Wijziging Successiewet Belangrijke aandachtspunten Gegeven de veelheid aan wijzigingen is het niet mogelijk een uitputtende en tegelijkertijd korte checklist te maken. Enkele belangrijke thema s voor de korte termijn zijn in ieder geval de volgende: Per 1 januari is de gewijzigde Successiewet in werking getreden. In deze brochure volgt een samenvatting van de belangrijkste wijzigingen. Wij benadrukken dat deze samenvatting de belangrijkste thema s van de wetswijziging op hoofdlijnen behandelt. Deze samenvatting kan niet dienen als basis voor het nemen van financiële beslissingen en is niet bedoeld als advies. Waarschijnlijk zal slechts een deel van de informatie op uw situatie van toepassing zijn. De volgende onderwerpen komen aan de orde: Belangrijke aandachtspunten Naamswijziging belastingen Tariefstructuur en vrijstellingen Vrijstellingen erfbelasting Vrijstellingen schenkbelasting Partnerregeling Renteafspraken in testamenten Ik-opa-clausule en turbovordering Bedrijfsopvolging Schenking tegen schuldigerkenning Renteloze en direct opeisbare leningen Overige wijzigingen Belang executeur in testament Een periodieke check up is van belang Het is belangrijk om testamenten te bekijken in het licht van de wetswijziging. De wijziging van tarieven en vrijstellingsbedragen kan aanleiding zijn om bepaalde testamentaire regelingen aan te passen. Zo is het bijvoorbeeld goed om naar regelingen voor kleinkinderen te kijken. Verder is het onder meer van belang dat de renteclausule in langstlevendetestamenten een mogelijkheid bevat voor het maken van een renteafspraak. Het wijzigen van het partnerbegrip heeft grote gevolgen voor mensen die voorheen wel als partner kwalificeerden maar sinds niet meer. Mogelijk moeten getroffen regelingen hierop worden aangepast. Lopende en beoogde bedrijfsopvolgingen dienen opnieuw te worden bezien in het licht van de nieuwe regeling (de wijzigingen in de doorschuiffaciliteit in de inkomstenbelasting voor aanmerkelijkbelangaandelen zijn daarbij ook relevant). Tot slot de situatie waarin ouders tijdens leven hun woning hebben overgedragen aan hun kinderen onder voorbehoud van het recht om er gratis te mogen wonen. Bij het overlijden van de ouders worden de kinderen geacht die woning te erven, ook al stond die woning al vele jaren op naam van de kinderen. De wijziging die hierbij optreedt is dat voorheen de waarde van de woning ten tijde van de overdracht mocht worden genomen en sinds de waarde ten tijde van het overlijden. Is de woning bijvoorbeeld in 1990 aan de kinderen overgedragen, dan zou voorheen de waardestijging van de woning tot het overlijden buiten de heffing blijven. Dit is gewijzigd en kan reden zijn om deze situatie opnieuw te bezien. Naamswijziging belastingen Successierecht heet voortaan erfbelasting en schenkingsrecht heet nu schenkbelasting. Het recht van overgang relevant in internationaal verband is vervallen. De officiële naam van de wet zelf is nog steeds Successiewet 1956. Tariefstructuur en vrijstellingen Een van de meest ingrijpende wijzigingen is de aanpassing van de tariefstructuur. Deze is aanmerkelijk vereenvoudigd. In plaats van drie tariefgroepen zijn er sinds twee tariefgroepen: één voor partners en kinderen en één voor alle overige verkrijgers. Voor (achter)kleinkinderen gelden de tarieven van tariefgroep 1, vermeerderd met 8. Het aantal tariefschrijven is teruggebracht van zeven naar twee.
