COLLEGEVOORSTEL Digitaal bestand: HR 28-04-2015 AF (Adviesformulier) Afd./Team : KC Opsteller : H. Rietman Toestelnr. : 06-13313709 Datum : 22-04-2015 Agendanummer: In te vullen door Secr. Programma 12. Welzijn en gezondheidszorg 13. Sociale zaken Portefeuillehouder Patricia Withagen Onderwerp Criteria algemene oplossingen Ontwerp-besluit 1. De Subsidieregeling algemene oplossingen in het sociaal domein gemeente Zutphen 2015 vast te stellen conform bijlage 2. Het subsidieplafond 2015 voor de onder 1 genoemde subsidieregeling vast te stellen op 95.000 voor burgerinitiatieven en 155.000 voor bedrijven en instellingen 3. De afwegingscriteria te beschouwen als uitvoering van de motie Recht om de gemeente uit te dagen 4. De raad voor te stellen 381.854 van programma 10 en 106.477 van programma 13 over te hevelen naar programma 12 en de begroting 2015 hierop aan te passen Dekking Begroting sociaal domein Programmabegroting wijziging Beheersbegroting wijziging ja ja nee nee Besluit openbaar Advies openbaar Ondernemingsraad ja nee ja, met één week embargo ja nee t.k.n. advies instemming n.v.t. Akkoord-paraaf Pfh. S B W1 W2 W3 W4 Teamleider Afd.hfd. akkoord bespreken 1
Overleg gevoerd met: Afd./team/naam: P&P (G. Borgonjen en R. Meijerink), BV/IA (M. Brinker), BV/Control (C. Hagens) Externe partij/adviesraad e.d.: gemeente Lochem, Het Plein (J. 't Hoen) Verdere procedure Datum beeldvormend oordeelsvormend presentatie Forum adviserend techn. blok ter inzage techn. blok hamerstuk Raad ja (concept-rv bijgevoegd) nee BESLUIT d.d.: Conform advies Aangehouden Inleiding/aanleiding TOELICHTING Algemene oplossingen in de beleidsplannen In de beleidsplannen sociaal domein spreken we over algemene oplossingen. De termen algemene voorzieningen en algemene oplossingen worden door elkaar gebruikt. Ook in de drie wetten worden verschillende termen gebruikt. In de lokale beleidsplannen hebben we gekozen voor de eenduidige term algemene oplossingen. Deze geeft ook tegelijk een ambitie aan wat we ermee willen, nl. oplossen van vragen en problemen. Uit het algemeen beleidskader: Onder algemene oplossingen worden alle oplossingen verstaan die gericht zijn op of toegankelijk zijn voor meer dan één 1 persoon. Iemand kan zelfstandig gebruik maken van een algemene oplossing en heeft daarvoor geen toestemming van de gemeente nodig. Voorbeelden zijn de toegankelijkheid van gebouwen en voorzieningen, lokaal vervoer, opvang voor dak- en thuislozen of gebiedsgerichte sociale teams. Een maatwerkoplossing is niet vrij toegankelijk voor iedereen, maar moet worden aangevraagd. De gemeente moet via een beschikking toestemming geven om gebruik te mogen maken van deze oplossing. Algemene oplossingen zijn niet alleen diensten die de gemeente faciliteert. Ook andere diensten die beschikbaar zijn in het normale dienstenverkeer merken we aan als algemene oplossing. In totaal onderscheiden we drie soorten: Commerciële oplossingen: door bedrijven aangeboden, zoals bijvoorbeeld een boodschappenservice via de supermarkt of een klussendienst of schoonmaakdienst. Deze diensten worden kostendekkend aangeboden door de leverancier en de klant betaalt hier zelf voor. De gemeente stimuleert ondernemers om deze diensten aan te bieden. Oplossingen door bewoners zelf op wijkniveau: bijvoorbeeld een spelletjesmiddag in een buurthuis. De gemeente of professionals in de wijk stimuleren en faciliteren deze activiteiten, soms ook met beperkte financiële bijdragen. Oplossingen door zorg/welzijnsprofessionals: deze oplossingen kunnen op wijkniveau of gemeentelijk niveau plaatsvinden en worden gerealiseerd door een mix van vrijwilligers en professionals. De gemeente wil dit stimuleren en faciliteren, ook door een financiële bijdrage te leveren. Ook de cliënt levert een financiële bijdrage door een eigen bijdrage te betalen. 2
