Actuele Topics Aardrijkskunde Individuele opdracht RUP Stationsomgeving Wevelgem Hermien Kerkhof Lector: Mevr. H. Verstappen 22/10/2014
Situering Wevelgem Figuur 1: Situering Wevelgem Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Wevelgem is gesitueerd in Zuid West-Vlaanderen, in de stedelijke agglomeratie Kortrijk. Rijsel bevindt zich op 30 km, Gent op 50 km. De Leie vormt de zuidelijke grens van de gemeente. Wevelgem wordt in het oosten begrensd door de stad Kortrijk, in het zuiden en het westen door de steden Menen en Wervik, en in het noorden door de gemeenten Moorslede en Ledegem. De gemeente is samengesteld uit drie deelgemeenten: Wevelgem, Moorsele en Gullegem. De gemeente telt iets meer dan 31 000 inwoners. De regio wordt gekenmerkt door stedelijke en industriële ontwikkeling gekoppeld aan een groot bereikbaarheidsprofiel op verschillende wijzes. Groen- en natuurvoorzieningen zijn gebrekkig aanwezig. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 1
Vlaanderen Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen Vooraleer ik start met toelichten hoe de stationsomgeving van Wevelgem er in de toekomst moet uitzien, wil ik Wevelgem en de stationsbuurt eerst kaderen in het groter geheel. Om dit te realiseren gebruik ik nota s uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, uit het Gewestplan, uit het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen en het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem. Figuur 2: Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Wevelgem wordt in het RSV aangeduid als onderdeel van het regionaalstedelijk gebied Kortrijk. Dit betekent dat in dit gebied een stedelijkgebiedbeleid gevoerd wordt. Een regionaalstedelijk gebied is een gebied dat de Vlaamse Regering stedelijk wil zien ontwikkelen, zowel in wonen, werken, verkeersinfrastructuur en groengebieden. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 2
Figuur 3: Regionaalstedelijk gebied Kortrijk Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Inhoudelijke aspecten m.b.t. de regio en Wevelgem De stedelijke gebieden Het grondgebied van Wevelgem behoort zowel tot het regionaalstedelijk gebied Kortrijk als tot het stedelijk netwerk op Vlaams niveau van de regio Kortrijk. Het deel van Wevelgem dat behoort tot het stedelijk gebied Kortrijk wordt geselecteerd als economisch knooppunt. Er zijn enkele benaderingen van het RSV voor stedelijke gebieden: stimuleren en concentreren van activiteiten, vernieuwen van stedelijke woon- en werkstructuur Het buitengebied De deelgemeente Moorsele behoort niet tot het regionaalstedelijk gebied Kortrijk, maar behoort tot het buitengebied. De doelstellingen voor het buitengebied zijn: tegengaan van versnippering, inbedden van landbouw, natuur en bos Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 3
Lijninfrastructuur De gemeente Wevelgem heeft een groot aanbod aan lijninfrastructuur, namelijk: De E403 (Oostkamp-Doornik) wordt beschouwd als hoofdweg, terwijl de A19 (Kortrijk-Ieper) en de R8 (ring Kortrijk) worden beschouwd als primaire wegen. De Leie en afleidingskanaal zijn geselecteerd als hoofdwaterweg. De spoorlijn nr. 69 Kortrijk-Poperinge maakt deel uit het van het spoorwegennet op regionaal niveau. Het openbaar vervoer in het buitengebied wordt ondersteund door een bundeling van ontwikkelingen in hoofddorpen en woonkernen. Plannen Ruimte voor: bijkomende regionale bedrijventerreinen; grootschalige kleinhandel; bijkomende lokale bedrijventerreinen; zonevreemde bedrijven; woningen; groen. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 4
Gewestplan Figuur 4: Gewestplan Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem De bodembestemming voor Wevelgem werd bepaald in het gewestplan Kortrijk. De laatste herziening werd uitgewerkt in 2001. Het gewestplan blijft gelden zolang het niet vervangen wordt door een ruimtelijk uitvoeringsplan. Het gewestplan voor de gemeente Wevelgem voorziet woongebieden ter hoogte van de kernen van de hoofd- en deelgemeenten. Er zijn ook nog mogelijkheden tot woonuitbreiding in bepaalde gebieden. Wevelgem is eveneens rijk aan industriegebieden die vooral gelegen zijn aan de rand van de gemeente. Daarnaast zijn er nog sportterreinen, agrarisch gebied, natuurgebieden, militair domein en plaats voor gemeenschapsvoorzieningen gesitueerd in de gemeente. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 5
