Burgemeester W.J. Deetman Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de commissie Veiligheid, Bestuur en Financiën Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BSD/2006.736 - RIS 137997 Doorkiesnummer 070-353 2080 E-mailadres Onderwerp Voortgang aanpak malafide infrastructuur rond (illegale) vreemdelingen / de zgn. Amfi-aanpak Aantal bijlagen 2 Datum 19 mei 2006 Inleiding Zoals bekend houdt het Haags gemeentebestuur zich al weer enige jaren bezig met de aanpak van het uitbuitingscircuit rond illegalen. Wat aanvankelijk begon als een kleinschalig project van gemeente, politie en justitie is inmiddels uitgegroeid tot een informatieknooppunt van multidisciplinaire handhavingsactiviteiten, bestaande uit politie, justitie, Belastingdienst en bijzondere opsporingsdiensten. Het uitbuitingscircuit kent vele facetten. Gezien de taken en bevoegdheden die de gemeente heeft op het terrein van de huisvesting, heeft de aanpak van de uitbuiting en overlast van huisjesmelkers vanaf de start van het project hoge prioriteit gekregen. Naast deze specifieke subjectgerichte aanpak wordt het verschijnsel van onrechtmatig wonen / illegale kamerverhuur door DSO bestreden door middel van reguliere handhavingsactiviteiten, welke buiten het kader van deze commissiebrief vallen. Evenmin wordt in deze brief ingegaan op het interventieproject Transvaal onder de Loupe, bestaande uit een multidisciplinaire controle van alle economische bedrijvigheid in deze wijk en de bloksgewijze aanpak van alle panden in de wijken Rustenburg/Oostbroek en Regentesse-Valkenbos, de zgn. inhaalslag. Over al deze activiteiten wordt u afzonderlijk geïnformeerd. Achtergrond In de gemeenten Den Haag en Westland verblijven naar schatting tussen de 15.000 en 20.000 (deze cijfers fluctueren per onderzoeker) vreemdelingen, van wie een deel echt illegaal is en een deel rechtmatig in Nederland verblijft en hier al dan niet met een tewerkstellingsvergunning mag werken. Een tewerkstellingsvergunning is ondermeer vereist voor de inwoners van de tien nieuwe EU-landen, de zgn. MOE-landers. Over het al dan niet continueren van het vereiste van deze vergunning is nog volop discussie. Wat in deze discussie echter opvalt, is dat het element van passende huisvesting voor (tijdelijke) arbeidsmigranten niet of nauwelijks aan de orde komt. Inlichtingen bij Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 2080 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 2758 Internetadres: www.denhaag.nl
BSD/2006.736 2 De verschillende categorieën vreemdelingen zijn voor wat betreft hun huisvesting aangewezen op de onderste trede van de woningmarkt, waarop huisjesmelkers actief zijn. Ook op andere terreinen zijn de verschillende groepen vreemdelingen vatbaar voor uitbuiting gezien hun in het algemeen zwakke sociaaleconomische positie. Kortom, de zgn. Amfi-aanpak richt zich op de facilitators van (legale/illegale) vreemdelingen (en uitdrukkelijk niet op de vreemdeling zelf). De aanpak is persoonsgericht en wordt gekenmerkt door een grote mate van integraliteit, waarbij de verschillende partijen ieder vanuit de eigen discipline, maar wel gecoördineerd, de eigen handhavingstaken uitvoeren. Sleutelwoorden zijn informatiedeling en bestandsvergelijking. Barrièremodel Het barrièremodel staat in de Amfi-aanpak centraal. Om in Nederland te kunnen wonen en werken moeten de (illegale) vreemdelingen verschillende barrières nemen, waaraan de respectieve facilitators in voorkomende gevallen (afhankelijk van de verblijfsstatus van de vreemdeling) fors geld kunnen verdienen. Ten aanzien van elke barrière geldt een specifieke handhavingsmodule met specifieke partners. De praktijk wijst uit dat de facilitators zich meestal niet tot één barrière beperken. Er zijn facilitators die in georganiseerd verband het gehele pakket (of een deel daarvan) aan voorzieningen c.q. barrières aan (illegale) vreemdelingen bieden. De