Hierdoor bestaat sinds het volgende beeld: Erfbelasting Partners Tariefstructuur erf- en schenkbelasting Verkrijging na aftrek vrijstelling Tarief partners en kinderen Tarief (achter) kleinkinderen Tarief overige verkrijgers 0 118.000 euro 1 18% 3 118.000 euro - hoger 2 36% 4 De huidige tariefstructuur voor partners en kinderen begint bij 1 en loopt op tot 2 (voorheen tot 27%). Het tarief voor kleinkinderen begint bij 18% en eindigt bij 36% (voorheen 8% tot 43,2%). De grootste wijziging betreft het tarief voor overige verkrijgers. Dat begint bij 3 en loopt op tot 4 (voorheen 41% tot 68%). Ouders, broers en zusters vallen nu in de tariefgroep van de overige verkrijgers. bedrag 9% 8% 7% 6% 4% 3% 2% 1% Vrijstellingen erfbelasting Ook de vrijstellingen zijn aangepast. Drempelvrijstellingen zijn vervangen door voetvrijstellingen. Hierdoor vervallen de vrijstellingen niet als er meer wordt verkregen dan het bedrag van de vrijstelling. Met name voor kinderen ouder dan 23 jaar en kleinkinderen is dat een verbetering. Vrijstellingsbedragen erfbelasting Partners 600.000 (minimum 155.000) Kinderen en kleinkinderen 19.000 Zieke en gehandicapte kinderen 57.000 Erfbelasting Kinderen ouder dan 23 2 2 1 1 Ouders 45.000 Overige verkrijgers 2.000 Verder wordt de erfbelasting verminderd tot nihil indien een verkrijger overlijdt binnen 30 dagen na de verkrijging en over het verkregene nogmaals erfbelasting wordt geheven. Om u een idee te geven van de effecten op de belastingdruk bij verschillende bedragen, hebben wij in de grafieken hiernaast de belastingdruk volgens de tarieven in afgezet tegen de belastingdruk volgens de tarieven in. In de meeste gevallen leveren de nieuwe tarieven en vrijstellingen een lagere belastingdruk op dan de oude tarieven. Voor kleinkinderen geldt dat overigens niet. Voor ouders en kinderen jonger dan 23 jaar geldt dat alleen bij grotere bedragen. Erfbelasting Kleinkinderen 3 3 2 2 1 1 In onderstaand schema treft u het verschil in belastingdruk aan in een familiesituatie. De langstlevende is 74 jaar, er zijn twee kinderen en de wettelijke verdeling is van toepassing (het vermogen blijft bij de langstlevende en de kinderen krijgen een vordering). Nalatenschap Tarieven Tarieven Verschil 60.000 126 0-126 120.000 1.286 840-446 240.000 6.126 5.480-646 480.000 17.368 14.760-2.608 960.000 49.735 43.040-6.695 1.920.000 237.863 221.000-16.863 Er is gerekend met nalatenschappen van verschillende omvang. In alle situaties blijkt de erfbelasting per lager uit te vallen.
5 4 4 3 3 2 2 1 1 Erfbelasting EBroers rfb e lasting en zusters Broers en zusters Vrijstellingen schenkbelasting Voor de schenkbelasting gelden sinds de volgende vrijstellingen: Vrijstellingsbedragen schenkbelasting Kinderen 5.000 Kinderen 18 t/m 34 jaar (eenmalig) 24.000 Overige verkrijgers 2.000 De eenmalig verhoogde vrijstelling van 24.000 euro bedraagt 50.000 euro indien de schenking wordt aangewend voor de aankoop van een eigen woning of voor bepaalde studies. Met behulp van de grafieken op de volgende pagina s hebben wij wederom het verschil in belastingdruk met de huidige tarieven zichtbaar gemaakt. 5 4 4 3 3 2 2 1 1 Erfbelasting E e lasting Ouders Ouders Het doen van schenkingen aan kinderen zal onder de nieuwe tariefstructuur en vrijstellingen in de meeste gevallen onvoordeliger uitvallen. Dit komt voornamelijk doordat de twee lagere tariefschijven van en 8% in de nieuwe structuur zijn verdwijnen. Hiervoor in de plaats is het tarief van 1 gekomen voor verkrijgingen tot 118.000 euro en 2 over het meerdere. In onderstaand schema wordt dit inzichtelijk gemaakt. Er wordt uitgegaan van een schenking aan een kind met toepassing van de jaarlijkse vrijstelling. Schenking Tarieven Tarieven Verschil 5.000 22 0-22 7 6 Erfbelasting Overige E rfb e lasting verkrijgers Overige verkrijgers 10.000 272 500 228 25.000 1.022 2.000 978 50.000 2.952 4.500 1.548 100.000 9.080 9.500 420 500.000 86.870 87.200 330 5 4 3 2 1 Bij schenkingsbedragen tussen ongeveer 10.000 euro en 30.000 euro is sprake van bijna