ICT binnen de topsectoren NWO-bijdrage 2016-2017 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Inhoudsopgave Inleiding 1 Kennis- en Innovatieagenda 1 Aanpak en totstandkoming NWO-bijdrage 1 Voorgestelde activiteiten 2016-2017 3 Publiek-private samenwerkingen (PPS) Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Topsector Strategische meerjarige partnerschappen Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Programma s relevant voor meerdere topsectoren COMMIT2DATA: een nationaal initiatief Big Data Energie/Creatieve Industrie/HTSM/Logistiek 3 Cyber Security ICT/HTSM/SIA 4 Greep op Complexiteit Logistiek/Agri & Food/Chemie/LSH/HTSM 4 Lectorenposities Energie/ICT/HTSM/Water 5 Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Bijdrage vanuit de NWO-instituten Publiek-private samenwerking PPS 1 Open Technologieprogramma 5 Privaat-publieke programmering PPP Topsector Internationale programma s Europese samenwerking 6 CHIST ERA 6 Samenwerking met Brazilië: Initiatief Sport en Bewegen 6 Samenwerking met India: NWO-DST Programma: Data-driven science computational and data sciences 6 for smart and sustainable energy research Privaat-publieke programmering PPP Bijdrage vanuit de NWO-instituten Onderzoeksfaciliteiten en praktijkgericht onderzoek 7 Vrij onderzoek gericht op het doorsnijdende thema ICT 7 Topsector doorsnijdende agenda ICT: concrete acties voor 2016-2017 8 Contactpersoon / meer informatie
Inleiding ICT is een belangrijke sector in Nederland met ruim 55.000 bedrijven en een 5,1% aandeel in het Bruto Nationaal Product. Ook wetenschappelijk hoort Nederland bij de wereldtop en bovendien heeft ons land een van de beste ICT-infrastructuren. ICT is met recht een doorsnijdend thema. ICT maakt namelijk een niet meer weg te denken onderdeel uit van alle topsectoren. Het aandeel ICT varieert van 10% tot 50% per topsector. In veel verschillende NWO-bijdragen voor de topsectoren komen dan ook initiatieven met een ICT-component voor (bijvoorbeeld ICTonderzoek ten behoeve van kunstrestauratie in het NICAS-centrum (topsector creatieve industrie) en Big Data onderzoek in de topsector logistiek). Ten opzichte van de 2014 2015 bijdrage is een sterke toename van die initiatieven te zien, met name voor het thema Big Data. Dat past bij het toenemende belang van dat onderwerp in de maatschappij en wetenschap. Niet voor niets heeft NWO Big Data verantwoord gebruiken en Greep krijgen op complexiteit als uitdagingen opgenomen in haar 2015 2018 strategie. Ook in de Nationale Wetenschapsagenda krijgen Big Data gerelateerde vragen een nadrukkelijke plaats. NWO vindt het belangrijk om de ICT-gerelateerde initiatieven in de verschillende topsectoren met elkaar te verbinden. Cross-sectorale initiatieven versterken de onderliggende programma s door kennisuitwisseling, gezamenlijk oppakken van overkoepelende thema s en valorisatie. Naast ICT/technologische thema s gaat het ook om bijvoorbeeld juridische en governance vraagstukken. NWO is uitstekend gepositioneerd om die doorsnijding te faciliteren. Deze NWO-bijdrage voor het doorsnijdende thema ICT kent twee grote verbindende initiatieven: Big Data en cyber security. Daarnaast worden instrumenten gericht op publiek-private samenwerking, ook internationaal, ingezet over de volle breedte van de Kennis- en Innovatie Agenda ICT. Kennis- en Innovatieagenda De KIA ICT is tot stand gekomen in hechte samenwerking tussen de relevante partijen in de ICT-sector, zoals het bedrijfsleven, NWO, STW en TNO. De agenda sluit dan ook goed aan bij de strategie en programma s van NWO. De KIA ICT 2016 2019 weerspiegelt het doorsnijdend karakter van ICT. In het eerste deel worden de ICT-uitdagingen in 10 sectoren beschreven (zie Figuur 1). Deze uitdagingen zijn verwoord door