volgende barrières kunnen worden onderscheiden: Barrière entree: het binnenkomen in Nederland Vreemdelingen komen Nederland binnen met behulp van mensensmokkelaars dan wel op eigen gelegenheid. Illegale vreemdelingen zijn in principe vatbaar voor uitbuiting door mensensmokkelaars. Bij de aanpak van mensensmokkelaars heeft de gemeente op het terrein van de handhaving geen directe rol: dit is een zaak van politie, justitie en marechaussee. Hetzelfde geldt voor mensenhandel. Wel worden signalen van mensensmokkel / mensenhandel doorgegeven aan de betreffende instanties. Barrière identiteit: het verkrijgen van een rechtens onjuiste identiteit door middel van valse / vervalste identiteitspapieren Door middel van identiteitsfraude kan een illegale vreemdeling een schijn van legaliteit aannemen, waardoor betrokkene onder meer aanspraak kan maken op de collectieve / sociale voorzieningen. Controle van identiteit- en verblijfsdocumenten is dan ook essentieel om te bepalen of een vreemdeling rechtmatig in Nederland verblijft en zo ja, of het is toegestaan om te werken en /of betrokkene aanspraak heeft op collectieve / sociale voorzieningen. Met het oog op de aanpak van identiteit- en documentfraude is het convenant terugdringen identiteit- en documentfraude opgesteld op basis waarvan de Dienst Burgerzaken, politie en OM samenwerken. In 2005 heeft de Dienst Burgerzaken 66 gevallen van identiteitfraude geconstateerd en zijn er 8015 vermissingen van paspoorten geregistreerd. Door Bureau Vreemdelingenpolitie (VrP) zijn in 2005 terzake van identiteit- en documentfraude 50 processen-verbaal opgemaakt en ingeleverd bij Justitie en 53 verdachten aangehouden. De geplande aantallen waren hoger, maar deze zijn niet gehaald als gevolg van vacatures bij de recherche. Het streefgetal bleef verder achter omdat het aantal aangiften van de Dienst Burgerzaken lager bleef dan gepland. Dit heeft vooral als oorzaak dat pas van (identiteits)fraude blijkt als aan de balie een bepaalde dienst wordt gevraagd.
BSD/2006.736 3 Voor 2006 heeft Bureau VrP als taakstelling geformuleerd: minimaal 100 processen verbaal en 100 verdachten. De Dienst Burgerzaken heeft zich conform het voornoemde convenant voor 2006 eveneens verbonden aan 100 constateringen van identiteits- en documentfraude. Inmiddels zijn van 1 januari 2006 tot 24 april 2006, 36 vermoedelijke fraudezaken door de Dienst Burgerzaken geregistreerd en voorgelegd aan het Bureau Vreemdelingenpolitie. Ten aanzien van bovengenoemde cijfers dient overigens de kanttekening te worden geplaatst dat deze niet één op één zijn te relateren aan de Amfi-aanpak. Met het oog op de aanpak van identiteit- en documentfraude heeft de Dienst Burgerzaken professionele apparatuur aangeschafd teneinde valse (reis)documenten, die door vreemdelingen worden gebruikt om illegaal in Nederland te wonen en te werken, gemakkelijker te kunnen opsporen. Met behulp van deze nieuwe apparatuur worden alle documenten gecontroleerd op echtheid bij eerste inschrijving in de GBA en/of een aanvraag verblijfsvergunning. Barrière arbeid Primair komen vreemdelingen naar Nederland om arbeid te verrichten.verantwoordelijk voor de tewerkstelling van (illegale) vreemdelingen zijn werkgevers rechtstreeks dan wel door tussenkomst van (malafide) uitzendbureaus. Illegale arbeid en frauduleus handelen op de arbeidsmarkt leidt tot oneerlijke concurrentie, uitbuiting van werknemers, imago verlies voor verschillende sectoren op de arbeidsmarkt en verlies van vele miljoenen aan belastingen en sociale premies. Sinds de afschaffing van het vergunningstelsel per 1 juli 1998 is er in de regio Haaglanden een wildgroei aan uitzendbureaus / loonbedrijven e.d. ontstaan, waarvan op grond van onderzoek van de ABU - meer dan 50% als malafide kan worden gekwalificeerd. Met de komst van de zgn. MOE-landers is een kentering in het uitzendwezen opgetreden en zijn er zelfs een behoorlijk