Adviesfiche Naam cliënt:... Level CDM: 3,5 Gebruikt assessment: observaties / CPT / RTI-E / ACLS Datum:... Therapeut:... HANDELINGSPROBLEMEN Complexe en/of nieuwe activiteiten vereisen maximale assistentie en zijn vaak verwarrend voor de cliënt. Zeer eenvoudige, vertrouwde activiteiten lukken nog wel, al is hij wel wat onhandiger geworden. Belangrijk om weten is wel dat de cliënt op dit level nog maar weinig doelgericht handelt. Als de cliënt tot handelen komt, is dat meer omdat dat door de omgeving wordt uitgelokt. Dat betekent ook dat de cliënt tijdens de handeling niet geneigd is te letten op het resultaat, zijn fouten doorgaans niet opmerkt en corrigeert. Het handelen verloopt traag en de afwerking is vaak niet zo goed. Wanneer een activiteit bestaat uit verschillende opeenvolgende deelhandelingen (bijv. bij het ochtendtoilet), dan heeft de cliënt daar weinig of geen zicht op. De afwezigheid van zulke doelgerichtheid heeft ook tot gevolg dat de cliënt de innerlijke drive niet ervaart om een activiteit tot het einde toe vol te houden. Cliënten van level 3,5 vallen nogal eens stil tijdens het handelen en moeten dan door een externe cue (bijv. een aansporing van de zorgverlener) weer op gang komen. Zij worden ook snel afgeleid. De cliënt heeft weinig ziekte-inzicht en kan zijn behoeften niet goed onder woorden brengen. Omdat hij geen goed zicht meer heeft op de noden en behoeften van anderen, wordt zijn gedrag ook meer egocentrisch. WOONOMGEVING / NOOD AAN ASSISTENTIE Alleen wonen is niet mogelijk. Begeleiding moet permanent beschikbaar zijn. De cliënt heeft een stabiele woonomgeving nodig met: toezicht, ondersteuning en begeleiding; vaste dagelijkse routines en vaste rituelen; een duidelijke structuur in het dagprogramma.
aandacht voor veiligheid (bijv. valpreventie, verwijderen van potentieel gevaarlijke voorwerpen, maatregelen om te vermijden dat de cliënt verdwaalt, ). De woonomgeving moet rustig zijn en veilig, maar ook voldoende stimulerend. Alle complexe taken moeten door een zorgverlener worden uitgevoerd, maar eenvoudige, gekende taken kan de cliënt meestal nog zelf uitvoeren (en het is ook wenselijk dat hij dat zelf doet). Daarbij is soms wel wat assistentie of aansporing nodig. De verzorging en andere bezigheden die met de cliënt ondernomen worden moeten zoveel mogelijk volgens vaste routines verlopen en zodoende een grote voorspelbaarheid hebben. Dat vraagt om goede afspraken tussen zorgverleners onderling. A.D.L. (Activiteiten van het Dagelijks Leven) De cliënt kan enkel korte, gekende ADL-taken uitvoeren (bijv. het gezicht wassen, haar kammen, een boterham smeren). Hij doet dit traag en de afwerking is vaak ook niet goed. Als een taak uit diverse deeltaken bestaat (bijv. bij het maken van het ochtendtoilet of het dekken van de tafel), kan hij deze vaak niet zélf achter elkaar uitvoeren, zonder aansturing van buitenaf. Hij is niet of nauwelijks gericht op het einddoel van een handeling. Dit heeft tot gevolg dat hij: - weinig op het resultaat van zijn handelingen let (en dus bijv. niet in de spiegel kijkt als hij zijn haar kamt) - vaak stilvalt tijdens een activiteit (en dus regelmatig aangespoord moet worden om verder te doen). Tips en/of adviezen Uiterlijk verzorgen (verzorging van haar, nagels, tanden; aanbrengen cosmetica; scheren) o Geef mondelinge instructies om de handelingen te starten, vol te houden of te stoppen als dat nodig is. o Materialen zoals een kam, worden best in het gezichtsveld van de cliënt gelegd. o Pas op met het laten gebruiken van scherpe voorwerpen, elektrische toestellen en risicovolle producten, zoals bijv. een kleurenshampoo. o Check het resultaat. o Leer de cliënt eenvoudige handelingen zelf uit te uitvoeren. Wassen o Leg alle benodigde materialen in het gezichtsveld van de cliënt klaar. o Geef korte en duidelijke instructies. o Geef de juiste hoeveelheid shampoo en/of lotion. o Leer de cliënt zich op een correcte manier te wassen, volgens een vaste routine. o Leer de cliënt om hulp vragen bij problemen.
