Nederlands spreken en luisteren

Transcriptie

1 IV. Nederlands spreken en luisteren 1 Concept De praktische proef spreken en luisteren maakt deel uit van de toets taal. Het thema is de Olympische Spelen. Deze proef kan worden uitgevoerd in de loop van het schooljaar. De leraar wordt doorheen de proef geloodst aan de hand van drie lessen. Het is wenselijk dat je in de lessen wereldoriëntatie (bv. actua) vooraf de nodige aandacht schenkt aan de verschillende Olympische disciplines. Er volgen geen pen- en papiertoetsen voor spreken en luisteren in juni. De opdracht van de proef is een telefoongesprek tussen een journalist en een expert (of atleet) in een Olympische sport. De proef wordt gemaakt per drie leerlingen. De proef bestaat uit 3 onderdelen en 3 lessen: De voorbereiding aan de hand van drie lessen. 1. Les 1 - Vragen stellen 2. Les 2 - Actief luisteren 3. Les 3 - Het telefoongesprek Oefenen De eigenlijke proef Voorkennis activeren in functie van de Olympische disciplines 1 lesuur Vermoedelijk tijdschema Drie lessen met oefenmoment Oefenen drie keer 50 minuten (voorbereiding) een namiddag Toets een namiddag 2 Instructies voor de leraar 2.1 Materialen Voor de voorbereiding, het oefenen en de eigenlijke proef hebben de leerlingen per drie twee stapeltjes met kaarten en twee kijkkaarten nodig. Materialen Stapeltje van 9 kaarten met Olympische sporten Stapeltje van 8 kaarten met vraagwoorden Kijkkaart met aandachtspunten voor de journalist (= aandachtspunten voor luisteren) Kijkkaart met aandachtspunten voor de geïnterviewde (= aandachtspunten voor spreken) Kubus Reflectiekaart telefoongesprek Document met voorbereidende activiteiten en werkvormen Internetaansluiting voor het YouTube-filmpje Het aangereikte materiaal moet worden gesneden. Je kunt dit vragen aan het schoolsecretariaat. Vrijblijvend kun je de bladen ook laten plastificeren. De materialen zijn te vinden op 28

2 2.2 Opdrachten Opdracht is een telefoongesprek tussen een journalist en een expert of een atleet over een Olympische sport. Dit mag al dan niet met een echt telefoontoestel of mobiele telefoon. Indien je Skype (of andere VoIPprogramma s waarmee je gratis kan telefoneren via het internet) wenst te gebruiken, moet je dit wel doen zonder video. De opgesomde doelen voor deze proef zijn in de veronderstelling dat er geen lichaamstaal zichtbaar is, zoals aan een telefoon dus. De leerlingen maken de toets per drie. Via doorschuiven in wijzerzin zijn ze ofwel journalist, ofwel geïnterviewde ofwel de waarnemer die het spreken en luisteren observeert. De leerlingen gebruiken in elke stap van deze proef telkens hetzelfde materiaal. Alleen de reflectiekaart telefoongesprek mag niet worden gebruikt tijdens de eigenlijke proef. TELEFOONGESPREK De voorbereiding In drie lessen leren de leerlingen vragen en antwoorden te formuleren met aandacht voor open vragen, samenvatten en uitleg vragen als ze iets niet begrijpen. Deze vaardigheden passen ze dan toe in een telefoongesprek. Na elke les kunnen de leerlingen de bijhorende stap in de proef maken. De chronologische volgorde ziet er dan uit zoals hieronder aangegeven. Les 1: vragen stellen De leerlingen leren vragen stellen. Er zijn verschillende soorten vragen. Na deze les moeten de leerlingen het onderscheid kennen tussen open en gesloten vragen. Het begrip gesloten vragen beperken we tot ja/neen-vragen. Les 1: vragen stellen Stap 1 De leerlingen oefenen in het stellen van open vragen. Om hen daarbij te helpen krijgen ze acht vraagwoorden op een kaartje. Ze doen dit per twee. De selectievakjes op de leerlingenbladen dienen om inzicht te krijgen in hun eigen spreken en luisteren. Les 2: actief luisteren De leerlingen leren luisteren en daarop een nieuwe vraag te formuleren. Actief luisteren bestaat uit drie stappen die kortweg LSD worden genoemd:, Samenvatten en Doorvragen. Dat zijn de drie vaardigheden die de leerlingen in les 2 leren en oefenen. Les 2: actief luisteren Stap 2 Vanaf nu gaan de leerlingen per drie werken. Deze groep hoeft niet samen te blijven om de eigenlijke proef (het interview) te maken. In stap 2 hebben de drie leerlingen alleen de stapel kaarten met Olympische sporten bij zich. De stapel met vraagwoorden wordt niet gebruikt. De bedoeling is dat leerlingen zoveel mogelijk zelf vraagwoorden gebruiken en dus zo weinig mogelijk ja/neen-vragen formuleren. De leerlingen kunnen per groepje van drie zelf onderling afspreken wie de journalist is en wie de geïnterviewde. Leerling 3 heeft als opdracht bij elke ja/neen-vraag die hij hoort, te tikken op de tafel. Bij dat signaal moet de journalist zich meteen herstellen door een nieuwe vraag te stellen, nl. een vraag met een vraagwoord. De selectievakjes op de leerlingenbladen dienen om inzicht te krijgen in hun eigen spreken en luisteren. 29

