Stimuleringsproject LOB in het mbo Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Checklist voor de opzet van een ontwikkelings- en begeleidingslijn
De grote vraag is hoe het vmbo en mbo het beste kunnen samenwerken bij de ondersteuning van jongeren op het gebied van de ontwikkeling van loopbaancompetenties en een arbeidsen beroepsidentiteit. Het antwoord ligt in de realisatie van een gezamenlijke loopbaangerichte leeromgeving, die gebaseerd is op de hiervoor toegelichte uitgangspunten. Belangrijke voorwaarden zijn dat de aansluiting en het overgangsproces (waaronder de intake) loopbaangericht worden ingericht (ROC West-Brabant, 2015) en dat de begeleiding van het loopbaanleren wordt opgevat als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van vmbo en mbo. Afspraken Als vmbo en mbo een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn willen opzetten, hoeven ze hier geen nodeloos ingewikkelde afspraken voor te maken. De belangrijkste afspraken die de vmbo-school en mbo-instelling samen moeten maken zijn: Neem de gezamenlijke ontwikkelings- en begeleidingslijn op in de (bestaande) regionale samenwerkingsafspraken tussen vmbo en mbo. Beschouw de uitgangspunten voor loopbaanleren als gezamenlijk vertrekpunt voor de inrichting. Maak afspraken over een loopbaangerichte aansluiting (inclusief de intake). Geef vmbo-jongeren de kans om op het mbo mee te lopen in de richting van hun voorkeur. Maak van de intake een loopbaangesprek. Stem de afzonderlijke loopbaangerichte activiteiten en instrumenten op elkaar af. Maak afspraken over een loopbaandossier (portfolio) waarin jongeren tijdens hun hele schoolloopbaan (dus op het vmbo én mbo) hun persoonlijke 2 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
loopbaanontwikkeling kunnen vastleggen. Faciliteer en stimuleer vmbo- en mbo-docenten in de ontwikkeling en uitvoering van een loopbaangerichte leeromgeving in middelen, tijd en cultuur. Ga als vmbo en mbo in gesprek met het bedrijfsleven over de bijdrage die bedrijven kunnen leveren aan de loopbaanontwikkeling van de jongeren in hun regio. Maak concrete afspraken over de resultaten die relatief snel gerealiseerd kunnen worden (bijvoorbeeld het organiseren van meeloopdagen op het mbo) en de resultaten die meer tijd vragen (bijvoorbeeld een gezamenlijk loopbaandossier of veranderingen in de intake). Checklist Hierna volgt een checklist. Hiermee kunnen vmbo en mbo nagaan waar ze staan bij de realisatie van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn. Uiteraard kan deze checklist ook worden gebruikt om met elkaar vast te stellen waar in de samenwerking naartoe wordt gewerkt. Meer lezen? Meer informatie is te vinden op de website www.lob4mbo.nl. Hier vindt u onder meer de bouwstenen voor een loopbaangerichte leeromgeving, de handreiking Versterking LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo en het Loopbaanmagazijn. 3 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
Checklist doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn LOB (vmbo-mbo) BELEID Er is een gezamenlijke visie op loopbaanleren en op een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn. Er zijn gezamenlijke doelstellingen geformuleerd voor de korte - en de lange termijn. Op de verschillende niveaus in de betrokken organisaties (bestuurders/directie, managers en docenten/(studie)loopbaanbegeleiders/bpv-begeleiders) bestaat draagvlak voor de realisatie van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn. Bedrijven en werkveld zijn bereid om een actieve bijdrage te leveren aan een loopbaangerichte leeromgeving. Er zijn tijd en middelen beschikbaar voor de realisatie van een gezamenlijke loopbaangerichte leeromgeving. CULTUUR Het management stimuleert de cultuurverandering en de structuurverandering die nodig zijn voor de realisatie van een doorlopende loopbaangerichte leeromgeving. Er wordt gewerkt vanuit de opvatting dat een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn er is voor álle jongeren, en dus niet alleen voor jongeren die een stagnatie in hun ontwikkeling doormaken of specifieke zorg nodig hebben. Er wordt gewerkt vanuit twee leidende vragen: Wat wil je hier halen? en Hoe kunnen wij je daarbij helpen?. 4 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
