Jaarverslag 2012 1
Inhoudsopgave 1. Inleiding en ambitie in 2012 2. Gerealiseerde doelen 3. Doorlopende trajecten in 2013/2014 Bijlage: totaaloverzicht cijfers 1. Inleiding Voor u ligt het jaarverslag van het CJG Noord Groningen. Met dit jaarverslag geven we u een beeld van de ontwikkelingen, de activiteiten en de behaalde resultaten van het CJG Noord Groningen in 2012. Het CJG Noord Groningen is het CJG van de gemeenten Bedum, Eemsmond, De Marne en Winsum. Het betreft een groot en gevarieerd gebied, waarin alle vier gemeenten hun eigen karakteristiek hebben. Voor het gezamenlijk CJG betekende dat, dat er in 2012 op een gezamenlijke basis en een gezamenlijke visie per gemeente naar maatwerk gezocht is. Maatwerk dat aansluit op de lokale behoeftes en vragen over opvoeden en opgroeien. In de gezamenlijke onderliggende visie stellen de CJG partners de principes van het ontzorgen en normaliseren van opvoedproblemen centraal. Voor de professional betekent dit dat deze werkt vanuit de uitgangspunten van de Pedagogische Civil Society. Met deze vorm van samenwerken hebben de vier gemeenten in 2011 het fundament en de basisvorm van het CJG Noord Groningen ontwikkeld. In 2012 is, conform de bijgestelde planning het CJG verder gerealiseerd en in de loop van het jaar verder ontwikkeld. Kernpartners * van het CJG en de partners uit het onderwijs, peuterspeelzalen en kinderopvang hebben in april 2012 gezamenlijk het Convenant CJG ondertekend. Ook is de organisatie en aansturing van het CJG belegd in een inrichtingsplan CJG. * De kernpartners van het CJG zijn Stichting Welzijn en Dienstverlening, Jongerenwerk Barkema &de Haan, GGD, MEE Groningen, Stichting Welzijn Bedum, MJD en BJZ. 2
Ambitie In 2012 is de samenwerking in het CJG verder ontwikkeld en zijn de resultaten van verschillende projecten uit 2011 afgerond en geborgd. Voorbeelden van deze projecten zijn een betere afstemming van de Licht Pedagogische Hulp aan de vraag van de ouders en de motivatie voor het gebruik van de verwijsindex Zorg voor Jeugd Groningen (ZvJG). Uitgangspunt was in 2012 dat het CJG een vorm is voor optimale samenwerking tussen professionals, en geen doel op zich. Doel is en blijft een optimale vorm van zorg en ondersteuning aan jeugdigen en ouders te organiseren. Hierin was de ambitie om de positie van ouders te versterken, om burgerkracht te vergroten, om te ontzorgen en om de coördinatie en het gebruik van de verwijsindex ZvJG verder te verbeteren. De afstemming met de CJG kernpartners onderling, alsook met het veld van onderwijs, voorschoolse voorzieningen, kinderopvang, huisartsen, verloskundigen, kerken en alle relevante andere hulpverleners blijft een doorlopende ambitie. Deze is ook opgenomen in het werkplan 2013/2014. Verheugend is de actieve positie die de managers van de kernpartners op zich nemen in de doorontwikkeling van het CJG en de ambitie om de eigen medewerkers ook daadwerkelijk te laten meegroeien naar een andere mind set ; een andere basishouding. Deze andere basishouding is ook daadwerkelijk nodig om anders, om niet vanuit probleemdenken om te gaan met de burger en diens ondersteuningsvraag. Het initiatief vanuit het management om te komen tot een gezamenlijk werkplan en collectieve manier van samen leren is hier een goed voorbeeld van. Kernpartners CJG Vanuit de bestuurders van de BMWE gemeenten is aan de front office partners een belangrijke rol toebedeeld in de voortgang van het CJG en de transitie en transformatie van de jeugdzorg. De gemeentes hebben daarbij een beeld voor ogen waarin de huidige front office partners gezamenlijk die ontzorgende, preventieve en meer op (buurt- of eigen)kracht gerichte benadering hebben. Men ziet voor deze benadering juist die trekkersrol bij deze kernpartners. Zodat deze werkwijze en attitude ingebed zijn als de transitie en transformatie van de jeugdzorg zich aandient in 2015. Voor de gemeenten is het van belang erop te kunnen bouwen dat kernpartners onderling hun werk zo afstemmen dat ze vanuit één visie opereren en dat de jongere/het gezin optimaal en zo preventief mogelijk geholpen is. 3
