NWO-propositie voor de Topsector Chemie

Transcriptie

1 NWO-propositie voor de Topsector Chemie Concrete acties voor Innovatiecontract De Topsector Chemie heeft als ambitie dat Nederland in 2050 een mondiale toppositie heeft op de gebieden groene chemie en slimme materialen èn wil het grensverleggend excellent wetenschappelijk onderzoek in Nederland verder versterken als noodzakelijke basis voor nieuwe gebieden van wetenschap en innovatie. De Actieagenda van de Topsector Chemie ( New Earth, New Chemistry ) beschrijft deze ambities en plannen. Het innovatiecontract geeft een praktische uitwerking van de plannen met een geïntegreerde aanpak, die de gehele kennis- en innovatieketen omvat, waarbij de programmering zowel vanuit de vraagkant (Grand Challenges, functionaliteit) als de aanbodkant (nieuwsgierigheid, sterke kennisbasis) plaatsvindt. Onderdelen van de keten zijn: de Wetenschap, een TKI Kraamkamer voor Nieuwe Chemische Innovaties, drie TKI s op belangrijke innovatiegebieden (Smart Polymeric Materials, Procestechnologie en BioBased Economy), en Valorisatie. Science case, overwegingen en keuzes Nieuwe Wetenschap en goed opgeleide mensen worden door de topsector Chemie gezien als belangrijk fundament voor innovatiegebieden/tki s. Het fundamenteel onderzoek wordt gekoppeld aan vragen uit de wetenschapsagenda van de KNAW en de onderzoekszwaartepunten chemie van het Sectorplan Natuur- en Scheikunde. Het innovatiecontract Chemie geeft aan dat investeringen in nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek op het gebied van de chemie bij NWO zeer belangrijk zijn voor de topsector en er bij NWO onverminderd heden moeten blijven voor activiteiten en programma s die daar op gericht zijn. In de benadering van het IC betekent het in feite dat het gehele door NWO gefinancierde chemisch onderzoek over de volle breedte relevant is voor de topsector. NWO waardeert het zeer dat de topsector Chemie het fundamentele onderzoek een cruciale rol toedicht in de kennis- en innovatieketen en ziet daarin uiteraard uitstekende aanknopingspunten en heden voor NWO om bij te dragen en een actieve rol te spelen in deze Topsector. Als medeoprichter van de Regiegroep Chemie heeft NWO vanaf het begin goed samengewerkt met andere partners in die keten. Chemie speelt als creating en enabling science een belangrijke rol in vele van de 49 KNAW grote vragen voor de wetenschap. NWO kan zich uitstekend vinden in de Nederlandse wetenschapsagenda van de KNAW en vindt het aantrekkelijk dat deze vragen inspiratie vormen voor en richting geven aan het fundamentele en toepassingsgerichte onderzoek binnen de Topsector Chemie, ook binnen de TKI s. Het Sectorplan Natuur- en Scheikunde (SNS), dat voor de chemie al enkele jaren geleden is geïnitieerd vanuit de Regiegroep Chemie zorgt o.a. voor focus en massa in het chemisch onderzoek. NWO speelt een belangrijke rol in de implementatie van het SNS en versterking van de onderzoekszwaartepunten. Onderdelen In het IC wordt uitgegaan van vier onderdelen; Wetenschap: fundament voor TKI s & TKI Kraamkamer Nieuwe Chemische Innovaties, TKI Smart Polymeric Materials, TKI Procestechnologie en TKI BioBased Economy. TKI Kraamkamer nieuwe Chemische Innovaties. Dit TKI is direct gekoppeld aan het onderdeel Wetenschap van het IC. Het is bedoeld voor het initiëren en ontginnen van nieuwe innovatiedomeinen in het gehele terrein van chemieonderzoek. De Kraamkamer bestaat uit zogenaamde kandidaat-tki s, relatief kleine PPS-programma s, die kunnen uitgroeien tot een programmalijn in een bestaand TKI, zich kunnen ontwikkelen tot een nieuw TKI binnen of buiten de Chemie of eindigen zonder verder uit te groeien. Kleine slagvaardige programma s, waarin hoogstaand wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan op terreinen die steeds voor één of enkele bedrijven relevant zijn en waarin nieuwe innovatiegebieden kunnen worden ontdekt, opbloeien en wellicht uitgroeien, passen uitstekend bij de activiteiten van NWO op het gebied van PPS.