3 Les 3: het telefoongesprek De leerlingen oefenen hier vooral de techniek van het telefoneren. Ze leren en oefenen een gesprek in te leiden en af te ronden. Elk telefoongesprek bestaat uit drie delen: inleiding, midden en slot. Zie reflectiekaart telefoongesprek. Les 3: het telefoongesprek Stap 3 De leerlingen passen de vaardigheden van het telefoongesprek toe op de proef. Hier gebruiken ze de twee stapels met kaarten, nl. de stapel met de Olympische sporten en de stapel met de vraagwoorden. Het is wenselijk om dit met neptoestellen te laten doen in de klas of eventuele met echte mobiele telefoons of misschien wel met de schooltelefoon. Indien je voor Skype kiest, schakel dan de video uit zodat er geen lichaamstaal zichtbaar is. De selectievakjes op de leerlingenbladen dienen om inzicht te krijgen in hun eigen spreken en luisteren. TELEFOONGESPREK Oefenen De leerlingen oefenen de vaardigheden. De opstelling gebeurt zoals in het leerlingenblad opgegeven. Ze zitten per drie aan een tafel. Elke leerling krijgt een specifieke functie en krijgt daarvoor ook twee minuten voorbereidingstijd. Na de voorbereidingstijd leest leerling 3 de aandachtspunten voor de journalist en de geïnterviewde luidop voor. Via een doorschuiven in wijzerzin heeft elke leerling de drie functies uitgevoerd. Bij elke doorschuif is er opnieuw twee minuten voorbereidingstijd. Voorbeeld Leerling 1 is de journalist. Hij heeft twee kaarten met de vraagwoorden Waarom en Wanneer getrokken uit de stapel met de vraagwoorden, aangereikt door leerling 3. De journalist laat de twee vraagwoorden zien aan iedereen aan de tafel. Hij krijgt 2 minuten voorbereidingstijd om in sleutelwoorden te noteren op een spiekbriefje wat hij zeker wil vragen aan leerling 2. De journalist moet minstens vijf vragen stellen. Leerling 2 is de geïnterviewde. Hij heeft de kaart met een Olympische sport Atletiek getrokken, aangereikt door leerling 3. Hij krijgt 2 minuten voorbereidingstijd om te lezen wat er op de kaart Atletiek staat vermeld en om bijkomende informatie (o.a. uit de voorkennis) te noteren op een spiekbriefje. Leerling 3 is de waarnemer. Hij heeft twee kijkkaarten: een kaart om te kijken naar de journalist en een kaart om te kijken naar de geïnterviewde. Hij krijgt 2 minuten voorbereidingstijd om de aandachtspunten te lezen en na de voorbereidingstijd leest hij deze luidop voor aan leerling 1 en 2. Na het stellen van minstens vijf vragen wordt het interview afgerond door de journalist. Leerling 3 geeft aan de hand van de kijkkaarten tips wat goed gaat en wat beter kan. De journalist en de geïnterviewde kruisen dit aan op hun blad. De leerlingen schuiven door in wijzerzin. Journalist wordt geïnterviewde, de geïnterviewde wordt waarnemer, de waarnemer wordt journalist. Het telefonisch interview begint opnieuw met twee nieuwe vraagwoorden en een nieuwe Olympische sport die worden getrokken. Er is opnieuw twee minuten voorbereidingstijd. In totaal wordt per groepje drie keer doorgeschoven. 30