Pedagogische Civil Society: De samenwerking rondom jeugd en opvoeden is in de vier gemeentes gestoeld op uitgangspunten van de Pedagogische Civil Society. Dit houdt in dat ouders en andere opvoeders in hun eigen omgeving, school, wijk en buurt optimaal worden ondersteund om zelf een actieve en betrokken rol te kunnen hebben in de gemeenschap en de opvoedende kracht die men gezamenlijk heeft. Voor deze Civil Society is er geen aparte doelstelling geformuleerd in 2012. Op meerdere gebieden zijn resultaten gehaald. Voorbeelden hiervan zijn: - Actieve jongeren die zelf met inhoud komen voor jongerensite en zelf te maken jongerenfilms, - Ouders en schoolleiders die actief vragen om andere, interactievere ouderavonden, - CJG professionals die zich bekwamen om de vragen van ouders niet op voorhand in te vullen of te problematiseren, - Kraamzorg die aan de slag gaat met kraamcursussen die als maatwerk samengesteld worden, - CJG locatie ( Roodeschool) die organisch meegroeit met de rol die het heeft gekregen in het dorpshuis. - Intensievere samenwerking tussen CJG partners en vrijwilligersorganisaties, zoals Humanitas. Transitie Jeugdzorg: 2012 is het jaar geweest waarin de samenwerkende gemeenten in de hele provincie aan de hand van de Routekaart transitieplan zorg voor de jeugd een fundament gelegd hebben onder de transitie jeugdzorg. Er is voor gekozen om meerdere thema s gezamenlijk uit te werken. Dit betekent dat het CJG Noord Groningen voor een aantal thema s niet zelf aan de slag gaat, maar afstemt op de provinciale voorbereiding. Het betreft de thema s: zorgroutes, basisvoorzieningen, signalering, prestatie indicatoren en afstemming met passend onderwijs. 4
2. Gerealiseerde doelen CJG Noord Groningen 1 Front office locaties: In het werkgebied van het CJG Noord Groningen zijn al in 2011 zes CJG locaties gerealiseerd. Deze locaties zijn, waar nodig, in 2012 verder aangekleed en klantvriendelijker geworden in hun uitstraling. Gelijk met de bredere uitstraling is de samenwerking van de CJG partners binnen dat CJG ook steeds benadrukt en dus ook het aanbod van meerdere CJG partners vanuit het CJG. Om uit te stralen dat het CJG meer is dan een loket of een Consultatiebureau, is dat ook zichtbaar geworden in de presentatie, het aanbod en de manier van samenwerken. Naast de doorlopende verbetering van de huidige locaties zal er in 2013 ingezet worden op het door ontwikkelen van het CJG op de vindplaatsen: Het CJG zal moeten aansluiten bij de behoefte van de ouder, de jongere, en de plek waar deze zijn of haar ondersteuning wil. Dit kan in fysieke maar ook in digitale vorm zijn. Websites CJG en Social Media: In 2012 is de al in 2011 gerealiseerde algemene website CJG Noord Groningen verder verbeterd in inhoud en vorm. Het webbeheer is structureel geregeld en ook de bereikbaarheid van de webbeheerder voor de kernpartners van het CJG is geregeld. Op deze manier zijn nieuwsitems, activiteiten, maar ook interessante links steeds met een kwalitatieve toets te plaatsen op de site. De Website voor en door jongeren Kwaitwel is in 2012 gelanceerd, inclusief verbinding met andere social media zoals facebook en hyves. Jongeren zitten ook zelf in de redactie van de site en denken mee over wat voor jongeren relevante onderwerpen en activiteiten zijn. De website voor jongeren sluit aan bij de snelle informatiebehoefte van jongeren en bij het gebruik van nieuwe media en biedt ook mogelijkheden om in 2013 verder te onderzoeken hoe bijvoorbeeld chatfuncties en digitale hulp en ondersteuning aan jongeren geboden kunnen worden. Ook zijn er in 2012 een aantal filmpjes gemaakt door jongeren met onderwerpen die voor hen van belang zijn. Deze zijn geplaatst op de jongerensite Kwaitwel.. 1 Voor uitgebreide cijfers en resultaten van CJG bezoek, telefonische advisering, webbezoek en activiteiten wordt u verwezen naar de bijlage. 5