2 Bijvoorbeeld de Technology Areas for Sustainable Chemistry (TASC), Internationale Science Industry Cooperation, Industrial Partnership Programs, Perspectief en Partnerschip programma s op het gebied van Chemie kunnen alle functioneren als kandidaat-tki s, programma s in de Kraamkamer, zoals bedoeld in het IC Chemie. De sterke connectie van dit TKI met wetenschap, zoals beschreven in het IC Chemie, maakt dit TKI heel interessant voor NWO om bij te dragen aan de Topsector. De Kraamkamer biedt ruimte aan onderzoek in de gehele breedte van de chemie. Er is aansluiting bij verschillende NWO-thema s, bijvoorbeeld Materiaalschaarste, Duurzame Energie, Agro-Food en Tuinbouw, Water en Klimaat, HTSM, en de kraamkamerprogramma s kunnen ook relaties hebben met dan wel verder ontwikkelen in andere topsectoren en TKI s. Naast de Kraamkamer kent het innovatiecontract Chemie drie TKI s op grote en relevante innovatiedomeinen: Smart Polymeric Materials, Procestechnologie en BioBased Economy sluiten volledig aan op de kracht van de Nederlandse chemiebedrijven èn op de sterktes van het excellente Nederlandse fundamentele wetenschappelijk onderzoek in de chemie. Het gaat om sleuteltechnologieën die volgens de Europese Unie een belangrijke rol spelen in het vinden van efficiënte, schone en duurzame oplossingen voor societal challenges. BioBased Economy is een dwarsdoorsnijdend thema, waarbij naast Chemie ook topsectoren als Energie, Agro & Food, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, Water en Life Sciences & Health betrokken zijn. Procestechnologie en Smart Polymeric Materials hebben ook connecties met andere topsectoren als Energie, Water en HTSM. NWO herkent het belang van de innovatiedomeinen van deze drie TKI s en ziet aan de fundamentele kant ervan heden om een rol te spelen, zoals is gevraagd door de initiatiefnemers van die TKI s. Zo kunnen er in de Kraamkamer bijvoorbeeld ideeën worden uitgewerkt op het gebied van Materialen, Procestechnologie en BioBased Economy, welke later kunnen worden opgenomen in die betreffende TKI s. Op het gebied van Valorisatie, innovatie en participatie MKB verwacht NWO geen grote rol te zullen kunnen spelen. Uiteraard wordt er in PPS-programma s aandacht gegeven aan deze aspecten, maar ze spelen vooral aan de andere kant van de kennis- en innovatieketen een rol. Governance NWO speelt een belangrijke rol in de governance van de topsector chemie. NWO heeft destijds samen met de VNCI, de Regiegroep Chemie opgericht. Het IC Chemie stelt een governancestructuur voor met rollen en verantwoordelijkheden voor de Regiegroep Chemie 2.0, een Bestuur op het gebied van Kennis & Innovatie in de Chemie en de TKI s. Over de toekomstige governance vindt nader overleg plaats. Voorgestelde activiteiten Op het gebied van Publiek Private Samenwerking in de chemie zal NWO in de jaren 2012 en 2013 bijdragen aan de Topsector Chemie door het concept van een TKI Kraamkamer voor de vorming van kandidaat-tki s en nieuwe innovatiethema s uit te werken en vorm te geven. Daarnaast zal NWO wetenschappelijk onderzoek steunen via haar geëigende instrumenten zoals de vrije competitie, talent (Vernieuwingsimpuls) en infrastructuur. Binnen de Topsector Chemie participeren de volgende NWO onderdelen: Chemische Wetenschappen (CW), Natuurkunde/ Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Technologiestichting STW en Aard- en Levenswetenschappen (ALW). Publiek-private samenwerking (PPS) Binnen de Topsector Chemie gaat het om: TKI Kraamkamer Het TKI Kraamkamer vormt een natuurlijke schakel tussen het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en de bestaande en toekomstige TKI s in de Topsector Chemie. Er zullen jaarlijks enkele nieuwe 2