Kleden o Herinner hem aan het kleden als hij het vergeten is. o Leg de kleding klaar in het gezichtsveld en in de juiste volgorde. o Leer de cliënt de gepaste kledingstukken in de juiste volgorde aantrekken. o Geef eventueel mondelinge aanwijzingen. o Geef ev. hulp bij moeilijke zaken, bijv. BH sluiten, veters strikken. o Laat de cliënt kledingstukken kiezen uit een beperkt keuzeaanbod (toon bijv. twee verschillende truien). o Leer de cliënt om hulp vragen, bij problemen. o Leer de cliënt fouten corrigeren, onder begeleiding. Toiletgebruik o Herinner de cliënt er eventueel aan om tijdig naar het toilet te gaan. o De cliënt moet misschien begeleid worden naar het toilet op onbekende plaatsen. o Scheur eventueel het toiletpapier op voorhand af en geef dit aan de cliënt, of leer hem de juiste hoeveelheid toiletpapier nemen, en dit correct gebruiken. o Help de cliënt eventueel bij het aandoen/vastdoen van de kleding. o Leer de cliënt aandacht hebben voor het gehele toiletgebeuren, zoals deur sluiten, doorspoelen,... o Controleer eventueel of alles in orde is. Voeding o Heb aandacht voor eventuele dieetvoorschriften van de cliënt. o Assisteer de cliënt bij het opscheppen/nemen van eten op zijn bord. Plaats het eten in het gezichtsveld van de cliënt, bij voorkeur niet alles tegelijk (soep, hoofdschotel én nagerecht). Assisteer eventueel bij het openen van kleine potjes en bij het snijden van voedsel. o Let op dat de cliënt voldoende (maar ook niet te veel) eet en drinkt. o Leer de cliënt zijn dieetvoorschriften naleven, indien het om eenvoudige regels gaat. o Leer de cliënt het eten zelf snijden, elementaire tafelmanieren, zodat het eten vlotter en aangenamer verloopt. Medicatie o Heb aandacht voor mogelijke neveneffecten van de medicatie. o Herinner de cliënt aan het medicatiegebruik. o Leg de medicatie klaar in de juiste hoeveelheid. o Controleer het innemen van de medicatie.
o De zorgverlener behoudt alle verantwoordelijkheid voor een correcte inname van de medicatie. LEERVERMOGEN Cliënten op level 3,5 kunnen enkel een nieuwe handeling aanleren (bijv. een transfer maken) indien deze niet al te complex is en voldoende lang ingeslepen kan worden. Dat betekent dat de handeling vaak, op steeds dezelfde manier, met hen uitgevoerd moet worden. (Dit vraagt om heel goede afspraken tussen alle zorgverleners die deze handeling met de cliënt uitvoeren!) Men moet hierbij ook zeker het principe van foutloos leren toepassen, waarbij men tracht te voorkomen dat de cliënt fouten maakt tijdens het leerproces. Het leren verloopt traag en er is geen generalisatie: de cliënt kan een gekende activiteit niet aanpassen aan wisselende omstandigheden. Bijvoorbeeld: een cliënt die in de therapie een veilige transfer heeft leren maken van de rolstoel naar de zetel, zal dit daarom in een andere omgeving niet veilig kunnen uitvoeren. Hoe iets aanleren: samen iets doen en dit veel herhalen, telkens op identiek dezelfde manier ( inslijpen ); de activiteit voordoen en de cliënt het vervolgens zelf laten doen (direct corrigeren als de cliënt iets fout doet, zodat hij het foutloos aanleert); heel korte en eenvoudige opdrachten/uitleg geven. Tip: maak afspraken met alle betrokkenen: aan te leren handelingen moeten door iedereen op dezelfde manier uitgevoerd worden (bijv. transfers). Voorzie eventueel stappenplannen voor de begeleiders. DAGBESTEDING Eenvoudige, goed gekende taken kunnen door de cliënt zelf uitgevoerd worden als de zorgverlener het benodigde materiaal aanreikt of in het gezichtsveld van de cliënt plaatst en ev. korte, duidelijke opdrachten geeft. De cliënt heeft soms hulp nodig om de taak te starten