Stappenplan boerenbuur

Stappenplan boerenbuur Stappenplan voor samenwerking tussen boeren en burgers op de boerderij Colofon Dit stappenplan is mogelijk geworden door de kennis en ervaring opgedaan door boeren en burgers in Nederland en in het buitenland. Met financiering van het VSBFonds, de provincie Gelderland, de provincie Overijssel en CLM Onderzoek en Advies is het mogelijk geworden om de beschikbare kennis en ervaring te verwerken tot hopelijk voor u bruikbare informatie. Voor commentaar, vragen of nuttige aanvullingen op de aangeboden informatie kunt u contact opnemen met: Gerwin Verschuur Schepje Leven Willem Kloospad 17 4103 VC Culemborg T: 06 47456658 gerwin@schepjeleven.nl www.schepjeleven.nl 1

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Kenmerken van boerenbuur 3. Is boerenbuur interessant voor u? 4. Levend planproces 5. Werving van nieuwe mensen 6. Overeenkomst sluiten 7. Grondverwerving 8. Producten en diensten 9. Communicatie 10. Financiering 11. Continue ontwikkeling 12. Natuurlijk verloop 2

1. Inleiding Intro, doel en doelgroep van dit stappenplan boerenbuur is een landelijk netwerk van boeren en burgers met als doel bevordering van een vitaal platteland en sociale cohesie door samenwerking tussen boeren en burgers (buren). De mensen in het netwerk bereiken dit doel onder andere door kennis met elkaar te maken en gezamenlijk na te denken over de instandhouding van boerderijen en over de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten, door samen te werken in concrete activiteiten en door samen zaken doen. Het netwerk boerenbuur bouwt voort op allerlei bestaande samenwerkingsverbanden zoals Adopteer een Koe, Adopteer een Appelboom, Vrienden van de Boerderij, Pergola Associaties, Lokale Boer Consument verbanden, boerderijwinkels en abonnementen rechtstreeks van de boerderij. Ook in het buitenland zijn er ervaringen opgedaan zoals de veelgeprezen Amerikaanse documentaire Real dirt on farmer John laat zien. Kortom, er is op boerderijen in Nederland en in het buitenland al de nodige kennis en ervaring opgedaan. Dit stappenplan beoogt de beschikbare kennis en ervaring toegankelijk te maken, zodat u als boer of als buur in veel gevallen het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden. Dit stappenplan zal vooral praktisch bruikbare informatie voor u bevatten als u aan het begin staat van de ontwikkeling van samenwerking, of als u zich daarop aan het oriënteren bent. U krijgt informatie aangeboden, aan de hand van vragen, die u zichzelf mogelijk ook stelt. Elke vraag wordt beantwoord met een stuk tekst. Om u verder op weg te helpen krijgt u in veel gevallen ook voorbeelden aangeboden die u als zelfstandig bestand kunt downloaden. In een aantal gevallen wordt u ook doorverwezen naar nuttige websites. U kunt de beschikbare documenten inzien en uitprinten, of u kunt verder surfen en antwoorden vinden op uw vragen. Kortom, u kunt met wat extra bagage zelf aan de slag, drempels over, en de kans op succesvolle samenwerking vergroten. Dit stappenplan biedt geen garantie op succes. U zult in de praktijk evengoed nog voor verrassingen komen te staan en vragen hebben die in dit stappenplan nog niet zijn gesteld of nog niet afdoende beantwoord. Dit stappenplan is nog niet klaar. Waar we naar toe willen is dat het stappenplan zich ontwikkelt tot een interactief kennisplatform. Zodat u dringende vragen kunt stellen, waarmee anderen ook bezig zijn, en die samen kunt gaan oppakken. Twee weten meer dan één, en samen gaat de ontwikkeling sneller. Een platform ook waar u commentaar kunt geven op de bruikbaarheid van de aangeboden informatie, zodat die verbeterd kan worden. Een platform waaraan u ook informatie over uw eigen initiatieven, activiteiten en ervaringen kunt toevoegen. Door kennis en ervaring te delen, en gaandeweg verder te ontwikkelen kan dit kennisplatform steeds waardevoller voor u en voor anderen worden. Wat is boerenbuur? boerenbuur is een landelijk netwerk van boeren en burgers die iets voor elkaar betekenen zoals goede buren dat doen. boerenbuur is een avontuur op boerderijen waar u kunt ontdekken wat andere mensen, en het leven op en om de boerderij voor u betekent, en wat u voor mensen en uw directe omgeving kunt betekenen. Het streven dat u deelt in dit netwerk is de ontwikkeling van uzelf, uw netwerk, uw eigen boerderij en uw leefomgeving. boerenbuur wil mensen verenigen die een ontwikkelingsproces doormaken van IK naar SAMEN, en die willen ontdekken hoe we samen kunnen leven op basis van wederkerigheid in geven en ontvangen. Het bijzonder aantrekkelijke van boerenbuur is dat u samen de vruchten plukt. U viert samen de toegenomen vitaliteit en ervaart samen de voldoening van de gezamenlijke inzet. Wat heeft boerenbuur mij als buur te bieden? De boeren die de boerderij aanmelden bij boerenbuur maken op de website bekend op welke manier ze open staan voor uw betrokkenheid. Er zijn bijna 20 verschillende opties onderverdeeld in drie categorieën: kennis maken en meedenken, samen werken en doen, en samen zaken doen. Naast de mogelijkheid om gezond en lekker voedsel te kopen, kunt u in veel gevallen de boerderij ook op andere manieren beleven. U kunt in contact komen met het leven van planten en dieren, de schoonheid van het landschap, de ruimte en de stilte misschien. De boerderij kan een plek zijn waar je kunt ontspannen, mijmeren en kuieren of juist aan de slag kunt gaan. Wat heeft boerenbuur mij als boer te bieden? Met wat u op de website zet, geeft u aan mogelijke geïnteresseerde mensen aan, wat uw wensen zijn. Er zijn bijna 20 verschillende opties onderverdeeld in drie categorieën: 1. kennis maken en meedenken, 2. samen werken en doen, en 3. samen zaken doen. Bij elke optie zijn een aantal voorbeeldactiviteiten benoemd, die u een snel inzicht kunnen geven wat u aan de ontwikkeling van uw relatie met buren kunt hebben. Naast klanten die 3

u aan omzet helpen krijgt u waardering, tips ter verbetering van producten en diensten, kritische vragen, handen uit de mouwen om klussen aan te pakken, mee werken bij open dagen of gezamenlijke oogstfeesten. Elke buur brengt zijn eigen aardigheden, aspiraties, kennis en vaardigheden mee. Als u daar goed gebruik van maakt, bieden uw buren de boerderij een nieuw ontwikkelingspotentieel. 4

