carcinoom van de cervix Tabel 2.4 Afgrenzing van de histoscores Plaveisel CIN I (lichte dysplasie) CIN II (matige dysplasie) CIN III (ernstige dysplasie) (Micro)invasief plaveiselcarcinoom Cylinder (endocervix) adenocarcinoma in situ adenocarcinoma Histoscore Afgrenzing Negatieve histoscore histologisch negatief Grijze histoscore CIN I en CIN II Positieve histoscore > CIN III Histologische follow-up van de direct naar de gynaecoloog verwezen vrouwen Dit verslag concentreert zich in de eerste plaats op die vrouwen die op basis van een uitstrijkje in het kader van het bevolkingsonderzoek met een cytologische diagnose KOPAC > P5 en > C5 direct naar de gynaecoloog werden verwezen (Pap 3B of hoger). In het ziekenhuis wordt een vervolgdiagnose gesteld door de patholoog die het biopt beoordeelt dat door de gynaecoloog is afgenomen op geleide van de colposcopie. In tabel 2.5 zijn de histologische uitslagen van de verwezen vrouwen per laboratorium uitgesplitst. De kleinere laboratoria zijn onder het hoofdje overig samengebracht. Tabel 2.5 Histologische diagnoses 23, vrouwen die naar ziekenhuis zijn verwezen wegens een cytologische diagnose > P5 en > C5 (> matige dysplasie), uitgesplitst naar laboratorium Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend Cytologie negatief 4 2 Histologie negatief Cytologie positief CIN I CIN II > CIN III CIN III Adeno-c.i.s (Micro)invasief plaveiselcarcinoom Endocervixcarcinoom Endometriumcarcinoom Totaal uitslag > P5 en > C Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 37

38 In totaal zijn 87 vrouwen doorgestuurd naar de gynaecoloog, vanwege een KOPAC > P5 en/of > C5. Van 8 van de 87 direct verwezen vrouwen was geen follow-up bekend (2, procent). Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals verhuizing buiten de regio of Nederland, comorbiditeit (aanwezigheid van een andere - ernstige - ziekte) of overlijden. In een aantal gevallen is het echter niet duidelijk waarom followupgegevens ontbreken. Van 853 direct verwezen vrouwen was vervolgdiagnose wel bekend. Bij 473 van de verwezen vrouwen werd bij het vervolgonderzoek een afwijking van CIN III of hoger (carcinoom) gevonden, hetgeen in principe een vervolgbehandeling noodzakelijk maakt. In 286 gevallen werd na vervolgonderzoek een lichtere afwijking (CIN I/II) geconstateerd. Bij de overige vrouwen gaf de histologie geen afwijking te zien of was er helemaal geen histologie bekend. De histoscore > CIN III was 3,7 in 23 (tabel 2.6). Dit is iets lager van in 22 (4,2). De histoscore voor endocervixcarcinoom is,62. Dit promillage is bijna verviervoudigd ten opzichte van 22. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat het om zeer kleine aantallen gaat (2 in 22 en 8 in 23). De adenocarcinoma in situ (,7) is vrijwel gelijk gebleven aan 22. Tabel 2.6 Histoscores 23, vrouwen die naar ziekenhuis zijn verwezen wegens een cytologische diagnose > P5 en > C5 (> matige dysplasie) per., uitgesplitst naar laboratorium Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend,72,75,54,,75,7,347,643,,4 Cytologie negatief,72,7,,55,,7,73,24,,78 Histologie negatief,572,584,62,,224,234,78,857,,45 Cytologie positief,43,526,62,,2,234,87,429,273,249 CIN I,75,964,27,55,596,72,433,5,547,662 CIN II,44,43,944,73,64 2,222,26 2,787,,565 > CIN III 4,49 3,739 4,59 3,869 3,392 3,59 3,82 3,644,82 3,683 CIN III 3,79 3,447 3,889 