www.vetzuursamenstelling.nl NBOV: Gebruik margarine en roomboter in de bakkerssector De NBOV heeft een enquête uitgevoerd om te onderzoeken of bakkers gebruik maken van roomboter of margarine in 6 verschillende producten (cake, crèmevulling, zandkoekjes, croissants, saucijzenbroodjes en gevulde koek). Met de resultaten van deze enquête kan de werkwijze voor het verbeteren van de vetzuursamenstelling worden bepaald. Uit de enquête is gebleken dat er gemiddeld in 72% van de onderzochte producten roomboter wordt gebruikt. Gemiddeld wordt in 13% van de onderzochte producten margarine gebruikt. Het overige gedeelte betreft bakkers die een mengsel van roomboter en margarine gebruiken, 10%, of bakkers die zowel producten met roomboter als producten met margarine maken, 5%. Gezien de resultaten van de enquête zal het reduceren van verzadigd- en transvet plaatsvinden op twee gebieden: in vetten van plantaardige oorsprong (margarine) en in vetten van dierlijke oorsprong (roomboter en slagroom). NBOV is in samenwerking met de NZO (Nederlandse Zuivel Organisatie) aan het onderzoeken welke mogelijkheden er zijn op het gebied van roomboter. Op het gebied van plantaardige vetten wordt er momenteel een 0-meting uitgevoerd. Zes producten, zie hierboven, welke bereid zijn met margarine worden door een laboratorium geanalyseerd op de vetzuursamenstelling. De resultaten van deze analyse worden binnenkort verwacht. In dit nummer: NBOV: Gebruik margarine en roomboter in de bakkerssector 1 Geen verschillen in gezondheidseffecten van dierlijke en industriële transvetzuren 2 Nieuwsbrief Verantwoord Frituren 3 Vette feiten: nieuwe website en factsheets 3 Ik Kies Bewust realiseert productinnovatie 4 Nieuwe CiboCiabatta : vezelrijke ciabatta met goji-bes 4 Ierse producten laag in transvet, hoog in verzadigd vet 5 Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van de Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling. De Task Force is een samenwerkingsverband van het Productschap Margarine, Vetten en Oliën, de Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwarenindustrie, de Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij, de Nederlandse Brood- en Banketbakkers Ondernemers Vereniging, de Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Bakkerijgrondstoffen, de Algemene Kokswaren en Snackproducenten Vereniging, Koninklijk Horeca Nederland, de Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie en de Bond van Nederlandse Margarinefabrikanten. Nieuwsbrief Uitgave nummer 13 juni 2008 1
Geen verschillen in gezondheidseffecten van dierlijke en industriële transvetzuren Recentelijk zijn er een epidemiologische studie en twee interventiestudies gepubliceerd, waarbij voor het eerst effecten van zowel dierlijke als industriële transvetten (TFA) tegelijkertijd worden vergeleken in relatie tot hun risico op hart- en vaatziekten. De epidemiologische studie toont aan dat er geen associatie is tussen inname van dierlijke TFA en het risico op harten vaatziekten. Echter, mogelijk wel een inverse associatie bij vrouwen, indien gecorrigeerd wordt voor de inname van verzadigde vetzuren. Resultaten van beide interventiestudies geven aan dat er geen verschillen worden aangetoond tussen beide bronnen aan TFA bij mannen, terwijl ook hier bij vrouwen in één onderzoek verschillende effecten aantoonbaar waren. Mogelijke verschillen in gezondheidsaspecten van transvetzuren van dierlijke en industriële oorsprong zijn nog steeds onderwerp van discussie. Dierlijke transvetzuren ontstaan in de pens van herkauwers als gevolg van biohydrogering van onverzadigde vetzuren, waardoor zuivel en vlees van herkauwers transvetzuren bevatten. Industriële vetzuren worden gevormd tijdens het gedeeltelijk harden van plantaardige oliën via een vergelijkbaar proces, waarbij onverzadigde vetzuren deels worden omgezet in transvetzuren. De epidemiologische studie van Jakobsen et al. toont aan dat er geen associatie is tussen de inname aan dierlijke TFA (tot 1,1 en%, mediaan hoogste quintiel) en het risico op hart- en vaatziekten. Echter, indien de inname aan dierlijke TFA gecorrigeerd werd voor inname aan verzadigde vetzuren, was er bij vrouwen een trend waarneembaar voor een inverse associatie. Nadeel hiervan is dat er maar een beperkte variatie overblijft en de betekenis van deze