2. Kenmerken van boerenbuur boerenbuur staat voor persoonlijke betrokkenheid van burgers bij wat boeren zijn en doen, en omgekeerd. Boeren en burgers betekenen iets voor elkaar, zoals goede buren. boerenbuur biedt ruimte voor ontmoeting, groeiende betrokkenheid tot aan concreet samen werken en samen zaken doen. Geef me de vijf!! Als we elkaar vriendschappelijk ontmoeten, geven we elkaar een hand. In boerenbuur hebben boeren en burgers ook vijf vingers om elkaar te ontmoeten en vast te houden. Dat zijn: Zingeving Waarden Beïnvloeding Organisatie Markt Zingeving gaat over het gedeelde ideaal of de missie waarop u elkaar vindt. Waarden bepalen de manier waarop u vorm en inhoud geeft aan dat ideaal. Beïnvloeding gaat over de wijze waarop beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming is geregeld. Organisatie gaat over de afspraken die u maakt om tot wederzijds genoegen samen te werken en samen te leven. Markt gaat over de bevrediging van uw behoeften door ruil van iets wat u te bieden heeft met dat waar u behoefte aan heeft. Over elk van deze vijf vingers valt iets kenmerkends voor boerenbuur te zeggen. Zingeving Het doel van boerenbuur is een levend platteland en sociale cohesie door samenwerking van boeren en burgers (buren). Waarden Het gemeenschappelijke doel van boerenbuur wordt bereikt door samen te werken vanuit vijf centrale waarden: Gezamenlijkheid. U maakt deel uit van een groep en samen staat u sterk om uw doelen te realiseren. Wederkerigheid in geven en ontvangen. Eerlijk ruilen, zodat beide partijen er voordeel bij hebben. Dat geldt ook voor het delen van kennis en ervaring. Respectvol communiceren. Vanuit respect voor andere ideeën en zienswijzen is er basis voor een open gesprek. Daarin kunnen tegenstellingen worden overbrugd. Transparantie. Door transparant te zijn maak u zichtbaar waar u voor staat. In die kwetsbare positie kunt u het beste uw kracht laten zien. Al doende leren. Door aan de slag te gaan en te vertrouwen dat u samen de hobbels kunt nemen die u onderweg tegenkomt kunt u ver komen. Beïnvloeding Participatie is een kenmerk van boerenbuur. Dat kan eenvoudig beginnen met informatie ontvangen eventueel uitgroeiend tot meedenken en zelfs meebeslissen. Boeren begrenzen de mogelijkheden voor burgers op de participatieladder van beïnvloeding. Organisatie De samenwerking in boerenbuur kan bestaan uit kennismaken en meedenken, samenwerken en doen, en samen zaken doen. Binnen elk van deze categorieën biedt een boerderij één of enkele opties aan. Boer en burgers maken samen afspraken over hoe de samenwerking precies verloopt. Dat kan mondeling of schriftelijk gebeuren. Om het zoek-en leerproces op de boerderij te versnellen is de ambitie om de organisatie van boerenbuur uit te breiden met regionale en thematische kringen waarin uitwisseling van kennis en ervaring kan plaatsvinden. Op dit moment wordt onderzocht of er belangstelling is om kringen te vormen.op korte termijn worden ook introductiecursussen en coaching aangeboden. 5

Markt Op boerderijen worden producten en diensten geproduceerd die mogelijke behoeften vervullen van burgers aan voedsel, buitenleven, zinvol werk, ontspanning, welzijn, gezamenlijkheid, kennis of inspiratie. Ondernemers hebben voor de continuïteit van de boerderij mogelijk behoefte aan geld, aandacht, waardering, feedback en arbeid. boerenbuur maakt die markt van materiele en niet-materiële zaken transparant. Om te ontwikkeling van eerlijke ruil te versnellen, op basis van wederkerigheid in geven en ontvangen, is de ambitie om een internet faciliteit te bieden waarin die ruil efficient afgehandeld wordt. Op het moment wordt onderzocht of er samenwerking mogelijk is met ruilhandelsnetwerken op basis van wederkerigheid. 6

3. Is boerenbuur interessant voor u? De eerste stap naar succesvolle samenwerking is bezinning op de vraag waarom u wilt samenwerken. Wat drijft u, wat wilt u samen bereiken, wat verwacht van de mensen met wie u gaat samenwerken? Uit uw bewustzijn over het waarom vloeit al het andere voort, en daarom bieden we wat handvatten om uw bewustzijn te vergroten. Vragen: Wat zijn uw motieven om burgers bij uw bedrijf te betrekken? Wat zijn uw motieven om bij het leven op een boerderij betrokken te raken? Past boerenbuur bij uw persoonlijke waarden en doelstellingen? Hoe sluit betrokkenheid van burgers aan op de al bestaande bedrijfsactiviteiten? Past betrokkenheid bij het leven op de boerderij in uw huidige levenssituatie? Met wie zou u willen beginnen? Welke doelstellingen wilt u bereiken? Wat zijn uw motieven om burgers bij uw bedrijf te betrekken? Motieven van boeren kunnen zijn: Voedselproductie, bodem, lucht en water Verduurzaming van de landbouw heeft steun van de samenleving nodig Burgers stellen vragen die je aan het denken zetten over vertrouwde productiepatronen Burgers geven nuttige feedback op de producten We willen de biologische landbouw promoten Ruimtelijke kwaliteit, natuur en landschap We wonen en werken op een prachtige plek en genieten daar dagelijks van. Dat willen we delen. Voor ons is werken in de natuur vanzelfsprekend, maar er groeit een generatie op voor wie het weinig meer betekent. Daardoor raakt de samenleving van haar wortels afgesneden. Inspanning en ontspanning Er is veel te doen op de boerderij en we zouden af en toe wel wat hulp kunnen gebruiken. We willen mensen die onder grote druk en spanning leven een plek bieden waar ze kunnen ontspannen. Welzijn en gemeenschapszin We willen het welzijn van de mensen die dat nodig hebben bevorderen. De boerderij biedt daarvoor een goede plek en er zijn veel natuurlijke aanknopingspunten om mensen in staat te stellen iets bij te dragen. We vinden het fijn om mensen om ons heen te hebben. Leren en zingeving We doen het voor een klantengroep die we persoonlijk kennen in plaats van een anoniem publiek. De inbreng van burgers is verrassend constructief, je kan daar als ondernemer je voordeel mee doen. Financieel We krijgen een goede beloning voor ons werk Door onze klanten zijn we verzekerd van een goed inkomen. We hebben een loyale klantengroep die bereid is om bij te springen als de nood aan de man is. Wat zijn uw motieven om bij het leven op een boerderij betrokken te raken? Motieven van burgers kunnen zijn: Voedsel, bodem lucht en water Verse, voedzame en smaakvolle producten Lokaal geproduceerd, minder transport Milieu invloeden op bodem, water, lucht en natuur In veel gevallen biologisch of biologisch dynamisch Meer diversiteit in wat er op tafel komt 7

Recepten en tips om de smaak van de producten goed tot hun recht te laten komen Ruimtelijke kwaliteit, natuur en landschap De boerderij is een mooie plek om te zijn Het geeft voldoening om de groei van planten en de dieren mee te maken De ervaring om onderdeel uit te maken van de natuur Inspanning en ontspanning De boerderij is een plek om te ontspannen en tot mezelf te komen Op een boerderij is altijd wat te doen en ik help graag een handje mee Landwerk geeft voldoening De mogelijkheid om zelf te oogsten Welzijn en gemeenschapszin Het betekent direct persoonlijk contact met de producent van mijn voedsel Het geeft voldoening om geld rechtstreeks aan de producent te geven Je maakt deel uit van een groep mensen die iets gezamenlijks delen Het geeft voldoening om iets voor elkaar te betekenen Het geeft toegang tot seizoensfeesten Leren en zingeving Het schept een bewustzijn van de seizoenen en dat groenten in verschillende seizoenen geoogst worden. Het is inspirerend om onderdeel uit te maken van een levend systeem. Het geeft voldoening om boeren te steunen die goed voor mens en natuur zorgen Het is echt zoals het is, want alles is transparant Het levert kennis op over hoe voedsel wordt geproduceerd. Het levert kennis op over hoe voedsel te bewaren en verwerken Het maakt het makkelijker om misoogst of mindere kwaliteit te accepteren De mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de boerderij Financieel Je krijgt relatief veel waar (producten) voor je geld Je krijgt veel kwaliteit voor je geld Het geld heeft een goede bestemming Je kan zien wat er met je geld gebeurt. Past boerenbuur bij uw persoonlijke waarden en doelstellingen? Het hoofddoel van boerenbuur is bevorderen van vitaal platteland en sociale samenhang door samenwerking tussen boeren en burgers (buren). De samenwerking kan op heel verschillende manieren worden ingevuld: met het hoofd, de handen en met het hart. Bijvoorbeeld door kennismaken en meedenken, samenwerken en doen, of samen zaken doen. Door deel te nemen aan boerenbuur bent u aanspreekbaar op vijf centrale waarden: De eerste is gezamenlijkheid. U bent deel van een groep en samen staat u sterk om uw doelen te realiseren. De tweede is wederkerigheid in geven en ontvangen. Eerlijk ruilen, zodat beide partijen er voordeel bij hebben. Dat geldt ook voor het delen van kennis en ervaring. De derde is respectvol communiceren. Vanuit respect voor andere ideeën en zienswijzen is er basis voor een open gesprek. Daarin kunnen tegenstellingen worden overbrugd. De vierde is transparantie. Door transparant te zijn maak u zichtbaar waar u voor staat. In die kwetsbare positie kunt u het beste uw kracht laten zien. De vijfde is al doende leren. Door aan de slag te gaan en te vertrouwen dat u samen de hobbels kunt nemen die u onderweg tegenkomt kunt u ver komen. Het veronderstelt ook dat u ruimte geeft en krijgt om fouten te maken. 8