3,56 3,3 3,392 3,726 3,43,82 3,434 Adeno-c.i.s.,43,88,62,55,,,,,,7 (Micro)invasief plaveiselcarcinoom,72,7,8,55,2,7,87,24,,9 Endocervixcarcinoom,72,88,,,49,,,,,62 Endometriumcarcinoom,72,,,,,,,,,8 Totaal cytoscore > P5 en > C5 6,867 7,537 6,75 5,88 6,38 7,35 6,758,75,64 6,782 Verdeling van de histoscores van de direct verwezen vrouwen Van de vrouwen met een cytologische diagnose KOPAC > P5 en > C5, die daarmee direct naar de gynaecoloog zijn verwezen, kunnen de histologische diagnoses worden verdeeld in cytologie negatief, cytologie positief, CIN I, CIN II, en > CIN III. Uit deze gegevens is figuur 2. gegenereerd. Er is duidelijke een toename te zien van het percentage CIN III (7 procent in 23 t.o.v. 57 procent in 22). Daarnaast zien we wel een afname van CIN I, CIN II en is een percentage follow-up onbekend. Het percentage followup dat niet bekend is, is 2,7 procent in 23 t.o.v. 5, procent in 22. Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 38

39 Figuur 2. Verdeling histoscores 22 en 23, van vrouwen met P5 en C ,% 5,% 4,% 3,% 2,%,%,% 8,% 7,% 6,% 5,% 4,% 3,% 2,%,%,% Histoscores van de indirect verwezen vrouwen Vrouwen met een P4-uitslag (lichte dysplasie, Pap 3A) worden doorverwezen naar de gynaecoloog wanneer de diagnose van de herhalingsuitstrijk wederom P4 is. Dit is dus via een indirecte route. Niet alle vrouwen met een P4 worden doorgestuurd: wanneer de herhalingsuitstrijk geen afwijkingen meer vertoont, hoeven deze vrouwen niet nader te worden onderzocht. In 23 werden 922 vrouwen, via de indirecte route doorverwezen naar de gynaecoloog (tabel 2.7). Van 73 vrouwen (7,9 procent) is geen follow-up bekend. Bij 544 vrouwen werd in de tweede lijn geen biopt genomen, maar werd alleen een vervolguitstrijk gemaakt. Hieruit kwamen 268 met negatieve bevindingen en 276 met afwijkende cytologie. Van de overige vrouwen heeft Bevolkingsonderzoek Zuid-West de beschikking over de histologische diagnose: er werd bij 4 vrouwen een CIN III gevonden en bij vrouw een carcinoom. De histoscores worden vermeld in tabel 2.8. Tabel 2.7 Histologische diagnoses 23, vrouwen met een cytologische diagnose P4 (lichte dysplasie), die na een herhalingsuitstrijk naar het ziekenhuis verwezen zijn Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend Cytologie negatief Histologie negatief Cytologie positief CIN I CIN II > CIN III CIN III Adeno-c.i.s. (Micro)invasief plaveiselcarcinoom Endocervixcarcinoom Endometriumcarcinoom Totaal uitslag P Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 39

40 Tabel 2.8 Histoscores 23, vrouwen die naar het ziekenhuis verwezen zijn wegens een cytologische diagnose P4 (lichte dysplasie) per. Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend,44,672,72,69,224,234,73,5,,568 Cytologie negatief,645 4,294,242,929,267,936,386,929,547 2,87 Histologie negatief,858,438,62,3,298,7,23,75,273,498 Cytologie positief,574 4,879,728,774,82,53,52 2,572,273 2,49 CIN I,788,73,594,929,895,53,89,5,,997 CIN II,644,24,378,83,559,936,4,286,273,56 > CIN III,572,29,324,774,373,35,433,643,,39 CIN III,572,29,324,69,373,35,433,643,,3 Adeno-c.i.s.,,,,,,,,,, (Micro)invasief plaveiselcarcinoom,,,,,,,,,, Endocervixcarcinoom,,,,55,,,,,,8 Endometriumcarcinoom,,,,,,,,,, Cytoscore P4 8,226,247 5,3 5,47 4,436 4,679 6,585,47,367 7,79 Tenslotte worden de histoscores van de vrouwen met een cytologische diagnose P2-3, A3 en C3 (Pap 2) gepresenteerd (tabel 2.9). Niet alle vrouwen worden doorgestuurd: wanneer de herhalingsuitstrijk geen afwijkingen vertoont, hoeven deze vrouwen niet nader te worden onderzocht. In 23 is vrouwen geadviseerd een herhalingsuitstrijk te laten verrichten naar aanleiding van een Pap 2-uitslag vrouwen hebben hieraan geen gehoor gegeven en vrouwen hebben wel een herhalingsuitstrijkje gehad. Van deze groep vrouwen ontvingen 75 een positieve cytologische uitslag. 