aantal failliet gegaan. De reden hiervan is dat deze arbeidsmigranten zich bij de Kamer van Koophandel inschrijven als zelfstandige zonder personeel, de zgn. zzp-constructie. Een zzp-er hoeft niet te beschikken over een tewerkstellingsvergunning, terwijl feitelijk sprake kan zijn van arbeid in loondienst. Deze constructie is dan ook zéér fraudegevoelig, hetgeen weer kan leiden tot misstanden. De gemeente staat machteloos tegen het fenomeen van illegale arbeid, malafide uitzendbureaus en de zgn. zzp-constructies en kan uitsluitend het rijk bij voortduring wijzen op de noodzaak van een substantiële aanpak van dit probleem en zolang deze misstand niet fundamenteel is aangepakt alle relevante informatie doorgeven aan de hiervoor in aanmerking komende instanties, zoals politie, Arbeidsinspectie en Belastingdienst. Een voorbeeld van dit laatste is een (bescheiden) Haagse bijdrage aan het project Barentszee-2, waarmee de Belastingdienst in de tweede helft van 2005 is gestart. Dit project houdt in dat de Belastingdienst administratieve controles uitvoert bij maximaal 100 malafide uitzendbureaus in de regio Haaglanden. Door de Dienst Stedelijke Ontwikkeling worden de namen van de uitzendbureaus / loonbedrijven, welke zijn aangeschreven in verband met illegale kamerverhuur aan hun werknemers, aan de Belastingdienst doorgegeven. Voorts kan ik u melden dat de formatie van Bureau VrP medio 2006 op kwalitatieve en kwantitatieve sterkte zal zijn, hetgeen positieve gevolgen heeft voor de activiteiten van de Arbeidsinspectie in het algemeen en het Westland Interventie Team (WIT) in het bijzonder. In dit verband kan ik u nog melden dat de Arbeidsinspectie overweegt om toe te treden tot het convenant Aanpak Malafide Infrastructuur rond (illegale) Vreemdelingen, wat verregaande informatie uitwisseling mogelijk maakt.
BSD/2006.736 4 Barrière huisvesting De aanpak van huisjesmelkers kan langs twee sporen plaatsvinden, te weten preventief en repressief. A Preventief Tewerkstellingsvergunning en passende huisvesting Zoals reeds in de Inleiding aangegeven staat de tewerkstellingsvergunning ter discussie. Op grond van de Wet Arbeid Vreemdelingen kan het CWI-Zoetermeer de tewerkstellingsvergunning weigeren, indien er geen passende huisvesting voor de vreemdeling beschikbaar is. Het CWI controleert de door de aanvragende werkgever opgegeven adressen echter niet. Bij herhaling hebben wij het rijk erop gewezen dat het noodzakelijk is dat de gemeente de beschikking krijgt over de adressen waar volgens het CWI-Zoetermeer vreemdelingen met een tewerkstellingsvergunning verblijven. Op grond van privacy overwegingen (!) is dit geweigerd. Begin november 2005 heeft het college over deze kwestie een brief gestuurd naar de staatssecretaris van SoZaWe met een afschrift naar de minister van Volkshuisvesting. Op deze brief hebben wij echter nog geen antwoord ontvangen. Wel heeft er op initiatief van SZW inmiddels een gesprek plaatsgevonden tussen VROM, SZW, CWI en gemeente Den Haag. De privacy overwegingen worden inmiddels op verzoek van SZW nader onderzocht door het College Bescherming Persoongegevens (CBP) B Repressief Aanpak huisjesmelkers Tegen woekerprijzen verhuren huisjesmelkers in vaak verwaarloosde en soms brandgevaarlijke panden - kamers c.q. matrassen aan mensen met lage inkomens, waaronder (illegale) vreemdelingen. Met deze praktijken veroorzaken ze veel overlast voor de buurt en maken ze zich schuldig aan verschillende strafbare feiten. Huisjesmelkers buiten niet alleen hun huurders uit; vaak is er ook sprake van geknoei aan gas en elektra. Overbewoning, brandgevaar en slechte hygiëne brengen de veiligheid van de huurders en omwonenden in gevaar. In 2005 is veel werk gemaakt van de strafrechtelijke aanpak van huisjesmelkers, welke naar zijn aard persoonsgericht is. Voor dat doel heeft de dienst Stedelijke Ontwikkeling in het afgelopen jaar 71 panden