Hoe sluit betrokkenheid van burgers aan op de al bestaande bedrijfsactiviteiten? De situatie is voor elke boer of plattelandsondernemer verschillend, en dus moet u zelf uitmaken of betrokkenheid van burgers bij uw bedrijf op dit moment bij u past. In algemene zin is er over de aansluiting van boerenbuur bij ontwikkelingen in de landbouw wel iets te zeggen. In de landbouwontwikkeling sluit boerenbuur aan bij de ontwikkeling van verbrede of multifunctionele landbouw. Door de verbreding krijgen oude functies van de landbouw een nieuwe vorm: Natuur en landschapsontwikkeling vervulde vroeger lokale behoeften zoals behoefte aan veekeringen, bescherming tegen de wind, zon en regen, stookhout, bouwmateriaal, habitat voor wild. Tegenwoordig worden met natuur- en landschapsontwikkeling natuurdoelen gehaald, en is het agrarisch cultuurlandschap er om de recreant naar buiten te lokken. Voordat de mechanisatie het werk op de boerderij veranderde was er heel veel handwerk. Veel mensen werkten in de landbouw en de dorpen waren landbouwgemeenschappen. Daarin was ook plaats voor mensen met een geestelijke of lichamelijke handicap. Tegenwoordig worden op zorgboerderijen mensen met een permanente zorgvraag of mensen met een tijdelijke hulpvraag dagopvang of weekendopvang geboden. Door de versnelling in de samenleving is stilstaan en recreëren iets bijzonders geworden waar mensen bewuste keuzes in maken. Er zijn boerderijen met een minicamping of recreatieve activiteiten die aan die behoefte tegemoet komen. In de oude dorpsgemeenschappen werd kennis en ervaring van de natuur spelenderwijs overgedragen. De dorpskinderen stonden dicht bij de landbouw. Tegenwoordig zijn er kinderboerderijen waar natuur en milieu educatie wordt verzorgd, gaan er schoolklassen op excursie naar educatieboerderijen, zijn er boerderijscholen, en initiatieven met kinderdagopvang en naschoolse opvang op boerderijen. Deze verbreding komt tot stand doordat er een maatschappelijke behoefte is ontstaan aan deze functies. En boeren kiezen ervoor om die functies te ontwikkelen omdat ze daarvan zowel een inkomen als voldoening verwachten. boerenbuur bouwt op de bestaande initiatieven in de verbrede of multifunctionele landbouw voort door in te spelen op de toenemende behoefte van burgers aan echtheid, leefbaarheid, gemeenschapszin, participatie, zingeving, en zorgvuldige omgang met natuur en milieu. Deze behoeften bieden aanknopingspunten voor een nieuw gezamenlijk ontwikkelingsperspectief voor boerderijen, waarin boeren niet alleen hun behoefte aan inkomen op tafel kunnen leggen maar ook de behoefte aan zingeving en niet-materiële zaken. Past betrokkenheid bij het leven op de boerderij in uw huidige levenssituatie? De levenssituatie is voor elk mens verschillend, en dus moet u zelf uitmaken of betrokkenheid bij het leven op de boerderij op dit moment bij u past. In algemene zin is er over de aansluiting van boerenbuur bij ontwikkelingen in de samenleving wel iets te zeggen. Er zijn een aantal grote maatschappelijke trends te benoemen zoals: Demografische ontwikkelingen: Vergrijzing, ontgroening en verkleuring. Verdwijnen van de grenzen van ruimte en tijd Schaalvergroting Individualisering en emancipatie van de burger Terugtredende overheid en het primaat van de markt Toenemende behoefte aan zingeving In boerenbuur gaat om de balans tussen de grote maatschappelijke trends en de persoonlijke behoeften. Daarbij is soms een zeker tegenwicht nodig bijvoorbeeld om de versnelling te vertragen, om de menselijke maat in acht te nemen, of om het proces van vervreemding van voedselproductie en de landbouw te doorbreken. De trends kunnen ook een volgende fase in gaan. Bijvoorbeeld mondige mensen die uit de anonimiteit stappen, elkaar ontmoeten en nieuwe netwerken vormen. Of burgers die de terugtredende overheid benutten om zichzelf te organiseren om gezamenlijke ontwikkelingsdoelen te realiseren. Of zingeving dat zich uitbreid van persoonlijke ontwikkelingsvragen naar andere mensen, de directe leefomgeving en de hele planeet. Met wie zou u willen beginnen? Kijk om u heen in uw meest nabije netwerken om medestanders te vinden. Deelname aan boerenbuur begint klein: met 1 boer en 1 burger die iets voor elkaar willen betekenen. Als u vanaf het begin al flinke ambities heeft is het raadzaam om met een kerngroep met meerdere mensen te beginnen. In een kerngroep kunnen de taken worden verdeeld, en wordt voorkomen dat één persoon overbelast wordt, of taken uitvoert waarin hij of zij - voorzichtig uitgedrukt - geen uitblinker is. 9

Welke doelstellingen wilt u bereiken? Maak concreet wat u samen wilt. Onderstaand overzicht kan u daarbij mogelijk op ideeën brengen. Activiteiten overzicht boerenbuur Kennismaken en meedenken Bezoeken en beleven: Deelnemen aan rondleiding, open dag, seizoensfeesten, oogstfeest, wandel of fietsroute over het bedrijf Kennismaken vanuit huis: Nieuwsbrief, weblog, website, tijdschrift en krantenartikelen, transparantie over financiën Leren en beleven: Lesprogramma voor scholen, maatschappelijke stages, boerderij arrangementen, teambuilding, bedrijfsuitjes Meedenken en adviseren: Teeltplan, landschapsplan, bebouwingsplan, ondernemingsplan, business plan Meebeslissen: In een panel, kerngroep, in bestuur, bijeenkomsten over plannen en financiën Samen werken en doen Werken op het land: Boerderijschool, tuinieren, oogsten, dierverzorging, landschapsbeheer, bomen snoeien, zuring steken Verwerken producten: Wassen, verpakken, sap, jam, chutney of groenteconserven maken, kaas maken, kookrecepten aandragen Verkopen aan klanten: Pakketten met groente, fruit of vlees inpakken, vervoer naar afhaalpunten, afhaalpunt zijn, in boerderijwinkel bedienen Informatie geven: Stukjes schrijven of foto s maken voor de nieuwsbrief of website, vormgeving van huisstijl, website bouwen en beheren Mee organiseren : Workshops, cursussen, kinderactiviteiten, boerderij arrangementen, open dag, seizoensfeesten, oogstfeest Samen zaken doen Producten kopen van de boerderij : Vaste winkel klant, groente, fruit of vlees abonnement, oogstaandeel, tegoed bonnen Diensten kopen van de boerderij: Ondersteunende of activerende begeleiding (zorg), boerderijarrangement, overnachting op camping of bed&breakfast, vergader of feestruimte Werkkapitaal verstrekken: Voorfinanciering van abonnementsprijs, oogstaandeel Mee financieren: Van grond, gebouwen, machines door middel van langlopende leningen en schenkingen Schenken en adopteren: Adopteer een koe, Adopteer een appelboom, gift voor gezamenlijk vastgestelde goede besteding op de boerderij, oogstrisico accepteren 10