bevinding is dan ook nog erg onduidelijk. Chardigny et al. tonen in hun interventieonderzoek aan dat bij een inname van 5,5 en% aan transvetzuren er geen significante verschillen tussen dierlijke en industriële TFA waarneembaar zijn in bloedlipiden bij jonge, gezonde mannen. Dit onderzoek wordt bevestigd door Motard- Bélanger et al. bij iets lagere inname aan TFA (3,7 en%). Het LDL-gehalte werd verhoogd, het HDL-gehalte werd verlaagd en de ratio tussen totaal en HDL-cholesterol werd eveneens verhoogd. Deze wijzigingen in het bloedbeeld verhogen het risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten. Lagere innames van dierlijk TFA (1,5 en 0,8 en%) veroorzaakten geen nadelige effecten op boedlipiden. Bij vrouwen worden echter in de studie van Chardigny et al. significante verschillen gevonden: de inname van industriële TFA verlaagt het HDL- en LDL-cholesterol en de concentratie aan triacylglycerol in het bloed vergeleken met vrouwen die de dierlijke TFA kregen. Een verlaging van het HDL-cholesterol wordt gezien als ongunstig, terwijl een verlaging van het LDL-gehalte als gunstig wordt beschouwd in relatie tot het risico op het ontstaan van harten vaatziekten, waardoor het uiteindelijke effect onduidelijk is. Een verklarend mechanisme wordt niet gegeven door de onderzoekers. Nadeel van deze studie is bovendien dat er geen extra controlegroep/referentiegroep is meegenomen. In een redactioneel commentaar in het American Journal of Clinical Nutrition schrijven Willett en Mozaffarian dat een onderscheid in bronnen van TFA niet relevant is vanuit het gezichtpunt van de volksgezondheid. De hier beschreven studies tonen aan dat bij een consumptie die iets hoger ligt dan de werkelijke inname aan dierlijke TFA er geen nadelige gezondheidseffecten gevonden worden. De vraagstelling of dierlijke en industriële TFA verschillende effecten hebben op het cardiovasculair risico is volgens Willett en Mozaffarian wetenschappelijk interessant. Bovenstaande studies beschrijven nu voor het eerst dat hoge doseringen dierlijke en industriële TFA dezelfde nadelige effecten veroorzaken. Mogelijk dat er bij vrouwen andere effecten optreden, maar dit zal in verder onderzoek nog bestudeerd moeten worden. De conclusie is tot nu toe dat er geen reden is om op basis van de hier beschreven studies onderscheid te maken in gezondheidseffecten tussen beide bronnen aan TFA omdat de gevonden verschillen nog niet eenduidig zijn. Referenties: Chardigny et al. Am J Clin Nutr 2008;87:558-566. Jakobsen et al. Int J Epidemiol 2008;37:173-182. Motard-Bélanger et al. Am J Clin Nutr 2008;87:593-599. Willett and Mozaffarian. Am J Clin Nutr 2008;87:515-516. Nieuwsbrief Uitgave nummer 13 juni 2008 2
Nieuwsbrief Verantwoord Frituren De nieuwste editie van de nieuwsbrief Verantwoord Frituren is uit. De nieuwsbrief Verantwoord Frituren wordt ieder kwartaal naar alle cafetaria s en fastfoodformules gestuurd ter ondersteuning van de Campagne Verantwoord Frituren. Deze voorlichtingscampagne is een initiatief van Koninklijk Horeca Nederland en het Voorlichtingsbureau Margarine, Vetten en Oliën en heeft tot doel het aantal gebruikers van vloeibaar frituurvet in de horeca te doen toenemen van 50% eind 2006 tot 75% in 2010. In de nieuwsbrief veel aandacht voor de campagneactiviteiten voor dit najaar, om de campagne nog meer onder de aandacht te brengen van de consumenten. Dit najaar komt bijvoorbeeld de succesvolle lotenactie terug, waarbij cafetariahouders loten kunnen uitdelen aan klanten. Tevens maken ondernemers, die de campagnematerialen duidelijk zichtbaar aanbrengen in de zaak of op de gevel, kans op het winnen van het gouden VF-gevelschildje. Met dit soort acties hoopt het campagneteam haar doelstelling voor eind 2010 te halen. Klik hier om verder te lezen over vloeibaar frituurvet, verantwoord frituren en de campagneactiviteiten voor het najaar 2008 Vette feiten: nieuwe website en factsheets Productschap MVO heeft recent een nieuwe website met bijbehorende serie factsheets uitgebracht. In deze website en factsheets worden feiten over vetten in een (marketing)technisch perspectief geplaatst. De website heet www.vettefeiten.nl en is speciaal gericht op productontwikkelaars en marketeers uit de levensmiddelenindustrie. De retail kan eveneens de informatie raadplegen die nuttig kan zijn