AGENDAPUNT voor burgemeester en wethouders Nummer: Datum vergadering: 25-05-2010 Onderwerp: Afvalbeleidsplan 2010-2015 Conceptbesluit: - ter vaststelling aan de raad aanbieden van het afvalbeleidsplan 2010-2015 "Duurzaam afvalbeheer; afval kun je beter scheïden" en het kaderplan "Duurzaam afvalbeheer"; - aan de raad voorstellen om een keuze te maken voor het uitvoeren van het afvalscenario met een "hoog ambitieniveau" en het uittesten van de inzamelmodellen "omgekeerd systeem" en "Frans model" binnen het afvalscenario met een extra hoog ambitieniveau, zoals aangegeven in het kaderplan; - aan de raad voorstellen om een budget van 235.000 euro binnen de egalisatie voorziening beschikbaar te stellen voor het uitvoeren van maatregelen gedurende de planperiode (2010-2015). Samenvatting: Het bijgevoegde afvalbeleidsplan "Duurzaam afvalbeheer; afval kun je beter scheiden"omvat een omschrijving van de huidige stand van zaken in Steenwijkerland en de ontwikkelingen die van invloed zijn op de te maken keuzes in het afvalbeleid en de wijze van inzamelen. Het aangeven kader in het afvalbeleidsplan is verder uitgewerkt in het kaderplan "Duurzaam afvalbeheer". In dit plan zijn een aantal afvalscenario's uitgewerkt, waaruit door de gemeenteraad een keuze moet worden gemaakt. Bijlagen: - Afvalbeleidsplan 2010-2015 "duurzaam afvalbeheer"; - Kaderplan "duurzaam afvalbeheer". Bestuurlijk traject: College 25-05-2010 Raadscommissie 15-06-2010 Raad 29-06-2010 advies B Overlegd met: de heer H. Hulzebos, de heer J. Koehoorn, de heer S. Hamstra en de heer B. Kuipers. Communicatie: Zijn dit besluit en de achterliggende stukken openbaar? ja - Persbericht Programma: 67211 - Afval Parafen: Medewerker Jan Popping Afdeling VTH Afdelingshoofd Concernstaf Secretaris Portefeuillehouder weth. Greven
Besluit B&W: Conform - ter vaststelling aan de raad aanbieden van het afvalbeleidsplan 2010-2015 "Duurzaam afvalbeheer; afval kun je beter scheïden" en het kaderplan "Duurzaam afvalbeheer"; - aan de raad voorstellen om een keuze te maken voor het uitvoeren van het afvalscenario met een "hoog ambitieniveau" en het uittesten van de inzamelmodellen "omgekeerd systeem" en "Frans model" binnen het afvalscenario met een extra hoog ambitieniveau, zoals aangegeven in het kaderplan; - aan de raad voorstellen om een budget van 235.000 euro binnen de egalisatie voorziening beschikbaar te stellen voor het uitvoeren van maatregelen gedurende de planperiode (2010-2015). 2
Collegeadvies: Voorstel 1) Het ter vaststelling aan de raad aanbieden van: - het afvalbeleidsplan Duurzaam afvalbeheer; afval kun je beter scheiden - het kaderplan Duurzaam afvalbeheer 2) Aan de raad voorstellen om een keuze te maken voor het uitvoeren van het afvalscenario met een hoog ambitieniveau en het uittesten van de inzamelmodellen omgekeerde systeem en het Franse model binnen het afvalscenario met een extra hoog ambitieniveau, zoals is aangegeven in het kaderplan; 3) Aan de raad voorstellen om een budget van 235.000 euro beschikbaar te stellen binnen de egalisatievoorziening voor het uitvoeren van maatregelen gedurende de planperiode 2010-2015. 4) Aan de raad voorstellen om de tariefwijziging behorende bij het afvalscenario met een hoog ambitieniveau mee te nemen in de belastingvoorstellen in de begrotingsvergadering van november. Inleiding Om invulling te geven over de wijze waarop de gemeente Steenwijkerland aan de doelstellingen omtrent de gescheiden inzameling van huishoudelijke afvalstoffen moet voldoen is een afvalbeleidsplan Duurzaam afvalbeheer; afval kun je beter scheiden opgesteld. Het centrale doel van dit plan is te komen tot een verdere verbetering van het afvalscheidingsresultaat en keuzes te maken dan wel kaders te formuleren over de wijze waarop de inzameling van afval plaatsvindt. Dit plan is in concept met de gemeenteraad besproken in de themaraad van 19 januari. In deze raadsdiscussie bleek er veel belangstelling te bestaan voor het zoeken naar alternatieve inzamelstructuren waarbij de raad open staat voor het opzetten van een pilot met een nieuwe inzamelstructuur. Als aanvulling op de afvalbeleidsplan werd door de raad gevraagd een aantal scenario s uit te werken die een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van de ambitie Duurzaam maar niet duurder. De scenario s zijn uitgewerkt in het bijgevoegde kaderplan Duurzaam afvalbeheer. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen drie ambitieniveaus, te weten gematigd ambitieniveau, hoog ambitieniveau en extra hoog ambitieniveau. Gematigd ambitieniveau Het gematigd ambitieniveau betekent dat gestreefd wordt naar het voldoen aan de landelijke norm die in het LAP is vermeld, om te komen tot 60 % gescheiden inzameling. Uit de sorteeranalyse van 2008 blijkt dat het percentage hergebruik in de gemeente Steenwijkerland bijna 47 % bedraagt. Om aan de landelijke norm te voldoen wordt in het kaderplan een groot aantal maatregelen binnen het huidige inzamelsysteem voorgesteld omtrent de gescheiden inzameling van de afvalstromen GFT, textiel, glas, papier grofvuil, KCA en kunststof. Daarnaast wordt een aanpassing van ledigingstarieven voorgesteld conform het voorstel van de ROVA. Hoog ambitieniveau Het hoge ambitieniveau is gericht op het behalen van een reductie van 58 kg restafval (25%) per inwoner ten opzichte van de ingezamelde hoeveelheid restafval in 2008 (230 kg restafval). Hierbij wordt aangesloten bij hetgeen in de discussienota Van afvalbeheer naar materiaalketenbeleid is opgenomen. Dit is 16 kg meer dan bij het gematigde ambitieniveau moet worden bereikt. Om deze extra reductie te realiseren moeten worden aanvullende maatregelen voorgesteld. Deze maatregelen zijn gericht op een extra preventie en extra bronscheiding bij ondermeer gft-afval en kunststofafval. Daarbij wordt een extra financiële prikkel voorgesteld middels een verdere 3
aanpassing van het variabele tarief voor de lediging van de grijze en groene container, waardoor het verschil tussen beide tarieven verder wordt benadrukt. Extra hoog ambitieniveau Binnen het extra hoge ambitieniveau wordt op (middel)lange termijn tot 2020 onderzocht welke fundamentele aanpassingen in de inzamelstructuur noodzakelijk zijn om aan de geformuleerde doelen van het afvalplan en het voorgenomen beleid te voldoen. Bij de verkenning naar een ander inzamelstructuur wordt voorgesteld om pilots op te zetten. Daarbij is nagegaan welke inzamelmodellen voldoende perspectief bieden voor de toekomst en uitrolbaar zijn over de gehele gemeente. De volgende inzamelmodellen kunnen dan worden overwogen: Omgekeerd systeem, Comfort model en Frans model. De uitgangspunten en de invulling van de drie inzamelmodellen zijn toegelicht in het kaderplan. Wenselijke situatie Reductie restafval Door de gemeente Steenwijkerland zal in de afvalscheiding nog een flinke stap vooruit moeten worden gezet om aan de doelstellingen van het LAP en de discussienota te voldoen. Naast een positieve bijdrage aan het milieu leidt een betere scheiding en hergebruik van afval tot een aanzienlijke en structurele besparing in verwerkingskosten. Het verbranden van restafval in de verbrandingsinstallatie van Essent Milieu te Wijster is namelijk veel duurder dan de verwerking van bijna alle herbruikbare huishoudelijke afvalstromen. Omdat verwerkingskosten worden doorberekend aan de burgers, worden met het scheiden van afval de verwerkingskosten en zodoende ook de lasten voor de burger beperkt. Bovendien levert een betere scheiding binnen het aanwezige diftar-systeem een besparing op van de eigen portemonnee, omdat de grijze container dan minder vaak voor lediging hoeft te worden aangeboden. Het is daarom ook vanuit de kosten van belang om het scheidingspercentage in Steenwijkerland op een hoog peil te krijgen en te streven naar een reductie van de hoeveelheid restafval met 25%.Daarmee wordt het hoge ambitieniveau nagestreefd overeenkomstig het gestelde in de discussienota van de ROVA. Dit sluit tevens aan bij de opmerkingen die door de raadsleden in de raadsdiscussie van 19 januari 2010 hieromtrent zijn gemaakt. Daarbij werd tevens gevraagd met name aandacht te besteden aan de inzameling van gft en kunststof, om deze twee afvalstromen een grote bijdrage leveren aan de hoeveelheid restafval. Financiële prikkel Omtrent het behalen van een reductie van de hoeveelheid gft in de grijze container geven wij de voorkeur aan het geven van een extra financiële prikkel aan de burgers zoals verwoord bij het afvalscenario met een hoog ambitieniveau. In het bijgevoegde