PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS: LAGER ONDERWIJS LESONTWERP Student: Lien Pelgrims Studietrajectbegeleider: Nadine Bongaerts Mentor: Feedback op lesvoorbereiding in orde kleine aanpassingen nodig te herwerken en opnieuw indienen Aanvraag materiaal en voortaken: FLLLEX: traject 1: student met bachelor- of master diploma met onderwijservaring traject 2.1: student met bachelor- of master diploma zonder onderwijservaring eerste jaar traject 2.2: student met bachelor- of master diploma met beperkte onderwijservaring tweede jaar Vul de gevraagde informatie in: Stageschool : BS De Hoogvlieger Leergebied : Godsdienst Stageklas : 5 de leerjaar Onderdeel : Elia Aantal leerlingen Datum realisatie : 15 leerlingen Lesonderwerp : : Woensdag 6 mei 2015 Lestijden : Les 5 + 6: Achab en Izebel: Het eerste optreden van Elia: Bibliodrama 2 de lesuur: 9u50 10u40 + 3 de lesuur: 10u55 11u55 1. SITUERING IN EINDTERMEN EN/OF LEERPLANNEN Gemeenschapsonderwijs (georganiseerd door de Vlaamse Gemeenschap) Gesubsidieerd Officieel Onderwijs (georganiseerd door de steden, gemeenten of provincies) Gesubsidieerd Vrij Onderwijs (georganiseerd op privé-initiatief bijv. katholiek, joods, methode, ) Privéscholen (niet erkend door de overheid bijv. Europese en internationale scholen) Situering in het leerplan: Rooms-Katholieke Godsdienst: Derde cyclus Verhalenreeks uit de Bijbel: Paulus, Elia: 5.2.3.12: Verhalenreeks uit de Bijbel: Elia Kinderen leven zich in in de personages van het verhaal. Ze reflecteren op de betekenis van het verhaal voor mensen van vroeger en nu en denken erover na hoe aspecten van de Bijbelse boodschap een invloed kunnen hebben op hun eigen manier van denken, zijn en doen. Ze kunnen aspecten van de boodschap van een verhaal actualiseren en in verband brengen met verschillende relatievelden in hun eigen bestaan.
2. BEGINSITUATIE Welke achtergrondinformatie over de leerlingen/klas/school is belangrijk voor deze les? (Zie infowijzer). Wat moeten de leerlingen al kennen/kunnen zodat de lesdoelen gerealiseerd kunnen worden? Tijdens de vorige lessen werd reeds het leven van Elia kort geschetst aan de hand van een Bijbelverhaal in de vorm van een Godly Play en werd ingegaan op hedendaagse/actuele profeten (aansluiting bij de belevingswereld van de leerlingen). Deze les staat een nieuw Bijbelverhaal, namelijk het eerste optreden van hem, centraal. Dit Bijbelverhaal is eigenlijk een inzooming op het verhaal dat gebracht werd tijdens de Godly Play. Daar werd kort het hele leven van Elia geschetst en nu zal op één aspect daarvan, meer bepaald zijn eerste optreden, dieper ingegaan worden. Dit verhaal is afkomstig uit het Bijbelboekje Verhalen van Elia horende bij de methode Sterren aan de hemel. In dit boekje wordt het leven van Elia uitgebreid beschreven aan de had van 6 verhalen met de bijbehorende vertelplaten. Dit verhaal, één stukje uit het grote verhaal van Elia, zal gebracht en verwerkt worden aan de hand van een bibliodrama. Het is de eerste keer dat ik deze werkvorm toepas. Om te beginnen wordt het verhaal op verschillende manieren binnengebracht om de leerlingen ermee vertrouwd te maken en ervoor te zorgen dat het verloop van het verhaal reeds in hun hoofd zit. Tussendoor wordt het verhaal geanalyseerd in functie van de personages (rollen). De bedoeling hiervan is dat de leerlingen reeds voeling krijgen met de personages hun denken, handelen, voelen, Voor het effectief in scène zetten van het verhaal worden de rollen verdeeld en werken de leerlingen zich in. Hiervoor nemen de leerlingen reeds hun beginpositie in. Daarna doet de leerkracht een rondje en vraagt nog eens na wie de leerlingen zijn en wat hen daar brengt. Daarna wordt het verhaal door de leerkracht op gang gebracht en vertelt. Ze maakt hierbij gebruik van de vertelplaten om de leerlingen visuele ondersteuning te bieden. De leerlingen bewegen zich, volgens het verhaal, door