Diewertje Sluik, Edith Feskens

Transcriptie

1 Nutriëntendichtheid van basisvoedingsmiddelen Diewertje Sluik, Edith Feskens NZO Symposium, 21 November 2013

2 Inhoud Kwaliteit van voeding meten: dieetscores/indexen Nutrient profiling Nutriëntendichtheid Definitie Berekening score Relatie met sterfte/hart- en vaatziekten Rol van (basis)voedingsmiddelen Zuivelconsumptie in VCP Praktische toepasbaarheid nutriëntendichtheid

3 Dieetscores, indexen, richtlijnen Richtlijnen goede voeding Healthy Eating Index (VS) Healthy Diet Indicator (WHO) Dutch Healthy Diet Index (Nld; van Lee, 2012) Mediterraans dieet Mediterranean Diet Score (MDS; Trichopoulou, 1995) Voedingsmiddelen Food Pyramid Index (VS) Nutriënten Vet (totaal/verzadigd), alcohol, zout, vezel, etc. Waijers, Feskens, Ocké, British Journal of Nutrition (2007) Van Lee et al., Nutrition Journal (2012)

4 HEI-2005 & DHD-index

5 Nutrient profiling Het rangschikken/classificeren van voedingsmiddelen op basis van de nutriëntensamenstelling Producten zijn niet alleen goed of slecht Doel: ziekte voorkomen, gezondheid stimuleren Concept is nutriënt- én productgeoriënteerd Vele toepassingen: voedingsrichtlijnen, etikettering, en gezondheidsclaims en productkeuze Consumer friendly Nutriëntendichtheid is één vorm van nutrient profiling

6 Van energiedicht naar nutriëntrijk Energiedichtheid Amerikaanse voeding is te hoog De Amerikaanse voedingsrichtlijnen 2005 en MyPyramid gebruiken het concept nutriëntendichtheid om consumptie van nutriëntrijke voedingsmiddelen te stimuleren Nutriëntrijke voedingsmiddelen: mager vlees, mager en halfvolle zuivelproducten, volkoren graanproducten, groente en fruit

7 Nutrient Rich Food (NRF) score NRF score identificeert nutriëntrijke voedingsmiddelen Ontwikkeld door Adam Drewnowski Keuzes: selectie nutriënten, afkappunten, eenheid (per 100 g, portie, 100 kcal) Selectie nutriënten: Selectie nutriënten: Nutrients to encourage: eiwit, vezel, onverzadigde vetten, vitamine A, B1, B2, B12, C, D, E, foliumzuur, calcium, kalium, magnesium, ijzer, zink Nutrients to limit: vet (totaal, verzadigd, trans), cholesterol, (toegevoegd) suiker, zout

8 NRF9.3 score Validatiestudie 1: NHANES , n=15,537, >3 jr NRF9.3 correleerde het meest met HEI-2005: R 2 =0.45 Validatiestudie 2: VCP , n=3,819, 7-69 jr NRF9.3 correleerde het meest met DHD-index: R 2 =0.32 Fulgoni III, Keast, Drewnowski, J Nutr (2009) Sluik, manuscript in preparation Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling ; RIVM, Bilthoven; ( )

9 Berekening NRF9.3 score Stap 1: Per voedingsmiddel Nutriënten/100 gram nutriënten/100 kcal Per nutriënt % van de ADH berekenen (max. 100%) Elk voedingsmiddel heeft een NRF9.3 score! Stap 2: Per individu NRF9.3 score per product geconsumeerde producten en geconsumeerde calorieën van dat product Individuele NRF9.3 score gewogen voor totale energieinname

10 NRF9.3 in relatie tot totale sterfte: Rotterdam Studie (n=4,969) 2 1 Q1 Q2 Q3 Q4 NR9 LIM3 NRF9.3 0,5 Streppel et al. Submitted

11 NRF9.3 in relatie tot hart- en vaatziekten Rotterdam Studie (n=4,969) 2 1 Q1 Q2 Q3 Q4 NR9 LIM3 NRF9.3 0,5 Streppel et al. Submitted

12 Hoe scoren voedingsmiddelen: NRF9.3 Drewnowski, J Am Coll Nutr (2009)

13 NRF9.3 in de NEVO Groenten 150 Niet-alcoholische dranken Aardappels Peulvruchten Fruit, noten en Eieren olijven Soep en bouillon Vis Zuivel Alcoholische Overig Graan(producten) Vetten en oliën dranken Vlees(producten) Cake en koek Sauzen en Suiker en snoep toevoegingen -50