Provincie Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen Figuur 5: Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Volgens het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen (PRS-WV) behoort Wevelgem tot de Leieruimte waar stedelijke ontwikkelingen en kwalitatief wonen in de toekomst naar de voorgrond treden. De Leieruimte wordt gezien als schakel tussen de Vlaamse en Rijselse zeehavens. Er wordt dus gestreefd naar economische ontwikkelingen en een kwalitatieve woonomgeving. Leieruimte De Leie heeft reeds een economische, natuurlijke en toeristisch-recreatieve functie die nog versterkt moet worden. Aan de economische knooppunten moeten nieuwe activiteiten toegewezen worden, de groene longen rond de Leie moeten behouden worden en de uitbouw van provinciale domeinen en stadsrandbossen moeten een aandachtspunt blijven. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 6
Figuur 6: Deelgebied Leieruimte Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Ruimtelijke bepalingen Nederzettingsstructuur o Moorsele: woonkern Natuurlijke structuur o o Heulebeek: natuurverbindingsgebied Oude spoorwegberm: droge ecologische infrastructuur Structuur toerisme en recreatie o o o Stedelijke gebieden Menen en Kortrijk Groen domein Bergelen Leie Agrarische structuur o Ontwikkelingsmogelijkheden en vernieuwing van de landbouw Structuur van bedrijvigheid en kleinhandel o o Bestaande economische structuur versterken Nieuwe kleinhandelszaken in stedelijke gebieden, kernen van het buitengebied en overige woonconcentraties Structuur verkeer en vervoer o R8 (ring rond Kortrijk) Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 7
Landschappelijke structuur o Stadslandschap o Lineaire elementen: Heulebeek, Leie o Open-ruimteverbindingen Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 8
Gemeente Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Bestaande ruimtelijke structuur: deelgebied Wevelgem Figuur 7: Bestaande structuur deelgebied Wevelgem Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Er zijn enkele elementen die als belangrijk worden geacht in het deelgebied van Wevelgem. Deze elementen vormen samen de reeds bestaande ruimtelijke structuur van het deelgebied. Langs de N8 (Kortijk-Menen) bevindt zich het stedelijk lint en de drie subcentra. De woonbuurten worden van het centrumgebied gescheiden door de spoorlijn. Bij de jongste verkavelingen van woonomgevingen wordt heel wat aandacht besteed aan de buitenruimte. Tussen de autosnelwegen en de woonbuurten zijn nog restgebieden van open ruimte. Deze open ruimtes worden gebruikt voor landbouw, veeteelt en recreatieve doeleinden. De bedrijventerreinen, bedrijven langs wegen in het deelgebied Wevelgem tonen de bedrijvigheid en economische activiteiten in de gemeente aan. Handel is geconcentreerd langs de N8 en de verbindingswegen. Er is heel wat lintbebouwing aanwezig langs de verbindingswegen tussen de verschillende kernen. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 9
De groen- en ontspanningscultuur zijn nauw met elkaar verbonden (bijvoorbeeld tennisterreinen in het park). Er is een groot aanbod aan mobiliteit: grote wegen, vliegveld, bustraject, spoorwegen Knelpunten N8 is een onveilige weg en beschikt over weinig groenstructuren langs de rand. De stationsomgeving van Wevelgem is gelegen in het centrum, maar heeft weinig ruimtelijke kwaliteit. Weinig aandacht voor buitenruimte, gebrek aan speelruimte en ontmoetingsruimte. Potenties Ruim en kwalitatief aanbod aan gemeenschapsvoorzieningen in het centrum. Het rangeerstation en de opslagplaatsen van het station hebben hun functie verloren door het verschuiven van de bedrijvigheid naar de bedrijventerreinen buiten het centrum. De stationsomgeving biedt kansen voor verdichting en herwaarderingsprojecten. Langs de spoorlijn zijn verschillende restgebieden die kunnen uitgebouwd worden tot een groene verbindingslijn. Onbenutte gronden en open restgebied kunnen ruimte bieden voor nieuwe woonprojecten. Gewenste ruimtelijke structuur: Groot-Wevelgem Moorsele, Gullegem en Wevelgem zijn op zich heel apart, maar in een ander opzicht zijn ze ook verbonden met elkaar. De visie op Groot-Wevelgem voor de toekomst is dan ook: Wevelgem apart verbonden en anders verbinden. Gewenste ruimtelijke structuur: deelgebied Wevelgem Op dit moment voert Wevelgem een stedelijk aanbodbeleid waar wonen en bedrijvigheid een grote rol spelen. De hoofdgemeente is namelijk een woon-, winkel- en werkcentrum. Naar de toekomst toe staan er dan ook bijkomende ontwikkelingen voor wonen en economische activiteiten op de agenda. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 10
