GGD-koers richting 2018 (vastgesteld AB 16 febr. 2017) Aanleiding: waarom dit stuk? Met de Bestuursagenda publieke gezondheid 2014-2018 Gedeelde ambities gemeenten en GGD in Noord en Oost Gelderland heeft het GGD-bestuur zijn toekomstvisie weergegeven. De agenda heeft tot doel om de 22 gemeenten in de NOG-regio voor publieke gezondheid en veiligheid uit te nodigen tot samenwerking in hun GGD en om de GGD van een opdrachtkader te voorzien voor de bestuursperiode 2014-2018. Naast samenwerking zijn eigenaarschap en verantwoordelijkheid belangrijk. De GGD als gemeenschappelijk instrument om de taken en verantwoordelijkheden van de wethouders publieke gezondheid te ondersteunen en mede vorm te geven. De uitvoering van de Bestuursagenda ligt, op hoofdlijnen, op koers. Tevens zijn nieuwe ontwikkelingen aan de orde en die actualiteit stelt nieuwe vragen, bepaalt nieuwe urgenties. De eerste helft van deze bestuurstermijn zit erop en met de gemeenteraadsverkiezingen begin 2018 is er nog krap een jaar, waarin bestuurders de koers van hun GGD bepalen. Voldoende motieven om de Bestuursagenda te ijken en wellicht te herijken. Het doel hiervan is de 22 gemeenten uit te nodigen hun samenwerking in hun GGD te versterken en de GGD van geactualiseerd opdrachtkader te voorzien. Het Dagelijks Bestuur stelt het Algemeen Bestuur de volgende actualisering voor van de gezamenlijke Bestuursagenda 2014 2018 We handhaven de missie: GGD Noord - en Oost Gelderland is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten. De GGD biedt actief een gezond houvast en bewaakt en beschermt en bevordert de gezondheid van de inwoners. We handhaven de ambities: GGD: stabiel ankerpunt zijn en blijven Actieve houding en positioneren taken voor veiligheid en publiek belang Lokaal maatwerk en flexibele inzet: samenwerken staat voorop Preventie vóór zorg Maatschappelijk resultaat en rendement door monitoring, signalering en advisering. 1
Belangrijkste resultaten uit Bestuursagenda in de afgelopen twee jaren zijn: ABCD-indelingskader voor GGD-diensten vastgesteld. GGD is meer transparant. GGD waarborgt A-producten en levert via flexibilisering de dienstverlening voor B-, C- en D-producten. Dialoog Jeugdgezondheidszorg gevoerd, keuze besturingsmodellen ontwikkeld en besluitvorming tot stand gebracht. GGD wordt sterker verbonden met de lokale gemeentelijke opgaven en lokale teams/netwerken. Publieke gezondheid en (sociale) veiligheid worden al sterker verbonden. Ondersteuning bieden aan gemeentelijke agenda s via monitoren, signaleren en adviseren. GGD blijkt stabiel ankerpunt en financiën zijn op orde. De nieuwe actualiteit voor gemeenten en GGD: wat is nodig in 2017-2018 en hoe werken gemeenten en GGD hierin samen? 1. Transities en transformaties hebben gemeenten in een geheel nieuwe positie gebracht, met grote en vooral lokale opgaven Er is veel kracht en energie nodig op de zorg -dossiers: jeugd, ouderen, sociaal-maatschappelijke zorg en veiligheid. Transformatie van zorg vergt zeker nog de komende jaren. De ambitie in de Bestuursagenda om preventie vóór zorg te plaatsen krijgt op dit moment nog te beperkt inhoud. De dominantie van de zorg vraagstukken is groot. De stakeholders positioneren stevig, zowel de zorgleveranciers als de zorgvragers. Streven naar voldoende zorg op hoog niveau en dat voor/door beide partijen. In een gesternte waar budgetten onder druk staan en de zorgvraag groeit. Houdbaarheid en haalbaarheid binnen de budgetten staan op het spel. Overleg over ketenzorg (zie regionale zorgtafels) leidt zelden tot het benoemen (en uitvoeren) van preventie als eerste bouwsteen. Er zijn lichtpuntjes en mooie initiatieven, maar preventie heeft nog onvoldoende positie in het zorgmarktspel. Het is zowel een lokaal als landelijk vraagstuk. Bernhard Wientjes in zijn NPHF lezing 14 oktober 2016: stijging zorgkosten en levensverwachting noopt tot preventieakkoord en zorgkosten belangrijk verkiezingsthema. 2