4. Levend planproces De motieven van boeren en burgers om samen te werken zijn in de voorgaande stap aan de orde geweest. Een belangrijk motief is dat boeren en burgers een gezamenlijk doel nastreven. In Nederland is het gebruikelijk om daarin planmatig te werk te gaan, en stap voor stap naar een resultaat toe te werken. Dat is een goede traditie die vooral goed werkt in situaties waarin bekende problemen opgelost moeten worden. In ontwikkelingsprocessen waarin je nog niet precies welke problemen je allemaal tegenkomt onderweg werkt een planmatige aanpak minder goed. Daarin gaat het om voortdurende afstemming op de feitelijke situatie, en om de gezamenlijke inzet van creativiteit en energie om problemen het hoofd te bieden en doelen te realiseren. Dat vraagt dus om een levend planproces waarin je gaandeweg leert, en doelen en middelen bijstelt aan de situatie. Die manier van doen is voor veel boeren heel natuurlijk omdat ze de natuur niet volledig kunnen beheersen. Tuinbouw in de volle grond biedt een mooi voorbeeld hoe een levend planproces werkt. Een tuinder ondersteunt levensprocessen van planten door voortdurend de voorwaarden te scheppen waarin het zaadje en later het plantje zich optimaal kan ontplooien tot heerlijke groente. In deze stap bieden we een aantal handvatten om in ontwikkelingsprocessen waarin mensen de hoofdrol spelen voorwaardenscheppend te plannen zodat gezamenlijke initiatieven van boeren en burgers zich kunnen ontplooien tot zichtbare en oogstbare resultaten. Vragen Wat is de ontwikkelingsvraag? Hoe ziet de victorie er uit? Wie trekken de kar? Welke meekrachten en tegenkrachten zijn er? Welke realistisch doel en doelgroepen willen we bereiken? Welke activiteiten zijn er nodig en wie doet wat? Wie doet wat en wanneer? Hoe verzorgen we de voortgang? Wat is de ontwikkelingsvraag? boerenbuur begint met een ontwikkelingsvraag dat boer en burgers bezig houdt en bij elkaar brengt om in actie te komen. De ontwikkelingsvraag is het gezamenlijk ideaal. De ontwikkelingsvraag van de boerderijschool is de relatie van kinderen en ouders met voedselproductie en de natuur. De ontwikkelingsvraag van de Henricus Hoeve is klimaatneutraal produceren. Voor de Zonnehorst is de ontwikkelingsvraag gezamenlijk vormgeven en de vruchten plukken van de tuinderij. De ontwikkelingsvraag komt voort uit de situatie waarin je zit en het schept helderheid over het waarom van de gezamenlijke actie. Formuleer de ontwikkelingsvraag zo concreet mogelijk, als een opdracht. Bijvoorbeeld: We gaan een educatieconcept voor basisscholen op boerderijen uitwerken, de Boerderijschool. We gaan zonlicht benutten om elektriciteit op te wekken, zodat de Henricus Hoeve in zijn eigen behoefte aan elektriciteit kan voorzien. We gaan een Vereniging Vrienden van de Zonnehorst oprichten. Hoe ziet de victorie er uit? Het scheppen van een werkbaar perspectief begint met het inbeelden van de victorie ofwel de volbrachte prestatie. Wat is de resultaatvoorstelling van het voltooide plan? Stel je de dag na de voltooiing voor. Geef details, en gebruik daarbij al je zintuigen: wat zag je, welke geluiden waren te horen, wat voelde je, wat proefde je, wanneer kwam het voor elkaar, hoeveel tijd kost het? Een duidelijk, aansprekend en krachtig beeld van de victorie heeft dezelfde potentie als zaad. In het zaad van een plant ligt het beeld van de volwassen plant besloten en ook bevat het zaad de kiemkracht om in de aarde te wortelen en zichzelf te voeden. Als het zaadje is gezaaid, ontkiemd en geworteld, ontwikkelt het zich vervolgens natuurlijkerwijs naar het beeld dat al in het zaad besloten lag. Investeer daarom in een sterk gezamenlijk ideaal en duidelijk beeld van de victorie, omdat daarin zowel het beeld van aankomst als de kiemkracht besloten ligt. Wie trekken de kar? boerenbuur veronderstelt een team van mensen, niet alleen een boer of boerin, dat zich eigenaar voelt van het ontwikkelingsproces. De omvang van het kernteam dat het ontwikkelingsproces draagt is afhankelijk van het aantal mensen dat bij het ontwikkelingsproces betrokken is. Een kernteam kent vier rollen: initiator, deelnemers, begeleider en co-begeleider. Op verzoek van het kernteam kunnen adviseurs worden aangetrokken met kennis en 11

vaardigheden om specifieke problemen op te lossen. Verder zijn er allerlei mensen vrijblijvend bij het ontwikkelingsproces betrokken zonder dat ze verantwoordelijkheid dragen. Initiator Ontwikkelingsprocessen vragen om tenminste één persoon met visie, moed en doorzettingsvermogen. De zaaier: Een zelfbewust mens met de kwaliteit om verbindingen te leggen en te versterken met mensen en organisaties. Die het initiatief zo weet te positioneren dat het aantrekkelijk wordt om eraan mee te werken. Die er met volharding aan werkt en zich niet door belemmeringen uit het veld laat slaan. De initiator is geloofwaardig want hij is authentiek: doet wat hij zegt en zegt wat hij doet. Deelnemers Leveren inhoud, ideeën en suggesties. Waarderen de inbreng van andere teamleden. Gebruiken hun verstand en intuïtie. Zijn open over vermoedens en overdenkingen. Begeleider Man/Vrouw Ontwikkelingsprocessen vragen om een gids die zelf niet deelneemt, en als het ware het (sociale) zaaibed bereid. Nodigt uit tot participatie en betrokkenheid. De begeleider houdt van de groep waarmee hij werkt. Hij schept voorwaarden voor ontmoetingen waarin mensen zich op elkaar af kunnen stemmen. Hij is reflectief ingesteld en laat de groep regelmatig terugkijken op de betekenis van hun werk. Hij heeft gevoel voor humor waardoor spanningen worden verminderd. Houdt het proces op het juiste spoor. De begeleider richt zich op zowel proces als resultaat. Hij laat de groep doorwerken en pakt problemen op het juiste moment op. Creëert een veilige ruimte eigen initiatief en gedeelde verantwoordelijkheid. Hij geeft geen antwoorden maar stelt steeds weer vragen. Hij stimuleert helderheid door deelnemers te helpen in het formuleren van korte, kernachtige zinnen die eenduidige beelden oproepen. Hij schept duidelijkheid over genomen besluiten, en bewaakt objectieve verslaglegging voor iedere deelnemer zodat de weg wordt vrijgemaakt voor verdere ontwikkeling. Stimuleert creativiteit. De begeleider stelt open vragen om de aanwezige inzichten en creativiteit uit te dagen. Hij gaat er van uit dat iedereen een belangrijke bijdrage kan leveren. Hij betrekt van nature stille mensen actief bij het team, en stimuleert van nature dominante mensen om wat meer te luisteren dan ze gewoonlijk doen. Hij maakt initiatieven mogelijk door ruimte te scheppen, op verschillende niveaus: ruimtelijke ordening, visie ontwikkeling, vorming van sociale netwerken, en door financiële middelen vrij te maken. Co-begeleider Is actief en toont betrokkenheid. Maakt uitgebreide aantekeningen. Houdt het geheel in de gaten. Zorgt voor ondersteunende taken. Welke meekrachten en tegenkrachten zijn er? De analyse van meekrachten en tegenkrachten scherpt het inzicht in de huidige realiteit, de voedingsbodem voor het gezamenlijk ideaal en de victorie. De analyse heeft betrekking op het kernteam en op de omgeving. Inventariseer: De sterke kanten van het kernteam die u in staat moeten stellen om mogelijke bedreigingen vanuit de omgeving te kunnen opvangen. De zwakke kanten van het kernteam die een risico vormen voor het bereiken van de victorie. Kansen in de omgeving waarmee het kernteam te maken heeft die mogelijk in positieve zin kunnen bijdragen aan het bereiken van de victorie. Bedreigingen uit de omgeving die het initiatief kunnen verzwakken of die het voortbestaan van het kernteam in gevaar kunnen brengen. 12

