Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave De eerste steden Vooraf Stap 1: De landbouw Stap 2: De handel Stap 3: De bouwkunst Over dit lesmateriaal Pagina 1 Project lj1 Adaptability 2015-2016
De eerste steden Vooraf Leerdoel Aan het eind van deze opdracht weet je dat er in de tweede helft van de middeleeuwen veel steden in Nederland gesticht zijn. Je weet wat de invloed van landbouw is op het ontstaan van steden Je weet hoe de geldeconomie ontstond in een middeleeuwse stad Je kan de verschillen benoemen tussen de Romaanse en Gotische bouwstijl Stap 1: De landbouw Eerste steden - Landbouw Bestudeer onderstaande tekst: De vroege Middeleeuwen vormen een tijdperk waarin de rol van de steden beperkt was. Ongeveer vanaf het jaar 1000 ging dat veranderen. De bevolking groeide en er werden steden gebouwd waar handel werd gedreven. De opkomst van handel en de bouw van nieuwe steden veranderde de samenleving. Nieuwe ontwikkelingen in de landbouw maakten het succes van de opkomende steden mogelijk. Rond het jaar 1000 waren praktisch alle mensen werkzaam in de landbouw of daar direct van afhankelijk. Mensen werkten als horige in dienst van een landheer of waren boer met een klein stukje grond dat van de heer werd gepacht. Na het jaar 1000 werden in Europa steeds meer woeste gronden omgezet in landbouwgebied. Moerassen werden drooggemaakt en bossen gekapt. Dit noem je ontginningen. Het gebruik van de ijzeren ploeg (in plaats van de houten ploeg) en van het paard als trekdier boden nieuwe mogelijkheden. Boeren waren inmiddels overgegaan op het drieslagstelsel. Het risico van hongersnood door misoogsten werd zo kleiner. Door de ontginningen kon er meer grond worden bewerkt en de productie van voedselgewassen nam sterk toe. Omdat er grotere oogsten mogelijk waren, konden ook meer monden worden gevoed. Een sterke bevolkingsgroei was het Pagina 2 Project lj1 Adaptability 2015-2016
handelscentrum. gevolg. Zelfs met een groeiende bevolking was er sprake van overschotten aan landbouwproducten. Deze overschotten werden verhandeld in een dorp of stad, die soms dienst deed als lokale markt, maar soms ook uitgroeide tot een Bekijk ook het volgende filmpje: Beantwoord de volgende vragen: Bekijk de volgende animatie: Klik op de pijltjes Eerste steden maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/1744822 1 Waar of niet waar? Rond het jaar 1000 namen de opbrengsten van de landbouw toe. Hierdoor hoefden minder mensen in de landbouw te werken. Pagina 3 Project lj1 Adaptability 2015-2016
a. Niet waar b. Waar 2 Waar of niet waar? Door de toename van de opbrengsten van de landbouw rond het jaar 1000 groeide de bevolking. a. Waar b. Niet waar 3 Waar of niet waar? De overschotten aan landbouwproducten werden verhandeld in een stad of in een dorp. a. Waar b. Niet waar 4 Waar ontstonden nieuwe steden? a. Vooral in de buurt van kerken en kastelen. b. Vooral in de buurt van de zee. 5 Wat maakte de ligging van een kerk of kasteel extra aantrekkelijk? a. Als de kerk of het kasteel vlak bij een rivier lag. b. Als de kerk of het kasteel op een heuvel lag.. Pagina 4 Project lj1 Adaptability 2015-2016
Stap 2: De handel Eerste steden - Economie Bestudeer de onderstaande tekst. De handel stimuleerde de opkomst van steden. Na het jaar 1000 groeiden handelsnederzettingen op strategische plekken uit tot steden. Het leven in de stad was voor veel mensen aantrekkelijk. Door de opkomst van de handel kwam er weer geld in omloop. Dat stimuleerde de economie. Mensen die geld verdienden wilden daar allerlei producten en gebruiksvoorwerpen voor kunnen kopen. Het was dus winstgevend om die te produceren. De geldeconomie kwam weer op gang. Zo ontstonden er steeds meer beroepen waarin mensen zich bezighielden met uiteenlopende zaken. De steden kregen steeds meer aantrekkingskracht: er was werkgelegenheid, het was er redelijk veilig en er woonden ambachtslieden en kooplui waar je producten van kon kopen. Mensen in de stad leefden bovendien vrijer en onafhankelijker van de adel dan de mensen op het platteland. Afbeelding: De vismarkt in Utrecht: de naam verwijst naar de oorspronkelijke markt in de Middeleeuwen. Al in de 13e eeuw werd op deze plek vis verhandeld. Veel oude steden hebben in het centrum straatnamen waar het woord 'markt' in voorkomt. Markten en jaarmarkten Pagina 5 Project lj1 Adaptability 2015-2016
