Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen"

Transcriptie

1 Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013

2 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon 2020 Voorbereiding voor deelname Enkele voorbeelden en mogelijkheden Overige betrokkenheid bij Horizon 2020 Conclusie 2

3 Opzet toekomstig Europees R&I beleid Nauwere koppeling onderzoek aan innovatie Focus op grote maatschappelijke uitdagingen Blijven investeren in fundamenteel onderzoek Vereenvoudiging

4 Hoofdlijnen Horizon 2020 Beschikbaar budget voor Horizon 2020: ongeveer 71 miljard (overeenkomst Raad/EP) 1.Excellente wetenschap ERC, Marie Curie, onderzoeksinfrastructuren, FET 2.Industrieel leiderschap Enabling technologies, financial engineering, MKB 3.Maatschappelijke uitdagingen Zes maatschappelijke uitdagingen 4

5 Waar staan we nu? Ongoing: EP en Raad onderhandelen op basis van voorstel van de Commissie (triloog) Tegelijkertijd:EP en Raad onderhandelen over EU begroting (waarin algemene budget voor Horizon 2020) Midden 2013:Besluit over de wetgevende documenten door EP en Raad over Horizon 2020 Herfst 2013: Verdere uitwerking werkprogramma's door Europese Commissie Eind 2013: Lancering eerste calls; Horizon 2020 gaat van start;

6 Kansen voor hogescholen Horizon 2020 biedt meer mogelijkheden voor hogescholen door de aandacht voor de gehele innovatieketen; Voorbeelden: Pijler 1: Specifieke instrumenten zoals de Marie Curie acties (inclusief training, mobiliteit and carrièreontwikkeling) Pijler 2: Meer samenwerking mogelijk met de private sector door skills, kennis, kennisontwikkeling, etc aan innovatief MKB aan te bieden Pijler 3: Consortia vormen met internationale en multidisciplinaire teams om oplossingen te vinden voor de grote maatschappelijke uitdagingen 6

7 Deelname NL hogescholen in KP7 Beginnend deelnemer met potentieel HS Zuyd, Fontys HS, HKU, HS Utrecht, HS Van Hall Larenstein, Hogeschool van Amserdam Deelname in xx toegekende projecten (3 coördinerend) Afgelopen 5 jaar bijna xxx miljoen binnengehaald uit KP7 1 ERC, 2 MKB, Transport, ICT, Security (2x), SSH/SiS (2x), NMP, Health (2x), Environment Basis voor de partnerschappen gelegd

8 Voorbereiding voor deelname 1. Belangrijke inhoudelijke documenten 2. Aansluiting strategieën 3. Partners zoeken 4. Programma's combineren 5. Overige betrokkenheid bij Horizon

9 1. Belangrijke inhoudelijke documenten Strategie Hogeschool Regionale/nationale strategie (smart specialisation) Horizon 2020 voorstel Specifieke programma Werkprogramma's (eerste calls eind 2013) Regels van deelname 9

10 2. Aansluiting Europese strategieën Waar wil de hogeschool, Europees gezien, zijn in 2020? Bepaling Europees profiel van de hogeschool Regionale aansluiting via Smart Specialisation Strategies Nationale aansluiting met Topsectoren Aansluiting (thematisch, Centres of Excellence) met maatschappelijke uitdagingen EU, resulterend in successvolle Horizon 2020 deelname 10

11 3. Partners zoeken Bouw bestaande netwerken uit met: Universiteiten (in de regio) actief in internationale onderzoekconsortia op verwante terreinen Bedrijven (grootbedrijf en MKB) Onderzoeksinstituten als TNO of UMCs Networks and Platforms Haak aan bij: Bestaande grotere Europese partnerschappen en initiatieven Contacteer NCP (Agentschap NL) voor hulp 11

12 4. Programma's combineren Erasmus for All (mobiliteit naar HEIs en bedrijven, Strategic Partnerships met HEIs, Knowledge Alliances met bedrijven) Horizon 2020 (Marie Curie, Industrieel leidershap, consortia voor maatschappelijke uitdagingen Structuurfondsen (Smart Specialisation Strategies omzetten in training, intersectorale mobiliteit, onderzoeksprojecten, kennistransfert, infrastructuren Incubatie-activiteiten, spin-offs, start-ups) 12

13 Voorbeelden (1) Internationale strategie Hanze Hogeschool Groningen Profiel bepaald en excellent beoordeeld door Review Commissie Van Vught Centre of Expertise 'Healthy Ageing' binnen Hogeschool, samen met andere Hogescholen Regionaal zwaartepunt: Healthy Ageing Nationale aansluiting topsector 'Life Science and Health' Europese aansluiting via project 'IROHLA' in call FP7 Health 21 partners: Universiteit Groningen, UMCG, Bremen, Age Platform, Noordhoff uitgevers, etc etc 13