Zet kernwoorden in de een matrix, zodat een overzicht ontstaat van sterktes en zwaktes, kansen en bedreigingen. Hieronder worden handvaten geboden voor de vier elementen van deze analyse. Sterktes Zwaktes Kansen Bedreigingen Analyse van het kernteam Het is van raadzaam om kritisch naar sterke en zwakke kanten van het kernteam te kijken. Voorbeelden van vragen die daarbij behulpzaam kunnen zijn: Welke kennis en vaardigheden zijn in het kernteam aanwezig? Welke kennis en vaardigheden ontbreken om de victorie te bereiken? Tot welke netwerken van kennis, ervaring (of advies) heeft het kernteam toegang? Wat is het beschikbare budget om de victorie te bereiken? Is dat genoeg? Tot welke aanvullende financiële middelen of materialen heeft het kernteam toegang? Wat is de beschikbare tijdsinzet die het kernteam kan leveren? Tot welke aanvullende mankracht heeft het kernteam toegang? Analyse van de omgeving Kansen en bedreigingen vloeien voort uit trends en ontwikkelingen in de markt, (inter-)nationaal en in de directe omgeving. Het is belangrijk om niet alleen naar landelijke trends te kijken maar juist ook dichtbij huis. Voorbeelden van maatschappelijke trends en ontwikkelingen zijn: Demografische ontwikkelingen Vergrijzing: het aantal ouderen boven de 65 jaar als percentage van het aantal mensen tussen de 15 en 65 jaar. Ontgroening: het aantal jongeren tussen 0 en 15 jaar, als percentage van het aantal mensen tussen 15 en 65 jaar. Verkleuring: Toename van het aantal mensen in de samenleving met een herkomst die buiten Nederland ligt. Ontwikkeling van een multiculturele samenleving. Verdwijnen van de grenzen van ruimte en tijd Enorme mobiliteit. Globalisering in economisch, sociaal en cultureel opzich. De mogelijkheid om overal al dan niet virtueel aanwezig te zijn. De Stabilitas loci als herinnering aan een lang achterhaald verleden. Versnelling van processen en het verkorten van de leefcyclus van producten. Iedereen is druk en onderweg. Maatschappelijke uitval bij degenen die dit tempo niet (meer) op kunnen brengen. Een steeds belangrijkere rol in dit verband voor automatisering en robotisering van processen. Schaalvergroting Fusies, clustering, steeds grotere allianties, met als gevolg harmonisatietendensen, een toenemende protocolisering en benadrukking van eenheid en het zoveel mogelijk uitbannen van afwijkingen. Articuleren van beheersingsprocessen en het transparant en vergelijkbaar maken van processen en producten. Uit het oog verliezen van de menselijke maat, vervreemding van zichzelf, van elkaar en de directe leefomgeving (natuur en cultuur). Individualisering en emancipatie van de burger Einde van de voorgeprogrammeerde levensloop van leren tot je 25 ste jaar, werken van 25-65 jaar en daarna genieten van de oude dag. Accent op persoonlijke levensstijl (persoonlijke biografieën) in plaats van aan sociaal-economische herkomst gerelateerde gewoonten en lidmaatschappen van institutionele verbanden. Erosie van traditionele verwantschapsnetwerken en toenemende anonimiteit in publieke ruimte. De burger als kritische en veeleisende consument. 13

Terugtredende overheid en het primaat van de markt Ontmanteling van de verzorgingsstaat en een overheid die zich concentreert op wat zij als haar hoofdtak beschouwt: veiligheid. Maatschappelijke processen die decennialang tot het domein van de overheid werden gerekend, worden nu aan de markt overgelaten. Toename van publiek-private constructies voor grote ruimtelijk- projecten. Toenemende behoefte aan zingeving Door het wegvallen van traditionele sociale verbanden en het steeds complexer worden van de samenleving, is er een groeiende behoefte aan houvast en het overdenken van de eigen positie ten opzichte van deze veranderingen. Tenslotte De analyse van de eigen kracht en omgevingsfactoren is essentieel om het planttijdstip te kunnen bepalen. Soms is het beter om af te wachten op het goede moment. Gras groeit niet harder door eraan te trekken. Tijd kan ook in het voordeel werken zonder dat je zelf iets hoeft te doen. De tijd is rijp als er voldoende urgentie wordt gevoeld om in beweging te komen. En als het goede moment is aangebroken, doe dan wat er op dat moment nodig is. Wees alert en laat het momentum niet liggen. Welke realistisch doel en doelgroepen willen we bereiken? Wat maakt de analyse van de huidige realiteit duidelijk over de aard van de victorie? Wat is haalbaar in de gegeven situatie? De hoofddoelstelling geeft antwoord op drie vragen: Wie? Een nauwkeurig omschrijving van de belangrijkste doelgroepen. Wat? Vaststellen van de behoeften van deze doelgroepen. Hoe? De wijze waarop het initiatief aan de behoeften van de doelgroepen voldoet. Binnen de hoofddoelstelling kunt u subdoelstellingen formuleren. Goede doelstellingen zijn beknopt, helder en dwingend voor het kernteam. Verder zijn ze haalbaar, eenduidig en meetbaar. Ze zeggen concreet iets over wat het kernteam met haar activiteiten wil bereiken, in een bepaalde periode voor een bepaalde doelgroep. Het is voor het werken met groepen belangrijk om je bewust te zijn dat er naast een inhoudelijk doel ook altijd een procesdoel meespeelt. Dat procesdoel is dat mensen die meewerken aan het inhoudelijke doel onderdeel willen zijn van een winnend team. Doelgroepen Mensen hebben uiteenlopende kenmerken en behoeften en daarom kan het van belang zijn om mensen in te delen in doelgroepen, met overeenkomstige kenmerken en behoeften. Er zijn verschillende criteria waarmee je mensen kunt indelen in groepen. Geografische criteria zijn reisafstand, bereikbaarheid met auto, te voet, fiets etc. Demografische criteria zijn bijvoorbeeld leeftijd, sekse, gezinsgrootte, inkomen, beroep, opleiding, geloof, ras en nationaliteit. Leefstijl criteria zijn persoonlijkheidskenmerken op basis van waardenoriëntaties. De trendonderzoek bureaus hebben allemaal hun eigen segmentering gemaakt. Gedragscriteria hebben betrekking op de wijze van aanschaf en gebruik van een product of dienst. Welke activiteiten zijn er nodig en wie doet wat? Om doelen en doelgroepen te bereiken zijn activiteiten nodig en mensen die ze willen uitvoeren. Tijdens een workshop met de betrokkenen kan je in drie stappen een heel eind komen. Brainstorm waarin elke deelnemers 5 sleutelactiviteiten bedenkt, en de beste twee inbrengt. Groeperen van de activiteiten in clusters die door één taakgroep kunnen worden uitgevoerd Zelfselectie van deelnemers in verschillende taakgroepen. 14