4 TELEFOONGESPREK De eigenlijke proef Het telefonisch interview Het telefonisch interview verloopt volgens dezelfde stappen uit de vorige oefening, maar met dit verschil: leerling 3 kijkt alleen naar het opgeschreven aandachtspunt van de journalist en het opgeschreven aandachtspunt van de geïnterviewde; het telefoongesprek gebeurt rug aan rug. Voor elke wisselbeurt vullen leerling 1 en 2 de rubric in. Ze luisteren eerst nog naar de feedback van leerling 3. Belangrijk hierbij voor de veiligheid in de klas: leerling 3 geeft enkel feedback over wat hij effectief gezien heeft en blijft weg van het oordeel! Positieve bekrachtiging dus. Tijdens deze werkvorm worden geen nieuwe activiteiten geïntroduceerd zodat de leraar niet kan gestoord worden, want die heeft de volle aandacht nodig in functie van het observeren van het telefoongesprek. Naar ons inzien, gebeurt de uiteindelijke proef het best in hoekenwerk of een variante klasvorm waarbij je als leraar alle groepen kunt observeren. Als leraar geef je op het scoreblad punten: Kan de leerling het telefoongesprek inleiden en afronden? Kan de leerling bijkomende vragen stellen bij het telefoongesprek? Kan de leerling delen van het telefoongesprek samenvatten? 31

5 3. Leerplandoelen OVSG en correctiesleutel TOETS einde zesde leerjaar Nederlandse taal Spreken & luisteren Doelstellingen en correctiesleutel Voorbereiding Stap 1 NL-SPR-DV-D : De leerlingen kunnen vragen stellen die beginnen met een vraagwoord. ET: 2.2, 2.5, 2.7 Stap 1 Vragen stellen 1 punt NL-SPR-GESPR-TV t.e.m. 25: De leerlingen kunnen in verschillende soorten gesprekken gepaste vragen stellen en antwoorden geven. Stap 2 Actief luisteren NL-SPR-DV-D : Voorbereiding Stap 2 De leerlingen kunnen een informatieve vraag met eigen woorden herformuleren. NL-LUI-DV-D : De leerlingen kunnen in geval van een moeilijke passage (op inhoudelijk gebied) het stuk tekst met eigen woorden herformuleren. NL-LUI-DV-D07-08: De leerlingen kunnen zichzelf (bijkomende) vragen stellen bij de luistertaak. ET: 1.2, 1.3, 1.5, 1.6, 1.7 1,5 punten Voorbereiding NL-SPR-GESPR-TV : De leerlingen kunnen een telefoongesprek voeren met bekende volwassenen of met leeftijdgenoten. Dat houdt in dat zij de correspondent kunnen opbellen, het gesprek kunnen inleiden en afronden, de correspondent op een gepaste wijze kunnen aanspreken, en de telefoon op een gepaste wijze kunnen aannemen. Stap 3 - Telefoongesprek Stap 3 NL-SPR-DV-D : De leerlingen kunnen vragen naar een opgegeven aspect. NL-LUI-DV-D07-08: De leerlingen kunnen zichzelf (bijkomende) vragen stellen bij de luistertaak. ET: 2.2, 2.5, 2.7, 4.8 2,5 punten 32