gecontroleerd, wat aanleiding gaf tot 33 aanschrijvingen en is in 23 gevallen aangifte bij de politie gedaan in verband met overtreding van de Woningwet, Huisvestingswet en bouwregelgeving. Deze aangiftes zijn waar mogelijk - gevoegd bij de processen-verbaal die door de politie zijn opgemaakt op grond van overtreding van het Wetboek van Strafrecht (WvSr). Als huurders namelijk illegaal in Nederland verblijven, maakt de huisjesmelker zich mogelijk schuldig aan het uit winstbejag verschaffen van gelegenheid tot illegaal verblijf in Nederland. Dit is een misdrijf op grond van artikel 197a van het WvSr (het zgn. mensensmokkel artikel). In 2005 heeft het Haagse parket 18 huisjesmelkers die hiervan werden verdacht voor de rechter gebracht. Daarvan zijn 17 personen veroordeeld tot straffen die variëren van werkstraffen tot 18 maanden gevangenisstraf, waarvan 6 maanden voorwaardelijk. Daarnaast zijn forse bedragen gevorderd in het kader van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. De Dienst Stedelijke Ontwikkeling zal in 2006 de eigenaar gerichte aanpak intensiveren. Dit betekent dat het woningbezit van een huisjesmelker in kaart wordt gebracht, waarna controles worden uitgevoerd in samenwerking met de VrP. Van overtredingen van de Woningwet, Huisvestingswet en / of bouwregelgeving zal door de bijzondere opsporingsambtenaar (boa) proces verbaal worden opgemaakt.
BSD/2006.736 5 De VrP zal proces verbaal opmaken van overtredingen terzake van artikel 197a WvSr. Met het OM zijn afspraken gemaakt over de verdere justitiële afdoening. Verder zullen afschriften van aanschrijvingen naar de Nederlandse Vereniging van Banken worden gestuurd (zie hieronder) en relevante informatie naar de Belastingdienst voor nader boekenonderzoek. Met deze werkwijze wordt bereikt dat notoire huisjesmelkers vanuit verschillende invalshoeken, te weten bestuursrechtelijk, strafrechtelijk en fiscaal worden aangepakt, waardoor een optimaal effect kan worden bereikt. Convenant met de financiële instellingen Het afgelopen jaar is de strafrechtelijke aanpak van huisjesmelkers verder verbreed. Ervaringen in onderzoeken tegen huisjesmelkers hebben geleerd dat deze categorie verhuurders zich regelmatig schuldig maakt aan hypotheekfraude. Ze sluiten een hypotheek af voor een pand onder het voorwendsel dit voor eigen bewoning te gebruiken, terwijl het pand in werkelijkheid wordt verhuurd. Op 1 december 2005 hebben de gemeente Den Haag, de Nederlandse Vereniging van Banken, de Stichting Fraudebestrijding Hypotheken, Openbaar Ministerie en het Regiokorps Haaglanden een convenant gesloten met het oog op de aanpak van hypotheekfraude. Doel van dit convenant is om enerzijds de leningen aan huisjesmelkers te beëindigen in die gevallen waarbij sprake is van fraude ten opzichte van de hypothecaire financier en anderzijds het opwerpen van barrières voor de toekomstige financiering van panden door deze fraudeurs. Voor dit doel stuurt de Dienst Stedelijke Ontwikkeling sinds januari 2006 een afschrift van alle handhavingsbesluiten inzake onrechtmatig wonen / illegale kamerverhuur naar de hypothecaire financiers. Als blijkt dat er sprake is van fraude wordt de lening beëindigd en aangifte gedaan bij de politie. Voorts worden de gegevens van de fraudeur opgenomen in het systeem van de Stichting Fraude Hypotheken (SFH-systeem). Opname in dit systeem betekent dat de bij de SFH aangesloten financiers, ingeval van een toetsing van een nieuwe hypotheekaanvraag aan het systeem, worden gewaarschuwd voor het risico van fraude. De politie Haaglanden en het Openbaar Ministerie zullen jaarlijks tenminste 40 aangiften in behandeling nemen en in tenminste 20 zaken opsporingsonderzoek verrichten, indien de bij de SFH aangesloten financiers aangifte doen van de volgende strafbare feiten: valsheid in geschifte, verstrekking van onjuiste gegevens en oplichting. Het Openbaar Ministerie zal, indien het