3 Kraamkamerprogramma s worden geselecteerd. NWO zal aanvragen van kraamkamerprogramma s voor de topsector selecteren, gebaseerd op behoefte van het bedrijfsleven en getoetst op valorisatiepotentieel en kwaliteit van het voorgestelde onderzoek. Zo ontstaat een rollende agenda, waarin snel kan worden ingespeeld op nieuwe ontwikkelingen in het bedrijfsleven en de wetenschap, met het oog op nieuwe chemische innovaties. Uiteraard kent dit soort PPSprogramma s naast de bijdrage van NWO ook bijdragen van anderen (bedrijfsleven, kennisinstellingen, etc.). Vanuit de kraamkamer zal bij de ontwikkeling van programma s o.a. worden samengewerkt met de TKI s Procestechnologie, Smart Polymeric Materials en Biobased Economy. - Met toekenningen in 2012 en 2013 in de eerste vier Technology Area s COAST, Syngas, Low energy routes, Biomass geeft NWO een eerste start aan de Kraamkamer. - De kraamkamer zal verder worden uitgebreid met programma s op onderwerpen zoals genoemd in de lijst van ideeën en geïnteresseerde bedrijven uit het innovatiecontract Chemie. Er wordt voorzien op onderwerpen, die aansluiten bij de grote innovatiedomeinen in de Chemie als Procestechnologie en Materialen, bij maatschappelijke thema s als Veiligheid en bij het NWO-thema Materiaalschaarste. Deze onderwerpen passen prima in het innovatiecontract Chemie. - Naast deze onderwerpen heeft NWO ook middelen gereserveerd voor andere, nog niet bepaalde onderwerpen voor kraamkamerprogramma s in de chemie, die door aanvragende consortia worden aangedragen en passen binnen het innovatiecontract Chemie. - Op het gebied van BioBased Economy (BBE), een sector-doorsnijdend thema, wordt door NWO bijgedragen aan de ontwikkeling van een interface programma met zowel chemokatalytische, biotechnologische, thermochemische als biorefinery aspecten van biomassaverwerking. Naar verwachting zal de cofinanciering door private partijen 50% zijn. Dit programma heeft raakvlakken met de topsector Agro & Food en het TKI-BBE. - Ook zal NWO op het gebied van BBE een samenwerkingsprogramma met Brazilië vormgeven. Het programma zal zich onder andere richten op de biomassavoorziening en -verwerking. Dit programma heeft raakvlakken met de topsector Agro & Food en het TKI-BBE. - NWO draagt verder aan de BBE bij met het partnership programma (met Paques) A novel Platform Technology for the Conversion of Waste Biomass to Renewable Bioproducts (VFA). Dit programma gaat over vraagstukken rond de productie van biopolymeren/bouwstenen voor chemie uit hernieuwbare bronnen, van microbiologie tot procestechnologie, lifecycle assesment etc. Er zal een open call geformuleerd worden volgens de gebruikelijke NWO procedure. De cofinanciering door private partijen is 50%. - De door NWO ontwikkelde internationale PPS-programma s passen heel goed in de kraamkamer en het internationaliseringsbeleid (samenwerking met landen met snelgroeiende economieën, de BRICSlanden). In deze vorm van PPS brengt een bedrijf een voor hem relevant vraagstuk in, waarna universitaire onderzoekers tezamen met R&D medewerkers uit het bedrijf hun expertise inzetten voor een aanpak. In deze opzet zijn er vier partijen betrokken bij een project: een kennisinstelling in Nederland en in het buitenland plus de Nederlandse en buitenlandse vestiging van een bedrijf. Deze dubbele symmetrie vormt als het ware een vierkantje waarbinnen wordt samengewerkt. Ook varianten zijn. NWO werkt op deze manier samen met landen als China, India en Zuid-Afrika op onderwerpen als materialen en katalyse, die goed aansluiten bij het innovatiecontract Chemie en de Agenda Internationaliseringsoffensief van de topsector Chemie. NWO en haar buitenlandse counterpart dragen samen 50% bij; de cofinanciering van private partijen zal naar verwachting 50% zijn. Ook in enkele andere topsectoren worden activiteiten voorgesteld, die chemische componenten kennen: Science4Arts Het programma Science4Arts is opgesteld door NWO in samenwerking met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en een aantal musea. Het programma richt zich op de conservering en restauratie van oude en moderne en hedendaagse kunst. De eerste zes onderzoeksprojecten gaan in 2012 van start. In elk onderzoeksproject is sprake van medefinanciering van musea, in de vorm van beschikbaarstelling van collecties en menskracht. Het programma heeft een looptijd tot In 2012 en 2013 zullen een aantal onderzoeks-ondersteunende activiteiten worden gefinancierd. Dit programma valt onder de topsector Creatieve Industrie. 3