de ruimte en vertolken hun rol. Op regelmatige tijdstippen legt de leerkracht het verhaal stil en stelt weer enkele inlevings-/verwerkingsvragen aan de leerlingen (cf. personages). Nadat het hele verhaal in scène is gezet is er nog de nabespreking (uitwisseling). De leerlingen stappen hiervoor uit hun rol en nemen plaats in de kring. De leerkracht stelt hierbij vragen die betrekking hebben op hun rol als die betrekking hebben op hun eigen leven. Hiermee wordt de link gelegd tussen het Bijbelverhaal en het eigen (hedendaagse/actuele) leven van de leerlingen. De leefwereld van de leerlingen wordt er dus ook bij betrokken. Tot slot wordt het verhaal nog een laatste maal voorgelezen om zo de nieuwe indrukken/inzichten die ontstaan zijn tijdens de nabespreking te laten binnendringen bij de leerlingen. Deze hele les zal plaatsvinden in de talentenruimte (grote ruimte grenzend aan het godsdienstlokaal). Hier kunnen de leerlingen op kussentjes in een kring zitten wat een gemoedelijkere en specialere sfeer oproept. 3. BRONNEN Welke handleidingen, naslagwerken, websites, bestaande praktijkvoorbeelden, heb je geraadpleegd om deze les voor te bereiden? Formuleer volgens de APA-methode. Handleiding + werkschrift Sterren aan de hemel 6: VEULEMANS, S., VERVOORT, N., NOËL, F., DEBEL, H., WOUTERS, J. en BIELEN, J., Sterren aan de hemel Methode rooms-katholieke godsdienst voor het basisonderwijs Handleiding voor de leerkracht zesde leerjaar, Averbode, Averbode, 2014, 91 pagina s. VEULEMANS, S., VERVOORT, N., NOËL, F., DEBEL, H., WOUTERS, J. en BIELEN, J., Sterren aan de hemel Leerlingenbundels zesde leerjaar, Averbode, Averbode, 2014, 24 pagina s. RED., Verhalen van Elia, Averbode, Averbode, 2014, 63 pagina s.
Handleiding + werkschrift Tuin van Heden.nu 5: DUPONT, I., SPEELMAN, G., CLAUS, V., Tuin van Heden.nu 5 Handleiding r.-k. godsdienst, Van In, Wommelgem, 2012, 152 pagina s. DUPONT, I., SPEELMAN, G., CLAUS, V., Tuin van Heden.nu 5 Leerwerkboek r.-k. godsdienst, Van In, Wommelgem, 2012, 72 pagina s. Kinderbijbel: JANSEN, K., TJONG-KHING, T., Het grote avontuur van God en mens Kinderbijbel met meer dan 150 verhalen, Davidsfonds/infodok, Leuven, 2004, 279 pagina s. Bijbelverhalen: BIJBELNET, Eerste optreden van Elisa, Internet, 2015-04-06, (http://www.bijbel.net/wb/?p=page&i=23508,23514). DE BIJBEL IN DE NEDERLANDSE CULTUUR, De profeet Elia, Internet, 2015-04-06, (http://www.bijbelencultuur.nl/bijbelboeken/koningen_1/17/pt1?q1=elia;op2=;q2=;op3=;q3=; srgn=all;start=1;hitarget=left). Bibliodrama: CENTRUM VOOR CHRISTELIJK VORMINGSWERK VZW, Bibliodrama, De Bijbel spelen als weg tot levend geloof, Internet, Centrum voor Christelijk Vormingswerk vzw, 2015-04-08, (http://www.ccv.be/files/initiatie%20bibliodrama.pdf). VANSPRINGEL, K., Bibliodrama in de klas, Catechetische Service, jg. 53 (2004), januari, nr. 1, p. 6 18. AGTEN, J., HERREBOSCH, E., VERDUYN, K. en VERVOORT, L., Bibliodrama begeleiden Wegwijzers voor de praktijk, Garant, Antwerpen, 2007, 219 pagina s. 4. AANDACHTSPUNTEN Vraag tijdig je lesonderwerpen aan. Dien minstens een week vooraf je lesontwerp in bij de klasmentor, tenzij anders afgesproken met hem/haar. Het lesontwerp geeft aan de student, de klasmentor en de opleiding een duidelijk beeld van de te realiseren les. Bordschema, handouts van slides, werkbladen en alle bijlagen worden toegevoegd aan het lesontwerp. Alle oefeningen en werkbladen worden eigenhandig ingevuld. Alle rubrieken worden weloverwogen en volledig ingevuld. Iedere stap uit de lesvoorbereiding moet steeds mondeling toegelicht en verantwoord kunnen worden. Na de lesrealisatie duidt de student op de lesvoorbereiding aan waar de doelen bereikt werden (groen) en waar bijsturing nodig was (geel). Indien wenselijk formuleert de student voor zichzelf alternatieven en maakt de transfer naar volgende lessen. De student neemt zelfstandig initiatief om brede leerkansen optimaal te benutten.