6 NL-SPR-TV-04-03: De leerlingen kunnen in korte bewoordingen vertellen, al dan niet naar aanleiding van een vraag, over beleefde ervaringen, recent verworven kennis en inzichten uit hun omgeving. NL-SPR-TV-04-07: De leerlingen kunnen antwoorden op vragen m.b.t. een behandeld onderwerp. NL-SPR-DV-D : De leerlingen kunnen aan de hand van commentaar van medeleerlingen hun spreektaak beoordelen op het vlak van het effect van het spreken. Oefenen NL-SPR-DV-D05-05: De leerlingen kunnen aan de hand van een lijst een beoordeling geven over het verloop van hun spreektaak. NL-SPR-DV-D : De leerlingen kunnen, bij een volgende spreekact, hun tekorten bijsturen lettend op meer dan twee aspecten. NL-LUI-DV-D07-01: De leerlingen kunnen hun manier van luisteren (proces) beoordelen op basis van de aanwijzingen van anderen. NL-LUI-DV-D07-02: De leerlingen kunnen hun manier van luisteren (proces) beoordelen op basis van persoonlijke observaties. ET: 2.1, 2.2, 2.3, 2.5, 2.6, 2.7, 4.8 NL-SPR-TV-03-06: De leerlingen kunnen aan leeftijdsgenoten een persoonlijke verbale/non-verbale interpretatie geven van een gebeurtenis, een belevenis. Oefenen NL-LUI-DV-D : De leerlingen kunnen in geval van een moeilijke passage (op inhoudelijk gebied) het stuk tekst met eigen woorden herformuleren. NL-LUI-DV-D07-08: De leerlingen kunnen zichzelf (bijkomende) vragen stellen bij de luistertaak. ET: 2.1, 2.2, 2.3, 2.6, 1.1, 1.2, 1.5, 1.7,

7 NL-SPR-GESPR-TV t.e.m. 04: De leerlingen kunnen een telefoongesprek voeren over concrete situaties met bekende volwassenen of met leeftijdgenoten. Dat houdt in dat zij de boodschap begrijpen, dit aangeven door hun reactie, telefonische informatie kunnen geven en aandachtig kunnen luisteren. (Rubric) 3 punten 2 punten Het telefoongesprek Het interview NL-LUI-DV-D06-17: De leerlingen kunnen hun communicatief gedrag aanpassen. NL-LUI-DV-D : De leerlingen kunnen in geval van een moeilijke passage (op inhoudelijk gebied) het stuk tekst met eigen woorden herformuleren. NL-LUI-DV-D07-08: De leerlingen kunnen zichzelf (bijkomende) vragen stellen bij de luistertaak. ET: 2.4, punten 34

8 Naam:... Klas:... Nederlandse taal Spreken & luisteren Score /10 Deze proef gaat over spreken en luisteren. en spreken horen immers bij elkaar. De spreker spreekt tegen een luisteraar en de luisteraar luistert naar de spreker. Om een goed gesprek te voeren, moet je zowel goed kunnen spreken als luisteren. Het thema van deze toets is de Olympische Spelen. De opdracht Je doet via de telefoon een interview over een Olympische sport. De ene keer ben je de journalist, de andere keer ben je de geïnterviewde. Voor het interview gebruik je twee stapels met kaarten: een stapel van 9 kaarten met Olympische sporten en een stapel van 8 kaarten met vraagwoorden. 1. De voorbereiding Spreken Stap 1 Vragen stellen Stap 2 Actief luisteren In de klas leerde je verschillende soorten vragen stellen. Je hebt dit ook geoefend. Je past dit nu toe op het interview dat je maakt voor jouw proef. Je doet dit per twee. Je hebt twee stapels met kaarten. Leerling 1 trekt één kaart uit de stapel met de Olympische sporten en vertelt over die Olympische sport. Leerling 2 neemt de stapel met de 8 vraagwoorden en stelt minstens 8 vragen. Wanneer de 8 vraagwoorden zijn gebruikt, wissel je. Kruis aan wat je al kan. Ik kan vragen stellen waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn. Ik kan vragen stellen waarop maar één antwoord mogelijk is. Ik kan het stellen van ja/neen-vragen vermijden. In de klas leerde je actief luisteren. Je hebt dit ook geoefend. Je past dit nu toe op het interview dat je maakt voor jouw proef. Je doet dit per drie. Je hebt één stapel met kaarten van de Olympische sporten. Leerling 1 trekt één kaart en toont die aan iedereen aan de tafel. Leerling 1 vertelt. Leerling 2 luistert en vraagt het woord als hij een vraag heeft. - Hij probeert geen ja/neen-vragen te stellen. - Hij vat een deel van het gesprek samen. Leerling 3 tikt op de tafel telkens leerling 2 een ja/neen-vraag stelt. Na minstens 5 en maximaal 10 vragen, schuif je door in wijzerzin. Kruis aan wat je al kan. Ik kan de ander laten uitspreken. Ik kan uitleg vragen. Ik kan delen van het gesprek samenvatten. 35

