Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) NWO-bijdrage Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Transcriptie

1 Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) NWO-bijdrage Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

2 Inhoudsopgave Inleiding 1 Kennis- en Innovatieagenda 1 Aanpak en totstandkoming NWO-bijdrage 1 Voorgestelde activiteiten Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Topsector specifieke programma s Graduate School T&U 2 Partnership Programma Yes, we scan 2 Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Programma s relevant voor meerdere topsectoren Naar gesloten kringlopen voor water en herwinbare grondstoffen- in transitie naar een circulaire economie 2 Agri & Food/Logistiek/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen/Water Groen II Agri & Food/T&U 3 Bouwstenen van Leven Agri & Food/Chemie/HTSM/LSH/T&U 3 Enabling Technologies LSH, Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangs-materialen 4 Maatschappelijk Verantwoord Innoveren alle TS 4 Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Internationale programma s Food & Business Applied Research Fund Agri & Food/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 5 Food & Business Global Challenges Programme Agri & Food/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 5 Publiek-private samenwerking PPS 1 Open Technologieprogramma alle TS 5 Privaat-publieke programmering PPP Topsector Internationale programma s JPI FACCE ERA-Net CoFund Sustainable Crop Production 6 JPI FACCE ERA-Net ICT-Agri Smart Farming and Food Security 6 ERA-NET Cofund on Biotechnologies Chemie/Agri & Food/T&U/HTSM/LSH 6 Onderzoeksfaciliteiten en praktijkgericht onderzoek 6 Vrij onderzoek gericht op de topsectoren 6 Topsector T&U concrete acties voor Contactpersoon / meer informatie

3 Inleiding De onderzoeksprogrammering van NWO voor Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) zal de komende jaren gericht zijn op de gezamenlijke realisatie van PPS-programma s. Een belangrijk deel van de PPS2-programmering richt zich op topsector-overstijgende initiatieven, waarbij twee tot vijf topsectoren zijn betrokken. Deze brede programma s zijn gericht op excellent onderzoek dat op termijn perspectief biedt voor een bijdrage vanuit de wetenschap aan maatschappelijke uitdagingen zoals de totstandkoming van een duurzame circulaire economie, een kwalitatief en kwantitatief verbeterde voedselvoorziening, voedsel dat bijdraagt aan het welzijn van mensen, duurzame gewasproductie waarvoor minder grondstoffen, energie, water en bestrijdingsmiddelen nodig zijn, het behoud van biodiversiteit, en de adaptatie aan klimaatveranderingen. Ook wordt, naast een Partnership programma met een individueel bedrijf, het Graduate School Programma voor T&U gecontinueerd. Kennis- en Innovatieagenda Voor de periode heeft Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen vijf innovatiethema s voor kennisontwikkeling en innovatie benoemd: Meer en beter met minder, Samenwerkende waardeketens, Gezondheid en welbevinden, Voedselveiligheid en Voedselzekerheid. Tussen deze innovatiethema s ligt geen scherpe begrenzing. Er zijn veel cross-overs, zowel tussen de innovatiethema s, binnen afzetketens als met andere topsectoren. Een innovatie die ervoor zorgt dat telers schaarse grondstoffen en hulpmiddelen efficiënter benutten, kan evengoed de voedselzekerheid ten goede komen of samenwerking in waardeketens bevorderen. Binnen het onderzoeksprogramma van de Europese Unie zijn de trends in zeven maatschappelijke uitdagingen onderverdeeld, waarvoor duurzame productie een oplossing kan bieden. De innovatiethema s voor Tuinbouw & Uitgangsmaterialen omvatten bijna al deze maatschappelijke uitdagingen. Dat geldt ook voor de maatschappelijke ontwikkelingen waarmee Nederland kampt, zoals welvaartsziekten, vergrijzing, schaarse grondstoffen en ruimte en gevolgen van klimaatverandering. De oplossingen waar T&U naar streeft, hebben als doel een gezonde, gelukkige en welvarende bevolking in een wereld die voor de komende generaties leefbaar blijft, in lijn met