TIJD DOELEN: Wat wil je dat de leerlingen kennen/kunnen aan het einde van deze les/lesfase? Noteer in observeerbaar gedrag. LEERPROCESBEGELEIDING (instructie, vraagstelling, verwachte antwoorden) LEERLING LERAAR-ACTIVITEIT/WERKVORMEN MEDIA/MATERIAAL/ORGANISATIE - materiaal waarvoor de student zelf zorgt - materiaal dat in de klas aanwezig is en waarvoor de mentor zorgt Intro (assimilatie) 15 min. Basisdoelen: De leerlingen kunnen de voorwerpen in verband brengen met het verhaal van Elia en dit verband in eigen woorden uitleggen. * Het eerste optreden van Elia: Klassikaal: Koppeling met de vorige lessen: De leerkracht toont opnieuw de voorwerpen die tijdens de Godly Play gebruikt werden: - Waarvoor heb ik deze voorwerpen gebruikt? - Over wie ging dat verhaal? - Welke voorwerpen herken je nog? - Wat kan je nog vertellen over dat voorwerp? Voorwerpen Les 1 + 2 (Godly Play)
Kern (accommodatie) 35 min. Basisdoelen: De leerlingen kunnen genieten van het Bijbelverhaal omtrent Elia. De leerlingen kunnen aandachtig luisteren naar het Bijbelverhaal. De leerlingen kunnen de bijbehorende vertelplaten in verband brengen met het Bijbelverhaal. De leerlingen kunnen de vertelplaten horende bij het Bijbelverhaal omtrent Elia in de juiste volgorde leggen. De leerlingen kunnen het aangeboden Bijbelverhaal omtrent Elia in eigen woorden navertellen. De leerlingen kunnen de verschillende personages die in de tekst aan bod komen selecteren en analyseren. Differentiatiedoel: De leerlingen kunnen, door de visuele ondersteuning, het verhaal beter memoriseren. * Bijbelverhaal Achab en Izebel: Bibliodrama: Inleiding: De leerkracht vertelt dat de leerlingen vandaag een nieuw Bijbelverhaal zullen leren kennen aan de hand van de werkvorm Bibliodrama. Dit houdt in dat de leerlingen straks zelf het verhaal zullen spelen en daarbij in de huid zullen kruipen van één van de personages. Het is dus belangrijk dat de leerlingen voldoende aandacht hebben voor de personages en hun denken, doen, voelen, Eerste vertelling: De leerkracht vertelt het verhaal van Achab en Izebel. Hiervoor gebruikt ze de bijbehorende vertelplaten (Bijbelplaten) waarop het verhaal staat afgebeeld. Samenvatting: Aan het einde van het verhaal toont de leerkracht de vertelplaten opnieuw. Bij elke vertelplaat vat ze het stukje verhaal dat daarbij hoort samen in één zin. Verhaalanalyse: verzamelen van de rollen: De leerkracht stelt vragen ter analyse van de tekst om zo de verschillende personages en hun gedragingen/karaktereigenschappen reeds in kaart te brengen: - Waar speelt het verhaal zich af? - Wat komt je te weten over de ruimte waarin het verhaal zich afspeelt? - Welke personages komen in dit verhaal aan bod? - Is het personage belangrijk voor het verloop van het verhaal? - Wat ben je te weten gekomen over dat personage? - Wat kan je over dat personage vertellen? - Wat doet dat personage? - Waarom doet, denk, het dat? - Wat is je gevoel bij dat personage? De leerkracht hangt telkens een prent van het betreffende personage op het bord en noteert hierbij de eigenschappen die door de leerlingen worden aangebracht. Vertelplaten Prenten figuren Bord
Navertellen van het verhaal door de leerlingen, ondersteund door de leerkracht: De leerkracht toont opnieuw de platen, maar vraagt nu aan de leerlingen om het verhaal na te vertellen: - Wat zie je op deze plaat? - Wat leerde het verhaal je over deze plaat? - Wat werd er in het verhaal verteld bij deze plaat? De leerkracht vult eventueel aan zodat de leerlingen opnieuw een zo volledig mogelijk beeld hebben van het verhaal. De leerkracht vestigt ook telkens de aandacht op de woorden die bij de personages werden genoteerd op het bord. Navertellen van het verhaal door de leerlingen: De leerkracht legt de platen door elkaar op de tafel bij de leerlingen. De leerlingen dienen samen het verhaal in de juiste volgorde te leggen. Nadat ze de platen in de goede volgorde hebben gelegd, vertellen ze samen, aan de hand van de platen, het volledige verhaal. De leerkracht vult ditmaal niet bij aan. De leerlingen mogen elkaar helpen, aanvullen en ondersteunen tijdens het vertellen.