daar waar zij als producent optreden (huismerk) en daar waar zij de keten kunnen beïnvloeden. Het doel van deze website en factsheets is het stimuleren van een verbetering van de vetzuur-samenstelling van levensmiddelen. Op de website komen onderwerpen aan bod als handige feiten over vetten, claims over vetten en geslaagde voorbeelden van productinnovaties op het gebied van vetten (cases). Ook wordt er elke maand een andere misvatting voor het voetlicht gebracht, zoals onder meer de misvatting dat gehydrogeneerde vetten per definitie transvetzuren zouden bevatten. De website en factsheets worden naast de Nederlandse versie, binnenkort ook in een Engelse versie uitgebracht. In het najaar zullen de Vette Feiten breed onder de aandacht van de doelgroep gebracht worden. van geslaagde productinnovaties op het gebied van vetten bekend zijn, dan kunnen die via de website aangemeld Kijk voor meer informatie op www.vettefeiten.nl. Mochten er in uw omgeving aansprekende cases Nieuwsbrief Uitgave nummer 13 juni 2008 3
Ik Kies Bewust realiseert productinnovatie Na ongeveer 2 jaar Ik Kies Bewust worden de eerste productverbeteringen zichtbaar. Dit meldt de Stichting Ik Kies Bewust in haar nieuwsbrief van april. Uit gegevens van deelnemende bedrijven van Ik Kies Bewust blijkt dat inmiddels honderdduizenden kilo s minder suiker en tienduizenden kilo s minder verzadigd vet en zout op jaarbasis gebruikt worden voor de productie van een aantal voedingsproducten met het Ik Kies Bewustlogo. Zo wordt in Vifit ruim 50.000 kg minder suiker en ruim 80.000 kg minder verzadigd vet per jaar gebruikt. Goedenmorgen! wordt tegenwoordig geproduceerd met ruim 20.000 kg minder verzadigd vet per jaar. Door continue aanpassing van de criteria wil Ik Kies Bewust productinnovatie blijven stimuleren. Een onafhanke- lijke wetenschappelijke commissie evalueert dan ook regelmatig de criteria. Vorig jaar zijn de productcriteria voor het laatst aangepast, en sinds februari is een internationale wetenschappelijke commissie van 10 vooraanstaande wetenschappers van over de hele wereld gestart met het opnieuw beoordelen van de productcriteria voor Ik Kies Bewust. De resultaten hiervan worden voor de zomer verwacht. Kijk voor meer informatie over Ik kies bewust op www.ikkiesbewust.nl Nieuwe CiboCiabatta : vezelrijke ciabatta met goji-bes Vier studenten van de hogeschool InHolland Delft hebben met hun idee voor een nieuw, vezelrijk ciabattabroodje de Hbo-prijsvraag van het Voedingscentrum gewonnen. De CiboCiabatta is een broodje van volkorenmeel met toegevoegde vezels, amandelen en gojibessen en bevat 25% minder zout dan de traditionele ciabatta s. Volgens de jury heeft dit gezonde broodje, commercieel gezien, een reële kans van slagen. Het Voedingscentrum wil met de Hbo-prijsvraag bevorderen dat toekomstige food marketeers en productontwikkelaars nadenken over gezonde voedingsmiddelen. De jury van de Hbo-prijsvraag van het Voedingscentrum waardeert de voedingskundige waarde van de CiboCiabatta : het voorgebakken broodje is vezelrijk en bevat minder zout dan vergelijkbare broodjes. De toevoeging van amandelen en vooral de goji-bessen maakt het een origineel broodje. De studenten hebben het luxe broodje niet alleen bij consumenten, maar ook bij een vijftal experts in de voedingsbranche getest. De tweede en derde prijs zijn respectievelijk toegekend aan twee gezondere snacks voor gebruik in de schoolkantine (studenten HAS Den Bosch) en de ontwikkeling van volkoren vislasagne (InHolland Delft). Alle inzendingen staan in het teken van het thema van de prijsvraag, tevens de oproep van het Voedingscentrum aan de voedingsindustrie: maak de gezonde keuze de gemakkelijke keuze. De winnende studenten van InHolland Delft ontvingen vanmiddag 500,- uit handen van Ria Westendorp, hoofd Voeding en Voedselveiligheid van het ministerie van VWS en jurylid van de Hbo-prijsvraag. De jury bestaat verder uit afgevaardigden uit de levensmiddelenindustrie, de retail en het Voedingscentrum. De prijs is dit jaar voor de vierde keer uitgereikt. Vier van de zes Hbo-opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Food & Business deden mee, met in totaal negen inzendingen. De deelnemers hebben nieuwe producten ontwikkeld of een bestaand voedingsmiddel aangepast, op zo n manier dat dit bijdraagt aan een gezond eetpatroon. Dit kan door het terugdringen van verzadigd vet, transvet en/ of zout, een verhoging van de hoeveelheid vezels of het stimuleren van het eten van vis, groente en fruit. In 2007 wonnen studenten van de opleiding HAS Den Bosch met hun nieuwe product Superslierten, gepureerde groente in een speelse knijpverpakking. Voorafgaand aan de prijsuitreiking vond een minisymposium plaats met als thema: Maak de gezonde keuze de gemakkelijke keuze. Onder andere Unilever, Albron en Albert Heijn presenteerden hierbij voorbeelden hoe je de gezonde keuze gemakkelijk maakt. Nieuwsbrief Uitgave nummer 13 juni 2008 4