14 Voorbeelden (2) Kwaliteitsagenda Fontys Hogeschool (incl internationalisering) Profiel bepaald en zeer goed beoordeeld door Review Commissie Van Vught Centre of Expertise 'Productietechniek en materialen' binnen Hogeschool Regionaal kennisnetwerk: Techniek Nationale aansluiting topsector 'High Tech Systems and Materials' Europese aansluiting via project 'A-Footprint' in FP7- NMP 14

15 Universities of Applied Sciences Centres of Excellence H2020 SOCIETAL CHALLENGES HEALTH, DEMOGRAPHIC CHANGE AND WELL-BEING INCLUSIVE, INNOVATIVE AND SECURE SOCIETIES FOOD SECURITY, SUSTAINABLE AGRICULTURE, MARINE AND MARITIME RESEARCH & THE BIOECONOMY SMART, GREEN AND INTEGRATED TRANSPORT CLIMATE ACTION, RESSOURCE EFFICIENCY AND RAW MATERIALS SECURE, CLEAN AND EFFICIENT ENERGY Healthy Ageing Productie techniek en materialen. Space H2020 LEADERSHIP IN ENABLING AND INDUSTRIAL TECHNOLOGIES (ICT, nanotechnologies, materials, biotechnology, manufacturing, space) And the role of: JOINT RESEARCH CENTRE EIT

16 5. Overige betrokkenheid bij Horizon 2020 Hogeschoolexpertise delen en ervaring opdoen: Registreer als expert voor de Horizon 2020 advisory groups (eerst ronde is gesloten maar groepen worden vernieuwd gedurende de hele looptijd van het programma) Registreer als expert voor projectevaluaties ('Call for Interest' in herfst 2013) 16

17 Conclusie Hogescholen hebben zeker veel mogelijkheden in Horizon 2020 Gebruik 2013 als voorbereidingsjaar! 17

Wegwijzer Horizon 2020

Wegwijzer Horizon 2020 Wegwijzer Horizon 2020 1 Voorwoord Deze wegwijzer leidt u door Horizon 2020, hét programma van de Europese Commissie om onderzoek en innovatie (financieel) te ondersteunen. Het geeft een overzicht van

Nadere informatie

De definitieve opzet van Horizon 2020

De definitieve opzet van Horizon 2020 De definitieve opzet van Horizon 2020 11 december 2013 Auteur: Martin Bakker (onder verantwoordelijkheid van Davy Pieters) INLEIDING Sinds 2 december 2013 is het wetgevingstraject van Horizon 2020 afgerond.

Nadere informatie

Horizon 2020 Secure Societies

Horizon 2020 Secure Societies Horizon 2020 Secure Societies hét Europese programma voor onderzoek en innovatie Paul Kruis, Agentschap NL 12 november 2013 European Union, 2013 Van KP7 naar H2020 Het Zevende Kaderprogramma Security en

Nadere informatie

Horizon 2020. MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020.

Horizon 2020. MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020. Horizon 2020 MKB instrument & Fast track to Innovation 10 juni 2015 Martijn Lammers Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020 2 1 Boodschap 3 MKB instrument: wat is het? Financiering voor High

Nadere informatie

Bio-based economy programma's onder. Horizon mei Koos de Korte

Bio-based economy programma's onder. Horizon mei Koos de Korte Bio-based economy programma's onder Horizon 2020 21 mei 2013 Koos de Korte Een nieuw programma 2007-2013 2 2014-2020 Innovatie essentieel voor Europa Europe 2020 strategie: - Respond to the economic crisis

Nadere informatie

Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee

Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee Julie Teuwen Ashna Raghoebarsing Content Overview H2020 en Europa H2020 Energy: - welke programma's zijn relevant voor off shore

Nadere informatie

Innovatie in samenwerking. Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken

Innovatie in samenwerking. Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken InnoTeP 2013 Innovatie in samenwerking Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken Stimuleren en maximeren van technologische vernieuwing

Nadere informatie

Horizon 2020. Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie. Saske Hoving AgentschapNL. 27 november 2013

Horizon 2020. Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie. Saske Hoving AgentschapNL. 27 november 2013 Horizon 2020 Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie Saske Hoving AgentschapNL 27 november 2013 Innovatie essentieel voor Europa Horizon 2020 is een onderdeel van de implementatie van de Europe 2020 strategie:

Nadere informatie

Horizon Kathrin Braun. 12 februari 2014

Horizon Kathrin Braun. 12 februari 2014 Horizon 2020 Kathrin Braun 12 februari 2014 Een nieuw programma 70 miljard Horizon 2020 2007-2013 2014-2020 2 Wat is Horizon 2020? Hét Europese programma voor onderzoek & innovatie (2014-2020) Subsidiebudget