Figuur 8: Gewenste structuur deelgebied Wevelgem Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 11
RUP: Stationsomgeving Wevelgem Om de stationsomgeving te vernieuwen werd een RUP Stationsomgeving Wevelgem opgesteld en vastgelegd op 12 januari 2012. Situering Figuur 9: Plangebied Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Figuur 10: Stratenplan Wevelgem Bron: Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 12
Wat? Het plangebied (stationsomgeving) wordt beperkt tot zones waar herbestemming nodig is. Dit is het geval voor de Goederenkoer waar een herbestemming van gemeenschapsvoorzieningen naar wonen nodig is en van wonen naar groen. De stationsbuurt behoort tot het centrumgebied van Wevelgem. Het centrum wil mogelijkheden blijven bieden voor voorzieningen met stedelijke functies. Aangezien de stationsomgeving te kampen heeft met verschillende verlaten bedrijfspanden, worden deze loodsen ingeschakeld om nieuwe stedelijke voorzieningen, huisvesting en groenaanleg te realiseren. De stationsomgeving moet opnieuw opgewaardeerd worden en dit zal gebeuren aan de hand van verschillende projecten. De doelstellingen voor deze projecten zijn: werk maken van publieke ruimte, optimaliseren van verschillende verkeersstromen, opwaarderen van erfgoed, verscheidenheid van functies toelaten, realiseren van een divers en kwaliteitsvol woningenaanbod. De doelstellingen die horen bij het creëren van de nieuwe omgeving in de stationsbuurt worden vertaald in verschillende maatregelen waarmee rekening gehouden moet worden. Deze maatregelen komen grotendeels overeen met de plannen die de gemeente reeds gemaakt heeft: Het station van Wevelgem moet dienen als lokaal knooppunt in het regionaal spoorwegennet door te voorzien in voldoende stationsaccommodatie. Het stationsgebouw moet in gebruik blijven. Woningdifferentiatie: o De Grote Goederenkoer biedt ruimte voor nieuwbouw. Bestaande loodsen kunnen vervangen worden door nieuwbouwprojecten met een stedelijke functie. o In de directe omgeving van het station moet de woonomgeving gerenoveerd of vervangen worden. o Een bijkomend aanbod aan sociale woningen. o De inplanting van appartementen t.o.v. eengezinswoningen. o Maximum aantal bouwlagen (bouwhoogtebeperkingen omwille van luchthaven). Verweving van functies: o Ruimte voor gemeenschapsvoorzieningen. o Handel, horeca Oriëntatie van bebouwing: o De meerderheid van bestaande woningen zijn met de achterzijde naar de spoorweg en publieke ruimte gericht. Nieuwe gebouwen moeten beter georiënteerd worden voor een minder bevreemdend zicht. Openbare wegen / fiets- en wandelverbindingen: o Een groen fietspad parallel met de spoorlijn. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 13
o Garagestraten. o Invalsstraten herinrichten. o Verkeersveiligheid. o Bestaande overwegen optimaliseren voor zwakke weggebruikers en een fietstunnel bouwen. o De Kleine Goederenkoer maakt deel uit van de groene fietsas en wordt eveneens gebruikt als parking. De groene publieke ruimte: o Voldoende groen in privaat en publiek terrein. o Bestaande groene zones moeten worden verbonden met elkaar. Parkeren: o Publieke parkeerplaatsen en fietsenstallingen. o Parkeerruimtes die op dit moment niet optimaal benut worden, moeten opnieuw efficiënt gebruikt worden. Dit kan door betere signalisatie. De Nieuwe Markt moet heringericht worden (nieuw RUP) Bij de invulling van de stationsomgeving zal vooral de focus gelegd worden op woonprojecten. Uit het gemeentelijk woonplan is namelijk gebleken dat de vraag naar betaalbaar wonen gestegen is, dat Wevelgem een te klein aanbod heeft van sociale woningen kleine woningen voor alleenstaanden en gezinnen van twee personen) en dat levenslang wonen ook een aandachtspunt is. Door deze studie wil de gemeente acties ondernemen die werk maken van de knelpunten die nu aanwezig zijn. Figuur 11: Herinrichting stationsomgeving Bron: RUP Stationsomgeving Wevelgem Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 14