Samenwerken in de afzonderlijke gemeentes: Hoewel het CJG Noord Groningen gebaseerd is op een gezamenlijke visie en missie, is er ruimte om per gemeente de samenwerking tussen kernpartners, en de samenwerking met partners uit het veld vorm te geven. In alle vier gemeenten is in 2012 de organisatie van vaste netwerklunches georganiseerd. In de ene gemeente is dat een maandelijkse bijeenkomst waarin (nu nog ) alleen de kernpartners elkaar ontmoeten. In andere gemeentes wordt bijvoorbeeld aangesloten bij het eerste lijnsoverleg in een gezondheidscentrum. In alle gemeenten is er de ambitie dat deze vorm van ontmoeten, zowel voor kernpartners als partners uit eerste lijn en onderwijs, een vaste plaats moet hebben in de samenwerking. Convenant ondertekend: In 2012 hebben diverse partners het CJG convenant ondertekend. Om het CJG daadwerkelijk als een gezamenlijke verantwoordelijkheid op te pakken, is er voor gekozen om niet alleen de bestuurders van gemeenten en kernpartners het convenant te laten ondertekenen, maar ook de partijen uit onderwijs en voorschoolse voorzieningen te vragen mede te ondertekenen. Voor het CJG Noord Groningen is hiermee een voor de provincie Groningen unieke situatie ontstaan, waarin alle partners uit onderwijs en voorschoolse voorzieningen vanaf de start het convenant onderschrijven. In totaal hebben 24 partners het Convenant ondertekend. Samen met het ondertekenen van het Convenant is ook geregeld hoe alle partners zich in de stuurgroep per domein laten vertegenwoordigen. Communicatie CJG. In 2012 is het communicatieplan CJG conform afspraak uitgevoerd. Om dat adequaat uit te voeren is er in 2012 voor gekozen om naast het webbeheer van het CJG ook een vaste communicatieadviseur tot de beschikking te hebben. Wel is in de loop van het jaar vastgesteld dat het rechtstreeks in campagnes informeren van ouders en jongeren minder effectief is dan het goed informeren van ouders en jongeren op momenten dat men daadwerkelijk contact heeft met een CJG partner, of een van de eerste lijnspartijen. Voorbeelden hiervan zijn: een gerichte inzet op ouderavonden, in 10 minutengesprekken op school en bijvoorbeeld op voorlichtingsavonden van het jongerenwerk over nieuwe media of over alcohol en drugs. Ook bleek in 2012 dat de afstemming met de kernpartners over eenduidige uitingen naar buiten nog onvoldoende afgestemd is: het consequent hanteren van het CJG beeld en het presenteren van activiteiten onder de CJG paraplu vraagt nog aandacht. In 2013 zal hier in het communicatieplan 2013/14 aandacht voor zijn. 6
Trajecten met partners opgepakt: Een succesvol CJG kan alleen ontstaan als ook de partners uit het veld, zoals het onderwijs, de huisartsen en andere eerste lijns aanbieders, maar ook verenigingen, kerken en clubs weten wat het CJG te bieden heeft en hoe het CJG hen kan ondersteunen. In 2012 zijn er verschillende initiatieven geweest met de verschillende partijen : In het onderwijs is er op verschillende scholen voor basis- en voortgezet onderwijs ingezet op vergroten van de bekendheid met het CJG Noord Groningen. Deels waren deze activiteiten ook gekoppeld aan het implementeren en gebruik van de verwijsindex ZvJG, en deels betrof het extra aandacht voor de ambassadeursfunctie die de JGZ partners (jeugdverpleegkundige en schoolarts) op de scholen hebben. Met de huisartsen is er in overleg met ZvJG en ELANN een traject ingezet voor een training/bijscholing op gebied van de verwijsindex ZvJG en CJG. Deze bijscholing is geaccrediteerd en wordt medio 2013 gegeven Met de verloskundigen en met de kraamzorgorganisaties is in de