veroordeling mogelijk acht, vervolging instellen tegen tenminste 20 verdachten. Het convenant is als bijlage 1 bij deze brief gevoegd. Gedurende de periode januari april 2006 zijn 105 afschriften van aanschrijvingen naar de hypothecair financiers verstuurd met als gevolg dat nu al vijf keer aangifte is gedaan van hypotheekfraude en drie woningen op de veiling zijn verkocht. Huisjesmelkers in relatie tot de Belastingdienst In 2005 heeft de Belastingdienst de Amfi-vragenlijst onderzocht op bruikbaarheid voor uit te voeren boekenonderzoeken. Naar aanleiding hiervan hebben gemeente en Belastingdienst afgesproken dat de Belastingdienst in 2006 ten aanzien van in ieder geval vier grote huisjesmelkers boekenonderzoek gaat verrichten naar bezit en inkomsten. De selectie van deze onderzoeken vindt plaats in overleg met de Dienst Stedelijke Ontwikkeling. Nieuwe ontwikkelingen Het Westland als tuinbouwgebied heeft grote behoefte aan ongeschoolde c.q. laaggeschoolde arbeidskrachten en heeft daarom een grote aantrekkingskracht voor (illegale) vreemdelingen, die bereid zijn tegen een (zeer) laag loon op incourante uren te werken. De gemeente Westland wordt meer en meer geconfronteerd met de hiermee gepaard gaande uitwassen en heeft dan ook besloten om met de gemeente Den Haag te gaan samenwerken op het terrein van de Amfi-aanpak.
BSD/2006.736 6 Voor dit doel hebben beide gemeenten in januari 2006 een convenant afgesloten met als belangrijkste speerpunten voor de gemeente Westland de aanpak van identiteit- en documentfraude alsmede de aanpak van onrechtmatige bewoning. Het betreffende convenant is als bijlage 2 bij deze brief gevoegd. De reorganisatie van de Vreemdelingenpolitie (afstoten van taken naar IND / gemeenten en beperken tot kerntaken) is eind 2005 tot een afronding gekomen. Dit betekent voor Bureau VrP dat 2006 kon worden gestart met een nieuwe organisatiestructuur, een substantiële personele bezetting en een duidelijke taakstelling. Hierdoor kan de Vreemdelingenpolitie aan de Amfi-aanpak in de komende periode meer aandacht geven met als gevolg dat de migratiecriminaliteit in al zijn facetten nadrukkelijk door de VrP wordt opgepakt. Dit heeft ook gevolgen voor het aantal te starten onderzoeken door de bijzondere opsporingsdiensten, waaronder de FIOD-ECD en SIOD. Samenvattend Samenvattend concludeer ik dat het project Amfi niet langer meer als project kan worden gekwalificeerd, maar meer en meer onderdeel uitmaakt van de reguliere werkprocessen van de verschillende participanten. Afstemming en informatie-uitwisseling zijn daarbij de sleutelwoorden. Daarnaast is Amfi m.i. een duidelijk voorbeeld van een nieuwe ontwikkeling in de handhavingspraktijk: van een verkokerde aanpak door individuele (handhavings)instanties naar een verknoopte aanpak door meerdere instanties, waarbij de gemeente de spilfunctie vervult. De gemeente als spil is niet zo verwonderlijk, omdat de meeste problemen zich binnen gemeentegrenzen afspelen en een gemeente er alle belang bij heeft dat problemen structureel worden opgelost. Amfi zal deze rol, onder leiding van de Bestuursdienst, blijven vervullen en verder uitwerken. De operationele activiteiten worden zoveel mogelijk door de verantwoordelijke diensten uitgevoerd. De hierboven geschetste ontwikkeling blijkt ook uit het convenant tussen de gemeente Den Haag, Belastingdienst, politie Haaglanden en het Openbaar Ministerie met het oog op de aanpak van handhavingsknelpunten, waarbij moet worden gedacht aan belwinkels, woonwagencentra en prostitutie. Dit convenant maakt het mogelijk vrijelijk informatie uit te wisselen tussen de convenantpartners, wat de verkokering doorbreekt en een meer effectieve en efficiënte handhaving mogelijk maakt. Ik constateer dat we op de goede weg zitten.alle inspanningen zijn gericht op het continueren van het behalen van resultaten. Waar mogelijk worden verbeteringen aangebracht.. W.J. Deetman