People, Planet, Profit. Aansluiten bij de Europese onderzoeksagenda ligt dan ook voor de hand. De NWO onderzoeksprogrammering voor T&U draagt middels fundamenteel onderzoek bij aan tal van de maatschappelijke en economische vraagstukken zoals beschreven in de kennis & innovatieagenda. Aanpak en totstandkoming NWO-bijdrage De NWO-bijdrage voor T&U is in goed overleg met de topsector tot stand gekomen. Voor de topsector zijn crossovers met andere topsectoren zeer belangrijk. Er worden daartoe sterke verbindingen gemaakt met andere topsectoren, zoals Agri & Food, Chemie, HTSM, Logistiek, LSH, en Water. Deze krijgen vorm in verschillende topsector-overstijgende programma s. Het is van belang PPS-en tot stand brengen waarin de wetenschappelijke kwaliteit van de toegekende aanvragen wordt gewaarborgd. Daarom is de topsector T&U gevraagd om programma s in te richten met voldoende breedte, die ressorteren in voldoende aanvragen en een sterkere competitie. Met name PPS variant 2 (met een minimale cofinanciering van 10%) leent zich hiervoor. Topsector T&U hecht veel waarde aan internationale samenwerking en zet in op het JPI Food Security, Agriculture en Climate Change (FACCE), vooral gericht op landbouwkundig onderzoek en innovatie. Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 1

4 Voorgestelde activiteiten NWO zal binnen de topsector T&U in samenwerking met private en publieke partners verschillende PPS en niet-pps activiteiten ontwikkelen en uitvoeren. De toekenning van projecten zal gebaseerd zijn op een voor NWO gebruikelijke, onafhankelijke selectie- en besluitvormingsprocedure, waarmee de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek gewaarborgd wordt. Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Topsector specifieke programma s Graduate School T&U De topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen heeft in de uitvoeringsagenda, in de vorm van een human capital agenda, aangegeven de beschikbaarheid van goed opgeleid personeel een hoge prioriteit toe te kennen. Er zal een belangrijke groei plaatsvinden in de behoeften van deze bedrijfstak aan excellente plantenwetenschappers met een goede PhD opleiding. Deze groeiende behoefte is Europa-breed, maar treedt in het bijzonder in Nederland aan het licht. De verwachte behoefte overtreft de huidige omvang van de PhD opleiding binnen Nederland. Het is daarom essentieel voor de bedrijven en academische organisaties om talentvolle plantenwetenschappers aan te trekken en op te leiden. Het NWO programma Graduate school Tuinbouw & Uitgangsmaterialen biedt getalenteerde masterstudenten de mogelijkheid om zélf, in samenwerking met kennisinstellingen en bedrijven, een voorstel voor promotieonderzoek in de plantenwetenschappen op te stellen en, bij honorering, uit te voeren. Dit programma heeft de vorm van een PPS met 15% cofinanciering (in kind en cash). Budget NWO 1,8 M Partnership Programma Yes, we scan De doelstelling van het multidisciplinaire STW Partnership-programma Yes we scan met RijkZwaan is om innovatieve oplossingen te ontwikkelen waarbij de respons van planten (fenotype) op ziekten en plagen op een kwantitatieve- en high-throughput manier kan worden vastgesteld. Hierbij wordt vooral gezocht naar oplossingen vanuit de hoek van technische en plant/pathogeen-gerichte faculteiten. Twee disciplines die normaalgesproken niet in eerste instantie bezig zijn met het samen ontwikkelen van oplossingen voor de groene sector. Dit programma krijgt de vorm van een STW Partnership met RijkZwaan dat 1,5 M cash zal bijdragen over een periode van circa 4 jaar. Totale omvang programma M 3. Open call for projects op bovengenoemde thema s. Budget NWO: 1,5 M Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Programma s relevant voor meerdere topsectoren Naar gesloten kringlopen voor water en herwinbare grondstoffen- in transitie naar een circulaire economie Agri & Food/Logistiek/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen/Water De transitie naar een circulaire economie legt ons vanuit het perspectief van de verbindingen tussen water, voedsel, energie en biodiversiteit de opgave op om de