Werken aan een aantrekkelijke ziekenhuisbranche Een nadere kennismaking met de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ)
Voorwoord Tjitte Alkema, voorzitter StAZ Toegevoegde waarde StAZ Sommige meer brancheoverstijgende activiteiten zijn voor een individuele instelling lastig realiseer baar, zoals landelijk arbeidsmarktonderzoek of het opstellen van een branchebrede arbo catalogus. Daarom neemt de StAZ in deze activiteiten het voortouw. Meedoen aan experimenten en projecten met financiële steun van de StAZ. De StAZ draagt bijvoorbeeld bij aan een - door een ziekenhuis geïnitieerd - pilotproject om te onderzoeken of functiedifferentiatie een mogelijke oplossing is voor het tekort aan opgeleid OK-personeel. Door de betrokkenheid van de StAZ kunnen de resultaten van het project vervolgens ook eenvoudig met de overige instellingen worden gedeeld. Hierdoor hoeft niet iedere instelling zelf het wiel uit te vinden. Informatie over interessante subsidies. De StAZ zet deze overzichtelijk op een rij op de site www.staz.nl. Om zo een bijdrage te leveren aan meer financiële armslag voor algemene en categorale ziekenhuizen en revalidatiecentra. De StAZ is ook ESF-subsidieaanvrager voor de ziekenhuizen. Belangenbehartiging in Europa. De sociale partners nemen deel aan het Comité voor Europese Sociale Dialoog, een van de belangrijkste Europese overlegorganen voor de Nederlandse ziekenhuisbranche. Toekomstige arbeidsmarkttekorten, veiligheid van medewerkers in zieken huizen en het optimaliseren van het werkklimaat in de zorg het zijn een aantal van de vraagstukken waarvoor instellingen van medische specialistische zorg zich gesteld zien. Met de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ) bieden de sociale partners in de ziekenhuisbranche de instellingen ondersteuning bij het zoeken naar antwoorden op deze vraagstukken. En met succes want in zeven jaar tijd heeft de StAZ goede resultaten bereikt. De StAZ focust zich op activiteiten rondom de thema s: arbeidsmarktproblematiek; arbeidsomstandigheden; veiligheid van medewerkers; duurzame inzetbaarheid van medewerkers. De activiteiten die de StAZ onder meer uitvoert zijn branchebrede onderzoeken, pilotprojecten, het inventariseren van relevante subsidiemogelijkheden, het verminderen van de administratieve lasten bij het verkrijgen van deze subsidies én het behartigen van de belangen van de Nederlandse ziekenhuisbranche op relevante StAZ-thema s in Brussel. De StAZ werkt op deze manier samen met instellingen uit de branche aan het vergroten van het inzicht, mogelijkheden en beïnvloeding van vraagstukken die er in de instellingen toe doen. De belangrijkste resultaten die de StAZ in de afgelopen periode gerealiseerd heeft, komen in deze brochure aan bod. Maar dit is verre van een uitputtend overzicht: op de site www.staz.nl zijn nog veel meer StAZ-activiteiten te vinden.