Verwerking (integratie) 50 min. Basisdoelen: De leerlingen zijn bereid een sfeer van stilte en rust te creëren en kunnen dit volhouden. De leerlingen zijn bereid, zonder ruzie, een personage te selecteren en zijn bereid hierbij eventueel compromissen te sluiten met hun medeleerlingen. De leerlingen kunnen zich inleven in hun personage. De leerlingen kunnen, door gebruik te maken van de ik-vorm, vertellen vanuit het eigen personage. De leerlingen kunnen vragen omtrent hun personage beantwoorden vanuit de ik-vorm. De leerlingen kunnen, tijdens de vertelling van het verhaal, het verhaal naspelen. De leerlingen kunnen het verhaal en/of het personage linken aan de eigen leefwereld. De leerlingen kunnen het Bijbelverhaal omtrent Elia in een hedendaagse context plaatsen. Differentiatiedoel: De leerlingen kunnen het verhaal naspelen doordat het mondelinge * Bijbelverhaal Achab en Izebel: Bibliodrama: Verdeling van de rollen: Samen met de leerlingen worden de rollen gekozen. In eerste instantie mogen de leerlingen zelf kiezen. Het is belangrijk dat hierbij geen ruzie ontstaat. De leerlingen dienen overeen te komen en eventueel compromissen te sluiten. Alvorens het verhaal in scène te zetten, doet de leerkracht een rondje en vraagt de namen (cf. namen van de Bijbelfiguren) aan de leerlingen. Belangrijk hierbij is dat de leerlingen spreken vanuit de ik-vorm. De leerlingen krijgen dan het betreffende naamkaartje zodat de andere leerlingen telkens goed weten wie welke rol op zich neemt. Inwerken in de rollen: Samen met de leerlingen wordt de beginpositie van ieder personage bepaald. Hierbij wordt verwezen naar het begin van het verhaal. De leerkracht toont hiervoor opnieuw de eerste vertelplaat. Wanneer alle leerlingen in hun positie staan, gaat de leerkracht rond bij alle leerlingen en stelt hen enkele vragen opdat ze zich kunnen inleven in hun rol: - Wie ben jij? - Waar ben je nu? - Waarom ben je daar? Wat doe je daar? - Hoe voel je je? - Waarom? Spelen van het verhaal: Aan de hand van de vertelplaten brengt de leerkracht opnieuw het verhaal. De leerlingen bewegen zich in stilte door de ruimte op basis van wat de leerkracht vertelt. Belangrijk hierbij is dat ze zich inleven in het personage. Deze inleving moet zichtbaar zijn. Tussendoor legt de leerkracht het verhaal stilt, gaat rond en stelt weer enkele inlevingsvragen aan de leerlingen. Nabespreken, uitwisseling: Wanneer het spelen stopt, nemen de leerlingen afstand van hun rol. Dit doen ze door te ontrollen (zich eenmaal rond de eigen as draaien). Hierna nemen ze plaats in de kring waar het verhaal wordt besproken: Vanuit de rol: Naamkaartjes (personages)
verhaal visueel ondersteund wordt aan de hand van de vertelplaten. - Hoe heb je deze rol beleefd? - Hoe was het om die rol te spelen? - Was het makkelijk om je in te leven in het personage? - Wat heb je gevoeld, gedacht, gedaan, tijdens het spelen? - Als je nu echt die Bijbelfiguur zou zijn, wat zou je dan nog allemaal doen of zeggen? Hoe zou je je leven verder zetten? Met betrekking tot het eigen leven: - Zie je situaties uit het verhaal of het spel ook in de wereld rondom je gebeuren? - Herken je iets van je rol in je eigen leven? - Voel jij je soms zoals? - Ben je bepaalde dingen anders gaan zien? - Kijk je nu anders aan tegen het verhaal? Lesovergang Afsluiting: Om af te sluiten wordt het verhaal nog een laatste keer verteld door de leerkracht aan de hand van de vertelplaten. Samen bidden: Hierna deelt de leerkracht een blad uit waarop het gebedje staat dat ze samen zullen opzeggen. 5 min. De leerlingen gaan terug naar het klaslokaal, ruimen op, pakken in en maken zich klaar om naar huis te gaan. Blad gebedje
5. BORDSCHEMA Welke kernwoorden, schema s, geheugensteuntjes, bied je aan ter visuele ondersteuning? Welke borden zijn beschikbaar: Krijtbord Op het bord zullen de prenten van de personages worden gehangen en zal omtrent elk personage een woordspin worden opgebouwd.