huidige systemen om te vormen naar klimaat-robuuste en hoogproductieve systemen. Het biedt kansen voor zowel het aanpakken van grote maatschappelijke vraagstukken, zoals het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, de voorzieningszekerheid van grondstoffen, schoon water en voedsel, en de eindigheid van fossiele grondstoffen, als voor economische groei. Nieuwe ontwikkelingen moeten zonder uitzondering duurzaam zijn. De te ontwikkelen kringlopen dienen maximaal gesloten te zijn: biomassareststromen moeten worden ingezet voor het behoud van draagkracht van de bodem en het water om een stabiele 2 NWO-bijdrage

5 gewasgroei te verzekeren. Systeemaanpak is het vertrekpunt voor het sluiten van kringlopen op verschillende schaalniveaus; vervanging fossiele grondstoffen door hernieuwbare grondstoffen en herwinning van grondstoffen, het terugvoeren van mineralen, hergebruik van afval, retourstromen, complexe netwerken, ketenregie en integratie, duurzame business modellen, andere diensten koppelen aan primaire producten, van bulk naar specialisatie. Het is cruciaal te begrijpen hoe onderdelen in een circulaire economie elkaar beïnvloeden in het geheel (het systeem), maar ook wat de relatie is van het geheel tot de onderdelen. Daarbij worden de elementen ook in relatie tot hun omgeving en in hun maatschappelijke context beschouwd. Dit programma krijgt vorm als een PPS2 met minimaal 10% cofinanciering. Het is een topsector-overstijgend programma en maakt onderdeel uit van de topsectoren Agri & Food, Logistiek, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en Water. Ook de topsector Creatieve Industrie heeft zich middels bijdragen vanuit het bedrijfsleven aan bij dit initiatief aangesloten. Bij het NRPO-SIA onderzoek loopt momenteel een programma op het gebied van circulaire economie: PROVANG. Waar mogelijk wordt aansluiting op de NWO call Circulaire Economie gestimuleerd. Ook de topsector Energie en TNO zijn voornemens te participeren. Budget NWO: 5,0 M Groen II Agri & Food/T&U Groen II is het vervolg van het succesvolle programma Groen - Fundament voor duurzame productie en verwerkingsketens in land- en tuinbouw. In het eerste programma kwamen onderwerpen aan bod als duurzame bodem, planten, gezonde voeding, duurzame en robuuste ketens en bio-economy. In samenspraak met de topsectoren Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen zullen de thema s van het programma een grondige update krijgen en wordt er gezorgd voor goede afstemming met het programma Circulaire Economie naar gesloten kringlopen voor schoon water, een veerkrachtige bodem en gezonde gewassen zodat beide programma s complementair zijn. Groen II is een cross-sectoraal programma voor Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. Het betreft een PPS2 programma met een minimale cofinanciering van 10%. Budget NWO: 3,1 M Bouwstenen van Leven Agri & Food/Chemie/HTSM/LSH/T&U Kennis van de moleculaire basis van het leven is dankzij technologische doorbraken vanuit de fysica, chemie, biologie, informatica en systeemanalyse van enorme data bestanden spectaculair toegenomen. De Nederlandse wetenschap is nú in een goede positie om door bundeling van deze expertise uit verschillende wetenschapsgebieden een beslissende stap vooruit te zetten in het fundamentele begrip van cellulaire systemen vanuit de (moleculaire) bouwstenen ervan. Deze kennis biedt ons het vermogen om aangepaste, verbeterde, of nieuwe vormen van leven te creëren voor specifieke doeleinden. Uitdagende innovaties zijn te voorzien op vele belangrijke wetenschappelijke en technologische terreinen: gezondheidszorg (bijv. personalized medicine), kwalitatief en kwantitatief verbeterde voedselvoorziening, duurzame gewasproductie, hybride techno-biologische systemen, nieuwe materialen, intelligente robots gebaseerd op neuronale netwerken, organismen die onder extreme omstandigheden nieuwe taken uitvoeren, enz. Tegelijk roept deze ontwikkeling nieuwe vragen op m.b.t. de gevolgen voor de toekomstige samenleving vanwege de grote wetenschappelijke, economische en maatschappelijke impact. Nederlandse onderzoekers lopen