Nadere informatie

Gaming/Media & ICT in. Mir Wermuth CLICKNL Media & ICT, tevens programmamanager

Gaming/Media & ICT in. Mir Wermuth CLICKNL Media & ICT, tevens programmamanager Gaming/Media & ICT in Mir Wermuth CLICKNL Media & ICT, tevens programmamanager EU Programma s 2007-2013 2014-2020 Eureka/Eurostars Life Long Learning Programme Culture Programme MEDIA / MUNDUS 7e Kaderprogramma

Nadere informatie

Vormgeving van Maatschappelijke Impact door Hogescholen Werving van onderzoeksubsidies

Vormgeving van Maatschappelijke Impact door Hogescholen Werving van onderzoeksubsidies Vormgeving van Maatschappelijke Impact door Hogescholen Werving van onderzoeksubsidies Mariëlle Brouwer 16 mei 2017 Wat is Neth-ER? Twaalf leden Acht vaste medewerkers en drie stagiairs Informatievoorziening

Nadere informatie

Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020

Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Martin Bakker, november 2013 Samenvatting Het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek & innovatie van de Europese Unie, Horizon 2020, geeft een breed scala

Nadere informatie

Kansen in Horizon 2020 Regiomeeting Gelderland 24 maart 2014

Kansen in Horizon 2020 Regiomeeting Gelderland 24 maart 2014 Kansen in Horizon 2020 Regiomeeting Gelderland 24 maart 2014 Saske Hoving Puck ten Kate National Contact Point Innovatie essentieel voor Europa Europe 2020 strategie: - Respond to the economic crisis to

Nadere informatie

programmes on Raw Materials

programmes on Raw Materials European platforms and programmes on Raw Materials Wednesday, 5 June 2013 EIP Raw Materials infoday, TU Delft Ben Kubbinga Expertisecentrum Internationaal Onderzoek en Innovatie, Agentschap NL 1 Content

Nadere informatie

Mogelijkheden binnen LIFE en H2020. Maaike Beld 26 september 2014

Mogelijkheden binnen LIFE en H2020. Maaike Beld 26 september 2014 Mogelijkheden binnen LIFE en H2020 Maaike Beld 26 september 2014 Prioriteiten werkprogramma 2014-2017: Water Water, overstroming en droogte Natuurlijke waterretentie Risico management Stroomgebied management,

Nadere informatie

NIA en AvG: Innovatie en Ondernemerschap

NIA en AvG: Innovatie en Ondernemerschap NIA en AvG: Innovatie en Ondernemerschap Frans M. Donders Hanze Kenniscentrum Ondernemerschap Consortium voor Valorisatie en Ondernemerschap Groningen Center of Entrepreneurship Value050 Incubator Cube050

Nadere informatie

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016 DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis 19 oktober 2016 Beleidsthema s en doelen innovatie 1 Generiek spoor: ruimte voor ondernemers Doelen: NL

Nadere informatie

Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s

Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Martin Bakker, 18 februari 2014 Eind 2014 gaan twee nieuwe Europese samenwerkingsverbanden van start. Verspreid over Europa zullen universiteiten, kennisinstellingen,

Nadere informatie

Europese subsidieprogramma's 2014-2020 Provincie West- Vlaanderen. Simon Vandecasteele Vlaams- Europees verbindingsagentschap

Europese subsidieprogramma's 2014-2020 Provincie West- Vlaanderen. Simon Vandecasteele Vlaams- Europees verbindingsagentschap Europese subsidieprogramma's 2014-2020 Provincie West- Vlaanderen Simon Vandecasteele Vlaams- Europees verbindingsagentschap 1. EU- nieuwsmonitor 2. Bruggenbouwer 3. BelangenbeharDger 4. Loket Europese

Nadere informatie

Horizon 2020. Route naar

Horizon 2020. Route naar Route naar Horizon 2020 Dit is een publicatie van: Agentschap NL Expertisecentrum Internationaal Onderzoek & Innovatie (EiOI) Prinses Beatrixlaan 2 Postbus 93144 2509 AC Den Haag T +31 (0)88 602 52 50

Nadere informatie

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Amandus Lundqvist Voorzitter Topteam HTSM 21 maart 2014 Topteam HTSM advies toename private én publieke

Nadere informatie

Onderwijs en Kennisoverdracht

Onderwijs en Kennisoverdracht Onderwijs en Kennisoverdracht Ontwikkelingen in de duurzame landbouw in Suriname Prof. Tiny van Boekel, Decaan voor Onderwijs/Vice-rector, Wageningen University & Research Centre, NL Inhoud lezing Ontwikkelingen