tariefvoorstel wordt voor het meest gangbare containerformaat voor gft-afval (140 liter) een tariefsverlaging voorgesteld van 4,28 naar 3,02. Daarnaast stellen wij voor om het variabele tarief voor de lediging van de grijze container te verhogen van 6,90 naar 9,71. Deze financiële prikkel in combinatie met apart ingezamelde hoeveelheid kunststofverpakkingen zal naar verwachting leiden tot jaarlijks 5 minder aanbiedingen (per huishouden) van de grijze container. De financiële effecten van de voorgestelde tariefaanpassingen zien er voor een gemiddelde huishouden dan als volgt uit (vergelijking situatie 2009 en 2010): Variabel tarief 2009 2010 Restafval 240 liter container 15 x 6,90 = 103,50 10 x 9,71 = 97,10 GFT-afval 140 liter container 4 x 4,28 = 17,12 4 x 3,02 = 12,08 Totaal variabele tarief 120,62 109,18 4
De nieuwe tariefsvoorstellen zorgen ervoor dat indien de burger niet of nauwelijks bereid is het afval te scheiden, de kosten van het variabele tarief substantieel hoger worden. Voor de burger die wel bereid is tot een actief scheidingsgedrag nemen de afvalverwijderingskosten met gemiddeld 11,- per jaar af, waarmee recht wordt gedaan aan het principe de vervuiler betaalt. De voorgestelde tarieven wijken af van de tarieven die door de ROVA aan de ROVA gemeenten wordt geadviseerd. Voor de lediging van de groene en grijze container adviseert ROVA namelijk een tarief van respectievelijk 3,52 en 9,21. Het verschil tussen de ledigingstarieven is in vergelijking met de voorgestelde tariefaanpassing iets minder groot waardoor bij de burger de financiële prikkel om het gft-afval te scheiden bij de burger wat lager zal zijn. Daardoor zal naar verwachting de grijze container gemiddeld per jaar 1 keer vaker worden aangeboden. Het financiële voordeel voor de burger zal dan per huishouden van 11,- afnemen tot gemiddeld 6,- per jaar. Pilots In de raadsdiscussie op 19 januari 2010 bleek de gemeenteraad open te staan voor het wijzigen van de huidige inzamelstructuur voor de inzameling van huishoudelijke afvalstoffen. Het wijzigen van de inzamelstructuur kan verstrekkende gevolgen hebben voor de burger. Om te onderzoeken welke inzamelstructuur het meeste perspectief biedt voor de toekomst wordt aanbevolen om inzamelmodellen uit te testen in de vorm van pilots. Op basis van de feitelijke resultaten van de pilots op het gebied van doeltreffendheid, dienstverlening en doelmatigheid kan daarna een keuze worden gemaakt voor structurele aanpassingen van de inzamelstructuur. Aaanbevolen wordt om tenminste twee inzamelmodellen uit te testen, waarbij de voorkeur uitgaat naar het omgekeerd systeem en het Franse model. Het omgekeerde systeem is vooral geschikt voor een stedelijk omgeving. Dit model zou daarom bijvoorbeeld kunnen worden uitgetest in een bestaande of nieuwe woonwijk in Steenwijk. Het Franse model is geschikt voor een kleinere woonkern in een minder stedelijke omgeving. Daarbij kan worden gedacht aan de kern van Giethoorn. De inzamelmodellen kunnen ook in andere vergelijkbare wijken en woonkernen binnen de gemeente Steenwijkerland worden uitgetest. Een definitieve keuze hieromtrent zal bij het opstellen van het Uitvoeringsplan worden gemaakt. Keuze afvalscenario s De gemeenteraad kan een keuze maken uit de aangegeven afvalscenario s in het kaderplan. Daarbij moeten tenminste aan de inzameldoelstelling bij het gematigde ambitieniveau worden voldaan. Want daarmee wordt minimaal uitvoering gegeven aan de gestelde scheidingsdoelstelling (60%) in het LAP. Indien gekozen wordt voor een scenario met een hoog ambitieniveau dan zullen gedurende de planperiode (2010-2015) de maatregelen worden uitgevoerd die bij het gematigde en hoge ambitieniveau zijn verwoord. Tevens kan in verband met een doorkijk naar 2020 gekozen worden voor het nastreven van een extra hoog ambitieniveau. Binnen dit ambitieniveau kan worden gekozen voor het uittesten van één of meerdere inzamelmodellen in de vorm van pilots gedurende de planperiode. Om de gewenste situatie te bereiken wordt voorgesteld om een keuze te maken voor het uitvoeren van het afvalscenario met een hoog ambitieniveau en het uittesten van de inzamelmodellen het omgekeerde systeem en het Franse model binnen het afvalscenario met een extra hoog ambitieniveau. Kanttekeningen Het uitgangspunt bij het te hanteren ambitieniveau is dat afvalinzameling voor de burger niet duurder mag worden. Niettemin zal bij de uitvoering van de voorgestelde maatregelen moeten blijken of de veronderstellingen die er aan ten grondslag liggen, werkelijkheid zijn geworden. In een aantal situaties is het noodzakelijk om investeringen in bepaalde maatregelen te treffen. De maatregelen zullen leiden tot een betere scheiding van het afval, waardoor de verwerkingskosten 5