wereldwijd voorop in de verschillende disciplines die bijdragen aan deze kennis. Voor bedrijven op vele terreinen zullen ongekende innovatieve mogelijkheden zich aandienen. Het is daarom voor onze samenleving als geheel van groot belang dat Nederland door nauwe interdisciplinaire samenwerking tussen onderzoekers en het bedrijfsleven een voortrekkersrol speelt in deze ontwikkeling. Het doel van het programma Bouwstenen van Leven is langdurig (10 jaar) interdisciplinaire samenwerkingen in PPS-verband te vormen of te versterken om deze urgente wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Bouwstenen van Leven is een cross-sectoraal PPS-programma geïnitieerd gedragen door de participerende Topsectoren AgriFood, Chemie, HTSM, LSH en T&U. De topsector Chemie zet ook M 1 transitiemiddelen in voor Chemistry of Life. Door een verbinding met het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren (MVI) zal het maatschappelijk en ethisch aspect van de uitdagende innovaties tegelijk worden onderzocht. Via andere NWOprogramma s zoals Perspectief en het Open Technologieprogramma en Partnership kunnen in 2016 en 2017 Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 3

6 aanvullende bijdragen worden geleverd. Het ERA-NET Cofund on Biotechnologies (samenvoeging ERA-IB, EraSynBio en EraSysAPP) zal als internationale component van Bouwstenen van Leven de samenwerking in de systeembiologie en synthetische biologie als technology drivers stimuleren en zich toeleggen op downstream toepassingen in de biotechnologie. Via het Eranet EraCoSysMed dat zich richt op de toepassing van systeem biologie in de geneeskunde en een programma dat zich richt op stamcel- en gentherapie zullen ook bijdragen worden geleverd aan dit onderwerp. De eerste call voor interdisciplinaire aanvragen met een bijdrage uit het bedrijfsleven/fondsen van 10-20%. (PPS variant 2) is gepland voor het begin van Budget NWO: 9,75 M Enabling Technologies LSH, Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangs-materialen Het hoofddoel van het programma Enabling technologies Hotels is om publiek-private onderzoeksprojecten kennis te laten maken met geavanceerde toepassingen op het gebied van life sciences en technologie, data integratie en stewardship door middel van kortlopende Hotelprojecten. Door middel van: Introduceren van geavanceerde life sciences technologieën in publiek-private onderzoekssamenwerkingen. Stimuleren van het gebruik van data stewardship en integratie principes, methoden en standaarden in onderzoeksprojecten. Faciliteren van integratie van datasets in geavanceerde multi-technologie projecten Stimuleren van nieuwe interacties tussen groepen en organisaties. Waar mogelijk, stimuleren van open acces publicatie van onderzoeksdata De ronde is open voor (gecommiteerde publiek-private) onderzoeksprojecten die binnen Nederland uitgevoerd worden op het gebied van de Topsectoren LSH, Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangs-materialen. Binnen de context van deze de oproep, zijn publiek-private onderzoekprojecten, projecten waar minimaal één publieke en één private partner contractueel een onderzoeks-samenwerking hebben. Budget NWO: 1,9 M Maatschappelijk Verantwoord Innoveren alle TS In het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren (MVI) wordt al in de ontwikkelingsfase van een innovatie onderzocht welke ethische en maatschappelijke aspecten een rol spelen, en welke maatschappelijke context nodig is om de innovatie te doen slagen. Dit zorgt voor een groter maatschappelijk draagvlak en voorkomt dat innovaties onnodig stranden. Bovendien worden door dit onderzoek complexe en kostenverhogende aanpassingen achteraf voorkomen. Zo ontstaan kansen voor betere producten en diensten die beter aansluiten bij behoeften in de maatschappij door sociaal geïnspireerde innovaties. De bijdrage van de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen wordt specifiek ingezet voor het onderzoek naar de ethische en maatschappelijke aspecten van de toepassing van kennis die het mogelijk maakt om aangepaste, verbeterde, of nieuwe vormen van leven te ontwerpen en te creëren voor specifieke doeleinden (binnen het programma Bouwstenen van Leven). De programmering wordt in samenspraak met de topsector bepaald. Naast de programmering die gericht is op specifieke topsectoren, zal MVI ook vraagstukken programmeren die voor alle topsectoren relevant zijn. Deze vraagstukken worden uitgewerkt binnen de aan MVI deelnemende topsectoren. Budget NWO: 6,15 M 4 NWO-bijdrage

