Alcoholdementie: zin en onzin Marcel Olde Rikkert Alzheimer Centrum Nijmegen/ Kenniscentrum Geriatrie 30-10-2009 Alzheimer Centrum Nijmegen
Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN Zin: beschermend effect lage dosis hoge doses: toxisch OnZin: alcohol dementie: 1:1 relatie medisch model geen specifiek neuro-anatomisch substraat
Klassieke epidemiologie en dementie-studies Alcohol / Risico Dementie Confounder (AD) Bias: inclusie (selectie), misclassificatie (recall), drop-out, diagnose?, interaction, power
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Methodologie: risico factoren, andere ziekten Swedisch Brain power: Systematische review: 837 studies 13 voldoende kwaliteit Andere systematische reviews: Am J Psychiatry 2009;17:542-54 Age Ageing 2008;37:505-12 Cochrane: interventies (>50) Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
www.sbu.se Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Genetisch Vasculair Ontsteking Toxisch Oxidatief Psychosociaal Familiaal Roken NSAIDs Trauma Dieet Depressie Apo 4 Alcohol biomarkers Alluminium FZ/B12 Scholing RR Anti-RR DM Werk: solvents, electromagn. SES Vrije tijd Sociaal Cholest. Statines Persoonlijk heid Gewicht Cardiovas. Homocyst. HRT Bestudeerde risicofactoren in review Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Genetisch Vasculair Midlife/laat Ontsteking Toxisch Oxidatief Psychosociaal Familiaal Apo 4 Roken Alcohol RR / RR Anti-RR DM Cholest. Statines Gewicht Cardiovas. Homocyst. HRT NSAIDs biomarkers Trauma Alluminium Werk Dieet FZ/B12 Depressie Scholing SES Vrije tijd Sociaal Persoonlijk heid Matig beschermend, licht risico, matig risico, ernstig risico op dementie Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Genetisch Vasculair Midl./Laat Ontstek. Toxisch Oxidatief Psychosociaal Familiaal Apo 4 Roken Alcohol RR / RR Anti-RR DM Chol/ Chol Statines Gewicht Cardiovas Homocyst. HRT NSAIDs biomarker s Trauma Alluminium Werk Solvents, EMS Dieet FZ/B12 Depressie Scholing SES Vrije tijd Sociaal Persoonlijk heid Matig beschermend, licht risico, matig risico, ernstig risico op Samenvattend AD overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia 1-3 E /dag : Dementie 58% (.38-.90) VaD 29% (.10-.92) AD: geen effect Apo-e4: beschermend effect, alcohol geen verschil tussen typen drank Ruitenberg et al, Rotterdam Study N= 5395 (55+), 2002 Lancet 2002;359:281-6 Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia Licht alcohol gebruik: 7/13 studies significant beschermend Bevestigd in: meta-analyse& reviews Age Ageing/ Am J Psych Framingham her-analyse Arch Neurol 2008;65:1363-7 groter brein volume/hippocampus Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
AD en alcohol (Peters et al Age Ageing 2008)
Drink wijn: 1-2 eenheden per dag
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia Matig-zwaar alcohol gebruik: 3/6 studies positief Lindsay (1997) Canada (N=664): VaD Mukamal (2003) USA ( N=696): U shape dementie: < 1; 1-6; 6-13; >13 drinks Antilla (2004): Finland (N=1018): Dementia, in APO-E4 RR: 2-30!!, Reviews niet eenduidig Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Alcohol & Dementie RR dementie 1
Alcohol & Dementie 1
Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN Zin: beschermend effect lage dosis hoge doses: toxisch OnZin: alcohol dementie: 1:1 relatie medisch model geen specifiek neuro-anatomisch substraat
Conceptual dementia in old age model: Multi-metabolic pathway damage Normal Stage 1 MCI Stage 2, mild dementia Stage 3 severe dementia Buchman et al Neurology. 2008;71:499-504 Haroutunian et al Arch Neurol. 2008;65:1211-7 Savva et al, NEJM 2009; 360:2302-9 MRC CFAS. 2001;357:169-75 repair compensation
MMSE Co-morbidity: alcohol ook oorzaak verslechtering dememtie? 30 25 20 15 10 5 0 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 comorbidty (CIRS-G) unadj adjusted. age, sexe, edu Doraiswamy et al J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2002 57:M173-7. Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
C2H5OH: fysiologisch effect Tmax: 30-0 min First pass effect ( vrouwen + verdelingsvolume) Leverklaring (Alcohol dehydrogenase) Water oplosbaar Smal therapeutisch venster (0-0,2 ) Snel intoxicatie, metabool, CZS
Alcohol toxiciteit Directe neuron toxiciteit Demyelinisatie Voedingsdeficienties schade Neuromusculair, myopathie Lever Cerebellair Corticaal
The Ageing Brain Process Specific brain area damage: Age-related memory loss, Mild cognitive impairment and Alzheimer Dementia Accumulation neuron damage, First: amyloid- tau pattern Random Molecular Damage: hyperglucose, hypertension, smoking, alcohol, ROS Metabolic shortage: State B1, of the art B12, Dementia Choline
Multi-Stage Progression of Alzheimer Dementia Disease AD1 Disease AD2 Amyloid cascade Interaction with multiple metabolic demage Disease ADalcohol Upstream Downstream State of the art Dementia
Alcohol brein schade: classisficeren? Alcohol dementie: Ziekte: onzin? Oorzaak Gevolg Syndroom: zin A B C
Alcohol dementie criteria (ARD) A. Dementie volgens DSM IV Geheugen stoornis Stoornis ander cognitief domein Sociaal functioneren gestoord Geen delier/depressie/ middelen gebruik/ontwenning Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Alcohol dementie criteria (ARD) B. Additioneel Zekere ARD: geen criteria! Waarschijnlijke ARD: Dementie> 60 dagen na laatste gebruik alcohol >28-35 eenheden/week gedurende > 5 jr Dementie < 3 jaar na periode zwaar drinken Steunend: orgaan schade, ataxie, neuropathie Cereballaire atrofie (vermis) Passagere ventrikel vergroting Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Alcohol dementie criteria (ARD) Mogelijk: Dementie> 60 dagen na laatste gebruik alcohol >21(14)- 34 (28) eenheden/week gedurende > 5 jr Dementie > 3 < 10 jaar na periode zwaar drinken Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Doel (syndromale) alcohol dementie-definitie Benadrukken/ includeren schadefactor Verklaren % alcohol gebruik in dementiepopulatie (bij lage prevalentie W-K encefaloptahie) Recht doen aan toxiciteitsgegevens: Dierstudies/ andere organen Verbetering cognitie na ontwenning
Boodschap voor de praktijk Geheugenpoliklinieken: Prik Alcoholspiegel Erken taboe en toename gebruik Huisbezoek Ontwenningsklinieken Stel tijdig dementie vast AD en VaD biomarkers
Nieuwe ALCOHOL-vragen J of - verband? Interacties met AD? VaD? LBD? Hoge-leeftijd gevoeligheid anders jongere leeftijd? Alcohol beschermend bij hersenletsel? (Arch Surg 2009; 144:865-71) Healthy aging advies? Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Alcohol & Dementie: zin - onzin 1