Nadere informatie

Kansen voor Nederlandse onderzoeksinstellingen in Centraal en Oost-Europa

Kansen voor Nederlandse onderzoeksinstellingen in Centraal en Oost-Europa Kansen voor Nederlandse onderzoeksinstellingen in Centraal en Oost-Europa Synergie tussen Horizon 2020 en het cohesiebeleid in de Europese Unie Samenvatting Ode Wolters, augustus 2013 In het nieuwe EU-kaderprogramma

Nadere informatie

Nederlandse topsectoren in KP7. >> Als het gaat om innovatie

Nederlandse topsectoren in KP7. >> Als het gaat om innovatie Nederlandse topsectoren in KP7 2011 >> Als het gaat om innovatie Voorwoord Kijken in de machinekamer Dit kabinet verbindt bedrijven en kennisinstellingen om de kansen te benutten die economische en maatschappelijke

Nadere informatie

Full service dienstverlening in alle fasen van het financieringsproces

Full service dienstverlening in alle fasen van het financieringsproces PNO CONSULTANTS PNO biedt financierings-oplossingen voor innovatie, onderzoek en investeringsambities. Full service dienstverlening in alle fasen van het financieringsproces > 30 jaar ervaring in subsidieverwerving

Nadere informatie

Koolstofarme economie Link met andere EU- subsidieprogramma s. 25 april 2014

Koolstofarme economie Link met andere EU- subsidieprogramma s. 25 april 2014 Gerichte infosessie Interreg: Noordzee Regio en Noordwest Europa 2014-2020 Koolstofarme economie Link met andere EU- subsidieprogramma s 25 april 2014 Vlaams- Europees verbindingsagentschap Joke Hofmans

Nadere informatie

Programma Horizon 2020 startevenement 12 november 2013 (RAI, Amsterdam)

Programma Horizon 2020 startevenement 12 november 2013 (RAI, Amsterdam) Programma Horizon 2020 startevenement 12 november 2013 (RAI, Amsterdam) 9:00 Ontvangst en registratie 10:00 Plenaire start (Elicium zaal) 11:00 Pauze Forum (700) E102 (220) E103 (100) E104-5 (200) E106-7

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

Innovaties inkopen met EU subsidie

Innovaties inkopen met EU subsidie Innovaties inkopen met EU subsidie Carla Dekker Ministerie van Economische Zaken Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) Innovation Union: Innovatie strategie EU [ ] From 2011, Member States and

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio

Nadere informatie

Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen

Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen Samenwerkingsverband tussen IWT Vlaanderen en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie van het Ministerie

Nadere informatie

Titel van de presentatie :28. Prof Dr Ir Egbert-Jan Sol Directeur High-tech systems and materials. European innovation programs

Titel van de presentatie :28. Prof Dr Ir Egbert-Jan Sol Directeur High-tech systems and materials. European innovation programs Eurostar(t)s Prof Dr Ir Egbert-Jan Sol Directeur High-tech systems and materials European innovation programs Het is niet eenvoudig, kost tijd om het te begrijpen en is zeker geen quick-win Veel verschillende

Nadere informatie

Overzicht O&O ICT. oproepen/opportuniteiten. 31/1/2008 PiCToR Info Sessie

Overzicht O&O ICT. oproepen/opportuniteiten. 31/1/2008 PiCToR Info Sessie Overzicht O&O ICT oproepen/opportuniteiten 2008 FP7 oproepen FP7 Cooperation - Thema 3 ICT FP7-ICT-2007-3 Challenge 2: Cognitive Systems, Interaction, Robotics (97 M) Challenge 4: Digital Libraries and

Nadere informatie

Europese programma s in Nederland

Europese programma s in Nederland Het cohesiebeleid van de Europese Commissie Europese programma s 2014-2020 in Nederland Vincent Ketelaars ERAC B.V. 28 mei 2013 Neth-ER 01 Inhoud van presentatie Indeling 01 Inhoud van presentatie 02 Introductie

Nadere informatie

Paradoxen van de kwaliteitsbevordering

Paradoxen van de kwaliteitsbevordering Paradoxen van de kwaliteitsbevordering Top - Competitie - Audit Winner takes it all (algemener: steeds grotere grants) ondermijnt competitie juist (geen level playing field ) Gigantisch audit systeem ondermijnt

Nadere informatie

Cultureel erfgoed in Horizon 2020: kansen voor onderzoek en innovatie

Cultureel erfgoed in Horizon 2020: kansen voor onderzoek en innovatie Cultureel erfgoed in Horizon 2020: kansen voor onderzoek en innovatie Jeroen Arts, 22 april 2015 Onderzoek en innovatie op het gebied van cultureel erfgoed binnen Horizon 2020 (H2020) lijkt een ondergeschoven

Nadere informatie

25-3-2013. 01 Inhoud van presentatie. Het subsidiebeleid van de toekomst Europese programma s 2014 2020 in Nederland. Vincent Ketelaars ERAC B.V.