www.vetzuursamenstelling.nl Ierse producten laag in transvet, hoog in verzadigd vet Ierse producten hebben over het algemeen een laag transvetzuurgehalte, terwijl het verzadigd-vetzuurgehalte hoog is. Dit constateert de Food Safety Authority of Ireland (FSAI) naar aanleiding van een onderzoek naar het vetgehalte en de vetzuursamenstelling van voorverpakte producten. De FSAI heeft 100 supermarktproducten geanalyseerd op het totale vetgehalte en op de vetzuursamenstelling. Tachtig procent van de onderzochte producten heeft volgens FSAI een transvetzuurgehalte van minder dan 2% (op vetbasis). Van de onderzochte producten heeft echter 34% een verzadigd-vetzuurgehalte van meer dan 50% (op vetbasis). Drieëndertig van de 100 producten bevat een gehydrogeneerde (geharde) olie. Van deze producten heeft 64% een transvetzuurgehalte van minder dan 2% (op vetbasis). Op basis hiervan stelt FSAI dat het vermelden van de term hydrogenering op het etiket niet noodzakelijk gerelateerd is aan de aanwezigheid van transvetzuur. Negenentwintig van de drieëndertig producten hebben een hoog verzadigd-vetzuurgehalte. Producten zoals graan- en melkrepen bleken zelfs een verzadigdvetgehalte te hebben van meer dan 84% (op vetbasis). De FSAI roept de industrie op om creatieve oplossingen te vinden om producten met een hoog verzadigdvetzuurgehalte te herformuleren en om de activiteiten op het gebied van de reductie van transvetzuur te continueren. Hierbij benadrukt FSAI dat transvetten niet vervangen moeten worden door verzadigde vetten. FSAI concludeert tevens dat door het verplicht etiketteren van transvetzuur en verzadigd-vetzuur de consument de kans krijgt om een gezonde voedingskeuze te maken. Dit zal volgens FSAI resulteren in een afname van hart- en vaatziekten en obesitas. U kunt het rapport hier downloaden De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling is een samenwerkingsverband tussen aanbieders en afnemers van plantaardige vetten en oliën. De Task Force zet zich in voor een verdere verbetering van de vetzuursamenstelling van de voeding ten behoeve van de volksgezondheid. De Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling bestaat uit de volgende partijen: Productschap Margarine Vetten en Oliën (MVO) contactpersoon : Janneke van der Bijl telefoon : 070 3195159 e-mail : vanderbijl@mvo.nl website : www.mvo.nl Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwarenindustrie (VBZ) / Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij (NVB) contactpersoon : Willemien van Andel telefoon : 070 3554700 e-mail : vbz@vbz.nl website : www.vbz.nl Bond van Nederlandse Margarine Fabrikanten (BNMF) contactpersoon : Imkje Tiesinga telefoon : 070 3525074 e-mail : margarine.bond@wxs.nl website : www.bnmf.nl Algemene Kokswaren en Snackproducenten Vereniging (AKSV) contactpersoon : Richard van der Kruijk telefoon : 079 3634908 e-mail : bvo.nl@tip.nl website : www.aksv.nl Koninklijk Horeca Nederland (KHN) contactpersoon : Albert Zuurveld telefoon : 0348 489468 e-mail : zuurveld@horeca.org website : www.horeca.org Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI) contactpersoon : Hans Leerssen telefoon : 071 5224220 e-mail : info@vavi.nl website : www.vavi.nl Nederlandse Brood- en Banketbakkers Ondernemers Vereniging (NBOV) contactpersoon : Sandra Wewer telefoon : 0182 693030 e-mail : wewer@nbov.nl website : www.nbov.nl Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Bakkerijgrondstoffen contactpersoon : Peter Rijnhout telefoon : 071 5224220 e-mail : nebafa@vsl.nl website : www.nebafa.nl Meer informatie over de task force verantwoorde vetzuursamenstelling vindt u op www.vetzuursamenstelling.nl Nieuwsbrief Uitgave nummer 13 juni 2008 5