9 In de klas leerde je dat een telefoongesprek uit drie delen is opgebouwd. Je hebt dit ook geoefend. Je past dit nu toe op het interview dat je maakt voor jouw proef. Je doet dit per drie. Je hebt twee stapels met kaarten. Alle leerlingen trekken van elke stapel één kaart. Leerling 1 telefoneert naar leerling 2. De kaart met het vraagwoord mag slechts één keer worden gebruikt. Leerling 1 leidt het telefoongesprek in en rondt het ook af. Leerling 3 tikt op de tafel telkens hij een ja/neen-vraag hoort. Als je klaar bent, schuif je door in wijzerzin. Kruis aan wat je al kan. Spreken Stap 3 Telefoongesprek Ik heb het telefoongesprek kunnen inleiden. Ik kan antwoorden op de vragen die gesteld worden. Ik heb delen van het telefoongesprek kunnen samenvatten. Ik kan ja/neen-vragen vermijden. Ik heb het telefoongesprek kunnen afronden. 36

10 2. Oefenen Het interview doe je per drie leerlingen. Leerling 1 is de journalist. Leerling 2 is de geïnterviewde, de atleet in een Olympische sport. Leerling 3 is de spelleider. Je hebt twee stapels met kaarten. Leerling 3 schudt de 8 kaarten met vraagwoorden en 2 laat de journalist (leerling 1) twee kaarten met een vraagwoord trekken. De journalist laat de twee kaarten zien aan iedereen aan de tafel. De twee vraagwoorden mogen elk één keer worden gebruikt. Je mag kiezen wanneer. Je stelt minstens vijf vragen die geen ja/neen-vragen zijn. Leerling 3 schudt de 9 kaarten met de Olympische sporten en laat de geïnterviewde (leerling 2) een kaart trekken. De geïnterviewde toont de kaart aan iedereen aan de tafel. Leerling 3 heeft de twee kijkkaarten met aandachtspunten en vertelt na het interview wat hij bij de journalist en de geïnterviewde heeft gezien: wat gaat al goed, wat kan nog beter? 3 1 Spreken Je krijgt alle drie twee minuten voorbereidingstijd. Leerling 1 - De journalist maakt een spiekbriefje met sleutelwoorden of vraagwoorden. Wat wil je zeker vragen tijdens het interview? Leerling 2 - De geïnterviewde leest de kaart met de Olympische sport en maakt een spiekbriefje over wat hij nog meer weet over de sport. Leerling 3 leest de aandachtspunten luidop voor als leerling 1 en 2 klaar zijn met hun voorbereiding. Het interview begint met de journalist die de geïnterviewde telefoneert. Als er minstens vijf vragen zijn gesteld, stopt het interview. De journalist beëindigt dan het telefoongesprek. Leerling 3 vertelt aan leerling 1 en 2 wat hij heeft gezien. De journalist en de geïnterviewde noteren dit hieronder. Daarna schuif je door in wijzerzin. Dit is het aandachtspunt dat leerling 3 mij (de geïnterviewde) heeft gegeven. Ik laat de andere uitspreken. Ik vraag uitleg als ik iets niet begrijp. Ik kan in de ik-vorm spreken. Ik blijf bij het onderwerp. Ik kan uitleggen waarom ik iets zeg. Ik spreek beleefd. Dat is het aandachtspunt dat leerling 3 mij (de journalist) heeft gegeven. Ik leid het telefoongesprek op de juiste manier in. Ik kan het woord vragen. Ik luister met belangstelling. Ik probeer te begrijpen wat de spreker bedoelt. Ik vraag uitleg als ik iets niet begrijp. Als ik niet aan het woord kom, schrijf ik kort op wat ik wil zeggen. Ik kan delen van het gesprek samenvatten. Ik rond het telefoongesprek op de juiste manier af. 37