25-3-2013. 01 Inhoud van presentatie. Het subsidiebeleid van de toekomst Europese programma s 2014 2020 in Nederland. Vincent Ketelaars ERAC B.V. Het subsidiebeleid van de toekomst se programma s 2014 2020 in Nederland Vincent Ketelaars ERAC B.V. 11 april 2013 Elsevier subsidiecongres 01 Inhoud van presentatie Indeling 01 Inhoud van presentatie

Nadere informatie

Agendapunt 6: Op weg naar KP8

Agendapunt 6: Op weg naar KP8 Agendapunt 6: Op weg naar KP8 Consultatie ten behoeve van de Nederlandse inzetbepaling Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap Waar staan we KP6 is afgerond (2002-2006) Document: Evaluatie achteraf

Nadere informatie

Workshop InnovaAe Link met andere EU- subsidieprogramma s. 25 april 2014

Workshop InnovaAe Link met andere EU- subsidieprogramma s. 25 april 2014 Gerichte infosessie Interreg: Noordzee Regio en Noordwest Europa 2014-2020 Workshop InnovaAe Link met andere EU- subsidieprogramma s 25 april 2014 Vlaams- Europees verbindingsagentschap Simon Vandecasteele

Nadere informatie

14/09/2012 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD. Elie Ratinckx VRWI

14/09/2012 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD. Elie Ratinckx VRWI WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD Elie Ratinckx VRWI Studiedag Toekomstverkenningen 21 september 2012 HISTORIEK VRWI TOEKOMSTVERKENNINGEN Ontwikkeling Methodologie

Nadere informatie

Regionale financiering voor SMART CITIES in Brussel. Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris

Regionale financiering voor SMART CITIES in Brussel. Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris Regionale financiering voor SMART CITIES in Brussel Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris Agenda JPI Urban Europe «SMART CITIES» in het EFRO in Brussel (in voorbereiding)

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Onderzoek en Wetenschapsbeleid IPC 4100 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus

Nadere informatie

Advies Hanze University of Applied Sciences Groningen

Advies Hanze University of Applied Sciences Groningen Advies Hanze University of Applied Sciences Groningen De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Hanze University of Applied Sciences Groningen (hierna De Hanzehogeschool)

Nadere informatie

Introductie. Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker

Introductie. Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker Introductie Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker Achtergrond project Voedingsmiddelenindustrie van groot belang voor Noord Nederland, maar positie wordt bedreigd Schaalvergroting en Concentratie

Nadere informatie

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders)

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders) LANDSDEEL NOORD Het landsdeel Noord, bestaande uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, heeft het Techniekpact regionaal vertaald in de Techniekagenda Noord Nederland. In de noordelijke provincies

Nadere informatie

Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen

Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen Industrie in Vlaanderen blijft belangrijk 40 % Vlaamse toegevoegde waarde (15% BBP) 70 % O&O uitgaven 80 % Vlaamse export

Nadere informatie

Big Science for Business Erik Prins

Big Science for Business Erik Prins Big Science for Business 2012 Erik Prins Even voorstellen Ambitie om iets te veranderen Krediet & Banken crisis Leiderschap crisis Schulden crisis Welvaart ongelijkheid We need a more sustainable economy

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:

Nadere informatie

NIEUWE BANEN WAAR VERDIENEN WE ONS GELD MEE IN DE TOEKOMST? Arnold Stokking Managing Director TNO Industry, Lid Stuurgroep Smart Industry Initiative

NIEUWE BANEN WAAR VERDIENEN WE ONS GELD MEE IN DE TOEKOMST? Arnold Stokking Managing Director TNO Industry, Lid Stuurgroep Smart Industry Initiative NIEUWE BANEN WAAR VERDIENEN WE ONS GELD MEE IN DE TOEKOMST? Arnold Stokking Managing Director TNO Industry, Lid Stuurgroep Smart Industry Initiative 3Waar verdienen we ons geld mee in de toekomst? 4 Waar

Nadere informatie

3/12/13. Horizon 2020 Challenge 5: klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen

3/12/13. Horizon 2020 Challenge 5: klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen 3/12/13 Horizon 2020 Challenge 5: klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen Mieke Houwen Horizon 2020 : klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen Agenda n Horizon 2020 algemeen n

Nadere informatie

Saxion University of Applied Sciences

Saxion University of Applied Sciences Saxion University of Applied Sciences Frans Pol, Directeur Saxion Research & Graduate School 27 Juni 2018 Stelling: Regionale Impact van Hogescholen start bij een goede vraagstelling bij de klant A few

Nadere informatie

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011 Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie

Nadere informatie

Nieuwsbrief KP7 en Eureka: R&D over de grens

Nieuwsbrief KP7 en Eureka: R&D over de grens Nieuwsbrief KP7 en Eureka: R&D over de grens In het Kaderprogramma draait alles om onderzoek en innovatie. Deelnemers aan een project moeten aan allerlei Brusselse regels voldoen, waaronder het bijhouden

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Position Paper Werken aan Brabant

Position Paper Werken aan Brabant Position Paper Werken aan Brabant PSW ReflecT Wissenraet Van Spaendonck Stationsplein 4 Prof. Verbernelaan Reitseplein 8 Postbus 1228 Postbus 90153 Postbus 4076 5200 BG s-hertogenbosch 5000 LE Tilburg

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

Europese Fondsen. Conferentie Europabewustzijn 30 november 2017

Europese Fondsen. Conferentie Europabewustzijn 30 november 2017 Europese Fondsen Conferentie Europabewustzijn 30 november 2017 Nina Knol Provincie Groningen Beleidsmedewerker Europa en Internationalisering n.v.knol@provinciegroningen.nl Waarom Europees samenwerken

Nadere informatie

Advanced Instrumentation: boordevol kansen. Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem

Advanced Instrumentation: boordevol kansen. Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem Advanced Instrumentation: boordevol kansen Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem boordevol kansen Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem Introductie Roadmap Advanced Instrumentation

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s: primair

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-30 Raad voor Concurrentievermogen Nr. 278 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN, LANDBOUW EN INNOVATIE Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Vincent Ketelaars ERAC B.V. Binnenlands Bestuur Europa-debat Houten, 21 november 2013 Inhoud van presentatie Indeling 1 Uw ervaringen in eerdere projecten?

Nadere informatie

Advies Universiteit Maastricht

Advies Universiteit Maastricht Advies Universiteit Maastricht De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Universiteit Maastricht (hierna UM) dat het College van Bestuur met zijn brieven van 4 mei

Nadere informatie

Symposium Groene chemie in de delta

Symposium Groene chemie in de delta DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar

Nadere informatie

ECN Lunchcolloquium. EnTranCe: the Energy Transition Centre. November 3, 2014 Wim van Gemert

ECN Lunchcolloquium. EnTranCe: the Energy Transition Centre. November 3, 2014 Wim van Gemert ECN Lunchcolloquium EnTranCe: the Energy Transition Centre November 3, 2014 Wim van Gemert HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN General information e Hanze University of Applied Sciences, Groningen was founded in

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

Overzicht beoordelingen goed - excellent Nederland

Overzicht beoordelingen goed - excellent Nederland Overzicht beoordelingen goed - excellent Nederland GOED 2014 hbo bachelor 24 hbo master 7 wo bachelor 18 wo master 20 bijzonder kenmerk 5 totaal 74 1. Advanced Nursing Practice (Verpleegkundig Specialist),

Nadere informatie

Overzicht beoordelingen excellent-goed Nederland

Overzicht beoordelingen excellent-goed Nederland Overzicht beoordelingen excellent-goed Nederland EXCELLENT 2014 hbo bachelor 3 hbo master 2 wo master 1 bijzonder kenmerk 1 totaal 7 2013 1. Beeldende Kunst en Vormgeving, hbo-ba, Gerrit Rietveld Academie

Nadere informatie

Infrastructuur landsdeel Zuidoost. 3 hogescholen met bètatechniek 3 universiteiten Jet-Net: 38 scholen en 13

Infrastructuur landsdeel Zuidoost. 3 hogescholen met bètatechniek 3 universiteiten Jet-Net: 38 scholen en 13 Facts & Figures 24 Deel II LANDSDEEL zuidoost De Human Capital Agenda Brainport 2 vormt de basis voor het regionaal Techniekpact van het landsdeel Zuidoost, bestaande uit de provincies Noord-Brabant en

Nadere informatie

Peter Tom Jones. Bijdrage Peter Tom Jones. Duurzaam Materialenbeheer, Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, KU Leuven 13/05/2014

Peter Tom Jones. Bijdrage Peter Tom Jones. Duurzaam Materialenbeheer, Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, KU Leuven 13/05/2014 Stuur uw vragen naar: +32 470 533 966 Peter Tom Jones Duurzaam Materialenbeheer, Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, KU Leuven Bijdrage Peter Tom Jones Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager

Nadere informatie

Welcome bij SURF. Bron: Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA

Welcome bij SURF. Bron:   Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA Welcome bij SURF Bron: http://vimeo.com/20412632 Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA SURF Toegang tot de best mogelijke ICT faciliteiten coöperatieve

Nadere informatie

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen www.jpi oceans.eu OVERZICHT Terrein Governance Operationeel maken Strategic Research and Innovation Agenda Belgische deelname en interesse Outlook SRIA

