Intentieverklaring Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere
1 Achtergrond en ambitie De gemeente Almere heeft met het oog op De Schaalsprong een Economic Development Board Almere (EDBA) ingericht. Het doel van het EDBA is om marktpartijen te stimuleren businesscases te ontwikkelen die de economische ontwikkeling van de stad aanjagen. Het thema Stadslandbouw past goed in deze ontwikkeling. Gemeentelijke vraagstukken op het gebied van duurzaamheid en regionale voedselvoorziening worden met Stadslandbouw geadresseerd. Hoewel de gemeente Almere positief tegenover Stadslandbouw staat, ontbreekt het echter nog aan coherent en ondersteunend beleid. Op meerdere plaatsen in de stad Almere wordt aan Stadslandbouw gewerkt. Ondernemers hebben echter behoefte aan meer businesscases. Tevens hebben alle actoren behoefte aan meer samenhang en aan opschaling. Bovendien is er een dringende behoefte aan het ontwikkelen van een goede kennisinfrastructuur en een omgeving waarin kennis en ervaringen worden gedeeld. Het is de ambitie van het Ontwikkelcentrum Stadlandbouw Almere om aan genoemde behoeften op drie niveaus te voldoen, door: Het ontwikkelen van levensvatbare Stadslandbouw, met concrete businesscases en medewerking van ondernemers; Het ontwikkelen van een integrale, gemeentelijke voedselstrategie; Het ontwikkelen van een doelgerichte werk- en leeromgeving voor alle doelgroepen die bij Stadslandbouw in Almere betrokken zijn. STADSLANDBOUW ENERGIE GROENE RESTSTROMEN GROENBEHEER RUIMTEGEBRUIK AGROLOGISTIEK LEEFBAARHEID NIEUW ONDERNEMERSCHAP INTEGRATIE NIEUWE ORGANISATIEVORMEN ZORG VOEDSELSTRATEGIE GEZONDHEID SOCIALE COHESIE ACTIEF BURGERSCHAP OMGEVINGSEDUCATIE 1
2 Initiatiefnemers Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere is het initiatief van vier partijen: Praktijkonderzoek Plant & Omgeving in Lelystad (PPO - onderdeel van Wageningen Universiteit & Research Centre); CAH Almere, met name lectoraat Eco-effectief Ondernemen in een stedelijke omgeving; Witteveen+Bos, advies- en ingenieursbureau; Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland BV(OMFL). Het initiatief wordt ondersteund door de Economic Development Board Almere (EDBA). Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO onderdeel van Wageningen UR) Het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO) is dé Nederlandse kennisinstelling voor praktijkonderzoek aan akkerbouw, groene ruimte en vollegrondsgroenten, bloembollen, bomen en fruit. PPO maakt onderdeel uit van Wageningen University & Research Centre. Het richt zich op co-innovaties met partners uit bedrijfsleven, overheid, wetenschap en onderwijs. In opdracht van of in samenwerking met deze partners ontwikkelt, levert en implementeert PPO nieuwe direct toepasbare kennis. Onderzoeksresultaten van strategisch en fundamenteel wetenschappelijk niveau worden praktijkrijp gemaakt in een goed evenwicht tussen economie, ecologie en maatschappij. PPO vervult daarmee de brugfunctie tussen wetenschap en praktijk. Bij PPO is het afgelopen decennium veel ervaring opgedaan over mogelijkheden van stadslandbouw in Nederland. Zo zijn in het project Agromere, samen met actoren in de stad Almere, inspirerende ontwerpen en concepten voor stadslandbouw ontwikkeld. Hierbij aansluitend heeft PPO een groot track record en (inter)nationale netwerken ontwikkeld op onderwerpen die nadrukkelijk met het concept van stadslandbouw te maken hebben, zoals regionale voedselvoorziening, (groene) energie, hernieuwbare grondstoffen en het effect van productie van voedsel & groen op groot stedelijke problematiek. 2
CAH Almere De CAH is een groene en ondernemende hogeschool waar ca. 1500 studenten uit Nederland en het buitenland opgeleid worden tot professionals in het groene domein. De CAH heeft twee locaties: Dronten (rurale omgeving, gericht op Voedselproductie en Agribusiness) en Almere (urbane omgeving, gericht op brede en innovatieve toepassing van groene kennis in stedelijk gebied.). In Almere biedt de CAH op dit moment Toegepaste Biologie en Natuur, Economie & Leefomgeving als Bachelor programma s aan. Het is nadrukkelijk de ambitie om dit aanbod de komende jaren te verbreden met Nederlandstalige en internationale opleidingen. Iedere toekomstige afgestudeerde van de CAH Almere kan met behulp van groene kennis en goed ontwikkelde competenties meewerken aan het oplossen van groene vraagstukken in een stedelijke omgeving. Verder verzorgt de CAH ook Associate Degree opleidingen (verkort HBO), een Master-opleiding Agribusiness Development en een aantal internationale Bacheloropleidingen. Naast het verzorgen van beroepsgericht onderwijs, doet de CAH ook praktijkgericht onderzoek. De CAH kiest ervoor om de onderzoeksfunctionaliteit van de hogeschool vorm en inhoud te geven door een aantal zorgvuldig gedefinieerde lectoraten, die samenwerken binnen één onderzoeksprogramma Verantwoord Ondernemen en Gezond Samen-leven. Twee lectoraten hebben een sterke verbinding met de locatie CAH Almere. Ten eerste het lectoraat van dr. ir. Gaston Remmers Eco-effectief Ondernemen in een stedelijke omgeving. Binnen dit lectoraat wordt aan drie deel-thema s gewerkt: 1) Stadslandbouw, 2) Vitale Stad en 3) Nieuwe Verdienmodellen. Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere operationaliseert het lectoraatsdomein Stadslandbouw. Het praktijkgerichte onderzoek dat binnen dit lectoraat wordt uitgevoerd, heeft een ontwerpend (development) karakter. Het lectoraat speelt actief in op het feit dat het in Almere is gevestigd en zoekt aansluiting bij projecten in Almere. Het tweede lectoraat dat nadrukkelijk aansluiting nastreeft bij vraagstukken en uitdagingen die in Almere spelen, is het recent gestarte lectoraat van dr. ir. Dinand Ekkel, gericht op het thema Natuurlijk en Gezond Samen-leven. Dit lectoraat is mogelijk gemaakt door de inzet van IFA gelden. De lectoraten zijn verbonden door een gedeelde focus op het vraagstuk van een regionale voedselstrategie. 3
Witteveen+Bos Witteveen+Bos levert advies- en ingenieursdiensten voor projecten in de sectoren water, infrastructuur, ruimte, milieu en bouw. Typerend voor de werkwijze is de multidisciplinaire projectaanpak. De opdrachtgevers zijn overheden, het bedrijfsleven, industrie en verschillende soorten samenwerkingsverbanden. Witteveen+Bos heeft acht vestigingen in Nederland en vijf in het buitenland. De meer dan 900 medewerkers van Witteveen+Bos zijn specialisten die hun kwaliteiten en competenties optimaal inzetten in hun werk. Partnership is voor hen het sleutelwoord. Partnership met de opdrachtgevers en met Witteveen+Bos. Ook persoonlijke en inhoudelijke ontwikkeling staan bij Witteveen+bos centraal, omdat het werk steeds om nieuwe kennis, inzichten en verantwoordelijkheden vraagt. Witteveen+Bos is een bedrijf waar medewerkers zich thuis voelen, waar kwaliteit hoog in het vaandel staat en dat graag een stapje extra zet, niet alleen voor de opdrachtgevers maar ook voor de medewerkers. Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland BV (OMFL) De OMFL is in heel Flevoland voor een aantal sectoren de aanjager van economische ontwikkelingen. Zij bevordert actief investeringen en werkgelegenheid in Flevoland en stimuleert economische samenwerking. De OMFL is een uitvoeringsorganisatie die het economisch beleid van de provincie Flevoland als vertrekpunt hanteert. Daarbinnen zoekt zijn proactief naar kansen voor verdere economische groei van Flevoland. De OMFL investeert in goede relaties tussen bedrijfsleven en lokale en regionale overheden en vervult een makelaarsfunctie tussen deze organisaties. De toegevoegde waarde van de OMFL ligt in het marktgericht initiëren en realiseren van projecten. De OMFL richt zich daarbij met name op kansrijke projecten, waar met een creatieve aanpak kosteneffectief resultaat geboekt kan worden. De OMFL richt zich daarbij op de volgende vier thema s: Innovatie en Ontwikkeling, Door clustering naar thema en geografische ligging binnen de projecten kunnen activiteiten van individuele bedrijven elkaar versterken. Investeringsbevordering, De OMFL richt zich daarbij vooral op acquisitie van (internationale) bedrijven. Toerisme Flevoland, OMFL werkt aan de marketing en promotie van de toeristische sector in Flevoland. Financiering en participaties, Hierbij gaat het om het verstrekken van participatiekapitaal vanuit Flevolandse fondsen. 4
3 Samenwerking en inzet Samenwerking tussen PPO Lelystad en CAH Almere De gezamenlijk ambitie van PPO Lelystad en CAH Almere is om door nauwe samenwerking binnen het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere een leidende positie te verwerven bij het beantwoorden van kennisvraagstukken op het gebied van Stadslandbouw. Dit gebeurt door praktijkgericht onderzoek, curriculumontwikkeling, professionalisering en door het werken aan concrete businesscases. De samenwerking tussen PPO Lelystad en CAH Almere wordt vormgegeven door de benoeming van een associate lector als onderdeel van het lectoraat Eco-effectief ondernemen in een stedelijke omgeving. Ir. Jan Eelco Jansma onderzoeker bij PPO Lelystad is benoemd als associate lector Stadslandbouw. De benoeming is voor 1 dag in de week, gedurende