loop van 2012 een hernieuwde kennismaking geweest met het CJG en met ZvJG en zijn er afspraken gemaakt over blijvende contacten en deelname aan werkconferenties en themabijeenkomsten. Met de kerken in Winsum is als pilot een aantal overleggen geweest waarin de aanzet is gegeven tot een geschikte werkvorm om meer samen te werken. Vanuit de kerken is daarin ook aangegeven dat er behoefte is aan ondersteuning door het CJG bij gesignaleerde problemen, met behoud van de eigen band van de kerkelijk werker met diens gemeentelid of parochiaan. In 2013 wordt deze samenwerking voortgezet. 7
3 Doorlopende trajecten 2013 en 2014 Algemeen: In 2012 is ingezet op een optimale samenwerking tussen partners om meer vraaggericht en vanuit de burger te denken. In 2013 en 2014 wordt vooral ingezet op nog meer aan de slag gaan met concrete initiatieven. Een aantal initiatieven uit 2012 loopt echter ook door. Kinderen in kwetsbare gezinnen In 2012 is in de gemeenten Bedum en De Marne ervaring opgedaan in het anders benaderen van de ouders en kinderen in gezinnen waar sprake is van ouders met ( psychiatrische) problemen. In een van de gemeentes is geëxperimenteerd met een andere, logische vorm van het in beeld brengen van gezinnen waar dit speelt. In de andere gemeente is ervaring opgedaan met het daadwerkelijk een andere rol aannemen als hulpverlener in dit gezin; de ouders te helpen zelf te ontdekken welke andere mogelijkheden er zijn om extra ondersteuning voor je kind te vinden. In beide gemeenten is actief gewerkt met lokale vrijwilligersorganisaties. De ervaringen uit deze projecten worden meegenomen in de gewenste andere werkwijze en attitudeverandering van professionals. In 2013 wordt dit door de kernpartners gezamenlijk opgepakt. Ook in de CJG werkconferentie wordt hier aandacht aan besteed. Coaching van CJG professionals In de gemeenten Eemsmond en Winsum is met gerichte coaching van enkele CJG professionals gewerkt aan het anders kijken naar de sociale kaart en hoe daar ook naar te handelen: niet kijken naar een formeel aanbod in de sociale kaart, maar kijken hoe samen te werken met ouders, jongeren en hoe initiatieven van hen te ondersteunen. Doel van deze acties was om bij professionals en vrijwilligers de scoop te verbreden op het reguliere licht pedagogische aanbod ( LPH), maar ook op het informele sociale aanbod dat er ook is. Ook hier geldt dat de opgedane ervaringen gebruikt worden in het verder borgen van een gezamenlijke werkwijze, attitude en doorlopend samen leren. 8
Ouders Naar aanleiding van een eerste serie contacten met ouders, maar ook met jongeren in 2011 is in 2012 met CMO Groningen onderzocht hoe ouders te laten participeren in de doorontwikkeling van het CJG: welke vragen heeft men en hoe en waar wil men die het beste beantwoord krijgen. Ook wordt in dit traject gekeken of en hoe ouders meer voor elkaar kunnen betekenen en hoe het CJG dit kan faciliteren. Omdat de ervaring is dat standaardbijeenkomsten vaak bezocht worden door juist de groepen ouders die de weg wel weten te vinden is aan een aantal kernpartners gevraagd te kijken naar vindplaatsen voor andere ouders die hierover wel willen meedenken. Als vervolg hierop worden er met deze ouders in 2013 in werkbijeenkomsten hun wensen en ideeën meegenomen. Versterken gebruik Verwijsindex Zorg voor Jeugd Groningen (ZvJG) In 2012 heeft ZVJG als een signaleringsinstrument centraal gestaan in de afstemming van zorg tussen CJG partners en partners uit het veld. Om dat nog verder te verbeteren is met ondersteuning van CMO Groningen een start gemaakt met het project Versterken gebruik ZvJG in de BMWE gemeenten. Dit project is ingezet na vaststelling van het achterblijvend gebruik van ZvJG door zowel kernpartners van het CJG als partners uit eerste lijn, onderwijs en voorschoolse voorzieningen. Ook het aantal aanmeldingen van organisaties