Even voorstellen de StAZ Het werken aan een aantrekkelijke ziekenhuisbranche met wendbare en weerbare medewerkers en instellingen, dat is de missie van de StAZ. De StAZ wil zo een bijdrage leveren aan thema s als toekomstige personeels tekorten, veiligheid van medewerkers en het optimaliseren van het werkklimaat in de zorg. De StAZ is een samenwerkingsverband van sociale partners in de branche Ziekenhuizen, waarin de NVZ vereniging van ziekenhuizen de werkgevers vertegenwoordigt. Belangrijke thema s waarop de StAZ activiteiten heeft ontwikkeld, zijn: arbeidsmarktvraagstukken, veiligheid van medewerkers, duurzame inzetbaarheid, Europa en (Europese) subsidies. Voor wie is de StAZ? De activiteiten van de StAZ richten zich op de Raden van Bestuur, de hoofden P&O, de ondernemingsraden, de arbo-medewerkers, ESF-coördinatoren en de medewerkers van algemene, categorale instellingen en revalidatie centra. Samen met de instellingen ontwikkelt de StAZ haar activiteiten. Hierdoor sluiten de activiteiten nauw aan bij de behoeften en ervaringen van de branche. Hoofden P&O, personeelsadviseurs en andere medewerkers worden dan ook zoveel mogelijk betrokken bij de opzet, uitvoering en evaluatie van de projecten en andere activiteiten. Het bestuur van de StAZ De StAZ ondersteunt de cao-partijen sinds 2005 bij de uitvoering van de cao-ziekenhuizen op het gebied van arbeidsmarktbeleid. In de StAZ participeren de werkgevers organisatie NVZ vereniging van ziekenhuizen en de werknemersorganisaties ABVAKABO FNV, CNV Publieke Zaak, FBZ en NU 91. De StAZ in feiten en cijfers Jaarlijks inzicht in de actuele cijfers van en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. In 2011 ontvingen twintig zieken huizen vier miljoen Europese subsidie. 85 Ziekenhuizen zijn aangesloten bij Veiligezorg dat een belangrijke bijdrage levert aan het voorkomen en aanpakken van agressie tegen medewerkers. In vier jaar tijd hebben ruim negentig ziekenhuizen en 60.000 medewerkers het medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) ingevuld. De StAZ is de trekker geweest van de oprichting van de Europese Sociale Dialoog in de ziekenhuisbranche, dat verplicht geraadpleegd wordt bij Europese wet- en regelgeving. Arbospecialisten uit twintig verschillende instellingen hebben mee gewerkt aan de totstandkoming van de branchebrede arbocatalogus betermetarbo.nl.
Arbeidsmarktproblematiek in de ziekenhuisbranche Actuele cijfers en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Voor een effectief arbeidsmarktbeleid is actuele informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt nodig. De StAZ voert onderzoeken uit en participeert in een zorgbreed onderzoeksprogramma om deze informatie aan ziekenhuizen te kunnen bieden. Jaarlijkse onderzoeken van de StAZ zijn: Werkgeversenquête onderzoek dat de knelpunten inzichtelijk maakt waar werkgevers tegenaan lopen en hiervoor oplossingen geeft. Werknemersenquête onderzoek dat inzicht geeft in de factoren die van invloed zijn op instroom, behoud, door- en uitstroom van medewerkers. Arbeidsmarktverkenning geeft een beeld van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van verpleegkundigen, verzorgenden en sociaalagogen. Integrerend rapport Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn een rapport met de stand van zaken en een vooruitblik op de arbeidsmarktontwikkelingen van ondermeer de sector Zorg. Daarnaast laat de StAZ ook diverse incidentele onderzoeksactiviteiten uitvoeren, zoals het onderzoek Inzet ZZP ers in ziekenhuizen. Dit onderzoek geeft antwoord op de vraag hoe het aantal ZZP ers (zelfstandigen zonder personeel) zich ontwikkelt in de ziekenhuisbranche, landelijk en regionaal. Het onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat gespecialiseerde verpleegkundigen behouden kunnen blijven met betere arbeidsvoorwaarden of fl exibeler mogelijk heden, zoals functiedifferentiatie, duobanen of uitwisseling met andere ziekenhuizen. Banen in de zorg nu populair maar tekorten dreigen De zorgsector heeft op dit moment overwegend tevreden werknemers. Het verloop is klein en het onderwijs levert veel gediplomeerden aan de sector. In de nabije toekomst zijn echter wel knelpunten mogelijk. Vooral door de vergrijzing van het zittend personeel en omdat in een deel van de sector meer personeel nodig is. Dit is een van de conclusies van het onderzoeksrapport Arbeid in Zorg en Welzijn 2010 van de StAZ.