een periode van 2 jaar. De werkzaamheden van de associate lector zijn: Samenwerken; samen met de lector geeft de associate lector vorm en inhoud aan het lectoraatsdomein stadslandbouw en daarmee aan het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere; Netwerken; de associate lector is, samen met de lector, namens de Kennisinstellingen het gezicht naar buiten toe en functioneert daarmee op hetzelfde niveau als de lector; Onderzoeken; de associate lector is verantwoordelijk voor de onderzoeksinzet van PPO Lelystad binnen het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere. Hij is niet verantwoordelijk voor de ontwikkeling van onderzoekscompetenties van docenten in de kenniskring. Ondernemen; de associate lector ontwikkelt nieuwe initiatieven en geeft daar mede leiding aan. Inzet van PPO Lelystad en CAH Almere Naast de benoeming van de associate lector spreken PPO Lelystad en CAH Almere in het kader van deze samenwerkingsovereenkomst af dat zij activiteiten op het gebied van Stadslandbouw uitvoeren binnen het kader van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere. Hiermee creëren de Kennisinstellingen een substantiële bijdrage aan het Ontwikkelcentrum. Onder deze bijdrage wordt verstaan: Inzet van de lector Eco-effectief Ondernemen in een stedelijke omgeving ; Inzet van docenten vanuit de kenniskring Eco-effectief Ondernemen in een stedelijke omgeving ; Inzet van studenten vanuit de CAH Almere, CAH Dronten en Wageningen UR; Inzet, expertise en (inter)nationale netwerken van onderzoekers van PPO Lelystad via meerdere projecten per jaar. 5
Inzet van OMFL Almere kent voor de ontwikkeling van Flevoland een eigen context en dynamiek, met name vanwege de schaal waarop de uitbreiding van de stad de komende decennia vorm krijgt. De ontwikkeling van bedrijven en het creëren van banen zijn daarbij belangrijke aandachtsgebieden. Ten aanzien van de participatie van OMFL in het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere zijn deze twee aandachtsgebieden voor de OMFL tegelijkertijd belangrijke speerpunten. De bijdrage van OMFL aan de ontwikkeling van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere en het werk dat het OSA de komende jaren zal uitvoeren, is gebaseerd op de missie, visie en strategie van OMFL. Deze zal met name bestaan uit: Samenwerken. Het leveren van een actieve bijdrage aan de samenwerking tussen overheden, bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van Stadslandbouw in Almere. Initiëren. Het activeren van bedrijven om aan de ontwikkeling Stadslandbouw in Almere deel te nemen. Faciliteren. Meewerken aan het benutten van externe financieringsbronnen voor de ontwikkelfase van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere. Werken. Het stimuleren van het ontwikkelen van werkgelegenheid in en door de businesscases die in het kader van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere worde uitgevoerd. Verbinden. Het verbinden van thema s op het gebied van Stadslandbouw, zoals bijvoorbeeld voedselproductie verbinden aan energieproductie. 6
Inzet van Witteveen+Bos Stedelijke gebieden zijn volop in ontwikkeling. Nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen worden aangelegd op steeds uitdagender locaties: laag gelegen, zoals de Zuidplaspolder, of op nieuw land, zoals Almere. Bestaande woonwijken en bedrijventerreinen worden herontwikkeld en heringericht, waarbij vaak sprake is van uitdagende opgaven op sociaal, economisch, organisatorisch en technisch gebied. Duurzaamheid speelt daarbij een steeds belangrijkere rol. Witteveen+Bos houdt zich bezig met nieuwe innovatieve en duurzame concepten, zoals stadslandbouw, waarbij een integrale aanpak concreet moet worden gemaakt. Daar waar deze concepten grenzen aan de techniek adviseert Witteveen+Bos. Over het sluiten van kringlopen op het raakvlak van materialen, energie en voedsel wordt veel gesproken. Witteveen+Bos is een partij die deze woorden concreet wil maken door deze te toetsen aan technische haalbaarheid. Witteveen+Bos kan deze ontwikkelingen van definitiestudie tot uitvoering begeleiden. Kennis van project- en procesmanagement wordt daarbij gecombineerd met financiële en technische expertise, en met kennis op het gebied van bouwen en gebouwen. Hierdoor kan er zowel op macro- als op microniveau een aangename en duurzame leef- en werkomgeving ontstaan, voor nu en in de toekomst. Dit zijn basiselementen die grenzen aan het concept stadslandbouw. Concrete werkzaamheden van Witteveen+Bos, inclusief bijbehorende tools om van het OSA een succes te maken, zijn onder anderen: Opzetten businesscases (zowel financieel als organisatorisch); Juridisch advies betreffende de ruimtelijke ordening (bestemmingsplannen, streekplannen, milieueffectrapportages, etc.); Cradle to Cradle en het sluiten van kringlopen als: voedsel, energie en afval. W+B bezit meerdere gecertificeerde C2C consultants; OSA kan gebruik maken van het netwerk van Witteveen+Bos wat bestaat uit een breed (internationaal) netwerk van partijen als: landschapbureaus, architecten, consultancy bureaus, maar vooral ook gemeenten, provincies en het rijk; Allerlei studies/analyses als: zonnestudie, gebiedspotentie-analyse, haalbaarheidsanalyses, variantenstudies, maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA), (globale) kostenramingen; Projectmanagement Procesmanagement Rekenkundig en / of ontwerptechnisch expertise van W+B: Ontwerpen van openbare ruimte (in brede zin); Bouw- en woonrijpmaken inclusief berekeningen; CO 2 -berekeningen / neutraal ontwerpen; Life Cycle Analysis (LCA voor materialen); Waterhuishouding 7
4 Werkwijze De initiatiefnemers willen met hun samenwerking en inzet Stadslandbouw in Almere een impuls van betekenis geven. Zij doen dit door samen te werken aan: Businessplan Voor het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere zal op korte termijn een businessplan worden geschreven. Dit businessplan is de basis van de samenwerking in de rechtsvorm die gekozen moet worden. Samenwerking Deze intentieverklaring is de basis voor een formele samenwerking tussen de 4 initiatiefnemers in een bepaalde rechtsvorm. In de loop van 2011 zal deze rechtsvorm worden bepaald. Communicatie Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere heeft een website, www.os-almere.nl. Op deze website worden informatie, voortgang en resultaten gepubliceerd. Tevens wordt in de loop van 2011 een communicatieplan geschreven. Financiering De initiatiefnemers spannen zich in voor het verwerven van externe financiering dat als startkapitaal voor het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere kan dienen. Het is de ambitie dat OSA binnen enkele jaren als zelfstandig organisatie op basis van een eigen verdienmodel functioneert. Businesscases De basis van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere is de betrokkenheid van ondernemers en burgers in en om de stad Almere. Op korte termijn zullen vraaggestuurde businesscases worden ontwikkeld en uitgevoerd in samenwerking met ondernemers en burgers. Overheden De provincie Flevoland en de gemeente Almere zijn belangrijke actoren voor het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere. Het is de ambitie om het thema Stadslandbouw een hoge prioriteit te geven. Deze ambitie sluit aan bij het initiatief van Showcase Flevoland, een samenwerkingsverband tussen de provincie Flevoland, Wageningen UR, CAH en LTO-Noord, waarin concepten voor de agroproductie van de 21 ste eeuw worden ontwikkeld. Er zal structureel overleg met de projectleiding en stuurgroep van Showcase Flevoland worden gevoerd. 8
Tevens is het de ambitie om voor de gemeente Almere een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van een gemeentelijke of regionale voedselstrategie. Hiervoor zal structureel overleg met ambtenaren en wethouders van de gemeente Almere worden gevoerd. 5 Ondersteuning De Economic Development Board Almere steunt dit initiatief. De (EDBA) stelt investeringsprogramma s op voor de economische ontwikkeling van Almere. Dit plan heet het economisch offensief en moet leiden tot 100.000 extra banen in 2030. Om deze groei te realiseren, zijn er zowel veel initiatieven nodig als het leggen van kruisverbanden. De toekomst van de Almeerse economie ligt in het verbinden van Onderzoek, Onderwijs, Overheid en Ondernemers. De ontwikkelingsstrategie, de investeringsagenda wordt een gezamenlijke verantwoordelijkheid van deze 4 O s. Het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw Almere is een goed voorbeeld van de door EDBA gewenste samenwerking tussen deze 4 O s. Dientengevolge (onder)steunt EDBA dit initiatief van harte. 9
Ondertekening Namens Economic Development Board Almere (EDBA) Mevrouw A. Jorritsma (voorzitter EDBA) Namens PPO onderdeel van Wageningen UR De heer ir. T. van Scheppingen (BU manager Wageningen UR, PPO-agv) Namens de CAH Mevrouw drs. W. Bekkering (Directeur Onderwijs CAH) Namens Witteveen+Bos De heer drs. ing. J.N. de Koning (Vestigingshoofd Witteveen+Bos in Almere) Namens Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland BV Mevrouw ir. H.S. Boerrigter (Teamleider Innovatie en Ontwikkeling) Plaats: Almere Datum: 17 mei 2011 10