Voor alle drie de soorten oplossingen geldt dat deze van toepassing zijn voor Wmo, Jeugd en Participatie. Daar waar de gemeente bijdraagt met financiering, zorgt zij ervoor dat er een goede samenhang is tussen de verschillende algemene oplossingen over de drie decentralisaties heen. Algemene oplossingen als alternatief Binnen het sociaal domein geldt dat we ernaar streven dat burgers zoveel mogelijk zelf hun problemen kunnen oplossen, eventueel met behulp van hun eigen netwerk. Ook kunnen burgers gebruik maken van de algemene oplossingen die vrij toegankelijk zijn. Waar nodig kunnen maatwerkoplossingen worden ingezet, hiervoor is formele toestemming nodig in de vorm van een beschikking. De transformatie in het sociaal domein moet leiden tot een verschuiving. Het vergroten van het aanbod van algemene oplossingen en het versterken van het netwerk rondom een burger, moet leiden tot een daling van de inzet van maatwerkoplossingen. In de toekomst is er een geheel van integrale oplossingen dat laagdrempelig toegankelijk is, dat past bij en meebeweegt met de behoeften van inwoners. De oplossingen zijn dus flexibel, en kunnen van tijd tot tijd veranderen. Het integraal gaat over de volle breedte van Wmo, Jeugd en Participatie (de 3 D s), en ook verder dan dat. Ook over aanpalende beleidsvelden als sport, cultuur en welzijn. En zelfs is er een verbinding tussen het fysieke en sociale domein. De algemene oplossingen helpen om burgers meer zelf te laten doen, en om preventief te werken. Criteria In dit collegevoorstel komen we tot een afwegingskader met criteria die helpen om afwegingen te maken om algemene oplossingen te faciliteren. Initiatiefnemers die een subsidie willen van de gemeente voor een algemene oplossing moeten hun meerwaarde duidelijk kunnen maken. Hiervoor hebben we een aantal criteria opgesteld die kunnen helpen bij het toetsen: Voorwaarde: De activiteit draagt bij aan de verschuiving van maatwerkoplossingen naar algemene oplossingen, preventie en meedoen in de maatschappij. Daarnaast zijn er criteria die een meerwaarde kunnen geven bij de beoordeling. Ze hoeven niet allemaal op te gaan. De mate waarin sprake is van een integraal aanbod voor meerdere deeldomeinen (Jeugd, Wmo, Participatie) en zelfs breder De mate waarin de activiteit beantwoordt aan de behoeften van een groep inwoners. De mate van innovatie van de activiteit, vernieuwend vermogen van de activiteit. De mate waarin de activiteit verbinding zoekt of verbonden is met andere activiteiten. Professionals en burgers We onderscheiden grofweg twee verschillende leveranciers van algemene oplossingen: professionals en burgers (we gebruiken de term burgers omdat deze aansluit bij de door de raad vastgestelde beleidskaders). Bij het toekennen van subsidie aan professionals geldt een andere, meer formele route dan voor initiatieven van burgers. Voor professionals geldt dat het initiatief wordt ingebracht op de fysieke overleg tafel van het Platform Sociaal Domein. Hier spreken aanbieders van maatwerkoplossingen (nu alleen nog Wmo-begeleiding) en algemene oplossingen met elkaar over de initiatieven. We willen dat hier (op termijn) een verschuiving gaat plaatsvinden van het budget voor maatwerkoplossingen naar algemene oplossingen. Voor maatschappelijke initiatieven van burgers geldt een lichter toetsingcriterium. De gemeente kan volledig zelf aanvragen honoreren als wordt voldaan aan de criteria. De bedragen zijn meestal ook een stuk kleiner, dan de professionele initiatieven. Voorbeelden van maatschappelijke initiatieven aan de kant van burgers zijn Zorgtuin Gorssel (ouderen, jongeren, cliënten werken samen in de tuin), Knoop-Inn (één zondag in de maand bieden allerlei burgerinitiatieven gratis activiteiten aan), Lonely Lochem (aanpakken van eenzaamheid), Eetcafé 3
Zutphen (voor een klein bedrag kunnen mensen daar gaan eten) en Buurtbongerd Braamkamp (buurtbewoners werken en oogsten samen in een boomgaard). In alle gevallen is het belangrijk dat initiatieven elkaar versterken. Daarom brengen we de initiatiefnemers op diverse manieren met elkaar in gesprek. Beoogd effect Helder afwegingskader voor het toekennen van subsidie aan algemene oplossingen, zodat algemene oplossingen gestimuleerd en gefaciliteerd worden. Dit biedt tevens een juridische grondslag voor de te maken keuzes. Argumenten 1.1 Het is een concrete stap om de doelstellingen te behalen De toetsingscriteria geven een concrete invulling van de doelstellingen en de beleidsplannen. Het helpt bij het beoordelen van initiatieven: dragen ze echt bij aan de te maken transformatie? 1.2 Het geeft helderheid in verwachtingen Met dit afwegingskader verschaft de gemeente helderheid. Wat verwacht de gemeente van professionals en burgers. En wat kunnen zij van de gemeente verwachten? 