én vol te houden. Als de activiteit uit verschillende deelstappen bestaat, moet de zorgverlener de cliënt daar soms stapsgewijs doorheen praten. De cliënt moet ook voldoende tijd krijgen, gezien het tragere tempo van handelen. Het is wenselijk dat de zorgverleners goed afspreken welke taken ze de cliënt zélf laten uitvoeren (en op welke manier) en welke niet. Zo kunnen er vaste routines ontstaan die de cliënt houvast geven en in de mogelijkheid stellen om langer zelf actief te blijven. Zorg voor een rustige omgeving, maar toch één met voldoende prikkels om de cliënt te stimuleren (voorkom zintuiglijke overstimulatie of sensorische deprivatie). Observeer goed of de
cliënt positief of negatief reageert op deze prikkels en op de hoeveelheid prikkels die je aanbiedt. Aan de hand van je observaties kan je de stimulatie aanpassen: meer of minder prikkels, een andere soort prikkels, langere of tijd,... Vaste dagprogramma s met een goed evenwicht tussen rust en activiteit zijn aangewezen. Men mag niet wachten tot de cliënt zelf initiatief neemt tot activiteiten, omdat zulke initiatiefname wellicht te moeilijk is. Actief zijn en bewegen moeten aangemoedigd en eventueel ook geïnitieerd worden door de zorgverleners. De meeste cliënten hebben deugd van eenvoudige, gekende en repetitieve activiteiten. Als men een activiteit heeft gevonden waar de cliënt plezier aan beleeft, kan die gerust vaak herhaald worden. De cliënt zal er niet snel verveeld door geraken, maar net genieten van deze herhaling. Tips: o laat de cliënt werken op zijn eigen tempo o geef duidelijke en bondige instructies o voorkom afleiding en vraag slechts 1 ding tegelijk Suggesties: o eenvoudige crea-activiteiten, best met een repetitief karakter: schuren, schilderen (niet fijn, geen fijne afwerking), o eenvoudig semi-industrieel werk (plooien, inpakken, ) o deelstappen van kookactiviteiten: roeren, groenten snijden,... o beweging: wandeling, fietsen op een hometrainer, aangepaste gymnastiek, o eenvoudige werkjes in de tuin: onkruid verwijderen, o eenvoudige huishoudelijke taken: stof afdoen, keren, stofzuigen, was vouwen, o muziek, zang en dans o met dieren bezig zijn o sensorische stimulatie: relaxatiebad, hand- of voetmassage, snoezelen, o kijken naar anderen die iets doen o voorgelezen worden Mogelijke hulpmiddelen: o dagprogramma o vast weekschema o eenvoudig stappenplan o eenvoudig stappenplan met foto s
Bronnen Allen, C.K., Earthart, C., Blue, T. (1992) Occupational therapy treatment goals for the physically and cognitively disabled. The American occupational therapy association. Allen, C.K., Blue,T., Earhart, C. (1995) Understanding cognitive modes of performance. Allen conferences. Katz, N. (2006), Allen, C.K. (1989). Routine Task Inventory Expanded Allen, C.K., (1999). Structures of Cognitive Performance Modes. Ormond, Florida: Allen Conferences. Compiled by: Tina Champagne M.Ed., OTR/L Allen Authorized Advisor, International ~ 10/2001 Levy L., Burns T, Cognitive Disabilities Reconsidered. Rehabilitation of older adults with dementia in Katz N., Cognition and occupation across the life span, Bethesda: AOTA, 2005, p347-388 T. Champagne, Allen Cognitive Level Caregiver Guides, gevonden op internet op 10/10/2009 op www.otinnovations.com T. Champagne, Sensory Diet Guides, gevonden op internet op 09/11/2009 op www.ot-innovations.com Corthout, R., (2010). Het Cognitive Disabilities Model bij personen met een NAH, gevonden op internet op 09/11/2009 op www.doks2.khk.be Paepen, R., (2010). Het Cognitive Disabilities Model bij personen met NAH: ontwerp en evaluatie fiches, gevonden op internet op 09/11/2009 op www.doks2.khk.be