publiek-private teams vanuit de ICT en de betreffende sector. De verschillende uitdagingen zijn vervolgens gegroepeerd in vier overkoepelende actielijnen. De vier actielijnen zijn niet gewijzigd ten opzichte van de vorige periode. De eerste actielijn is ICT om op te vertrouwen. Dit gaat over veilige en vitale ICT, privacy & e-identiteit, en betrouwbare software. De tweede actielijn is ICT-systemen voor monitoring en controle, gericht op zogenaamde embedded systemen en sensornetwerken. De derde actielijn gaat over ICT voor een verbonden wereld door standaardisatie en interoperabiliteit, open data en diensten. De vierde actielijn is data, data, data, waarin exploratie van gegevens centraal staat. Ten slotte wordt de implementatie beschreven langs twee hoofdlijnen (Big Data en cyber security) en verschillende instrumenten. Aanpak en totstandkoming NWO-bijdrage De NWO-bijdrage is tot stand gekomen vanuit een gedeelde overtuiging dat deze thema s de grote uitdagingen van de industrie in de topsectoren vormen en dat de excellente Nederlandse ICT-wetenschap een belangrijke bijdrage aan deze thema s kan leveren. Over de NWO-bijdrage voor 2016-2017 is overleg geweest met het Team ICT. Een belangrijke sleutel tot succes is een hechte samenwerking in de sector. Voor vraagarticulatie, kennisoverdracht en valorisatie is partnerschap tussen bedrijven en academische wetenschap essentieel. NWO is goed gepositioneerd om die match tot stand te brengen, uiteraard samen met de andere partijen in de sector. Zo heeft NWO een nauwe samenwerking met het ICT-Onderzoek Platform Nederland (IPN), een samenwerkingsverband van de academische ICT-partijen in Nederland. Hierdoor wordt draagvlak gecreëerd voor de verschillende programma s en activiteiten en wordt gezorgd voor aansluiting bij de sterktes van het Nederlandse academische veld. ICT binnen de topsectoren 1
De verschillende initiatieven in deze NWO-bijdrage voor het doorsnijdende thema ICT kennen ook onderdelen die actieve matchmaking mogelijk maken en die de participatie van het bedrijfsleven vergemakkelijken. De ICT-sector wordt gekenmerkt door een groot aantal kleine bedrijven, een relatief lage organisatiegraad en weinig ervaring op het terrein van publiek private samenwerking. De komende periode zal NWO, samen met de partners in de sector, actief overleg voeren om participatie van het bedrijfsleven te faciliteren en te vergroten Figuur 1 2 NWO-bijdrage 2016-2017
Voorgestelde activiteiten 2016-2017 Publiek-private samenwerkingen (PPS) Onderstaande financieringsinstrumenten zijn gericht op PPS-activiteiten die in samenwerking tussen NWO, onderzoekers, bedrijven, publieke partners en andere relevante partijen ontwikkeld worden. Het bedrijfsleven en de publieke partners wordt ook gevraagd mee te financieren in het onderzoek. De hoogte van de gevraagde financiering alsmede de mate van cash financiering is afhankelijk van het type financieringsinstrument. Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Topsector Strategische meerjarige partnerschappen Vanuit de KIA ICT wordt gewerkt aan een strategisch meerjarig partnerschap op het terrein van de Big Data: COMMIT2DATA. Een uitgebreidere beschrijving hiervan is opgenomen onder het kopje Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 -Programma s relevant voor meerdere topsectoren. Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Programma s relevant voor meerdere topsectoren COMMIT2DATA: een nationaal initiatief Big Data Energie/Creatieve Industrie/HTSM/Logistiek Big Data is een belangrijk thema in de NWO strategie, de KIA ICT en de Nationale Wetenschapsagenda. Als Nederland een rol van betekenis wil (blijven) spelen in dit opkomende domein, is het van belang dat de verschillende programma s en activiteiten op elkaar afgestemd worden en van elkaar kunnen leren en dat overkoepelende thema s gezamenlijk worden aangepakt. Daarnaast is het voor de individuele topsectoren van belang dat er specifieke activiteiten gericht op hun uitdagingen plaatsvinden. De NWO-bijdrage is erop gericht beide wensen te combineren. In de NWO-bijdragen voor de topsectoren Energie, Creatieve Industrie, HTSM (Smart Industry) en Logistiek worden programma s ontwikkeld gericht op Big Data uitdagingen in de betreffende sector: Energie: Systeemintegratie en het toekomstige energiesysteem Creatieve Industrie: SMART Culture Big Data / Digital Humanities HTSM: Smart Industry Logistiek: Big Data - real time ICT for logistics Deze programma s maken onderdeel uit van het ecosysteem en toekomstig langjarige partnerschap COMMIT2DATA. Op deze manier zijn ze met elkaar en nog te ontwikkelen programma s verbonden, terwijl ze ook een eigen identiteit en relatie met de andere sectorale programma s kunnen houden. COMMIT2DATA richt zich op het versnellen van economische activiteiten gebaseerd op big data kansen, waarbij maatschappelijke uitdagingen een belangrijk leidend thema zijn. Het nationale topsector programma is een publiek-private samenwerking (PPS). COMMIT2DATA bestaat uit drie samenhangende programmalijnen die zich alle richten op ICT-uitdagingen in de data science en data stewardship, en de daaraan verwante technologische uitdagingen. De eerste programmalijn richt zich op pre-competitieve vraag-geïnspireerde kennisontwikkeling. De vraaginspiratie komt daarbij uit gecoördineerde regionale/nationale samenwerkingen en programma s die big data als belangrijke drager voor noodzakelijke transformaties hebben benoemd. Hieronder kunnen onder andere gerekend worden: Energietransitie, Smart Industrie, Safety & Security, en de Gezondheidszorg (zorg- en genomic/imaging cohort data). De tweede programmalijn heeft de ambitie om de valorisatie en met name ondernemerschap op het gebied van big data aanzienlijk te versterken. De derde programmalijn richt zich op het versnellen van de ontsluiting van big data methoden en de aansluiting van big data bedrijvigheid bij met name MKB ondernemers (disseminatie). ICT binnen de topsectoren 3
Er zijn binnen COMMIT2DATA verschillende (inter-)nationale activiteiten die nog in de fase van ontwikkeling zijn. Voorbeeld hiervan is een programma rondom sport en bewegen samen met NRPO SIA (zie verder). In samenwerking met het Team ICT, IPN en de relevante topsectoren zullen deze programma s tot implementatie komen. Budget NWO: 13,63 M Cyber Security ICT/HTSM/SIA Net als Big Data is (cyber) Veiligheid een belangrijk thema in meerdere sectoren (en ook in Big Data zelf), getuige de voortdurende stroom aan incidenten en rapportages van kwetsbaarheden in onze ICT-infrastructuur. Nederland heeft een sterke positie als wetenschap op dit terrein, vanuit verschillende disciplines. Nederland kent ook een groot aanbod aan bedrijven en sectoren die belang hebben bij actuele kennis van cyber security. Niet voor niets is de Cyber Security Raad (CSR) opgericht. De CSR heeft een Nationale Cyber Security Research Agenda (NCSRA) omarmd, die bottom up, met steun van NWO tot stand is gekomen, dat wil zeggen ontwikkeld door wetenschappers in samenspraak via veldraadplegingen met relevante publiek-private partijen. Op basis van de NCSRA (inmiddels versie 2) zijn inmiddels twee calls uitgeschreven voor lange termijn strategisch onderzoek. Een zestal samenwerkende ministeries organiseerde synchroon aan de NWO-calls eveneens twee calls voor korte termijn onderzoek. Verder zijn er vergevorderde plannen in 2016 opnieuw een simultane call voor lange termijn research en korte termijn R&D te openen. Tenslotte zullen internationale (ook