11 Schrijf hieronder jouw aandachtspunten. Dit hoeven niet dezelfde aandachtspunten te zijn die leerling 3 heeft aangeduid. Dit is mijn aandachtspunt als ik word geïnterviewd.... Dit is mijn aandachtspunt als ik journalist ben De proef De proef verloopt zoals in de vorige oefening, maar de journalist en de geïnterviewde zitten nu rug aan rug. Zij geven aan leerling 3 hun aandachtspunten. Schrijf hieronder jouw aandachtspunten die je aan leerling 3 geeft. Dit hoeven niet dezelfde te zijn als in de vorige oefening. Leerling 3 kijkt alleen naar de opgegeven aandachtspunten. Dit is mijn aandachtspunt als ik word geïnterviewd. Spreken het interview/ telefoongesprek... Dit is mijn aandachtspunt als ik journalist ben.... Na de proef Wat heeft leerling 3 gezegd over wat hij gezien en gehoord heeft toen jij: journalist was:... geïnterviewde was:... 38

12 Geef jezelf punten en trek een cirkel rond het cijfer. In hoeverre heb ik rekening gehouden met mijn aandachtspunten van journalist? Ik heb er geen Ik heb er weinig Ik heb er gedeeltelijk Ik heb er 0 0,5 1 1,5 Spreken In hoeverre heb ik rekening gehouden met mijn aandachtspunten van geïnterviewde? Ik heb er geen Geef jezelf punten en trek een cirkel rond het cijfer. Ik heb er weinig Ik heb er gedeeltelijk Ik heb er 0 0,5 1 1,5 39

13 Naam:... Klas:... Nederlandse taal De voorbereiding Scoreblad voor de leraar Spreken & luisteren Score luisteren /5 Score spreken /5 Stap1 Spreken Kan de leerling ja/neen-vragen vermijden? /1 Stap 2 Kan de leerling Actief luisteren (= luisteren, samenvatten en doorvragen)? 0,5 punt per aangekruist antwoord /1,5 Kan de leerling het telefoongesprek inleiden? (spreken) 0 0,25 0,25 0,5 Kan de leerling antwoorden op de vragen die gesteld worden? (spreken) 0 0,25 0,25 0,5 Stap 3 Spreken & Kan de leerling delen van het telefoongesprek samenvatten? (luisteren) 0 0,25 0,25 0,5 Kan de leerling ja/neen-vragen vermijden? (spreken) 0 0,25 0,25 0,5 Kan de leerling het telefoongesprek afronden? (spreken) 0 0,25 0,25 0,5 /2,5 40

14 De proef Noteer hier de punten die de leerling heeft genoteerd bij de rubric. /1,5 Spreken Noteer hier de punten die de leerling heeft genoteerd bij de rubric. /1,5 Kan de leerling bij het onderwerp blijven? /0,5 Kan de leerling de andere laten uitspreken? /0,5 Spreken Kan de leerling bijkomende vragen stellen bij het telefoongesprek? /0,5 Kan de leerling delen van het telefoongesprek samenvatten? /0,5 41