Vraag aan GGD: 1. Neem actief deel aan de zorgtafels en agendeer preventie: van zorgdebat naar gezondheidsdebat. Breng daarbij ook het thema Gezond ouder worden in. 2. Informeer over zorg en gezondheidsdata, inclusief duiding van trends. 3. Breng interventies met onderbouwing in. GGD wordt door gemeenten gezien als de vertrouwde adviseur. Stel vanuit dat perspectief aanbevelingen op. Werk daarbij met (competitieve) scenario s en keuzes voor wethouders. 4. Zoek partnership met stakeholders en initieer (met de wethouder) op grensvlakken kansrijke initiatieven. 2. Vluchtelingen zoeken hun plaats in de lokale samenleving Er is veel onzekerheid over de capaciteit behoefte van de AZC s. De huidige daling van vluchtelingenaantallen kan op korte termijn omslaan in een toename. De statushouders komen in grotere aantallen wonen in de gemeenten. Naast huisvesting, onderwijs en integratie spelen gezondheidsvraagstukken een grote rol. Vraag aan GGD: 1. Lever binnen de AZC s en voor de nieuwkomers tijdig de juiste preventieve zorg en zorg voor toeleiding naar zorgverlening waar nodig. 2. Heb nieuwkomers in de gemeenten tijdig in beeld, met name de kinderen voor de preventieprogramma s. 3. Het aantal personen met verward gedrag dat om aandacht en interventie vraagt groeit Er is een vacuüm tussen het lokale zorgteam en de psychiatrie. Huidige interventiemogelijkheden werken niet voldoende. Nieuwe ketenbenadering is nodig. Burgemeesters en wethouders kennen elk een verantwoordelijkheid. Veiligheid en zorg moeten juist hier stevig verbonden. GGD en GHOR ondersteunen colleges en lokale partners. Vraag aan GGD: 1. Breng overzicht en orde aan door in beeld te brengen wat er speelt en een regiefunctie te ontwikkelen. Geen nieuwe zorg-entiteit, geen kastje naar de muur oplossing maar versterken van de ketenontwikkeling en alternatieve interventies. GGD wordt geen zorgverlener, maar staat namens de gemeenten tussen de partijen. 3
4. De nieuwe Omgevingswet biedt gemeenten mogelijkheden om te werken aan een vitale samenleving De nieuwe Omgevingswet geeft kansen en mogelijkheden om gezondheid en preventie structureel op te nemen in onderzoek, beoordeling en besluitvorming bij trajecten die de omgeving waarin we samenleven beïnvloeden. GGD is vanuit o.a. zijn medisch milieukundige deskundigheid gemeentelijk adviseur. Vraag aan GGD: 1. Geef binnen de omgevingswet gezondheid een duidelijke rol, in samenwerking met beleidsfunctionarissen van gemeenten, veiligheidsregio en omgevingsdiensten. 2. Bouw binnen lokaal gezondheidsbeleid verder aan een gezonde leefomgeving. 3. Participeer bij de ontwikkeling van (gemeentelijke en regionale) omgevingsvisies en omgevingsplannen. 4. Geef presentaties en workshops aan belanghebbenden. 5. Werk samen met organisaties en stakeholders op lokaal niveau. 6. Geef vorm, faciliteer en stimuleer burgerparticipatie. GGD als vertrouwd adviseur: wat is daar voor nodig! De positie van de GGD is meer gebaseerd op vertrouwen dan op de Wet publieke gezondheid. De Wpg waarborgt een ondergrens, een minimum uitvoeringsvariant. Vergelijkbare kaders komen voort uit de 4 pijlers (Stimuleringsprogramma publieke gezondheid), die op verzoek van de minister van VWS worden getoetst 1. De GGD heeft een veelheid aan mogelijkheden om gezondheid te beschermen, te bewaken en te bevorderen. Veel van die taken worden nu al uitgevoerd. Maar er liggen nog veel ongebruikte mogelijkheden en kansen om gemeenten te helpen. Juist omdat de GGD zelf geen zorgdiensten levert, kan zij de positie naast of namens de gemeenten innemen. De GGD werkt niet autonoom. De positie van de GGD kan alleen dan worden versterkt als het samenspel met de gemeenten, zowel bestuurlijk als ambtelijk, goed in elkaar steekt. Voorkomen moet worden dat GGD-initiatieven worden gezien als een marktactie: wij van wc-eend adviseren wc-eend. Soms acteert de GGD nog te weinig vanuit vraagsturing. Op andere momenten wordt op onze initiatieven een frame geplakt alsof de GGD alleen de eigen institutionele belangen behartigt. Het gaat erom de belangen van de gemeenten en de 1 Toelichting (Kamerbrief Betrouwbare publieke gezondheid van augustus 2014) Pijler 1: monitoring, signalering, advisering Pijler 2: uitvoerende taken gezondheidsbescherming Pijler 3: publieke gezondheid bij incidenten, rampen en crises Pijler 4: toezicht houden. 4
GGD in elkaars verlengde te zien: allemaal gericht op het bieden van een Gezond houvast aan de inwoners van Noord- en Oost-Gelderland. De GGD moet de juiste weg bewandelen, zowel bij de bestuurlijke als de ambtelijke route. Vraag aan de GGD: 1. Het bestuur vraagt de GGD hierin proactief te zijn. Kies voor de juiste mix van actie en advies. Presenteer keuze in alternatieven. Kijkend door de bril van gemeenten en hun agenda uitvoerend. 2. Het is aan de GGD om voldoende duidelijk te zijn over zijn profiel, een zelfbewuste initiatiefrijke aanpak wordt op prijs gesteld. 3. Het is aan de wethouder de GGD de juiste positie te gunnen en geven. Naast en in samenspel met de adviseurs binnen de gemeenten. Dagelijks Bestuur GGD NOG, 28 oktober 2016. 5
6