niet-pps) programma s worden georganiseerd. Het opzetten van public private fellowships heeft als doel om snel concreet resultaat in bedrijven te boeken en om binnen een publiek-private samenwerking meer van elkaar te leren. De ondernemer of de onderzoeker en zijn of haar wensen staan hierbij centraal. Met dit initiatief voor een publiek-private samenwerking, investeert NWO ook in de lange termijn toekomst, bijvoorbeeld door latere deelname van de bedrijven aan een onderzoeksproject of consortium met in-kind en/of in cash bijdrage. Het programma biedt de mogelijkheid voor academische onderzoekers om bij bedrijven (tijdelijk en/of parttime) en op een later moment wellicht publieke organisaties aan de slag te gaan. Ook kunnen mensen uit het bedrijfsleven (met voldoende achtergrond) een tijdelijke positie krijgen bij een universiteit of TNO in het kader van fundamenteel/toegepast onderzoek. Partners: ministeries V&J, EZ, BZK, DEF, FIN, I&M, NRPO SIA, bedrijven Budget NWO: 3,2 M Greep op Complexiteit Logistiek/Agri & Food/Chemie/LSH/HTSM Met diverse eerdere initiatieven op dit gebied is in Nederland de basis gelegd voor een breed en topsectordoorsnijdend greep op complexiteit -initiatief. Dit initiatief moet zich richten op drie fundamentele processen van complexe systemen, te weten de beïnvloedbaarheid van veerkracht, transitie en tot slot emergentie. Emergentie is het opkomen van nieuwe eigenschappen van een geheel, die niet kunnen worden herleid uit de individuele componenten. Om doorbraken te bereiken op dit terrein wordt intensieve samenwerking tussen verschillende wetenschapsdisciplines gestimuleerd, maar ook met partners uit bedrijfsleven en maatschappij, TNO en de overheid. Er wordt naar een opzet gestreefd met meerdere programmalijnen gericht op publiek-private samenwerking (in de topsectoren), bij voorkeur met ruimte voor (vraaggeïnspireerd) fundamenteel onderzoek. Met name TNO is een belangrijke partner in dit initiatief en draagt hieraan bij. Diverse Complexiteit-gerelateerde activiteiten worden met greep op complexiteit met elkaar verbonden en daardoor versterkt. Cofinanciering is op programmaniveau en op projectniveau mogelijk. Verschillende instrumenten in dit kader zullen verschillende percentages van cofinanciering kennen. 4 NWO-bijdrage 2016-2017
In principe kunnen alle topsectoren betrokken zijn. Er is inhoudelijke aansluiting bij diverse topsectoren. Binnen deze propositie richt het initiatief zich in eerste instantie op de topsector Logistiek, in het bijzonder de call voor Interdisciplinaire samenwerking voor duurzame logistiek. Daarnaast biedt de systeemaanpak voor de topsector Agrifood groot potentieel voor complexiteitsonderzoek. In 2014 is er door TI Food and Nutrition een complexsystems approach voor deze sector voorgesteld. Een tweede call zou daarop gericht kunnen zijn. Potentieel is er ook aansluiting bij de topsectoren Chemie, HTSM en LSH. Bovendien zijn er links met de topsector-overschrijdende thema s en NWO-uitdagingen Big Data en Circulaire economie. Partners: TNO, bedrijven. Budget NWO: 2,0 M Lectorenposities Energie/ICT/HTSM/Water Uit een uitgebreide NWO-verkenning blijkt dat bij hogescholen en bij alle NWO-instituten de wens leeft om samenwerking tussen hogescholen en deze NWO-instituten te versterken. Die samenwerking dient twee doelen: a. Versterken van onderzoek in de keten. b. Beschikbaarheid van technisch talent. Dit is een speerpunt in de Human Capital Agenda van de drie betrokken topsectoren Energie, HTSM/ICT en Water. De ambitie van de hogescholen is daarnaast om de kwaliteit van opleidingen te verbeteren doordat uitdagende onderzoeksstages kunnen worden aangeboden en doordat hogescholen een betere (toegang tot) de onderzoekinfrastructuur ontwikkelen. De