14 Bijdrage voedingsmiddelen individuele NRF9.3 VCP NRF9.3 Aardappels 13% Groenten 18% Peulvruchten 1% Fruit, noten en olijven 10% Zuivel 15% Graan(producten) 18% Vlees(producten) 9% Vis 2% Eieren 2% Vetten en oliën 2% Suiker en snoep -5% Cake en koek -2% Niet-alcoholische dranken 10% Alcoholische dranken 3% Sauzen en toevoegingen -1% Soep en bouillon 3% Overig 1% Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling ; onderdeel van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling; uitgevoerd door RIVM, Bilthoven; ( ) Rotterdam Studie NRF9.3 Aardappels 13% Dranken 4% Brood 13% Eieren 1% Fruit 14% Cake, gebak en koek -1% Granen 1% Groenten 18% Hartig broodbeleg 1% Kaas 5% Melk(producten) 15% Soja en vegetarische producten 0% Noten, zaden, snacks 2% Peulvruchten 0% Samengestelde gerechten 0% Soepen 1% Suiker en snoep -5% Vetten en oliën 7% Vis 2% Vlees(producten), gevogelte 7% Streppel et al. Submitted

15 Zuivelinname in de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling ; onderdeel van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling; uitgevoerd door RIVM, Bilthoven; ( )

16 Voedselconsumptiepeiling Studiepopulatie: 3,817 kinderen en volwassenen 7 69 jaar Dataverzameling: maart 2007 april 2010 Algemene vragenlijst 2 x 24 hour recall: interval 2-6 weken, verspreid over seizoenen, dagen van de week Exclusiecriteria: zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, geïnstitutionaliseerde personen, personen die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen Resultaten gewogen voor socio-demografische karakteristieken uit de Nederlandse census 2008

17 Totaal zuivelinname Gemiddelde ± standaardafwijking Totaal 383 ± 279 Mannen 7-8 jaar 405 ± jaar 414 ± jaar 439 ± jaar 399 ± jaar 414 ± jaar 416 ± 366 Vrouwen 7-8 jaar 402 ± jaar 387 ± jaar 333 ± jaar 325 ± jaar 334 ± jaar 347 ± 330

18 Zuivelinname: mannen 100% 90% 80% % 60% 50% 40% 30% Melk Melkdrank Yoghurt Kaas Kwark 34 Zuiveltoetjes Room Koffiemelk 20% % % 7-8 jaar 9-13 jaar jaar jaar jaar jaar

19 Zuivelinname: vrouwen 100% 90% 80% % Melk Melkdrank 60% 50% Yoghurt Kaas Kwark 40% Zuiveltoetjes Room 30% Koffiemelk 20% 10% 0% jaar 9-13 jaar jaar jaar jaar jaar

20 Bijdrage (%) aan nutriëntinname

21 Bijdrage (%) zuivel aan voedingsnorm

22 Nutriëntendichtheid in de praktijk V.S.: gerandomiseerde gecontroleerde studie N=128 (interventie) en n=61 (controle) jaar, gemotiveerd, hoofdinkoper + kind weken interventie: NRF-groep of controle Resultaat: menuplanning, boodschappenlijst kennis over nutriëntdichte voedingsmiddelen, productkeuze groente en fruit, energie, HEI (m.n. voor vet) Conclusie: NRF is in de praktijk te brengen, stimuleert gezonde aankopen, verbetert voeding op korte termijn Glanz et al., J Acad Nutr Diet (2012)

23 My5 TM Consumentenvoorlichtingmodel op basis van NRF Deelt producten in op basis van NRF9.3 score 5 groepen: groente, zuivel, fruit, vlees, granen 5 ringen: geeft nutriëntendichtheid aan Mobley, Kraemer, Nicholls, J Am Coll Nutr (2009)

24 Conclusie Nutriëntendichtheid is een vorm van nutrient profiling Op basis van nutriënten worden voedingsmiddelen geclassificeerd. Geen goede of slechte voedingsmiddelen: elk voedingsmiddel past in principe in een gezonde voeding Meer onderzoek nodig naar relatie met gezondheid Concept kan worden vertaald naar de consument helpen bij een gezonde productkeuze

25 Bedankt! Diewertje Sluik Edith Feskens