Veilig werken in ziekenhuizen Voorkomen en aanpakken van agressie: Veiligezorg Net als andere onderdelen van de samenleving worden ook de ziekenhuizen geconfronteerd met agressie en geweld tegen medewerkers. Gebeurtenissen die snel de aandacht trekken. Het project Veiligezorg helpt bij het opzetten van een veiligheidsbeleid om de agressie aan te pakken en zoveel mogelijk agressie te voorkomen. Sinds de uitvoering van Veiligezorg hebben de ziekenhuizen veel tools aangereikt gekregen om allerlei vormen van criminaliteit en agressie aan te pakken. Het personeel voelt zich serieus genomen en dat draagt bij aan een veilig gevoel. Iwan de Graav, hoofd beveiliging Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam In Veiligezorg bundelen ziekenhuizen, gemeenten, politie en justitie de krachten voor de veiligheid van medewerkers, patiënten en bezoekers. Met Veiligezorg krijgen de instellingen alle ondersteuning bij het realiseren én handhaven van een veilige werkomgeving. Zo blijven deelnemers op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen en kunnen zij het aantal en de aard van de incidenten uit hun instelling bench marken met die van andere. 85 Instellingen nemen deel aan Veiligezorg. Veilig werken: de branchebrede arbocatalogus betermetarbo.nl Met de branchebrede arbocatalogus betermetarbo.nl heeft de StAZ de kaders en praktische oplossingen vastgelegd waarmee instellingen voldoen aan de arbo-wetgeving. Door het branchebreed op te pakken heeft de StAZ de individuele werkgever veel werk uit handen genomen. Ander bijkomend voordeel: de arbeidsinspectie hanteert bij een inspectie betermetarbo.nl. Volgt de instelling de arbocatalogus, dan ontstaan geen problemen met de arbeidsinspectie. In de arbocatalogus zijn de volgende arbeidsrisico s opgenomen: bedrijfshulpverlening, psychosociale arbeidsbelasting, agressie en veiligheid, fysieke belasting, gevaarlijke stoffen, biologische agentia en niet-ioniserende straling. Speciaal voor veilig werken in revalidatiecentra zijn de risico s geluid en thermisch klimaat toegevoegd. Om de praktijkgerichte inhoud van dit instrument te garanderen, heeft de StAZ bij de totstandkoming samengewerkt met twintig arbospecialisten uit diverse ziekenhuizen. Arbospecialisten blijven betrokken bij het up to date houden van de arbocatalogus en de aanpak van nieuwe arbeidsrisico s.
Motiveren medewerkers door versterken arbeidsverhoudingen Om medewerkers gemotiveerd en met plezier langer door te laten werken, is maatwerk in de arbeidsvoorwaarden binnen de ruimte die de cao biedt van belang. Hiervoor is het van belang dat medewerkers en leidinggevenden constructief met elkaar in dialoog gaan. De StAZ heeft zeven concrete instrumenten laten ontwikkelen waarmee medewerkers van ziekenhuizen kunnen werken aan de arbeidsverhoudingen in eigen huis. Een voorbeeld van de ontwikkelde instrumenten is de PLB-planner. De PLB-planner helpt het persoonlijk levensfasebudget op een voor zowel medewerker als organisatie effectieve wijze te besteden. Op basis van een menukaart kunnen de medewerkers een bewuste keuze maken. De instrumenten worden ontwikkeld vanuit de dagelijkse praktijk: ruim twintig ziekenhuizen hebben deelgenomen aan het project. Behoud van personeel: duurzame inzetbaarheid Inzicht in de tevredenheid van medewerkers met Samen beter! Het medewerkerstevredenheidsonderzoek Samen beter! biedt de besturen van de ziekenhuizen en revalidatiecentra op eenvoudige wijze een helder beeld van de werkbeleving van hun medewerkers. Naast inzicht in de tevredenheid van de medewerkers wordt ook inzicht verkregen in motivatie, betrokkenheid en loyaliteit. Zo kunnen ziekenhuizen en revalidatiecentra gericht verbeteren. Samen beter! is specifiek ontwikkeld voor de ziekenhuisbranche. De jaarlijkse resultaten van Samen beter! zijn verwerkt in een landelijke benchmarkrappportage. Hiermee kunnen individuele instellingen hun resultaten vergelijken met die van de hele branche. 