lectoren worden aangesteld voor 0,5 fte voor vier jaar. Zij krijgen de opdracht praktijkgericht onderzoek te doen bij de instituten en daarbij verbinding te zoeken met (MKB-)bedrijven en aandacht te schenken aan talentontwikkeling. De andere helft van zijn/haar tijd (0,5 fte) is de lector werkzaam bij een hogeschool. Budget NWO: 1,31M Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Bijdrage vanuit de NWO-instituten Een aantal Big Science instituten van NWO zal vraaggestuurd middels diverse projecten een bijdrage leveren aan de implementatie van de KIA ICT. Te denken valt aan ASTRON (o.a. het thema data, data, data), het CWI (diverse thema s) en NL-e science. Budget NWO: 7,8 M Publiek-private samenwerking PPS 1 Open Technologieprogramma Het Open Technologieprogramma (OTP) is bedoeld voor projecten over de hele breedte van het technischwetenschappelijke onderzoek. Er zijn geen thema s in het OTP en er vindt geen oormerking vooraf plaats. Indienen van onderzoeksaanvragen kan het hele jaar door. Hoogstaande wetenschappelijke kwaliteit én utilisatie zijn de twee criteria waarop aanvragen door internationale onafhankelijke referenten worden beoordeeld. Bij elk project wordt een Gebruikerscommissie ingesteld. Het OTP leidt tot PPS-projecten variant 1 of 2. Op grond van stabiele historische verdeling kan voor grote topsectoren goed vooraf worden ingeschat hoeveel middelen per topsector besteed zullen gaan worden. Budget NWO: 36,0 M (voor alle topsectoren) ICT binnen de topsectoren 5
Privaat-publieke programmering PPP Topsector Internationale programma s Europese samenwerking Bij Europese samenwerking in het kader van Horizon2020 zorgen de grand challenges voor de inspiratie voor onderzoek en innovatie. NWO zet een deel van de middelen voor de topsectoren hiervoor in. Veel van de grand challenges hebben een duidelijke relatie met ICT en de KIA ICT. CHIST ERA (European Coordinated Research on Long-term Challenges in Information and Communication Sciences & Technologies ERA-Net) is een consortium van nationale en regionale onderzoek financierende organisaties uit met name Europa. Het doel is om transnationale samenwerking tussen de participerende landen te versterken. CHIST- ERA organiseert al sinds 2010 jaarlijks multidisciplinaire calls op het terrein van Informatie en Communicatie Wetenschappen en Technologie (ICST). NWO gaat meedoen aan de call van 2015 op het onderwerp Security and Privacy in Internet of Things. De partner organisaties identificeren jaarlijks onderwerpen voor toekomstige calls waarin excellente wetenschap centraal staat. NWO zal een onderwerp uit het COMMIT2DATA initiatief aandragen als een mogelijk onderwerp voor een toekomstige call. Budget NWO: 1,0 M Samenwerking met Brazilië: Initiatief Sport en Bewegen Het beoogde programma is een gezamenlijk multidisciplinair initiatief van NWO en NRPO SIA. Het programma beoogd gezamenlijke projecten van wetenschappelijke en praktijkgerichte onderzoekers. Big Data is de kern van het onderzoek binnen dit initiatief. De participatie van het NRPO SIA komt voort uit een verkenning naar de internationalisering van praktijkgericht onderzoek van het Nederlandse HBO. NRPO SIA sluit daarbij aan op de internationaliseringstrategie van NWO en de centraal door NWO vastgestelde voorkeurslanden. Vraagsturing van het onderzoek vanuit bedrijfsleven en de bruikbaarheid van de resultaten voor het onderwijs zijn voor NRPO SIA een uitgangspunten bij de vormgeving van de programmering. Het programma beoogd een samenwerking met de deelstaat Rio de Janeiro en Sao Paolo. Dit initiatief is opportuun vanwege de komst van de olympische Spelen in 2016 en de reeds goedlopende samenwerking met Brazilië. De komende periode zal in samenspraak met de betrokken partijen