7 Publiek-private samenwerking PPS 2 en 3 Internationale programma s Food & Business Applied Research Fund Agri & Food/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Decennialang dalende voedselprijzen hebben in ontwikkelingslanden geleid tot verwaarlozing van investeringen in de primaire productie, voedselveiligheid en het daarbij behorende onderzoek. Een groeiende wereldbevolking, veranderende diëten, klimaatverandering, een deels hieraan gerelateerde grondstoffenschaarste, evenals het besef dat zelfredzaamheid afhangt van productieve economische sectoren, hebben voedselproductie en -veiligheid terug op de agenda gezet. Ontwikkeling van lokale en regionale voedselketens kan voedselzekerheid en economische groei verhogen, en daarmee een bijdrage leveren aan armoedebestrijding. Een sterke private sector kan de economische groei stimuleren, aanmoedigen tot ondernemerschap en op deze manier bijdragen aan de zelfredzaamheid van ontwikkelingslanden. Echter, het investeringsklimaat voor het bedrijfsleven wordt vaak belemmerd door slecht functionerende (overheids-)instellingen, hoewel binnenlandse en regionale markten grote economische mogelijkheden bieden. Dit programma krijgt de vorm van een PPS-programma met een bijdrage (20%) door bedrijfsleven en/of maatschappelijke partijen. Dit programma maakt onderdeel uit van het voedselzekerheidsbeleid in het kader van de ontwikkelingsproblematiek van BuZa. Budget BUZA: 7,5 M Food & Business Global Challenges Programme Agri & Food/Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Voedselzekerheid staat hoog op de internationale agenda. Het voedselprobleem is hardnekkig en wordt door bevolkingsgroei en dieetverschuivingen nog versterkt. Deze situatie vraagt om adequate, evidence-based beleidsreacties, maar biedt ook volop kansen en uitdagingen voor particuliere ondernemingen. Er is een dringende en groeiende behoefte aan nieuwe kennis en nieuwe inzichten m.b.t. beleid en praktijk, om de uitdagingen omtrent voedselzekerheid het hoofd te kunnen bieden. Dit programma krijgt de vorm van een PPS-programma met een bijdrage (20%) door bedrijfsleven en/of maatschappelijke partijen. Dit programma maakt onderdeel uit van het voedselzekerheidsbeleid in het kader van de ontwikkelingsproblematiek van BuZa. Budget BUZA: 7,5 M Publiek-private samenwerking PPS 1 Open Technologieprogramma alle TS Het Open Technologieprogramma (OTP) is bedoeld voor projecten over de hele breedte van het technisch-wetenschappelijke onderzoek. Er zijn geen thema s in het OTP en er vindt geen oormerking vooraf plaats. Indienen van onderzoeksaanvragen kan het hele jaar door. Hoogstaande wetenschappelijke kwaliteit én utilisatie zijn de twee criteria waarop aanvragen door internationale onafhankelijke referenten worden beoordeeld. Bij elk project wordt een Gebruikerscommissie ingesteld. Het OTP leidt tot PPS-projecten variant 1 of 2. Op grond van stabiele historische verdeling kan voor grote topsectoren goed vooraf worden ingeschat hoeveel middelen per topsector besteed zullen gaan worden. Budget NWO: 36,0 M Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 5