Waarom daar? Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Het plangebied (stationsomgeving) bevindt zich in het regionaalstedelijk gebied Kortrijk. Een bijkomend aanbod aan huisvestiging en mogelijkheden voor bedrijvigheid zijn belangrijke factoren bij de stedelijke gebieden. Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Er zijn geen specifieke zaken uit het PRS die relevant zijn voor het plangebied. Het afbakeningsproces van het regionaalstedelijkgebied Kortrijk is wel vastgelegd door de provincie. Daarnaast duidt men op het belang om extra aandacht te bieden aan de link tussen stedelijk wonen en de inrichting van openbaar domein, hier in het bijzonder de stationsomgeving. Ook de mogelijkheden voor het openbaar vervoer en groenruimte spelen een grote rol in het project. Gemeente Door de neergang van de vlasnijverheid in Zuid West-Vlaanderen werd de stationsomgeving van Wevelgem een plaats waar de bedrijvigheid werd stilgelegd. Er zijn op dit moment ongebruikte spoorcomplexen, lege loodsen en vervallen woningen. Daarnaast is er ook nog een grote open ruimte die nu onbenut is. Figuur 12: Herinrichting stationsomgeving Bron: Bureau voor architectuur en planning Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 15
Stationsomgeving Geen vernieuwing (op dit moment) Nieuwe Markt (plan: appartementen + parking) Spoorwegstraat (plan: woningen + appartementen + groenruimte + fietsas) Grote Goederenkoer (plan: woningen + groenruimte + parkeerplaatsen) Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 16
Renovatie en vernieuwing Parking aan park en spoorlijn Kleine goederenkoer (parking + fietsas + vernieuwde goederenloods als trouwzaal) Koperdraadstraat (appartementen) Spoorwegstraat (sociale woningen + parkeerplaatsen) Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 17
Eigen mening Ik ken het station van Wevelgem, maar ik was me niet bekend met de uitgebreide omgeving die eraan gelinkt is. Terwijl ik een RUP aan het opzoeken was, botste ik op het RUP van de stationsomgeving. Ik had geen idee dat alle vernieuwingen die reeds uitgevoerd zijn allemaal bij hetzelfde plan horen. De vernieuwingen gebeuren namelijk heel geleidelijk aan en er zit heel wat tijd tussen de verschillende renovaties. De Nieuwe markt werd vroeger gebruikt als plaats om de woensdagmarkt op te stellen. Sinds enkele jaren is deze markt verhuisd, waardoor de Nieuwe Markt alleen nog maar gebruikt wordt als parking en de plaats waar de brandweer gevestigd is. Het probleem is dat de Kleine Goederenmarkt, aan de andere kant van de spoorlijn, ook getransformeerd is naar parking waardoor de Nieuwe Markt heel vaak vrij is van auto s. In dat opzicht is het een goed idee om de Nieuwe Markt om te bouwen tot een plaats voor flats en parking. Zoals ik daarnet vermeldde, is de Kleine Goederenkoer omgevormd tot parking en fietsas. Dit is een geslaagde wijziging, want het is een veiligere plaats om je met de fiets te verplaatsen. Er is nu ook plaats aan beide kanten van de spoorweg om te parkeren waardoor de reizigers geen volledige omweg moeten doen om hun perron te bereiken. Wanneer je verder rijdt, zie je de lege ruimte en de vervallen loodsen langs de spoorlijn. Deze plaats dient er inderdaad voor om te bouwen, groenruimte te creëren en de economie verder te stimuleren. Zoals het er nu bijligt, is het eigenlijk geen mooie plaats. Wanneer de werken starten, zal er niet heel veel hinder zijn voor het verkeer omdat daar niet veel auto s passeren. Ik weet wel dat op de Grote Goederenkoer de weegbrug en een deel van de oude tramlijn te zien is. Ik vind dit toch een deeltje geschiedenis van de gemeente Wevelgem en hoop dat dit niet zal verdwijnen. Ik zie heel wat positieve punten in het RUP Stationsomgeving. Er is nood aan parkeerplaatsen in het centrum, woonomgevingen voor verschillende doelgroepen Een negatief punt blijft voor mij wel dat ze alles blijven volbouwen. De gemeente Wevelgem is al heel dichtbevolkt, daarom hoop ik dat de gemeente zich zeker houdt aan het idee om groen in te voegen op de open ruimtes. Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 18
Bronnen GEMEENTE WEVELGEM, Toelichtingsnota RUP Stationsomgeving Wevelgem, Wevelgem, 2012-01-12, 17p., internet. (http://www.wevelgem.be/overzicht_rups) GEMEENTE WEVELGEM / INTERCOMMUNIALE LEIEDAL, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Wevelgem, Wevelgem, 2006-08-17, 206p. BUREAU VOOR ARCHITECTUUR EN PLANNING, Strategisch plan stationsomgeving Wevelgem, internet. (http://www.ba-p.be/projecten/strategisch-plan-stationsomgevingwevelgem/) DE WINTER, O., Gemeente plant 120 woningen in verloederde stationsbuurt, Het Nieuwsblad, Wevelgem, 2011-04-12 (http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=fj38p6m9) RED, Afbakening Stedelijk gebied Kortrijk, Vlaamse Regering, 2006-01-20, internet. (http://www2.vlaanderen.be/ruimtelijk/grup/00001/00005_00001/index.html) Hermien Kerkhof RUP Stationsomgeving Wevelgem 19