de inhoud van het initiatief verder vorm gegeven worden. De reden daartoe is dat zeer recent de agenda Sport is uitgebracht door het Topteam Sport, aangesteld door VWS. Het initiatief met Brazilië wordt sindsdien verder ontwikkeld in samenspraak met de nationale ontwikkelingen rondom sportonderzoek. Zo wordt momenteel bekeken of het programma nationaal ingestoken kan worden of dat het programma wellicht ook met Japan (Olympische Spelen 2020) ontwikkeld kan worden. Daarnaast past het initiatief ook bij de topsector Chemie en LSH. Partners: NRPO SIA, bedrijfsleven, HBO Budget NWO: 0,65 M Samenwerking met India: NWO-DST Programma: Data-driven science computational and data sciences for smart and sustainable energy research Het doel van deze call is om langjarige, bestendige onderzoekssamenwerking tussen India en Nederland op te bouwen voor gezamenlijke projecten rond het thema Data-driven science computational and data sciences for smart and sustainable energy research. Het verbinden van de computationele en data wetenschappen is in het bijzonder een doel van deze call. Het aanbrengen van een specifiekere scope binnen deze grenzen is onderdeel van een gezamenlijke workshop in 2015 en een call in 2016. Budget NWO: 1,5 M 6 NWO-bijdrage 2016-2017
Privaat-publieke programmering PPP Bijdrage vanuit de NWO-instituten Het CWI zal verschillende onderzoekslijnen inzetten Budget NWO: 1,61 M Onderzoeksfaciliteiten en praktijkgericht onderzoek Een deel van de bijdrage kan komen uit investeringen in onderzoeksfaciliteiten waarvan de topsector heeft aangegeven dat deze relevant is c.q. waarbij aanvragen direct voortkomen uit de gezamenlijke programmering in TKIverband. Daarnaast gaat het om relevante investeringen in praktijkgericht onderzoek aan hogescholen die aansluiten op de gezamenlijke programmering in de topsectoren/tki s. Vrij onderzoek gericht op het doorsnijdende thema ICT Een deel van de bijdrage komt uit brede calls voor ongebonden, nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek. Belangrijke instrumenten zijn bijvoorbeeld de TOP-subsidies van NWO Exacte Wetenschappen en talentprogramma s zoals de Vernieuwingsimpuls. Van deze investeringen wordt na toekenning vastgesteld in hoeverre deze bijdragen aan de innovatiecontracten. NWO zal de inhoudelijke aansluiting van deze projecten bij de topsectoren stimuleren. NWO zal de aandelen en inhoudelijke aansluiting op de strategische agenda s actief monitoren en hierover op reguliere basis contact onderhouden met de topsectoren en TKI s en tevens de resultaten van de projecten actief onder de aandacht van bedrijven brengen, met het oog op snelle doorstroom van kennis en kunde en potentiele nieuwe PPS. ICT binnen de topsectoren 7
Topsector doorsnijdende agenda ICT: concrete acties voor 2016-2017 Activiteit PPS Relatie met Innovatiecontract PPS calls relevant voor meerdere TS Raakvlak met andere topsectoren NWO inzet ICT (M ) Totale NWO inzet (M ) COMMIT2DATA: een nationaal initiatief Big Data 2-3 ICT Big Data En; CI; HTSM en Log 3,0 13,63 Cyber Security 2-3 ICT One Can rely On HTSM;SIA 3,2 3,2 Greep op Complexiteit 2-3 ICT Big Data Log; A&F; Chemie, LSH; HTSM 2,0 2,0 Lectorenposities 2 alle Energie; HTSM; Wa 0,33 1,31 PPS bijdrage instituten ASTRON 4,80 CWI 1,00 NLeScience 2,00 PPS 1 Open Technologieprogramma 36,0 PPP internationaal CHIST ERA PPP 1,00 Samenwerking met Brazilië: Initiatief Sport en Bewegen PPP 0,65 Samenwerking met India PPP 1,5 PPP bijdrage instituten CWI 1,61 Totaal 19,59 Contactpersoon / meer informatie Dhr. dr. L.B.J. Vertegaal, directeur NWO Exacte Wetenschappen T: +31(0) 70 344 07 09 E: l.vertegaal@nwo.nl Robert van der Drift, disciplinehoofd Informatica T: +31(0)70 344 07 75 E: r.vanderdrift@nwo.nl 8 NWO-bijdrage 2016-2017