een verdubbeling van de belastingdruk. Ook het schenken aan kleinkinderen zal sinds vrijwel altijd onvoordeliger uitvallen. Schenken aan overige verkrijgers is daarentegen fors voordeliger geworden. Partnerregeling Wegens de grote vrijstelling die partners hebben en de indeling in de voordeligste tariefgroep, is het belang groot om als partner gekwalificeerd te worden. Gehuwden zijn automatisch partner van elkaar. Samenwonenden moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. Ten opzichte van de oude partnerregeling is een aantal wijzigingen opgetreden. Zo kan men op enig moment maar één partner hebben. Voor partners in een meerrelatie is dat een achteruitgang. Verder kunnen ouders en kinderen geen partners zijn, tenzij een inwonend kind mantelzorg verleent en daarvoor ook een wettelijke vergoeding krijgt. In eerste instantie werd de eis gesteld dat alle samenwoners een notarieel samenlevingscontract moesten hebben. Deze eis heeft de eindstreep niet gehaald. Bij het ontbreken van een samenlevingscontract moet men wel aantoonbaar minimaal 5 jaar hebben samengewoond. Voor samenwonende ouders is verder van belang dat hun niet-gezamenlijke kinderen gelijk worden behandeld met stiefkinderen. Dit betekent dat de lage tarieven van toepassing zijn als een stiefkind van zijn stiefouder erft.
Ook kan de regeling van de defiscalisering in de inkomstenbelasting op hen van toepassing zijn. Deze regeling houdt in dat de kinderen, onder voorwaarden, geen inkomstenbelasting hoeven te betalen over hun aanspraken op hun langstlevende ouder. Renteafspraken in testamenten De wettelijke verdeling biedt de mogelijkheid voor de erfgenamen om na het overlijden een nadere afspraak te maken over de hoogte van de rente op de vordering van de kinderen. Veel testamenten kennen deze mogelijkheid ook. Voorheen was er discussie over de fiscale gevolgen van een dergelijke afspraak. Nu is daar duidelijkheid over. Erfgenamen mogen binnen acht maanden na het overlijden een rente afspreken. Voor de praktijk is dit een belangrijk punt. Er zijn namelijk redenen (fiscale, maar ook juridische) om hier flexibel te willen zijn. Het is dan prettig als de fiscaliteit soepel bij de uitkomsten aansluit. Tevens is er duidelijkheid over de vraag hoe hoog de rente mag zijn. De maximale rente die bij het overlijden van de langstlevende in aanmerking wordt genomen bedraagt 6% samengesteld. Hogere rentes worden in principe geneutraliseerd voor de erfbelasting. Ik-opa-clausule en turbovordering Bij de zogenoemde ik-opa-clausule krijgen kleinkinderen een bedrag nagelaten van hun grootouder, opeisbaar na het overlijden van het kind dat optreedt als erfgenaam van de grootouder. Soms krijgt het kleinkind daarbij, wegens de niet-opeisbaarheid, een aanspraak op het vermogen van het kind (stel 1.000) die groter is dan wat door het kind wordt verkregen uit de nalatenschap van de ouder (stel 800). Bij het overlijden van het kind wordt het surplus geneutraliseerd (hier 200). Of dat ook geldt voor het restant (hier 800) is afhankelijk van de formulering van het testament. Indien u deze regeling in uw testament heeft dan is het verstandig deze te toetsen aan het nieuwe wettelijke kader en zo nodig aan te passen. Is een dergelijke regeling al in werking getreden, dan is het verstandig om hier met een estate planner naar te kijken. De ik-opa-clausule wordt ook gebruikt in de verhouding van twee ouders en één of meerdere kinderen. Dan wordt die turbovordering genoemd. Ook deze regeling heeft sinds niet meer het beoogde gevolg. Doorgaans is deze regeling als een alternatief in een testament opgenomen. In een dergelijke situatie hoeft het testament niet te worden aangepast, de turbovordering toepassen is echter niet zinvol meer. Bedrijfsopvolging Schenk- en erfbelasting kan de continuïteit van een onderneming schaden. Om deze reden kon met een faciliteit 7 van de going-concernwaarde van de verkregen onderneming onbelast blijft blijven. Voor de schenk- of erfbelasting die wel is verschuldigd, kan gedurende 10 jaar