Wie doet wat en wanneer? Er zullen duidelijke afspraken gemaakt moeten worden over vier zaken: De precieze activiteiten Afstemming in de tijd en kosten Teamrollen en coördinatie Uitbesteden wat je zelf niet kan Precieze activiteiten De taakgroepen nemen verantwoordelijkheid voor de verdere uitwerking, planning en uitvoering van de activiteiten. Elke taakgroep rapporteert naar de hele groep over de drie actieclusters: start-activiteiten, voortgangsactiviteiten en afsluitende activiteiten waarmee de victorie van de taak groep bereikt is. De drie actieclusters komen naast elkaar op een tijdbalk te staan. Taakgroepen Startactie Voortgangsactiviteiten Prestatie geleverd A. Wat is de start gebeurtenis, of eerste stap van deze taakgroep? Welke activiteiten vinden er plaats? Waaraan kan je zien dat de victorie van deze taakgroep bereikt is? B. C. D. Afstemming in tijd en kosten Door de activiteiten van de verschillende taakgroepen onder elkaar te zetten in bovenstaande schema, worden de intervallen in de werkzaamheden zichtbaar en kunnen sleutelmomenten (mijlpalen) worden aangewezen. Daaruit volgt een logische planning voor bijeenkomsten van de taakgroepen (dagelijks, wekelijks, maandelijks) afhankelijk van de duur van het project. Teamrollen en coördinatie Stel vast wie actief gaat deelnemen. Verdeel de lusten en lasten evenredig zodat het voor alle betrokkenen plezierig is om aan het initiatief te werken. Leg taken, commitments en afspraken kort maar krachtig vast. Dat geeft houvast en kan eventueel ook altijd weer bijgesteld worden. Leg vast wie de coördinatie zal verzorgen Schat onkosten en stel vast wie de kosten gaat dragen. Verduidelijk rollen binnen het team. Verzin een pakkende titel voor het plan of kies een logo of symbool dat het karakter dat de gezamenlijke actie weergeeft. Uitbesteden wat je zelf niet kan Besteed uit wat je zelf niet kan. Onderken je beperkingen (bijv. kennis en vaardigheden) en schakel tijdig hulp in.. Voorkomen is sneller dan genezen. Investeer in een relatienetwerk waar je een beroep op kan doen. Investeer ook in capaciteitsopbouw zodat mensen met bepaalde taken vervangbaar zijn. Pas op voor verkeerde zuinigheid. Hoe verzorgen we de voortgang? Je wilt het plan uitvoeren en tot een goed resultaat komen samen. Daarvoor zijn vier zaken van belang. Stuwkracht Informatie Flexibiliteit Motivatie Bouw stuwkracht in Zorg voor een ritme van plannen maken, plannen voltooien en successen vieren. Bouw rustmomenten en vieringen in. Neem regelmatig tijd voor ontspanning. Vier de mijlpalen, de oogst van gezamenlijke inspanningen. Plan een snel te bereiken succes. Creëer voor grotere uitdagingen oefensituaties om te toetsen of verwachtingen ook waargemaakt kunnen worden. 15

Zorg dat het team de waarde van hun inspanningen voor ogen blijft staan. Houd iedereen op de hoogte Rapporteer regelmatig over de voortgang Maak prettige ontmoetingsplekken en organiseer regelmatig ontmoetingsmomenten. Communiceer efficiënt waar het kan zodat de tijd die nodig is voor onderlinge afstemming binnen de perken blijft. Communiceer effectief waar het moet zodat iedereen weet waar hij of zij aan toe is. Werk de planning steeds bij en in zicht. Gebruik de planning als team-decor Informeer iedereen over de bijeenkomsten Stel het plan bij Nieuwe informatie, veranderde situatie, autoriteit wijzigt plan. Zoek een antwoord op nieuwe informatie of veranderde omstandigheden. Sta open voor het onverwachte, zoek steeds een antwoord op wat de situatie op dat moment vraagt. Welke activiteiten zijn de afgelopen periode gestart? Wat hebben we de afgelopen periode voor elkaar gekregen? Wat is duidelijk geworden? Waar zitten we vast? Waar moeten we de komende periode extra stuwkracht ontwikkelen? Motiveer mensen Geef aandacht aan kleine resultaten en inspanning. Bevestig en erken de bijdrage die iedereen heeft geleverd. Speel elkaar de bal toe en probeer niet alleen te scoren. Zorg er voor dat iedereen een taak heeft. Pas persoonlijk maatwerk toe en sluit aan op de eigenheid, ambities, kennis en vaardigheden van mensen. Gebruik mislukkingen en tegenslagen als mogelijkheid om te leren. Benut de kans van leren door schade en schande. Erken onzekerheid en risico s maar laat die niet leidend worden in de begrenzing van initiatieven. Accepteer fouten, geef elkaar niet de schuld. Gedeelde smart is halve smart. Heb de moed om te stoppen of de aanpak te veranderen als je geleerd hebt dat wat je wilt niet werkt. Bronnen: Technology of participation (ToP), Methoden voor activering van groepen. Institute of Cultural Affairs in Europe (1994) Wegwijzer agrotoerisme, de Groene Long, juli 2005 Het leven in bedrijf, een ontwerp voor een buurderij, Innovatienetwerk december 2005 16