Keuzeprocessen van jongeren worden gezien als ervaringsleren, niet als een vorm van kennisoverdracht en/of informatievoorziening. Onder docenten en begeleiders heerst een brede overtuiging dat loopbaanontwikkeling en vakmanschapontwikkeling onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Deze overtuiging is onderdeel van de gezamenlijke visie op loopbaanleren. DE INRICHTING VAN EEN DOORLOPENDE LOOPBAANGERICHTE LEEROMGEVING Het onderwijsprogramma is praktijkgericht, dialogisch en vraaggericht. Het onderwijsprogramma vmbo-mbo biedt jongeren de mogelijkheid om verschillende ervaringen met de beroepspraktijk op te doen, bij voorkeur buitenschools. In leerjaar 1 van het vmbo wordt gestart met het aanbieden van ervaringsactiviteiten. Dit eindigt op zijn vroegst bij de afronding van de mbo-opleiding. Er is sprake van een logische opbouw van de verschillende LOB-activiteiten en -instrumenten: de opbrengst van een activiteit wordt verbonden met daaropvolgende activiteiten. De jongere krijgt in toenemende mate medezeggenschap over zijn eigen leerproces. Hij krijgt de ruimte om te werken aan zijn eigen leervragen en voor het maken van eigen keuzes Loopbaangesprekken waarin de betekenis van ervaringen met de jongere wordt besproken worden altijd kort na de ervaringsactiviteit gevoerd/ingepland. De reflectieve loopbaangesprekken worden gevoerd door loopbaanbegeleiders die beschikken over de juiste competenties. Er is een gezamenlijk loopbaandossier of portfolio dat de jongere tijdens zijn hele schoolloopbaan in het vmbo én het mbo meeneemt. Hierin legt hij de groei van zijn arbeids- en beroepsidentiteit en loopbaancompetenties vast. 5 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
In de laatste fase van het vmbo loopt de jongere in de richting van zijn voorkeur mee op het mbo. De intake op het mbo is gericht op de ontwikkeling van loopbaancompetenties en ondersteunt de jongere bij het bestendigen van zijn keuze voor een opleiding en een beroep. DE BEGELEIDING VAN HET LOOPBAANLEREN De begeleiding van jongeren richt zich niet alleen op hun vakmatige ontwikkeling, maar ook op de ontwikkeling van hun zelfbeeld in relatie tot vakmanschap. Docenten en begeleiders gaan regelmatig met de jongere in gesprek over de zin en betekenis van hun ervaringen als aankomend vakman. Docenten en begeleiders praten vooral mét in plaats van over of tegen de jongere. 6 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
Literatuur Den Boer, P. (2008). Kiezen van een opleiding: van ervaring naar zelfstudie. Lectoraat Keuzeprocessen, ROC West-Brabant. Den Boer, P., Kronenberg, N., Kuijpers, M., Meijers, F., Vogels, M. (2014). Loopbaanreflectie in dialoog. Schets van een training voor docenten. Stimuleringsproject LOB in het mbo. Den Boer, P., Kuijpers, M. (2014). Vijf jaar werken aan keuzeprocessen. Opbrengsten en bottle necks. In F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff, G. Wijers (red), Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (p9-20). Antwerpen-Apeldoorn: Garant. Crone, E.A., Dahl, R.E. (2012). Understanding adolescence as a period of social-affective engagement and goal flexibility. Nature Reviews, 13, 636 -.650. Hoboken, van, M. (red). LOB - leren van ervaring. Loopbaanleren in het ROC West-Brabant. ROC West-Brabant, 2015. Kuijpers, M., Meijers, F., Bakker, J. (2006). Krachtige loopbaangerichte leeromgevingen in het (v)mbo: hoe werkt het? Driebergen: Het Platform BeroepsOnderwijs. Meijers, F. (2014). Loopbaanidentiteit als verhaal. In F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff, G. Wijers (red), Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (p9-20). Antwerpen-Apeldoorn: Garant. Meijers, F., Kuijpers, M., Bakker, J. (2006). Over leerloopbanen en loopbaanleren. Loopbaancompetenties in het (v)mbo. Driebergen: Het Platform BeroepsOnderwijs. 7 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
Motivaction Internationaal B.V. (2015). MBO ers aan het woord over LOB. Stimuleringsproject LOB in het mbo. Neuvel, J., Esch, van, W. (2010). Van vmbo naar mbo: doorstroom en loopbaankeuzes. s Hertogenbosch: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Onderwijsraad (2014). Advies. Overgangen in het onderwijs. Den Haag: Onderwijsraad. Wardekker, W. (2014). Beroepsidentiteit en onzekerheid. In F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff, G. Wijers (red), Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (p9-20). Antwerpen-Apeldoorn: Garant. 8 Checklist voor de opzet van een doorlopende ontwikkelings- en begeleidingslijn Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo
Stimuleringsproject LOB in het mbo