Nadere informatie

Innovatie op wereldschaal begint in de regio

Innovatie op wereldschaal begint in de regio Innovatie op wereldschaal begint in de regio Gouda, 4 juni 2015 Erwin Riedstra, PNO Consultants Opbouw presentatie 1. Introductie 2. Regionale innovatie 4. Uw innovatiewensen? 3. EFRO Introductie Erwin

Nadere informatie

COCREATIE: HOE DOE JE DAT? Twente Grants Week 2015 Institute for Innovation and Governance Studies (IGS) Maya van den Berg

COCREATIE: HOE DOE JE DAT? Twente Grants Week 2015 Institute for Innovation and Governance Studies (IGS) Maya van den Berg COCREATIE: HOE DOE JE DAT? Twente Grants Week 2015 Institute for Innovation and Governance Studies (IGS) Maya van den Berg WELKOM! Social and behavioural sciences Emerging technologies Management and entrepreneurship

Nadere informatie

1. Ambitie, doelstellingen, acties

1. Ambitie, doelstellingen, acties 1. Ambitie, doelstellingen, acties Van Nederlandse distributie naar Nederlandse ketenregie Uitvoering van het Nationaal Innovatieprogramma Logistiek en Supply Chain Management 1 Agri-Food Chemie Hightech

Nadere informatie

1 Beoordeling instellingsconversietabellen CDHO 1 2 Opheffing Hogeschool Positief advies CDHO: Engineering Engineering AOT Techniek(deeltijd) Einde instroom: 31-12-2011 Einde opleiding: 31-12-2016 Engineering

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 1658 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Nadere informatie

Interregionale Cooperatie. Intraregionale. Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013

Interregionale Cooperatie. Intraregionale. Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013 Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013 Intraregionale Interregionale Cooperatie RIS3 Willem Reek Om met de deur in huis te vallen: Wat hebben we zoal aan Europese cooperatie?

Nadere informatie

Het Europese subsidieprogramma Erasmus+ (2014-2020) is de opvolger van onder andere het Leven Lang Leren programma (LLP, 2007-2013).

Het Europese subsidieprogramma Erasmus+ (2014-2020) is de opvolger van onder andere het Leven Lang Leren programma (LLP, 2007-2013). Het Europese subsidieprogramma Erasmus+ (2014-2020) is de opvolger van onder andere het Leven Lang Leren programma (LLP, 2007-2013). Deze FAQ (frequently asked questions) is samengesteld om subsidieontvangers

Nadere informatie

HAN en duurzame energie

HAN en duurzame energie Beroepsonderwijs tijdens de energie transitie HAN en duurzame energie Van buiten naar binnen. Tinus Hammink programma-manager SEECE Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HBO en topsectoren; keuze van HAN 1.

Nadere informatie

#46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships'

#46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships' #46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships' Elvira Arkesteijn, Bart van den Elzen en Svetlana van Schilfgaarde Wat gaan we doen? Nieuwe kansen voor scholen

Nadere informatie

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN Dr Doede J Binnema Programm leader Food&Nutrition HANNN Why is a cluster needed? Healthy Ageing has become an important pillar of R&D (e.g. Lifelines & ERIBA) in the three provinces of the Northern Netherlands

Nadere informatie

HET ZEVENDE KADERPROGRAMMA

HET ZEVENDE KADERPROGRAMMA Europees onderzoek in actie HET ZEVENDE KADERPROGRAMMA (FP7) Europees onderzoek voor het voetlicht brengen Een nieuwe standaard zetten in Europees onderzoek Het zevende kaderprogramma voor onderzoek en

Nadere informatie

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017 Nederlands Kennis-en Innovatiecontract 2018-2019 d.d. 11 december 2017 Toelichting Kennis- en Innovatiecontract 2018-2019 Voor u ligt het nieuwe Kennis- en Innovatiecontract voor de jaren 2018 en 2019.

Nadere informatie

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK 4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK Resultaten praktijkgericht onderzoek Kennisvalorisatie Jaarverslag 2010 Hanzehogeschool Groningen, University of Applied Sciences 66 4 Praktijkgericht onderzoek De Hanzehogeschool

Nadere informatie

Advies Universiteit van Tilburg

Advies Universiteit van Tilburg Advies Universiteit van Tilburg De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Universiteit van Tilburg (hierna UvT) dat het College van Bestuur met zijn brieven van

Nadere informatie

Danielle Raspoet. VRWB Clusters en hun Speerpunten gelinkt aan Vlaanderen in Actie Pact 2020. Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid

Danielle Raspoet. VRWB Clusters en hun Speerpunten gelinkt aan Vlaanderen in Actie Pact 2020. Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid VRWB Clusters en hun Speerpunten gelinkt aan Vlaanderen in Actie Pact 2020 Danielle Raspoet Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid Vlaams Innovatienetwerk, Gent 1 Technologie & Innovatie in Vlaanderen: Prioriteiten

Nadere informatie

iminds Health voorstelling PRoF 4.0 04/09/2014

iminds Health voorstelling PRoF 4.0 04/09/2014 iminds Health voorstelling PRoF 4.0 04/09/2014 Four Strategic Research Centers in Flanders NanoTech 1984 CleanTechnology 1991 Life sciences 1996 ICT Innovation 2004 2 380+ 50+ PROJECTS with the industry

Nadere informatie

Vlaamse beleidsprioriteiten

Vlaamse beleidsprioriteiten KET Platform Vlaanderen: Startevent Vlaamse beleidsprioriteiten 14 november 2012 Jan Larosse Overbruggen van de innovatiekloof: de nieuwe beleidsbenadering 2 Overbruggen van de innovatiekloof: een geïntegreerd

Nadere informatie

Havo, hier hbo: loud and clear, over.

Havo, hier hbo: loud and clear, over. Havo, hier hbo: loud and clear, over. Bert Schroën Voorzitter netwerk HTNO 28 september 2016 Overzicht presentatie Op naar toekomstbestendig bètatechniekonderwijs ontwikkelingen binnen hbo bètatechniek

Nadere informatie

2 De keuze van de hogeschool per individuele conversie geldt voor alle opleidingsvormen, inclusief de te beëindigen varianten. 1 Beoordeling instellingsconversietabellen CDHO 1 2 Opheffing Hogeschool Positief

Nadere informatie

RM onderzoekmogelijkheden in Nederland en Europa

RM onderzoekmogelijkheden in Nederland en Europa RM onderzoekmogelijkheden in Nederland en Europa Eindhoven 31 oktober 2006 SenterNovem is een agentschap van Ministerie van Economische Zaken 1 Presentatie Nationale programma s Europese Kaderprogramma

Nadere informatie

Advies Rijksuniversiteit Groningen

Advies Rijksuniversiteit Groningen Advies Rijksuniversiteit Groningen De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Rijksuniversiteit Groningen (hierna RUG) dat het College van Bestuur van de RUG met

Nadere informatie

SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE. ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie

SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE. ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie groei LINEAIR VERSUS EXPONENTIËLE GROEI exponentieel disruptie lineair tijd 2 Tijd, in jaren INNOVATIE GAAT STEEDS SNELLER

Nadere informatie

Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals

Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals Symposium Healthy Ageing in mbo en hbo Joost Degenaar Directeur Centre of Expertise Healthy Ageing Centre of Expertise Healthy Ageing

Nadere informatie

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Partners TNO is een onafhankelijk kennis instituut met meer dan 80 jaar ervaring in technologie

Nadere informatie

Projectoproepen Horizon 2020 «Smart Cities & Communities» (Intelligente steden & gemeenschappen)

Projectoproepen Horizon 2020 «Smart Cities & Communities» (Intelligente steden & gemeenschappen) Projectoproepen Horizon 2020 «Smart Cities & Communities» (Intelligente steden & gemeenschappen) Brussels Smart Cities - 4/12/2014 Camille Le Borgne, NCP Brussels Energie & leefmilieu Met de steun van

Nadere informatie

The next Erasmus+ Lem van Eupen Director Nationaal Agentschap Erasmus+ 7 december 2017

The next Erasmus+ Lem van Eupen Director Nationaal Agentschap Erasmus+ 7 december 2017 The next Erasmus+ Lem van Eupen Director Nationaal Agentschap Erasmus+ 7 december 2017 Het huidige Erasmus+ Erasmus+ helps European countries to modernise and improve their education and training systems

Nadere informatie

Europese InnovatieStimulering (EIS) Mogelijkheden voor onderzoek in internationale context

Europese InnovatieStimulering (EIS) Mogelijkheden voor onderzoek in internationale context Europese InnovatieStimulering () Mogelijkheden voor onderzoek in internationale context Infosessie Europese onderzoeksfinanciering, 23/01/2007 Annelies Vandamme Inhoud presentatie KMO-definitie Subsidiemogelijkheden

Nadere informatie

EWI Focus 13 april 2015. Key Enabling Technologies. Roadmaps. Waar staan we en waar gaan we naartoe?

EWI Focus 13 april 2015. Key Enabling Technologies. Roadmaps. Waar staan we en waar gaan we naartoe? EWI Focus 13 april 2015 Key Enabling Technologies Roadmaps Waar staan we en waar gaan we naartoe? Agenda 09u-00-09u30 09u30-09u35 09u35-09u50 09u50-10u10 10u10-10u30 10u30-10u50 10u50-11u10 11u10-11u30

Nadere informatie