rentedragend uitstel van betaling worden verkregen. Enkele aanpassingen van deze regeling zijn: Het vrijstellingspercentage is verhoogd van 7 naar 10 voor de verkrijging van ondernemingsvermogen tot 1 miljoen euro en voor het meerdere geldt een vrijstelling van 83%. Voor de schenkbelasting is de leeftijdseis en de arbeidsongeschiktheidseis vervallen. Preferente aandelen kunnen alleen in de faciliteit delen als zij zijn ontstaan als gevolg van een gefaseerde bedrijfsoverdracht. Beleggingsvermogen in een BV zal voor van de waarde van het ondernemingsvermogen in de faciliteit kunnen delen (voorheen was dit nog 1 van de waarde van de aandelen). Door de aandeelhouder aan zijn BV ter beschikking gestelde onroerende zaken die binnen de onderneming worden gebruikt, kunnen ook in de faciliteit delen. bedrag 2 18% 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% 2 18% 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% Schenkbelasting Sche Kinderen n kbe lastin ouder g dan 23 Kinderen 3 3 2 2 1 1 Schenkbelasting n kbe Kleinkinderen lastin g Kleinkinderen Schenkbelasting n lastin Partners g Partners
4 4 Schenkbelasting Broers n kbe lastin en g zusters Broers en zusters Bij bedrijfsopvolging bij overlijden geldt een bezitseis van één jaar, om te voorkomen dat in het zicht van overlijden belast vermogen in ondernemingsvermogen wordt omgezet. 3 3 2 2 1 1 4 4 3 3 2 2 1 1 Schenkbelasting n lastin Ouders g Ouders 6 5 4 3 2 1 Schenkbelasting Overige n kbe lastinverkrijgers g Overige verkrijgers Schenking tegen schuldigerkenning Er is duidelijkheid gekomen over de fiscale spelregels die in acht genomen moeten worden bij schenkingen tegen schuldigerkenning (ook wel de schenking op papier genoemd). Voor nieuwe schuldigerkenningen geldt dat de rente 6% moet bedragen. Verder geldt dat de rente over de gehele looptijd van de schuldigerkenning daadwerkelijk betaald moet zijn. Voor lopende schuldigerkenningen (vóór ) met een lagere rente geldt overgangsrecht. Als de akte de mogelijkheid biedt om de rente te herzien, dient overgestapt te worden op 6%. Als de akte hierin niet voorziet en de rente ten tijde van de schenking zakelijk was, mag die rente worden gehandhaafd. Een schenking tegen schuldigerkenning kan het beste in een notariële akte worden vastgelegd. Renteloze en direct opeisbare leningen Bij een direct opeisbare lening waarover geen rente wordt berekend of een rente lager dan 6%, wordt men geacht jaarlijks het vruchtgebruik te schenken. Het verstrekken van een dergelijke lening van 100.000 euro levert aldus jaarlijks een schenking op van 6.000 euro (renteloze lening). In een dergelijke situatie kan overwogen worden de lening niet direct opeisbaar te maken, een zakelijke rente overeen te komen en deze jaarlijks kwijt te schelden. Bij een lage rentestand zal dit tot een lagere belastbare schenking kunnen leiden. Overige wijzigingen Naast voornoemde onderwerpen, zijn er onder meer de volgende wijzigingen: Uitkeringen uit levensverzekeringen in de familiesfeer zijn belastbaar gemaakt. Dit ziet toe op situaties waarbij bijvoorbeeld een kind op het leven van zijn ouder een verzekering afsluit en de ouder daarbij zelf optreedt als verzekeraar. Als een herroepelijke schenking ook daadwerkelijk wordt herroepen, zal de over de schenking betaalde schenkbelasting door de Belastingdienst worden teruggegeven. Hierbij zal rekening worden gehouden met de voordelen die tijdens de bezitsperiode zijn genoten. Als sprake is van een gesplitste aankoop waarbij ouders bijvoorbeeld het vruchtgebruik van een woning kopen en de kinderen het bloot eigendom, leidt het vervallen van het vruchtgebruik bij het overlijden van de ouders tot een belastbare verkrijging. Voor landgoederen (NSW) geldt een nieuwe antimisbruikbepaling. De bedoeling van deze bepaling is de situatie tegen te gaan dat een landgoed door bijvoorbeeld een kind aan zijn ouder wordt overgedragen, die het vervolgens onbelast aan dat kind schenkt of nalaat. Voor de waardering van woningen dient voor de toepassing van de Successiewet