De oogsten waren door de nieuwe landbouwtechnieken groot. Dat zorgde voor een enorme impuls in de handel. Van de overschotten werden door ambachtslieden producten gemaakt die werden verhandeld op een lokale markt of verkocht aan kooplieden die de producten verkochten op verder weg gelegen markten. De behoefte aan georganiseerde markten nam toe. Op strategisch belangrijke knooppunten van wegen en langs vaarroutes werden markten georganiseerd. Omdat in latere eeuwen de contacten met verre gebieden toenamen, werden op markten ook steeds meer exotische specerijen als saffraan en gember verkocht. Een markt werd een verzamelpunt waar veel mensen bij elkaar kwamen. Omdat op deze plekken geld te verdienen was, trok een markt of jaarmarkt ook kwakzalvers, minstrelen en bedelaars aan. Maak de onderstaande oefening maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/1745505 Wat had iedere stad die in deze periode ontstond? a. Een school waar kinderen voor monnik konden leren b. Een (jaar)markt waar spullen werden verkocht en gekocht Wat was geen reden om in de stad te gaan wonen a. Werkgelegenheid b. Veiligheid c. Producten d. Vrij en onafhankelijk e. Bescherming van de domeinheer Sleep de woorden naar de juiste plek Pagina 6 Project lj1 Adaptability 2015-2016
In de middeleeuwse stad ontstonden er steeds meer Het was om producten en te maken Mensen verdienden namelijk en wilden graag deze spullen kopen Beschikbare keuzes: beroepen, geld, gebruiksvoorwerpen, winstgevend Stap 3: De bouwkunst Eerste steden - Bouwkunst Een nieuwe stad in de Middeleeuwen begon met een nederzetting aan een rivier of een andere strategische plaats, vaak in de buurt van een kasteel of een kerk. En in de groter wordende stad groeide de kerk vaak uit tot kathedraal. Kerken en kastelen die tussen 1000 en 1200 zijn gebouwd worden gekenmerkt door de Romaanse bouwstijl, een stijl die overeenkomsten had met de bouwstijl van het oude Rome. De stijl kenmerkt zich door het gebruik van ronde bogen. De laat middeleeuwse bouwstijl is de Gotische bouwstijl. Belangrijke kenmerken van de gotiek zijn de hoge vensters en het gebruik van spitsbogen. De kathedraal van Reims uit de dertiende eeuw is daarvan een mooi voorbeeld. Bouwstijl maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/1745653 Bouwstijl Romaans of Gotisch? Pagina 7 Project lj1 Adaptability 2015-2016
1. 2. Romaans Gotisch a. Vooral kerken b. Spitsbogen Bouwstijl Romaans of Gotisch 1. 2. Romaans Gotisch a. b. Boogcultuur Hoge glasramen Pagina 8 Project lj1 Adaptability 2015-2016
Pagina 9 Project lj1 Adaptability 2015-2016
Antwoorden Antwoorden: Wat had iedere stad die in deze periode ontstond? 1. Een school waar kinderen voor monnik konden leren 2. Een (jaar)markt waar spullen werden verkocht en gekocht Aantal punten juist antwoord: 1 Wat was geen reden om in de stad te gaan wonen 1. Werkgelegenheid 2. Veiligheid 3. Producten 4. Vrij en onafhankelijk 5. Bescherming van de domeinheer Aantal punten juist antwoord: 1 Sleep de woorden naar de juiste plek In de middeleeuwse stad ontstonden er steeds meer beroepen Het was winstgevend om producten en gebruiksvoorwerpen te maken Mensen verdienden namelijk geld en wilden graag deze spullen kopen Aantal punten juist antwoord: 3 Antwoorden: Bouwstijl Bouwstijl Romaans of Gotisch? 1. a 2. b Aantal punten juist antwoord: 1 Bouwstijl Romaans of Gotisch Pagina 10 Project lj1 Adaptability 2015-2016
1. a 2. b Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 11 Project lj1 Adaptability 2015-2016
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Mens en Maatschappij GG Laatst gewijzigd 23 februari 2016 om 11:36 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau Leerinhoud en doelen Eindgebruiker Moeilijkheidsgraad VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; VMBO gemengde leerweg, 1; Mens en maatschappij; leerling/student gemiddeld Pagina 12 Project lj1 Adaptability 2015-2016