5. Werving van nieuwe mensen In de vorige stap is aan de orde geweest hoe u gunstige voorwaarden kunt scheppen voor succesvolle samenwerking. Een belangrijke eerste stap in de ontwikkeling van samenwerking is de werving. Daarin is de kernopgave om duidelijk te krijgen wat u heeft te bieden dat aantrekkelijk is voor degene die u wilt aantrekken. In deze stap bieden we een aantal handvatten om aantrekkelijk te zijn voor uw doelgroepen terwijl u trouw bent aan uwzelf. Vragen Wie trekken we nu aan? Wat zijn onze doelen, uitgangspunten en strategie in de werving? Welke communicatiemiddelen kunnen we inzetten? Hoe ronden we de werving af? Wie trekken we nu aan? Voordat u met de werving van nieuwe mensen begint is het raadzaam om eerst eens te kijken naar welke mensen u nu vanzelf aantrekt. De boerderij heeft nu ook al een aantrekkingskracht en die zegt iets over de boerderij zef en ook over hoe u daar in staat. Frans Termoshuizen, bloementeler en recreatieondernemer op de Ottermeerhoeve in Wouwse Plantage, heeft tijdens een bijeenkomst in november 2003, zijn visie op aantrekking verteld. Volgens hem komt het er kortweg op neer dat je aantrekt wat je uitzendt. Hij maakte dat aannemelijk met twee eenvoudige tekeningen. Een tekening met een gul lachend, dikmannetje en een tweede tekening een ontevreden kijkend dun mannetje. Volgens Frans illustreren deze twee tekeningen de intentie waarmee je een relatie aangaat. Het dikke mannetje deelt zijn blijdschap en het dunne mannetje vraagt om blij gemaakt te worden. In de lichaamstaal komt die intentie tot uitdrukking, en mensen zijn daar gevoelig voor. Volgens Frans worden de intenties verspiegelt in wie je aantrekt. Met een blijde en dienstbare houding trek je andere mensen aan dan met een vragende en ontevreden houding. U kunt het verslag van de bijeenkomst hier downloaden [pdf aantrekking Ottermeer] U kunt het dikke en het dunne mannetje ook als metafoor zien van overvloed en schaarste. Herkent u dat gevoel van schaarste ontstaat door angst dat u iets tekort komt, en dat gevoel van overvloed ontstaat door vertrouwen dat u niets tekort komt? Tineke van den Berg, stadsboerin op de Kemphaan in Almere, vertelde tijdens dezelfde bijeenkomst in november 2003 dat zij op de stadsboerderij vijf verschillende groepen mensen aantrekt. De stadsboerderij heeft een publieksfunctie voor de stad Almere en trekt erg veel mensen. Tineke maakt onderscheid tussen de verschillende groepen mensen op basis van wat ze komen ontvangen en wat ze geven. 1. Passanten. De stal is altijd open en heeft een extra brede voergang, iedereen kan komen kijken. Dit zijn de mensen die langsfietsen, of die langssurfen op het internet. Doel is recreatie. Duizenden per jaar. Het is geweldig om die stadskinderen te zien die voor het eerst met hun handen in de grond zitten, voor het eerst een boerin zien. Ze zijn dan wel teleurgesteld want Tineke voldoet niet aan hun beelden uit boekjes. 2. Excursiedeelnemers, schoolklassen (150 klassen per jaar), deelnemers aan activiteiten zoals open dag, theaterfestival, oogstfeest en dergelijke. Doelen zijn onder andere educatie en recreatie. De ervaring op de Kemphaan is dat Tineke bij de passanten en de excursies vooral geeft zonder daarbij te ontvangen. 3. Adoptievrienden van Adopteer een Koe bieden vooral morele ondersteuning. Van de 73 adoptievrienden zijn er ongeveer 25 actief tijdens de adoptievrienden dagen. Dit is de eerste categorie waarbij er een zekere wisselwerking in het geven en ontvangen optreedt. 4. Consumenten en vaste klanten. Thuis en op de boerenmarkt. Dit zijn er ongeveer 350 waaronder ook vrienden van de boerderij. Hier treedt wisselwerking op. Tineke geeft vlees, tijd, aandacht, informatie. Ze krijgt ervoor terug: betrokkenheid bij het bedrijf, bijdrage aan het inkomen, morele ondersteuning, feedback en bewaking van de productkwaliteit. Bij de klant is de rekensom in evenwicht, je krijgt motivatie en feedback gratis bij. Tineke zegt: Dit zijn de mensen waarmee ik gevoed word. Deze immateriële beloning (bemoediging) is heel belangrijk: Daar kun je weer een week mee vooruit. 5. Vrijwilligers. Soms ook van landschapsbeheer Flevoland. Werken in de tuin, in de boomgaard of in de stal. Tineke geeft tijd, aandacht, de gelegenheid en koffie en soep, zij krijgt enthousiasme gezelligheid en gedaan werk terug. Dit zijn er ongeveer 10, en het contact is heel intensief. 17

Wat zijn onze doelen, uitgangspunten en strategie in de werving? Als u met werving van nieuwe mensen begint, is een eerste stap na te denken over uw doelen, uitgangspunten en strategie. Maak een wervingsplan waarin u kort en krachtig vastlegt hoe u gaat werven en wat u ervan verwacht. De volgende indeling kan u daar mogelijk bij helpen. Wie bent u? Wie zijn de mensen die werven? Wie voeren het woord tijdens een open dag, de nieuwsbrieven schrijven, de website bijhouden, nieuwe mensen verwelkomen etc.? Wie is de belangrijkste afzender van de mensen die werven? Als er veel mensen betrokken zijn bij het initatief is het raadzaam om de communicatie te delegeren aan een groepje mensen die daar de verantwoordelijkheid voor neemt. De boer of boerin kan eventueel zelf de eindverantwoordelijkheid houden zodat er geen onjuiste berichten de deur uit gaan. Waar bent u nu? Wat zijn de bijzonderheden van de boerderij en het gebied erom heen? Wat is de naam van het gebied en wat maakt het gebied uniek voor de mensen die u wilt aantrekken? Wat is de bijzondere rol van de boerderij en de mensen in het gebied? Wat is de naam van de boerderij, onder welke rechtsvorm bent u actief? Wie is het (bekende) gezicht naar buiten toe? Wat is het doel waarop u mensen aantrekt? BD Tuinderij de Aardvlo heeft zich deze vragen gesteld en en document gemaakt waarin de drie samenhangende poten van het geheel zijn beschreven: 1. Doelstellingen en visie, 2. Vrijwilligers en 3. Professionele betaalde kracht. U kunt het het down loaden [Pdf Historische waarde en karakteristiek van de Aardvlo ] Waar wilt u naartoe? Wie wilt u aantrekken? Voor welke doelgroepen is de boodschap bestemd? Wie willen we aantrekken? Wat is de centrale boodschap? Wat wilt bereiken? Welke doelen wilt u realiseren op de korte en lange termijn? Wat wilt u met communicatie bereiken? Welke verandering van kennis, houding of gedrag streeft u na? Kwantificeer de doelstelling (bijvoorbeeld 5% respons op een mailing). Wanneer wilt u dat bereiken? Let in verband met de seizoenen op de timing. In Polder Biesland is in het kader van de Campagne Nederland Mooi een communicatieplan gemaakt om mensen bij het landschap te betrekken. U kunt het communicatieplan hier downloaden. [Pdf Communicatieplan Biesland 2005-2006] Hoe gaat u dat bereiken? Hoe staat het met de naamsbekendheid? Welke onderscheidende belofte kunt u bieden? Bijvoorbeeld: Geniet meer van uw voedsel en de natuur met boerenbuur Welke argumenten gebruikt u om de belofte te onderbouwen? Wat is de concrete tegenprestatie van de betrokkenheid? Bijvoorbeeld, nieuwsbrieven, deelname aan open dagen. Hoe spreekt u de mensen aan? Welke tone of voice kiest u? Bijvoorbeeld, betrokken, vriendelijk, afstandelijk, warm en dichtbij. Met welke zaken moet u rekening houden? Bijvoorbeeld, logo, adres, en telefoonnummer, reactietermijn. Welk budget heeft u tot uw beschikking voor de werving? Welke communicatiemiddelen kunnen we inzetten? De meest voorkomende communicatiemiddelen zijn internet, advertenties, radio, TV en kabelkrant, rechtstreekse reclame, evenementen, buitenreclame en PR. Welke u inzet is afhankelijk van doelen, uitgangspunten, strategie en budget. We lichten elk communicatiemiddel kort toe. Internet 18