1.3 Het helpt om besluiten te onderbouwen Een afwegingskader helpt om te onderbouwen waarom bepaalde initiatieven wel en andere niet worden gefinancierd. Dit voorkomt willekeur en draagt zo bij aan een betrouwbare overheid. 1.4 Het geeft een juridisch kader De Algemene wet bestuursrecht geeft duidelijke bepalingen voor verlenen van subsidie. Een deel van de algemene oplossingen zal hieronder vallen. De aanvullende regels geven het juridisch kader. 2.1 Het subsidieplafond geeft helderheid over het beschikbare budget. Hiermee houdt de gemeente grip op de financiën; aanvragen kunnen juridisch gefundeerd worden afgewezen als het budgetplafond is bereikt, ook al voldoet het volledig aan de criteria. Door afzonderlijke budgetplafonds in te stellen voor burgerinitiatieven en initiatieven van professionele organisaties kan worden voorkomen dat professionele organisaties het gehele budget verbruiken. 3.1 Dit maakt de uitvoering van de motie Recht om de gemeente uit te dagen mogelijk Burgers of maatschappelijke organisaties kunnen de gemeente uitdagen een voorziening van de gemeente over te nemen als zij van mening zijn dat zij dit beter of goedkoper kunnen. Dit is vastgelegd in motie 2014-M0018 die op 13 oktober 2014 door de gemeenteraad is aangenomen. Deze afwegingscriteria geven (juridische) handvaten om de motie uit te kunnen voeren. Door het vast te leggen met de algemene criteria en nadere regels in de subsidieregeling, kunnen we het laten gelden voor het hele brede sociaal domein. Anders dan dat we het bijvoorbeeld zouden vastleggen in de verordening Wmo waarmee het alleen voor dit domein inzetbaar zou zijn. 4.1 Het maakt een integrale inzet van de middelen mogelijk Binnen de programma s 10. Onderwijs, jeugd en jongeren, 12. Welzijn en zorg en 13. Sociale zaken van de begroting Strategische Agenda 2015-2018 is budget gereserveerd voor algemene oplossingen. Dit zou de inzet van de middelen alleen binnen het specifieke programma mogelijk maken. Door integratie van de budgetten kan het optimale effect van een integrale benadering worden behaald. 4
Kanttekeningen 1. De afwegingen blijven deels subjectief De afweging blijft een afweging van inhoudelijke argumenten, er blijft een mate van subjectiviteit in zitten. Hierdoor kan het zo zijn dat op het oog vergelijkbare initiatieven anders worden beoordeeld. Dit vraagt om een goede inhoudelijke motivatie van het besluit, met het oog op het gelijkheidsbeginsel. 2. De criteria zijn nog in ontwikkeling De kaders zijn nu opgesteld door de gemeente, op basis van verwachte ontwikkelingen en inschattingen. In de komende periode willen we dit samen met professionals en burgers verder doorontwikkelen. 3. Het budget is begrensd In de begroting 2015 is 5% van de totale begroting voor het sociaal domein gereserveerd voor algemene oplossingen. Het kan dus zijn dat heel goede initiatieven niet kunnen worden gefinancierd omdat het budget op is. Dit kan frustrerend werken op de innovatiedrang van externe partijen. Het budget dat is gereserveerd voor maatwerkoplossingen en algemene oplossingen is onderwerp van gesprek bij de fysieke overlegtafel. Als het budgetplafond in zicht komt, wordt hier besproken of er geschoven kan worden tussen de budgetten voor maatwerkoplossingen en algemene oplossingen. Risico s Als het op termijn niet lukt om de kosten van de maatwerkvoorzieningen naar beneden te brengen, kan dit leiden tot overschrijding van de begroting sociaal domein. Het versterken en stimuleren van algemene oplossingen moet dit risico verminderen. Communicatie/Vervolgtraject/Uitvoering 2015 gebruiken we om te leren. Samen met professionals en burgers gaan we actief aan de slag met de ontwikkeling van algemene oplossingen. De huidige criteria zijn daarom de eerste stap in het proces. We moeten de ruimte bieden om met elkaar te ontwikkelen en te leren. Daarbij kijken we ook naar bestaande algemene oplossingen (ook al heten die nu wellicht anders) en de budgetten daarvoor. We zoeken naar kansen om verbindingen te leggen die bijdragen aan de integrale benadering en de te maken transformatie in het sociaal domein. In de beleidsplannen sociaal domein staat dat het budget voor algemene oplossingen in 2015 5% van het totale budget voor de drie decentralisaties bedraagt. En dat dit percentage in de komende jaren moet stijgen, ten koste van de maatwerkoplossingen. Om richting te geven voor onze ambitie streven we voor 2016, 2017 en 2018 naar een groei van het percentage met 2,5% per jaar. Deze ambitie en de realiteit ervan gaan we met onze samenwerkingspartners bespreken aan de fysieke overlegtafel en Het Plein. We moeten sowieso in 2015 ontdekken hoe we financieel uitkomen met het budget voor maatwerkoplossingen, omdat er bij het opstellen van de begroting nog veel onzekerheden waren. Rapportage/evaluatie Periodieke rapportage vindt plaats via de reguliere p&c cyclus. Personele consequenties 5
Het vraagt geen extra inzet van personeel. Financiën Integreren budgetten In de beleidsplannen sociaal domein die de gemeenteraad in oktober 2014 heeft vastgesteld is 5% van het budget bestemd voor algemene oplossingen. Deze bedragen zijn vervolgens in de begroting Strategische Agenda 2015-2018 over drie programma s verdeeld: 10. Onderwijs, jeugd en jongeren, 12. Welzijn en zorg en 13. Sociale zaken. Om een breed beroep te kunnen doen op het totale budget, wordt aan de raad voorgesteld om de budgetten te integreren in één programma: 12. Welzijn en zorg. Hierdoor wordt het eenvoudiger om integrale algemene oplossingen te financieren. En hiermee kan het optimale effect van de inzet van het budget worden behaald. Hiervoor is een raadsvoorstel toegevoegd als bijlage. Budget algemene oplossingen In 2015 bedraagt het budget voor algemene oplossingen 5% van de totale begroting sociaal domein. Dit betekent 950.000 Van dit budget is inmiddels toegekend: Sociale wijkteams: 300.000 Inloophuizen: 130.000 Daarnaast ligt er een aantal concrete verzoeken, waaronder voor het plusteam jeugd ( 100.000) en de implementatie van We Helpen ( 15.000). Hiervoor liggen separate collegevoorstellen voor. Dat betekent dat het restbudget voor 2015 is: 405.000. Binnen het budget algemene oplossingen reserveren we 10% voor initiatieven van burgers. Dit betekent in 2015 een bedrag van 95.000. Dit doen we om te voorkomen dat er geen ruimte is voor burgerinitiatieven, gezien het aantal concrete verzoeken vanuit professionele hoek. De beweging vanuit burgers willen we wel echt stimuleren en goed op gang krijgen. Een deel van het restbudget bestemmen we nu voor subsidiabele initiatieven, een deel voor initiatieven die niet subsidiabel zijn. Voor de subsidiabele budgetten geldt een budgetplafond. Concreet komt het neer op de volgende verdeling van de nog beschikbare 405.000: 95.000 subsidieplafond burgerinitiatieven 155.000 subsidieplafond algemene oplossingen bedrijven, instellingen 155.000 inkopen van goederen en diensten, niet vallend onder subsidie Het subsidieplafond kan altijd worden verhoogd. Als blijkt dat er veel beroep wordt gedaan op de subsidie, en weinig op de laatste post, kunnen we een verhoging makkelijk regelen via een collegebesluit. Dat geldt ook voor het schuiven tussen subsidies voor burgers en professionals. Het budget voor algemene oplossingen mag in principe niet worden overschreden, oftewel op is op. Toekenning vindt plaats op basis van het principe wie het eerst komt, het eerst maalt. Dit ligt ook vast in de subsidieregeling. Bij een dreigende overschrijding gaan we met onze samenwerkingspartners overleggen aan de fysieke overlegtafel over de mogelijkheden te schuiven met budgetten voor maatwerkoplossingen en algemene oplossingen. Dit geldt ook voor het bedrag dat we reserveren voor initiatieven van burgers. Ook hier gaan we flexibel mee om, en gaan we over overleggen als blijkt dat er sprake is van overschrijding of onderuitgave. De uitgaven voor algemene oplossingen en maatwerkoplossingen als geheel moeten in elk geval binnen de totale begroting sociaal domein blijven. 6
Vanuit Het Plein werd tot nu toe nu een aantal algemene oplossingen gefinancierd vanuit het participatiebudget. Omdat van dit budget voor Het Plein ook 5% is afgeroomd, moeten deze initiatieven ook worden geïntegreerd in de begroting algemene oplossingen. Als de gemeente de ondersteuning van deze initiatieven overneemt, komen deze ten laste van het nog beschikbare budget in 2015 zoals hierboven genoemd. Hiervoor zal dan een separaat collegevoorstel volgen. Bijlagen I Raadsvoorstel begroting II Motie Recht om de gemeente uit te dagen III Subsidieregeling algemene oplossingen in het sociaal domein 7