te worden aangesloten bij de WOZ-waarde. Bij erfpacht kan de gekapitaliseerde waarde van de canon op de WOZ-waarde in mindering worden gebracht. Verder is voor verhuurde woningen een nieuwe waarderingswijze vastgesteld. De criteria voor Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI s) zijn aangescherpt. Een instelling dient zich voor ten minste 9 te richten op het algemene nut (voorheen 5). Tevens geldt er een vrijstelling van erf- en schenkbelasting voor zogeheten Sociaal Belang Behartigende Instellingen (SBBI s). Dit zijn instellingen die een particulier belang dienen, maar daarnaast tegelijk een sociaal belang behartigen (zoals amateursportverenigingen en orpshuizen). Aanspraken in een doelvermogen zoals de Anglo-Amerikaanse trust worden in de heffing van inkomstenbelasting betrokken. Dit wordt bereikt door doelvermogens te negeren: het doelvermogen wordt toegerekend aan degene
die het doelvermogen heeft ingesteld dan wel aan zijn erfgenamen. Uitkeringen door het doelvermogen worden behandeld als uitkeringen gedaan door de insteller. Hierover is schenkbelasting verschuldigd tegen het tarief schenker-begiftigde. Als de insteller komt te overlijden dan behoort het doelvermogen tot zijn nalatenschap. Belang executeur in testament Indien u uw testament opnieuw tegen het licht houdt, is het van belang om ontwikkelingen in uw persoonlijke situatie hierin mee te nemen evenals fiscale ontwikkelingen en ontwikkelingen op het gebied van het erfrecht. Wij wijzen u op één van die ontwikkelingen: het toenemende belang om een executeur aan te wijzen om de afwikkeling van uw nalatenschap te versoepelen. Steeds vaker worden nalatenschappen beneficiair aanvaard. Dit betekent dat erfgenamen wel erfgenaam zijn, maar niet met hun privé-vermogen aansprakelijk willen zijn voor de schulden van de erflater. Zelfs in familieverband blijkt het vaak moeilijk in te schatten hoeveel iemand bezit en/of het vermogen per saldo wel positief is. Steeds vaker wordt dan ook geadviseerd de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Als er geen executeur is, dan wordt de afwikkeling van de nalatenschap wel bemoeilijkt. De benoeming van een executeur maakt het dan mogelijk om zonder grote complicaties een nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Wie kan het beste optreden als executeur? Echtgenoten wijzen elkaar vaak aan. Maar het is ook van belang om een executeur te benoemen bij het overlijden van de langstlevende. Afhankelijk van de situatie kunnen dit de kinderen zijn, één van hen, een ander familielid, uw notaris, uw accountant enzovoort. ABN AMRO Private Banking heeft ook een in executele gespecialiseerde afdeling. Een periodieke check up is van belang De wijziging van de Successiewet is zeer omvangrijk en omvat vele aspecten. En nu de wet is gewijzigd, is het nadenken over de gevolgen voor de praktijk maar net gestart. Naast voor de hand liggende en nadrukkelijk beoogde gevolgen, zal er ook een aantal onvoorziene gevolgen zijn. In de komende periode zal dit verder uitkristalliseren. Een periodieke check up van uw estate planning blijft voor de toekomst dan ook relevant. Niet alleen kan uw persoonlijke situatie wijzigen, ook de fiscale aspecten blijven in ontwikkeling. Graag staan wij u ook in de toekomst hierbij met raad en daad terzijde. Desk Financiële Planning & Estate Planning ABN AMRO Private Banking Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO, of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer Beleggen ABN AMRO Bank N.V. ( ABN AMRO ) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de effectendienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven producten en diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [ US Persons in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven diensten en/of producten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven diensten en/of producten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van diensten en/of producten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.