Internet vormt de basis voor alle overige vormen van communicatie. De boerenbuur website biedt iedereen de gelegenheid om met uw initiatief kennis te maken. Bezoekers kunnen van daaruit naar uw eigen site toe. U kunt uw eigen site op verschillende manieren inrichten: alleen voor het geven van informatie, of interactief met de mogelijkheid voor aanmelding of het ontvangen van feedback en vragen. Het ontwikkelen en bouwen van een website vergt deskundigheid maar het hoeft niet kostbaar te zijn. Informeer bij enthousiaste computergebruikers in uw directe omgeving naar hun kennis en ervaringen. De website dient actueel gehouden te worden met alle relevante informatie. Indien u het aantal bezoekers aan uw website wilt verhogen, kunt u overwegen om zogenaamde banners te plaatsen op veelbezochte sites van andere internetadverteerders. Bijvoorbeeld de digitale nieuwspagina van uw lokale krant. U kunt ook overwegen om u aan te melden bij platforms zoals: landmerc, vrienden van het platteland, zorgboeren Nederland, Nederland Mooi, adresdata etc. Via dergelijke platforms komen ook bezoekers bij u terecht. Houdt u er wel rekening mee dat hoewel veel huishoudens een computer hebben niet iedereen er actief gebruik van maakt. Advertenties in dagbladen en huis-aan-huis kranten U kunt zelf contact opnemen over de advertentiemogelijkheden van de krant van uw keuze. Kranten hanteren voor adverteerders meestal mm-prijzen. Het aantal mm-ers wordt bepaald door vermenigvuldiging van het aantal kolommen keer het aantal mm-ers per kolom. Advertenties kunnen worden geplaatst op gewone advertentiepagina s (zogenaamde GA s), op redactiepagina s (zogenaamde Ingezonden Mededelingen of IM-ers), tussen rubrieksadvertenties of op de voorpagina (VP s). Uitgevers hanteren meestal toeslagen voor voorpagina s en redactionele pagina s, kleurtoeslagen, steunkleur-toeslagen, speciale wensen en plaatsposities. Een redactiepagina heeft meestal 8 klommen en heeft een kolombreedte van 5 cm. Een advertentiepagina telt 10 kolommen en heeft een kolombreedte van 4 cm. Advertenties in magazines Door de grote hoeveelheid vakbladen, branchebladen, zogenaamde special interest bladen en tijdschriften kan er zeer gericht worden geadverteerd richting doelgroepen. Uitgevers bieden adverteerders gewoonlijk de mogelijkheid om op een of meerdere pagina s te adverteren, of een deel van een pagina (halve pagina, kwart pagina). Ook magazines kennen vaak toelagen voor bepaalde posities (achterpagina, in het midden van het blad, binnenzijde van de omslag) of bepaalde kleur-uitvoeringen. Indien een advertentie vaker wordt geplaatst in verschillende nummers van een titel, hanteert de uitgever vaak een staffelkorting. Radio TV- Kabelkrant Lokale radio- en TV zenders maken het mogelijk voor u om uw boodschap met betrekking tot uw ontwikkelingsvraag van boerenbuur te laten horen en zien. TV is een uitstekend medium om de emotie en schoonheid van de boerderij en de mens die erbij betrokken zijn te laten voelen. U kunt dit op (semi-)professionele wijze zelf vastleggen, regisseren en produceren of de hulp inschakelen van een audiovisueel productiebedrijf. Houd rekening met de kosten voor de productie van de commercial maar ook met de uitzendkosten. TV-zenders hanteren gewoonlijk tarieven op basis van de lengte van de commercial (bijvoorbeeld 30 seconden) maar ook het moment van uitzenden. Informeer bij de desbetreffende lokale TV zender naar de uitzendkosten, het doelgroepprofiel van de zender en het bereik / kijk- en luisterdichtheid. Radio is een medium dat in korte tijd (met een bepaalde uitzendfrequentie) een gesproken boodschap uitstekend kan uitdragen. Radio is effectief als de boodschap zich vooral richt op het bekendmaken van iets aan lokale luisteraars. Lokale radiozenders worden goed tot zeer goed beluisterd door lokale luisteraars Kabelkrant is een medium dat in bepaalde delen van Nederland een goed bereik heeft. U kunt op een kabelkrantpagina doorgaans een kort boodschap plaatsen, aangevuld met een of meerdere teksten. 19

Rechtstreekse reclame met gepersonaliseerde direct mail Indien u uw doelgroep in uw verzorgingsgebied goed kunt omschrijven en selecteren, kunt u direct mail inzetten. Denk bij een standaard mailpack aan een verzendenvelop, een begeleidende brief en of folder met informatie en de mogelijkheid om antwoord te geven. Dit laatste is enorm belangrijk. Indien de ontvanger niet kan reageren omdat een retouradres, antwoordnummer, telefoonnummer ontbreekt, verliest de mailing zijn effectiviteit. U dient natuurlijk wel over een mailbestand te beschikken. Heeft u dit niet, dan kunt u dit mogelijk kopen of huren. Informeer bij een lokale organisatie (gemeente, energiebedrijf of lokale krant) die met uw doelgroepen werken naar de mogelijkheden en de kosten. U dient wel rekening te houden met mensen die geen reclamedrukwerk wensen te ontvangen en dit bij postbus 51 kenbaar hebben gemaakt. De Aardvlo heeft in een A4-tje een advertentietekst gemaakt waarmee ze tuinvrijwilligers werven. U kunt die wervingstekst hier downloaden. [Pdf Werving Tuinvrijwilligers op BD Tuinderij de Aardvlo] Rechtstreekse reclame (niet-gepersonaliseerd) Indien het niet uitvoerbaar is om mensen persoonlijk aan te spreken kunt u ook een mailpack of folder huis-aan-huis laten verspreiden. U kunt hierbij veelal gebruik maken van plaatselijke verspreidorganisaties. Denk hierbij aan uw lokale krant, de winkeliersvereniging of andere organisaties. Houd wel rekening met mensen die geen reclamedrukwerk wensen te ontvangen en dit kenbaar maken door middel van een JA/NEE sticker op hun brievenbus. Rechtstreekse mondelinge reclame Het actief benaderen van uw doelgroep kan zeer effectief zijn indien u overtuigd bent dat u de doelgroep kunt overhalen uw initiatief te steunen. U kunt de mensen opbellen of mensen thuis benaderen door aan te bellen. U kunt overwegen om mensen rechtstreeks te benaderen als vervolg op een advertentieplaatsing of folderverspreiding. De ontvanger heeft de advertentie of folder mogelijk gezien en u kunt daar in het gesprek een vervolg aan geven. Rechtstreeks benaderen is relatief kostbaar en tijdsintensief maar zeer effectief. Vermijd irritatie bij uw doelgroep: kies een goed tijdstip om mensen te benaderen, bereid het gesprek goed voor, spreek mensen goed aan. Evenementen Als u betrokkenheid wilt bij het boerderijleven, kunt u ook mensen uitnodigen om de boerderij direct te ervaren door middel van een open dag, seizoensfeest, een themabijeenkomst, fototentoonstelling of een andere activiteit. Maak de genodigden duidelijk waarom u het evenement organiseert. Stuur een persbericht naar lokale kranten, want die zijn meestal geïnteresseerd in zulk nieuws. U kunt een evenement geheel zelfstandig organiseren of aansluiten bij landelijke campagnes zoals de biologische opendagen, de week van het platteland of de week van de smaak. U kunt ook overwegen om lokale bekenden in te zetten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitnodigen van burgemeester en/of wethouders. Of een andere lokale bekendheid (artiest of muzikant) die als ambassadeur optreedt. Buitenreclame Buitenreclame leent zich uitstekend voor lokale communicatie. Met uw boodschap zoekt u letterlijk de burgers op straat op. Er zich verschillende vormen denkbaar van relatief goedkoop zoals banners (print op zeildoek), postering, affichering, driehoeksborden (rond een lantaarnpaal), stoepborden tot kostbaar zoals een lokale abri s en billboards, bus-en tramreclame. Houd er rekening mee dat in een veel gevallen een vergunning verplicht is. Maar je kunt ook wildplakken overwegen. PR en mond-tot-mond reclame PR (staat voor Public Relations) kan sympathie voor uw initiatief verhogen. Daarnaast is het belangrijk dat anderen- dan uzelf- positief nieuws over u naar buiten brengen. Dat kan een professional een journalist- zijn of de mensen die bij boerenbuur betrokken zijn. 20