4 NWO-programma CO 2 neutral production of fuels ('Solar Fuels') Inhoudelijke uitdaging: ontwikkel efficiënte methodes om CO 2 direct of met elektrische energie om te zetten in brandstof (gas of vloeibaar). Snelle evaluatie van feasibility. Het uitgewerkte programma is beschikbaar, en voorziet in een brainstorm bijeenkomst met spelers uit industrie en wetenschap, voor het bepalen van de aanpak en uitrol van het programma. Dit programma is gericht op de topsectoren Energie, Chemie en HTSM. Watertechnologie samenwerking met de Stuurgroep Watertechnologie en TTI Wetsus Deze thematische PPS call zal qua inhoud de hele deelsector bestrijken. Integratie met de in het innovatiecontract genoemde business cases is alhoewel niet nader uitgewerkt. NWO zal deze call in samenwerking met het TTI Wetsus volgens standaard reglement (incl. internationaal peer-review) uitvoeren. 50% cofinanciering door het bedrijfsleven is verplicht. Deelnemende bedrijven hebben de keuze om via Wetsus, of rechtstreeks met onderzoekers samen te werken. Deze activiteit valt onder de topsector Water. Andere gerichte activiteiten (niet PPS) Binnen de Topsector Chemie gaat het om: Programma Materialenonderzoek, samenwerking met India In samenwerking met India ontwikkelt NWO een nieuw fundamenteel programma op het gebied van Materialenonderzoek (functionele materialen). Dit programma sluit goed aan bij het internationaliseringsbeleid (samenwerking met BRICS-landen) en het internationaliseringsoffensief van de topsector Chemie. Bij de ontwikkeling van het programma wordt samengewerkt met de Nederlandse topwetenschappers op het gebied van materialenonderzoek, die ook participeren in het TKI Materialen. Ook in enkele andere topsectoren worden activiteiten voorgesteld, die chemische componenten kennen: Focus groep Next generation organic photovoltaics Het energieonderzoek wordt ook versterkt door de oprichting van zogenaamde energie-focusgroepen, als satelliet van DIFFER, elk rond een internationale topwetenschapper die kansen heeft een doorbraak op zijn of haar gebied te forceren. Eén van deze focusgroepen is gericht op 'Next generation organic photovoltaics' (RuG). Het project is eind 2011 gestart. Het programma valt onder de topsector Energie en heeft ook raakvlakken met de topsector HTSM. Open call Agro, Food & Tuinbouw. Deze open call binnen het NWO thema Agro, Food & Tuinbouw zal zich richten op excellent funderend onderzoek, geïnspireerd door de inhoudelijke uitwerking van de topsectoren Tuinbouw en Uitgangsmaterialen en Agro & Food en heeft ook raakvlakken met de Chemie. Het thema Meer met minder wordt hiervoor verder uitgewerkt. Maatschappelijk verantwoord innoveren en maatschappelijke acceptatie In vrijwel alle IC s wordt het belang van maatschappelijke acceptatie van nieuwe technologieën benadrukt. Binnen de topsector Energie wordt een programma Innovaties in de Procestechnologie ontwikkeld. Mogelijk kan worden samengewerkt met de te ontwikkelen TA s Procestechnologie en Veiligheid in het TKI Kraamkamer van de topsector Chemie.. Talent, vrij onderzoek en infrastructuur Op het gebied van excellent wetenschappelijk onderzoek in de chemie zal NWO in de jaren 2012 en 2013 bijdragen aan de topsector Chemie via programma s, subsidie-instrumenten en activiteiten zoals de vrije competitie, investeringen, meetapparatuur en de Vernieuwingsimpuls. Zoals reeds eerder gemeld, volgt uit de benadering van het innovatiecontract dat in feite het hele vrije onderzoek van NWO/CW relevant is voor de topsector. Voor de propositie van NWO is er voor gekozen om een deel van het vrije onderzoek, ook met het oog op de balans tussen de topsectoren, op te voeren. 4