om zich te registreren als gebruiker van ZvJG bleef achter. In de stuurgroep CJG van oktober 2012 is hier aandacht voor gevraagd en is het traject toegelicht waarin organisaties benaderd en bevraagd worden. Ook is aangegeven dat organisaties hun informatiebehoefte en knelpunten in het gebruik van ZvJG in dit traject kunnen toelichten. Dit alles met als doel om de knelpunten te signaleren en op te lossen, om beter af te stemmen tussen kernpartners en onderwijs, om het gebruik van ZvJG te vergroten en om het aantal aansluitingen te vergroten. Eind 2012 is het traject nog niet afgerond. De planning van interviews met directies/bestuurders loopt door in 2013 en ook de extra instructiebijeenkomsten lopen door in 2013. In juni 2013 worden in de projectgroep CJG de resultaten omgezet in een betere afstemming en eenduidig gebruik van ZvJG bij de kernpartners. Verheugende vaststelling is dat de projectleider van het project Versterken gebruik ZvJG ervaart dat de brede stuurgroep CJG een goed commitment creëert tussen gemeentebestuurders, bestuurders kernpartners en onderwijs/ voorschoolse voorzieningen. Dit resulteert in een open houding bij geïnterviewden over het samen oppakken van de verantwoordelijkheden en het wegnemen van knelpunten. 9
Bijlage Registratie en monitoring CJG Noord Groningen Beheersorganisatie CJG In de Beheerorganisatie van het CJG worden de gegevens van Frontoffice (inloop, telefoon, website, jongerenwebsite, social media) door GGD, MEE, AMW en Jongerenwerk aangeleverd bij de Coördinator CJG. Hetzelfde geldt voor de CJG gerelateerde activiteiten van de partners en de gegevens van de Backoffice, zoals Zorg voor Jeugd en casusoverleg door coördinatoren ZvJG van GGD en/of BJZ. Het overzicht is zo breed mogelijk weergegeven en niet alleen gebaseerd op loketfuncties van frontoffices van het CJG. Vanuit een integrale benadering worden alle activiteiten met, voor en door ouders en jongeren weergegeven. Cijfers, samengevat, voorlopige presentatievorm 1. Bezoek CJG fysiek, totaal en per inlooppunt, incl. vragen aan telefonische advisering CJG, incl. vragen per mail, incl. soort vraag. Periode : heel 2012. 2. Bezoek websites CJG algemeen en website jongeren, incl. social media. 3. Gebruik verwijsindex ZvJG. Periode : geheel 2012 4. Cursussen, bijeenkomsten en trainingen voor en door doelgroepen en cursussen, bijeenkomsten en trainingen voor (CJG) professionals. 10
1. Bezoek CJG fysiek, totaal en per inlooppunt, incl. vragen aan telefonische advisering CJG, incl. vragen per mail, incl. soort vraag. Periode : heel 2012. Contacten Bezoek CJG fysiek, totaal en per inlooppunt, 2012. Waarvan via tel. advisering mailverzoek Waarvan inlooppunt Waarvan in jeugdsozen totaal CJG Bedum 20 3 173 Doorlopend, niet gemeten CJG Winsum 62 2 230 Doorlopend, niet gemeten 196 294 CJG De Marne, 2 locaties, totaal CJG Eemsmond, 2 locaties totaal 18 4 64 Doorlopend, niet gemeten 33 4 102 Doorlopend, niet gemeten 86 139 Totaal 133 13 569 715 Soorten vragen / onderwerpen Gezondheid, incl. vaccinaties Groei en ontwikkeling Opvoeding en gedrag Relaties Veiligheid Percentage Plm 30% Plm 60% Plm 5% Plm 5% < 1% 11
2. Bezoek websites CJG algemeen en website jongeren, incl. Social media. Periode : geheel 2012. Soort website Bezoek websites CJG algemeen en website jongeren, incl. Social media. 2012. Aantal bezoeken gekozen pagina s Face book en Twitter CJG noord- Groningen.nl Algemene CJG-webpage 1664 Totaal 12395 Wordt nog ontwikkeld in samenspraak met ouders en andere doelgroepen Rechtstreeks Winsum Eemsmond: Bedum: De Marne: 847 347 1742 501 Jongerensite Kwaitwel.nl Meest gezochte thema s Slapen, Veilige seks scheiden 4937 Totaal 18890 Totaal 10.038 31.285 Twitter retweets/volgers Eemsmond: 600 De Marne: 273 Winsum: 298 Tweets gaan ook naar Facebook: Jongeren Winsum 529 vrienden Jongeren De Marne: 541 vrienden 3. Gebruik verwijsindex ZvJG. Periode : geheel 2012 Aantal: Gebruik verwijsindex ZvJG* 2012 Steunpuntvragen: consultatie en advies BJZ: Gem. 5 p/mnd Totaal 60 1. afgegeven signalen ketenregistratie/laag/ onbekend/urgent Ketenregistratie: 327 Laag: 241 Onbekend: 17 Urgent: 25 Aantal keren zorgcoördinatie Door BJZ:70 Door GGD:66 GGD: Gem. 10 p/mnd Totaal 120. Totaal 180 610 136 610 * Voor uitgebreide kwantitatieve kwartaalrapportages/verantwoording is de website www.zorgvoorjeugdgroningen.nu voor organisaties en professionals te raadplegen Signalen per gemeente Bedum:78 De Marne:98 Eemsmond:340 Winsum:94 12
4. Cursussen, bijeenkomsten en trainingen voor en door doelgroepen Cursussen, bijeenkomsten en trainingen voor en door doelgroepen Oktober 2011 oktober 2012 Bijeenkomst Soort activiteit Aanbieder/regie/ ondersteuning door: Jongerenwerk Ouders Eemsmond, 3 bijeenkomsten. Ouderavonden voor ouders van kinderen 10 16. Ouderbijeenkomsten in psz Inzet Tripio in Gezinnen Cursus positief opvoeden Bijeenkomsten voor ouders en professionals Jongerenbijeenkomsten Presentatie CJG op ouderavond. in p.o. en v.o. Filmproject Jongeren Project KOPP kinderen Bijeenkomsten ouderparticipatie Gerichte doelgroepactiviteiten Sportactivering jongeren met een beperking Bijeenk. over kinderen, hun digitale snelweg en Social media Doelgroep Gemeente Totaal Groepsbijeenkomst GGD/JGZ De Marne 2 middagen Digitaal ondersteuningstraject voor gezinnen op basis van Tripple P Groepsbijeenkomsten Positief opvoeden o.b.v Tripple P methodiek Elker Gezinnen Eemsmond 2 gezinstrajecten Elker Ouders Eemsmond 5 bijeenkomsten. (12 ouders) en 3 telef. sessies Social media en pesten Jongerenwerk Ouders en professionals Avond met thema: seks op het randje Presentatie tbv laagdrempelig beeld CJG Jongeren aan zet met filmproducties vanuit eigen regie Kinderen van ouders met (psych.) problemen krijgen informele ondersteuning in eigen buurt. Gerichte groep ouders m.b.t. klankbord CJG Traject met Jonge Moedergroepen, waarin input moeders zelf leidend is Onderzoek lokale organisaties naar sportactivering jongeren met beperking Eemsmond 1 avond Jongerenwerk en MJD Jongeren Eemsmond 1 avond, 140 jongeren. CJG partners Ouders Winsum 2 avonden De Marne Jongerenwerk jongeren Alle 1 volledig project CJG partners GGD/JGZ en SW&D in regie. Ondersteuning: CMO Groningen CJG SW&D, MJD MEE/ Huis van de Sport Kwetsbare kinderen Betrokken ouders De Marne, Bedum Eemsmond, Winsum, De Marne Jonge Moeders Bedum, Eemsmond Professionals t.b.v. jongeren met beperking Bedum 2 projecten 3 avonden 2 complete trajecten, elk 7 bijeenkomsten. In voorbereiding. 13
Vervolg Cursussen, bijeenkomsten en trainingen voor en door doelgroepen, Oktober 2011 oktober 2012 Gerichte activit. en trainingen voor (CJG) professionals Extra instructie en opfrisbijeenk. t.b.v. beter gebruik verwijsindex ZvJG Instructie en opfrisbijeenk. verwijsindex ZvJG in instellingen op Zwangerschaps cursussen nieuwe stijl Ouderavonden op scholen, zowel voortgezet als basisonderwijs Gemeentelijke netwerkbijeenkomst ZVJG Eemsmond Herkennen kwetsbare kinderen Groepsinformatie, groepsinstructie Groepsinformatie, groepsinstructie Groepsbijeenkomsten Bijeenkomsten over kinderen, digitale snelweg en Social media Gemeentelijk werkende CJG partners, betrokken bij gebruik ZvJG MEE/ Lentis Professionals alle 1 bijeenkomst. CJG i.c.m. CMO Groningen Coördinatoren ZvJG Groene Kruis ism met GGD/JGZ Professionals alle 2 bijeenkomsten. Professionals alle 4 bijeenkomsten. Aanstaande moeders (en deels vaders) Bedum, Winsum * na evaluatie en gebleken effectiviteit ook uitvoeren in Bedum, De Marne en Winsum 2 complete cursussen, elk 6 bijeenkomsten. Jongerenwerk Ouders alle 3 bijeenkomsten. CJG icm CMO Groningen CJG partners en ib-ers, leerplicht en zorgcoördinator en onderwijs Eemsmond 1 bijeenkomst.* 14