afnemen. Daarmee gaan de kosten voor de baten uit. Het zal uit een regelmatige toetsing en evaluatie moeten blijken of de beoogde effecten worden behaald en de gehanteerde aannames juist zijn geweest. Want het scheidingsgedrag van de burger is moeilijk voorspelbaar. Financiële toelichting Kosten maatregelen De kosten van de voorgestelde maatregelen in het kaderplan zijn in de bijlage van het plan weergegeven in een totaaloverzicht. Opzet is de maatregelen bij het gematigde en hoge ambitieniveau uit te voeren met de middelen van de egalisatievoorziening. De kosten voor het uitvoeren van de voorgestelde maatregelen worden geraamd op 235.000. Naar verwachting zullen een aantal maatregelen zichzelf uiteindelijk terugverdienen, doordat meer hergebruik wordt gerealiseerd met een besparing op de verwerkingskosten. Wat betreft de PM-posten bij de pilots zal pas gaande het traject duidelijkheid worden verkregen over de hoogte van de kosten. Het betreft hier maatregelen waarvan de kostenconsequenties nog niet kunnen worden geraamd, omdat de omvang van de te uit te voeren maatregelen nog niet kan worden ingeschat. Uitgangspunt is verder, dat de kosten van interne ambtelijke inzet binnen de bestaande capaciteit worden ingevuld. Tariefaanpassingen De gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen leidt momenteel tot minder aanbiedingen van de grijze container. Het gewicht van de aangeboden grijze container is per aanbieding (zonder kunststofverpakkingen) wel aanzienlijk hoger waardoor in verhouding de verwerkingskosten toenemen. De handhaving van het huidige inzamelsysteem leidt daarom tot hogere kosten die niet door de huidige tarieven worden gedekt. De tarieven zullen moeten aangepast om het potentiële risico van onderdekking (geraamd op 500.000 per jaar) te ondervangen. De tariefaanpassing zal vanaf 1 januari 2011 plaatsvinden. Hieromtrent zal een voorstel worden gedaan dat wordt meegenomen in de belastingsvoorstellen in de begrotingsvergadering van november aanstaande. Communicatietraject Het kaderplan is opgesteld in overleg en overeenstemming met ROVA. Inhoudelijk vormt communicatie een integraal onderdeel van het afvalbeleid en de inzameling van huishoudelijk afval. In het kaderplan staat bij elke afvalstroom aangegeven wat de desbetreffende communicatieaanpak is. Daarnaast staan de hoofdlijnen van de communicatieaanpak in paragraaf 5.3.1. van het afvalbeleidsplan verwoord. Daarbij wordt aangesloten bij de intensieve afvalcommunicatiecampagne van de ROVA die naar verwachting in het najaar van 2010 zal worden opgestart. Uitvoering en planning In het afvalbeleidsplan en kaderplan zijn kaders geformuleerd en beleidslijnen uitgezet om te komen tot een beter afvalscheidingsresultaat. Binnen deze kaders en beleidslijnen wordt voorgesteld om een keuze te maken voor het nastreven van het hoge ambitieniveau waarbij de maatregelen in het kaderplan worden uitgevoerd die bij de ambitieniveaus gematigd en hoog staan vermeld. Voor de uitvoering van de verschillende maatregelen zal een uitvoeringsplan worden opgesteld dat aan uw college zal worden aangeboden. In het plan zal een fasering in de uitvoering van de maatregelen gedurende de planperiode (2010-2015) worden opgenomen waarbij de uit te voeren maatregelen verder worden geconcretiseerd. Het uittesten van één of meerdere inzamelmodellen in de vorm van een pilot zal eveneens gedurende de planperiode plaatsvinden. Mochten de testresultaten aanleiding geven tot een fundamentele aanpassing van de huidige inzamelstructuur dan zal hieromtrent voor de volgende planperiode (2015-2020) de gemeenteraad opnieuw worden geadviseerd. 6
Bijlagen/concepten - Afvalbeleidsplan 2010-2015 Duurzaam afvalbeheer; afval kan je beter scheiden - Kaderplan Duurzaam afvalbeheer 7