8 Privaat-publieke programmering PPP Topsector Internationale programma s JPI FACCE ERA-Net CoFund Sustainable Crop Production Het doel van dit ERA-Net is om middelen en kennis samen te brengen om een duurzame productie van gewassen te ontwikkelen en te testen. Belangrijke thema s hierbij zijn veredeling, het recyclen van nutriënten, de interacties tussen bodem, plant en atmosfeer, plantgezondheid en gewasbescherming, beheermethoden en de toegevoegde waarde van land- en tuinbouwproducten. De activiteiten dragen bij aan de ontwikkeling van teeltsystemen gericht op een afname van milieuvervuiling, een verbetering van resource-use efficiëntie, en de kwaliteit van producten. Dit biedt de land- en tuinbouwsector de mogelijkheid zich aan te passen aan de verwachtte veranderingen die voortvloeien uit bijv. de toekomstige schaarste van grondstoffen, milieuveranderingen, demografie, consumentenvoorkeuren en de wereldhandel. Dit betreft een Era-Net Cofund in PPP vorm. Budget NWO: 1,0 M JPI FACCE ERA-Net ICT-Agri Smart Farming and Food Security De belangrijkste doelstelling van ICT-AGRI-2 is het leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling van een ecoefficiënte, grondstofefficiënte en concurrerende landbouw door meer en beter gebruik van ICT en robotics. De eerste call in 2016 is gericht op Farm management and information systems. In 2017 is een tweede call voorzien op een nog nader te identificeren thema. Dit betreft een ERA-Net Cofund in PPP vorm. Budget NWO: 0,75M ERA-NET Cofund on Biotechnologies Chemie/Agri & Food/T&U/HTSM/LSH (samenvoeging ERA-IB, EraSynBio en EraSysAPP) internationale component van topsectoroverstijgend initiatief Bouwstenen van Leven, links met topsectoren Chemie (Chemistry of Life, Chemical Conversion, BBE), LSH, Agri & Food, T&U, HTSM Budget NWO: 1,0 M Onderzoeksfaciliteiten en praktijkgericht onderzoek Een deel van de bijdrage kan komen uit investeringen in onderzoeksfaciliteiten waarvan de topsector heeft aangegeven dat deze relevant is c.q. waarbij aanvragen direct voortkomen uit de gezamenlijke programmering in TKIverband. Daarnaast gaat het om relevante investeringen in praktijkgericht onderzoek aan hogescholen die aansluiten op de gezamenlijke programmering in de topsectoren/tki s. Vrij onderzoek gericht op de topsectoren Een deel van de bijdrage komt uit brede calls voor ongebonden, nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek. Belangrijke instrumenten zijn bijvoorbeeld de vrije FOM-programma s en de FOM-projectruimte (m.n. HTSM, Energie, LSH en Chemie), de TOP-subsidies (voor Chemie, ICT en LSH) en talentprogramma s zoals de Vernieuwingsimpuls. Ook projecten binnen het ALW Open programma dragen substantieel bij aan de topsector T&U. Van deze investeringen wordt na toekenning vastgesteld in hoeverre deze bijdragen aan de innovatiecontracten. NWO zal de aandelen en inhoudelijke aansluiting op de strategische agenda s actief monitoren en hierover op reguliere basis contact onderhouden met de topsectoren en TKI s en tevens de resultaten van de projecten actief onder de aandacht van bedrijven brengen, met het oog op snelle doorstroom van kennis en kunde en potentiële nieuwe PPS. 6 NWO-bijdrage

9 Topsector T&U concrete acties voor Activiteit PPS Relatie met Innovatiecontract TS specifieke PPS calls Raakvlak met andere topsectoren NWO inzet T&U (M ) Graduate School T&U 2 TS-breed 1,80 Partnership Programma Yes, we scan 3 Meer en beter met minder 1,50 PPS calls relevant voor meerdere TS Circulaire Economie: Naar gesloten kringlopen voor water en herwinbare grondstoffen- in transitie naar een circulaire economie 2 Meer en beter met minder; Samenwerkende waardeketens Groen II 2 Meer en beter met minder; Samenwerkende waardeketens Totale NWO inzet (M ) Logistiek, A&F, Water, BBE 0,75 5,0 A&F BBE 0,70 3,10 Bouwstenen van Leven Programma Bouwstenen van leven 2-3 TS-breed Chemie, HTSM, LSH, A&F 1,40 9,75 Enabling Technologies 2 TS-breed LSH, A&F 0,45 1,90 Maatschappelijk Verantwoord Innoveren 2 TS-breed Alle TS 0,30 6,15 Internationale PPS calls Food & Business Applied Research Fund Food & Business Global Challenges Programme PPS 1 Internationaal & Duurzame Handel Internationaal & Duurzame Handel 7,5 BUZA middelen 7,5 BUZA middelen Open Technologieprogramma TS-breed 36,0 PPP internationaal JPI FACCE ERA-Net CoFund Sustainable Crop Production JPI FACCE ERA-Net ICT-Agri Smart Farming and Food Security ERA-NET Cofund on Biotechnologies Meer en beter met minder A&F 1,00 Chemie; BBE; HTSM; A&F; T&U; Energie A&F 0,75 Totaal 7,9 1,0 Contactpersoon / meer informatie Drs. D.A. van der Kroef, wnd. directeur ALW E: d.vanderkroef@nwo.nl T: +31(0) Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 7