254 vrouwen hebben daarna een colposcopisch biopt laten verrichten. Van hen bleken uiteindelijk 5 vrouwen een carcinoom te hebben. Tabel 2.2 geeft deze histoscores weer. Tabel 2.9 Histologische diagnoses 23, vrouwen met een cytologische diagnose P2-3, A3 en C3 (Pap 2), die na een herhalingsuitstrijk naar het ziekenhuis verwezen zijn Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend Cytologie negatief Histologie negatief Cytologie positief CIN I CIN II > CIN III CIN III Adeno-c.i.s. 2 3 (Micro)invasief plaveiselcarcinoom Endocervixcarcinoom Endometriumcarcinoom Totaal Pap 2 (uitslag P2-3, A3 en C3) Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 4

41 In tabel 2.2 zien we een promillage van 29,6 bij het aantal cliënten dat verwezen is na een herhalingsuitstrijk. Dit is meer dan in 22 (27,4). In 23 zien we een daling ten opzichte van 22 in de groep follow-up onbekend (2, procent vs. 9,4 procent). Hieruit is af te leiden dat bij een Pap 2-uitslag de compliance om gehoor te geven aan het vervolgonderzoek duidelijk hoger is. Het aantal gevonden carcinomen is gedaald; in 23 zijn er 5 gevonden in 22 is dit aantal 8. We zien wel een grote toename in het aantal CIN I, CIN II en CIN III, waarbij de CIN I de grootste stijging laat zien,,7 in 23 t.o.v.,69 in 22. Tabel 2.2 Histoscores 23, vrouwen die naar het ziekenhuis verwezen zijn wegens een cytologische diagnose P2-3, A3 en C3 (Pap 2) per. Lab Lab2 Lab3 Lab4 Lab5 Lab6 Lab7 Lab8 Overig Totaal Geen follow-up bekend 8,226 3,769 3,348,83 2,833,287 2,339 6,2,547 3,558 Cytologie negatief,86 27,9 5,446 2,72 3,49 6,55 22,267 22,58 2,734 7,54 Histologie negatief,52,234,972,69,267,234 2,599 2,787,,2 Cytologie positief 4,292 8,443 6,3 4,334 4,63 3,392 4,592 3,859,64 5,489 CIN I,359,24,98,929,677,989 2,253 2,787,,68 CIN II,75,,432,55,8,468,78,429,,49 > CIN III,787,58,378,3,485,7,78,24,,358 CIN III,75,29,378,3,447,7,66,24,,39 Adeno-c.i.s.,,29,,,,,73,,,23 (Micro)invasief plaveiselcarcinoom,,,,,37,,,,,8 Endocervixcarcinoom,,,,,,,,,, Endometriumcarcinoom,72,,,,,,,,,8 Cytoscore (P2-3, A3 en C3) 26,967 4,68 27,598 9,52 24,825 4,37 35,69 38,585 4,92 29,58 Uiteindelijke histoscores De uiteindelijke histoscores zijn te berekenen uit de som van de scores die resulteren uit de direct verwezen vrouwen en die van de indirecte route. In figuur 2.2 zijn de histoscores van respectievelijk CIN I, CIN II en CIN III weergegeven. De histoscore voor CIN III is 4,64. Dit figuur laat ook weer duidelijk zien dat er een sterke toename is in het aantal CIN I-uitslagen via de indirecte route. Duidelijk te zien is dat de bijdrage van de indirecte route op de uiteindelijke histoscore sterk afhankelijk is van de ernst van de afwijking: groot voor CIN I, klein voor CIN III. Figuur 2.2 Indirecte (KOPAC P4) en directe (KOPAC 5) route naar CIN I, CIN II en CIN III in 23 Jaarverslag 24 Bevolkingsonderzoek Zuid-West 4