86 instellingen vallend onder de Cao Ziekenhuizen hebben in de periode 2007-2010 één of meerdere keren deelgenomen aan het medewerkerstevredenheidsonderzoek Samen beter!. Hiervan zijn er 37 unieke algemene en categorale ziekenhuizen. Door het uitvoeren van Samen beter! is onze organisatie gevoed met strategische informatie over de arbeidsbeleving van onze medewerkers. Rijnlands Revalidatie Centrum
Belangenbehartiging in Europa: de Europese Sociale Dialoog Het Comité voor Europese Sociale Dialoog in de Ziekenhuisbranche werkt rechtstreeks samen met de Europese commissie en kan namens de sector een gezamenlijk standpunt innemen. De Europese Commissie is verplicht om voor bijvoorbeeld de invoering van een nieuwe richtlijn het Comité te raadplegen. Met het Comité bestaat er dus op Europees niveau een belangrijk gremium waarin de belangen van de Nederlandse ziekenhuisbranche worden behartigd. De StAZ heeft een voortrekkersrol gespeeld in de oprichting van het Comité in 2006 en ondersteunt de Nederlandse vertegenwoordigers in het Comité nog steeds. Via de website StAZ en Europa en via nieuwsbrieven wordt informatie over Europese wet- en regelgeving en de Europese thema s toegankelijk gemaakt voor de ziekenhuisbranche. Actueel overzicht StAZ-activiteiten Kijk voor een actueel overzicht van de StAZ-activiteiten op www.staz.nl. Europese subsidie voor scholing: ESF De StAZ monitort interessante subsidiemogelijkheden voor de algemene en categorale instellingen en maakt deze toegankelijk via de StAZ-site en in bijeenkomsten. Een voorbeeld hiervan is het Europees Sociaal Fonds (ESF), met subsidies voor de scholing van werknemers of uitzendkrachten met maximaal mbo-4 niveau. Het gaat om beroepskwalifi cerende opleidingen zoals voor verpleegkundige of doktersassistent. Maar bijvoorbeeld ook cursussen computervaardigheden of Engels. Werkgevers kunnen veertig procent van de subsidiabele kosten vergoed krijgen. ZorginBeeld / Frank Muller In 2011 is er vier miljoen euro aan ESF-subsidie toegekend aan twintig ziekenhuizen.
Voor meer informatie over projecten en activiteiten Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ) Postbus 556 2501 CN Den Haag T 070 376 59 20 F 070 345 75 28 E staz@caop.nl I www.staz.nl Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. De StAZ is niet aansprakelijk voor eventuele drukfouten, noch voor het gebruik van de inhoud van de teksten en daaruit voort vloeiende feiten, omstandigheden en gevolgen. Colofon Dit is een uitgave van de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ). De StAZ is een samenwerkingsverband van sociale partners in de branche Ziekenhuizen. In de StAZ participeren de werkgeversorganisatie NVZ vereniging van ziekenhuizen en de werknemersorganisaties ABVAKABO FNV, CNV Publieke Zaak, FBZ en NU 91. Deelname aan StAZ-activiteiten Via de digitale nieuwsbrief van de StAZ worden de instellingen op de hoogte gehouden van de actuele projecten van de StAZ. Deelname aan de StAZ-activiteiten is vervolgens eenvoudig: aanmelden kan veelal online via de StAZ-site of door direct telefonisch contact op te nemen met de StAZ. De StAZ staat ook open voor en ondersteunt regelmatig initiatieven van de instellingen zelf.