5 Overzicht van voorgestelde activiteiten en investeringen: Topsector Chemie: concrete acties voor Relatie met Innovatie- contract Raakvlak met andere TKI s/ topsectoren Activiteit PPS NWO inzet (M ) TA COAST Pr ject niveau 1,75 TA Syngas Project niveau 1,75 TA Low energy Project niveau 1,75 TKI-BBE TA Biomass Project niveau 1,75 TKI-PT Energie TA Veiligheid Project niveau 0,75 TA Procestechnologie Project niveau 1,50 TKI-SPM TA Materialen Project niveau 1,50 TKI Kraamkamer Wetenschap Wetenschap Cultural Heritage Zon Zon Energiebesparing in de industrie TKI-BBE; Agro&Food; Energie TKI-BBE, TKI-PT TKI-SPM Creatieve Industrie Energie; HTSM Energie; HTSM Energie TA Materiaalschaarste Project niveau 1,50 Kandidaat TKI's voor de kraamkamer op het gebied van de chemie (specifiek onderwerp te bepalen) PPS programma 's met China, India en Zuid Afrika Chemo/bio/thermo/ biorefinery programma Onderzoeksprogramma met Brazilie Programma conversion waste biomass to renewable bioproducts met Paques Materialenonderzoek, samenwerkingsprogramma met India Verwachte bijdrage uit talent programma's en overige bottom up onderzoeksprogramma's Ja, vorm wordt nog verkend 6,00 Project niveau 1,25 Project niveau 3,0 Wellicht 3,0 Programma niveau 1,5 Nee 1,5 Soms project niveau 8,5 Science4Arts Project niveau 3,475* Programma CO 2 neutrale productie van brandstoffen i.s.m. Shell Focus groep Next generation organic photovoltaics Maatschappelijk verantwoord innoveren; innovaties in de procestechnologie Programma niveau 5,5** Nee 1,0** Nee p.m. 5

6 Watertechnologie Water Open call in samenwerking met Wetsus Programma niveau 1,0*** Meer met minder Agro & Food; Tuinbouw Nog nader in te vullen onderzoekscall Nee 2,0**** Totaal 49,975 Totaal zonder cross-overs 37,0 * wordt administratief gerekend onder Creatieve Industrie ** wordt administratief gerekend onder Energie *** wordt administratief gerekend onder Water **** wordt administratief gerekend onder Agro & Food De bovenstaande tabel bevat nieuwe initiatieven. Daarnaast investeert NWO in als uitvloeisel van reeds voor 2012 gestarte activiteiten en indicatief bedrag van 29,7 M (op kasbasis) in onderzoek dat relevant is voor de topsector Chemie. Dit cijfer is inclusief uitgaven voortkomend uit tijdelijke activiteiten die grotendeels zijn gefinancierd met tijdelijke extra middelen die NWO voor deze doeleinden heeft ontvangen van OCW, andere departementen en derden. Deze middelen zijn tijdelijk en aflopend. Perspectief Ook in de jaren na 2013, zal NWO blijven bijdragen aan de topsector Chemie via programma s en subsidieinstrumenten als hierboven genoemd. Het betreft alle activiteiten bij NWO, gebied Chemische Wetenschappen op dit terrein, maar ook chemisch/moleculair onderzoek dat via middelen van andere NWOonderdelen wordt gestimuleerd. Wat betreft de Kraamkamer Nieuwe Chemische Innovaties vindt NWO het belangrijk het TKI Kraamkamer te blijven continueren om structureel ruimte te bieden aan kleine slagvaardige PPS-programma s de kunnen kiemen, ontwikkelen en zo uitgroeien in een bestaand of nieuw TKI. Juist de combinatie van Wetenschap en TKI Kraamkamer geeft NWO een interessante en belangrijke rol in de ontwikkeling van kennis en innovatie op het gebied van Chemie, en NWO zal er daarom voor zorgen dat de middelen hiervoor van voldoende omvang en in een goede verhouding zijn. Afhankelijk van de behoefte van de topsector, die in 2012 en 2013 zichtbaar zal worden in de vorm van de vraagsturing en inzet van het bedrijfsleven, zal NWO in de verdeling van middelen over de topsectoren hierop inspelen. In vervolg hierop zal kunnen worden bekeken hoe NWO zal kunnen bijdragen aan de andere TKI s in de chemie, die het innovatiecontract Chemie in latere jaren verwacht. NWO zal in de Topsector Chemie vooral bijdragen en vormgeven aan het topsectorenbeleid via de onderdelen Wetenschap en TKI Kraamkamer voor Nieuwe Chemische Innovaties, waaronder uiteraard de fundamentele kant van de andere TKI s op het gebied van Chemie. Contactpersoon / meer informatie Dhr. dr. L.B.J. Vertegaal, directeur Chemische Wetenschappen/Exacte Wetenschappen l.vertegaal@nwo.nl Telefoon: