Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020

Transcriptie

1 Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Martin Bakker, november 2013 Samenvatting Het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek & innovatie van de Europese Unie, Horizon 2020, geeft een breed scala aan financieringsmogelijkheden. De (top)sector logistiek staat daarbij voor de uitdaging om aansluiting te vinden bij de diverse programma s en projecten. Daarnaast heeft de logistieke sector de mogelijkheid het Nederlandse gedachtegoed over smart logistics sterk in de Europese projecten en programma s naar buiten te laten komen. Dit artikel geeft uitleg aan de logistieke sector over de diverse financieringsmogelijkheden en manieren van beleidsbeïnvloeding binnen Horizon Inleiding Op 1 januari 2014 gaat het nieuwe kaderprogramma voor Europese innovatie van start. Onder de noemer Horizon 2020 wil de Europese Unie onderzoek en innovatie stimuleren en in het kielzog de Europese economie uit het slop te trekken. Horizon 2020 zal tot en met 2020 in totaal ruim 70 miljard euro omvatten. De Nederlandse logistieke sector kan voor financiering van een deel van haar onderzoek en innovatie proberen te putten uit deze bron. Daarvoor is een strategische blik op het kaderprogramma nodig en dient men met name de kansen te zien die Horizon 2020 biedt. Hierna volgt allereerst een korte uitleg over Horizon Daarna wordt ingezoomd op logistiek binnen dit kaderprogramma. Tot slot komen de kansen en uitdagingen voor de logistieke sector aan bod, waarbij ook wordt ingegaan op mogelijke momenten en manieren van beleidsbeïnvloeding. Stimulering van onderzoek en innovatie als basis voor Horizon 2020 Het Horizon 2020-programma is opgebouwd rondom drie pijlers: excellent science, industrial leadership en societal challenges. Deze pijlers omvatten de grondgedachten achter het programma: stimulering van zowel onderzoek als innovatie, op basis van excellentie. Uit de drie pijlers worden diverse excellente onderzoeks- en innovatieprojecten gefinancierd. De eerste pijler, excellent science, is gericht op excellent fundamenteel onderzoek en omvat projecten van onderzoeksteams of losse onderzoekers. De tweede 1

2 pijler, industrial leadership, is gericht op het vergroten van concurrentievermogen en ziet met name op valorisatie en technologieontwikkeling. De derde pijler, societal challenges, is gericht op zeven maatschappelijke uitdagingen die de EU de komende jaren wil aanpakken. Een van de societal challenges is smart, green and integrated transport (hierna: transport ). Naast de projecten die uit de drie pijlers financiering ontvangen, vloeien uit de tweede en derde pijler ook diverse programma s voort. Uiteraard vinden veel projecten en programma s niet hun grondslag in één van de pijlers, veelal zal een programma of project onder meerdere pijlers kunnen worden geschaard. Per jaar worden door de Europese Commissie en de lidstaten voor de diverse onderdelen en projecten zogenoemde werkprogramma s opgesteld. Deze werkprogramma s geven vorm aan de projecten en programma s. De werkprogramma s geven duidelijk aan welke onderwerpen en activiteiten voor financiering in aanmerking kunnen komen. Uit de werkprogramma s vloeien zogenoemde calls voort. Dit zijn oproepen voor voorstellen waar partijen op kunnen inschrijven. Op basis van excellentie wordt vervolgens besloten welke voorstellen subsidie krijgen. 2

3 Logistiek in de projecten en programma s van Horizon 2020 Voor de Nederlandse logistieke sector is de Europese Unie erg van belang. De regelgeving binnen Europa is namelijk op veel vlakken geharmoniseerd. Denk bijvoorbeeld aan douane-afspraken en het aansluiten van wegennetten van diverse landen. Daarnaast worden door de globalisering internationale logistieke netwerken steeds belangrijker. Via de EU en de daaraan gekoppelde interne markt hebben we de mogelijkheid om onze kennis en kunde eenvoudig binnen heel Europa te verzilveren. Het is dan ook belangrijk te kijken naar waar de mogelijkheden liggen. Binnen het Horizon 2020 programma zijn voor het onderwerp logistiek verscheidene mogelijkheden. Zo zijn er diverse subsidies voor losse projecten. Daarnaast zijn er verschillende programma s waar logistiek een onderdeel van kan uitmaken. Losse projecten Onder de eerste pijler van Horizon 2020 kunnen onderzoekers en onderzoeksteams subsidie krijgen via verschillende projecten. Deze pijler is niet opgebouwd rondom thema s, dus iedere onderzoeker kan in aanmerking komen voor subsidie, mits het een excellent project betreft. Een van de hoofdonderdelen van de eerste pijler die van belang kan zijn voor de logistieke sector, is de Marie Sklodowska-Curie Actie (hierna: MSCA). De MSCA geeft subsidie aan onderzoekers voor opleiding en mobiliteit. Aangezien de pijler niet is gericht op bepaalde technologie of specifieke wetenschappen, kunnen onderzoekers die binnen de logistieke sector aan een excellent onderzoek werken dus in aanmerking komen voor subsidie. De tweede pijler van Horizon 2020 richt zich met name op concurrentievergroting en het MKB. Een van de drie hoofdonderdelen van deze pijler is Leadership in Enabling and Industrial Technologies (hierna: LEIT). Dit onderdeel ondersteunt projecten en programma s die zich richten op diverse technologieën. Een van de technologieën waar de aandacht naar uitgaat is ICT. Dit is interessant voor de logistieke sector, aangezien het ontwikkelen en gebruiken van handige ICT-systemen een belangrijk onderdeel van smart logistics vormt. Onder de derde pijler van Horizon 2020 is de eerder genoemde societal challenge transport voor de logistieke sector de meest voor de hand liggende optie om financiering te vinden. Uit het werkprogramma dat voor 2014/2015 wordt opgesteld, blijkt dat een van de onderdelen van de sociental challenge transport zich specifiek richt op logistiek. De calls voor deze challenge worden eind van dit jaar bekend gemaakt. Bedrijven en kennisinstellingen die een plan hebben voor innovatieve logistieke oplossingen kunnen zich hier op inschrijven. 3

4 Programma s Uit de tweede en derde pijler van Horizon 2020 vloeien naast de verschillende losse projecten ook diverse publiek-publieke (hierna: P2P) programma s voort. De P2P programma s zijn de zogeheten artikel-185- initiatieven. Onder de artikel-185-initiatieven is voor de logistieke sector met name het EUROSTARS 2 programma van belang. Dit is een generiek programma dat zich voornamelijk richt op het high-tech MKB. Hier zit geen speciaal thema aan gekoppeld, het programma geeft juist ondersteuning aan bedrijven die technologieën ontwikkelen voor nieuwe producten, diensten of processen in elke sector. Ieder high-tech initiatief kan dus in beginsel onder het EUROSTARS 2 programma vallen. Naast de vele programma s en projecten die uit (een van) de pijlers van horizon 2020 voortvloeien, zijn er nog twee aparte programma s die uit Horizon 2020 worden gefinancierd. Van deze twee programma s kan het European Institute of Innovation and Technology (hierna: EIT) van belang zijn voor de logistieke sector. Uit het EIT vloeien de zogeheten Knowledge and Innovation Communities (KIC s) voort. De KIC s zijn partnerschappen, gebaseerd op excellentie, waarbij onderzoek, technologie, onderwijs, innovatie en entrepreneurship bij elkaar komen. Een KIC is dus een internationaal samenwerkingsverband tussen belangrijke spelers uit de kennisdriehoek. Een KIC heeft geen hoofdkantoor, maar bestaat uit verscheidene co-locaties die gezamenlijk een onderwerp aanpakken, elk vanuit een eigen thema. Momenteel bestaan er drie KIC s, waarbij Nederland voor elke KIC een co-locatie heeft. Kansen voor de Nederlandse Topsector Logistiek De term logistiek kan dus op diverse manieren gevonden of geplaatst worden binnen het Europese onderzoeks- en innovatielandschap. Er zijn, zoals hierboven beschreven, nog redelijk wat aanknopingspunten voor financiering van onderzoek en innovatie op logistieke onderwerpen. Toch spelen in het Europese innovatiekader een aantal uitdagingen voor de Nederlandse logistieke sector. Zo is bij Horizon 2020 bijvoorbeeld sprake van verzuiling ten aanzien van transport. De societal challenge transport is opgebouwd uit diverse modaliteiten (onder meer binnenvaart, rail, automotive, logistiek), waarbij niet echt sprake is van duidelijke synergie tussen de modaliteiten. Smart logistics is een term die niet voorkomt binnen Horizon Desalniettemin zijn er nog voldoende mogelijkheden om het Nederlandse gedachtegoed ten aanzien van smart logistics op de kaart te zetten. Zo zijn er de eerder genoemde werkprogramma s die jaarlijks worden vastgesteld. De topsector zou hier op in kunnen spelen, door de Nederlandse invalshoek duidelijk toe te lichten aan de schrijvers van de werkprogramma s. In het 4

5 voorlopige werkprogramma van de societal challenge transport wordt bijvoorbeeld synergie binnen de supply chain, inclusief e-commerce-activiteiten specifiek genoemd als uitdaging. Dit sluit zeer goed aan op het Nederlandse beleid rondom smart logistics, dat logistieke problemen op een vrij unieke manier benadert. Ook de werkprogramma s van de diverse projecten en programma s bieden de Topsector Logistiek (en de logistieke sector in het algemeen) veel kansen: hoe meer de programma s aansluiten bij het Nederlandse gedachtegoed, hoe meer kans een Nederlands voorstel maakt. Naast de financiële instrumenten die voortvloeien uit het Horizon 2020 programma, en waar dus nog beleidsbeïnvloeding op mogelijk is, probeert de EU onderzoek en innovatie ook te stimuleren middels andere beleidsstroomlijningsinstrumenten. Een van de beleidsinstrumenten is de European Technology Platform (hierna: ETP). Het ETP houdt zich bezig met het opstellen van strategische onderzoeksagenda s op diverse onderwerpen, waaronder logistiek. Eén van de strategische onderzoeksagenda s die de komende tijd wordt opgesteld betreft de logistieke agenda. Onder de werktitel ALICE wordt de komende periode de Research and Innovation Agenda vastgesteld en komen roadmaps tot stand op het gebied van logistiek. Nederland heeft met afgevaardigden van de TTI Dinalog, Schiphol en TNO al een sterke vertegenwoordiging in dit project (dat feitelijk nog in de kinderschoenen staat). Er is dus een grote mogelijkheid om het Nederlandse gedachtegoed ingang te laten vinden in ALICE. Een andere mogelijkheid om het Brusselse beleid te beïnvloeden is door aansluiting te zoeken bij het European Innovation Partnership (hierna: EIP). Het EIP ontwikkelt roadmaps voor innovatie. Op die manier proberen ze mogelijke hobbels weg te halen. Een mogelijke manier om Europees beleid te beïnvloeden ten gunste van de logistieke sector is door aansluiting te zoeken bij de opstellers van de roadmap voor Smart Cities and Communities. Binnen een smart city hoort immers smart logistics. Hierin zou de Nederlandse Topsector vertegenwoordigd moeten zijn, om zo ook hier mogelijkheden te scheppen voor Nederlandse inbreng en Nederlandse partijen. Een laatste beïnvloedingsmogelijkheid ziet op het eerder genoemde EIP en de KIC s. Vanaf 2014 komen er namelijk tweejaarlijks een aantal KIC s bij, waarvan de KIC Urban Mobility (gepland voor 2018) voor de Topsector Logistiek van groot belang kan zijn. De Nederlandse logistieke sector zou nu al moeten nadenken over een samenwerkingsverband om als co-locatie op te kunnen treden. 5

6 Afsluitend kan worden opgemerkt dat de logistieke sector binnen Nederland dus vooral strategisch over Horizon 2020 moet gaan nadenken. Het kader staat, de grondbeginselen zijn bekend. Het Nederlandse Agentschap NL (kijk op is goed op de hoogte van de kansen en uitdagingen die spelen voor de logistieke sector en kan alle gewenste uitleg over Horizon 2020 geven. De vraag is nu hoe we met die kennis omgaan en hoe we zorgen dat de logistieke sector en het Nederlandse gedachtegoed over smart logistics de komende jaren sterk in de projecten en programma s naar buiten gaat komen. En dan niet alleen binnen de societal challenge transport, maar juist ook binnen individuele project- en programmamogelijkheden. Zie voor meer informatie over: Horizon 2020: European Innovation Partnerships: European Institute of Innovation and Technology: European Technology Platform: 6