Verbale en bucco-faciale apraxie

Transcriptie

1 Verbale en bucco-faciale apraxie

2 Inleiding De logopedist heeft bij u een verbale- of bucco-faciale apraxie geconstateerd (spraakstoornis). Spreken is bij gezonde mensen een activiteit die automatisch verloopt: we kunnen verstaanbaar spreken zonder erbij na te hoeven denken. Als gevolg van hersenletsel kunnen verschillende problemen ontstaan waardoor het spreken moeizaam gaat. Wat is een apraxie? Apraxie is een verworven stoornis in het uitvoeren van doelgerichte, willekeurige en aangeleerde handelingen. Deze konden voorheen goed worden uitgevoerd. Bij een apraxie is de planning en programmering van de spieren die nodig zijn (bij bijv. het spreken) verstoord. Een apraxie kan ontstaan ten gevolge van: een beroerte (CVA) een ongeval (trauma) een hersentumor een spierziekte (zoals ALS of MS) Bij alle ingewikkelde handelingen die wij uitvoeren (aankleden, scheren, lopen, fietsen, spreken enzovoorts) gebruiken onze hersenen vaste schema s. Door deze schema s weten wij in welke volgorde wij een handeling moeten uitvoeren en welke bewegingen hierbij nodig zijn. Dankzij deze schema s hoeven wij niet na te denken bij de handelingen die wij uitvoeren. Wij kunnen fietsen en praten tegelijk, ons aankleden en naar de radio luisteren, omdat wij niet iedere keer opnieuw hoeven te bedenken hoe we die handelingen moeten uitvoeren. 2

3 Verbale apraxie Bij een verbale apraxie (apraxie m.b.t het spreken) kan het schema voor het plannen en programmeren van de spraak niet meer goed worden gebruikt. De spieren werken dus goed, maar het aansturen hiervan geeft problemen. Het meest opvallende kenmerk bij verbale apraxie is dat het bewust spreken gestoord is, terwijl het automatisch spreken beter verloopt. Het zijn hierbij niet altijd dezelfde klanken of woorden die problemen geven. Dit verschilt per situatie. Iemand met een verbale apraxie zoekt naar de beweging van de mondspieren om het woord juist uit te spreken. Daarnaast kunnen klanken weggelaten worden, verkeerd worden uitgesproken of vervangen door andere klanken. Bucco-faciale apraxie Bij een bucco-faciale apraxie bestaat hetzelfde probleem in het plannen en programmeren van de spieren als bij een verbale apraxie. Een buccofaciale apraxie is echter het onvermogen om op verzoek mond- en tongbewegingen te maken (fluiten, hoesten, blazen). Een lucifer uitblazen lukt bijvoorbeeld wel (automatisme). Deze soort apraxie levert vaak ook problemen op bij het bewust eten en drinken. 3

4 Behandeling Een verbale- of bucco-faciale apraxie kan tijdelijk zijn (waarbij er spontaan of door therapie verbetering optreedt), blijvend (wanneer er sprake is van een blijvende hersenbeschadiging) of in sommige gevallen progressief. (aandoening verergert zich) In het laatste geval zal de stoornis verergeren. Dit kan voorkomen bij progressieve ziekten zoals Multiple Sclerose (MS) of Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS). De behandeling van een verbale- of bucco-faciale apraxie wordt uitgevoerd door een logopedist. Deze kan de symptomen van de stoornis in kaart brengen en een behandelplan opstellen. De behandeling bestaat uit het verbeteren van de communicatie tussen de patiënt en zijn omgeving. Dit kan betekenen dat er oefentherapie wordt gegeven om de spraak te verbeteren. Als het spreken echter niet of nauwelijks verstaanbaar is, zoekt de logopedist samen met de patiënt naar hulpmiddelen om de spraak te ondersteunen of te vervangen. Naast een verbale- of bucco-faciale apraxie kan er sprake zijn van andere problemen ten gevolge van een hersenbeschadiging. In een aantal gevallen komt naast een verbale apraxie ook afasie voor. De communicatie is dan niet alleen op het gebied van spraak verstoord, maar ook op een of meerdere van de volgende terreinen (taal): vinden van woorden, maken van zinnen, begrijpen, lezen en schrijven. Daarnaast kunnen er problemen zijn met eten en drinken, met het handelen, kan er sprake zijn van verlamming, kracht- of gevoelsverlies in de ledematen of uitval van een deel van het gezichtsveld. Dit kan de behandeling bemoeilijken en een optimale communicatie in de weg staan. 4

5 Waar kunt u op letten? Neem de tijd voor een gesprek. Laat hem/haar uitspreken. Vul geen zinnen aan als iemand dat niet prettig vindt. Vraag om herhaling als u de ander niet goed verstaan heeft, herhaal hierbij het gedeelte dat u wel heeft verstaan. Vraag hem/haar indien nodig langzamer te praten. Ga zelf niet luider spreken. Vraag of hij/zij kan opschrijven wat hij/zij wil zeggen. Wellicht ook aanwijzen in de ruimte of uitbeelden. Wanneer herhaaldelijk pogingen mislukken, geef dan eerlijk aan dat u het niet verstaat. Laat het gesprek even rusten en probeer het later nog een keer. 5

6 6

7 7

8 Heeft u nog vragen? Deze brochure is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie maar als aanvulling hierop. Hierdoor is het mogelijk om alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u nog vragen. Afdeling logopedie Tel nr: Logopedie@st-anna.nl