Voorgenomen besluit PO: van 3 naar 2 PO-scholen per 1 augustus 2012, 26 oktober 2011 Inleiding Leerlingenaantallen Sinds 2008 laten de leerlingenaantallen in de drie PO-scholen van de stichting een dalende lijn zien 1. In 2008 bezochten 645 leerlingen de scholen. In 2009 was dit aantal tot 629 gedaald en in 2010 zette de daling zich voort en werden 621 leerlingen geteld. De recente telling op 1 oktober jl. laat een verdere afname zien tot 595 leerlingen. Deze laatste scherpe - daling lijkt een incidenteel karakter te hebben. Zij is veroorzaakt door een grote uitstroom vanuit de Berkel PO als gevolg van ernstige onrust in één van de kleuterklassen en in de 1 ste (huidige 2 de ) klas. De telgegevens van de afgelopen jaren laten zien dat met name de kleuteraantallen sterk afnemen 2. Een daling die al in 2007 is ingezet en inmiddels heeft geresulteerd in de sluiting van 3 van de oorspronkelijk 9 kleuterklassen: één kleuterklas bij de Zwaan in 2009 en bij de Berkel en IJssel elk een kleuterklas in 2011. De bron van nieuwe leerlingen is tot nu toe niet alleen de instroom van kleuters uit Zutphen en de regio geweest, maar ook de zij-instroom van leerlingen die van elders naar Zutphen verhuisden vanwege het diverse aanbod van vrijeschool onderwijs en de aanwezigheid van vrijeschool voortgezet onderwijs. Deze instroom is sterk afgenomen. De stagnatie op de huizenmarkt maakt verkoop van de eigen woning en daadwerkelijke verhuizing naar Zutphen al een aantal jaren moeilijk of onmogelijk. Vanwege de geringe kleuterinstroom zijn de 1 ste klassen inmiddels klein, te klein. De prognose voor het schooljaar 2012-2013 laat voor de klassen 1, 2 en 3 een gemiddelde klassengrootte van 22 leerlingen zien. Met gelijkblijvende, lage kleuteraantallen zullen de nieuwe 1 ste klassen de komende schooljaren geen ander beeld laten zien. Dit zal na de uitstroom van de huidige grote 4 de, 5 de en 6 de klassen resulteren in verder dalende leerlingenaantallen voor de drie PO-scholen en een verslechterende gemiddelde klassengrootte. De gemiddelde klassengrootte is op dit moment 24, een getal dat binnen de context van drie zelfstandige scholen met bekostiging voor twee brinnummers 3 onvoldoende is om financieel verantwoord onderwijs te kunnen verzorgen. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat de leerlingenaantallen op afzienbare termijn weer zullen stijgen. Een stabilisatie als gevolg van een toename van het aantal kleuters, terwijl de grote klassen in de bovenbouw van de scholen de komende jaren uit zullen stromen zou al een mooi resultaat zijn. Zutphen bevindt zich in een krimpregio. De gemeentelijke prognose voor de periode tot 2025 laat een daling van het aantal leerlingen in het PO zien met 15%. Financiële gevolgen De lage gemiddelde klassengrootte heeft gevolgen voor de exploitatie van de scholen 4. Zowel de personele als de materiële bekostiging van de scholen vindt plaats op basis van leerlingenaantallen. Een dalende gemiddelde klassengrootte betekent bij een dalende bekostiging maar gelijkblijvende personeelskosten het aantal klassenleerkrachten blijft immers gelijk een negatief exploitatieresultaat voor de drie scholen. Het achterblijven van de kleuteraantallen heeft nog een extra effect op het financiële resultaat. Omdat deze groep leerlingen een 40% hogere bekostiging per leerling genereert lopen de inkomsten extra terug. Nieuw beleid In de MT-vergadering (de beleidsvergadering van directeuren, rectoren en de bestuurder) van 16 september is geconstateerd dat een drastische ombuiging van het huidige beleid noodzakelijk is. Instandhouding van drie zelfstandige scholen is op basis van de huidige kengetallen en de prognoses 1 Zie bijlage 1, leerlingenaantallen 2 Zie bijlage 1: leerlingenaantallen, grafieken 5 t/m 8 3 een brinnummer is een code waaronder een school bij het miniserie van onderwijs staat geregistreerd. Op basis van een brinnummer ontvangt een school een vast bedrag voor o.a. exploitatie en directie. 4 Zie bijlage 2, exploitatie-overzicht PO-scholen Stichting de Vrije School Noord en Oost Nederland Tengnagelshoek 9 7201 NE Zutphen Vrije scholen voor primair onderwijs de Berkel, de IJssel en de Zwaan te Zutphen Vrije scholen voor voortgezet onderwijs Zutphen Voortgezet Onderwijs te Zutphen en Parcival College te Groningen 1 van 8
voor de komende jaren niet langer verantwoord en mogelijk. Besloten werd om met ingang van 1 augustus 2012 één PO-locatie te sluiten. Vier mogelijke scenario s voor sluiting van een locatie werden onderzocht. Voor de ombouw van de huidige PO-organisatie met 3 locaties naar een duurzame (d.i. financieel, personeelsmatig en onderwijskundig gezonde) PO-organisatie met twee locaties werden de volgende randvoorwaarden gesteld: per 1 augustus 2012 zal een PO-organisatie zijn ingericht die vanaf die datum financieel gezond is; de twee bestaande brinnummers zullen behouden blijven; het gekozen scenario zal toekomstige leerlingengroei niet in de weg staan. De onderzochte scenario s De volgende scenario s zijn onderzocht: 1. sluiting van locatie Berkel PO, Weerdslag 14b 2. sluiting van locatie IJssel PO, Henri Dunantweg 4 3. sluiting van locatie Zwaan, Valckstraat 30 4. sluiting van twee vestigingen en inrichting van één dubbelstromige PO-locatie Scenario s 1 en 2 Deze scenario s betreffen gebouwen die juridisch eigendom zijn van de stichting. In beide gebouwen is recentelijk met eigen middelen flink geïnvesteerd in renovatie van de kozijnen. Afstoten van deze gebouwen betekent teruggave ervan aan de gemeente, de economisch eigenaar van de gebouwen, en daarmee een desinvestering (afboeking) van gemiddeld 300.000 per locatie van de op de stichtingsbalans geactiveerde renovatiekosten. Ook de gemeente heeft recentelijk in deze gebouwen geïnvesteerd (met name renovatie van de dakbedekking). Zij zal mede in aanmerking nemen dat beide gebouwen nog voor grote bedragen op de balans van de gemeente staan en niet willen investeren in nieuwbouw elders, bijvoorbeeld op het terrein van De Zwaan. Met de gemeente is al eerder de optie besproken om de locatie IJssel, die toen nog gerenoveerd moest worden, af te stoten vanwege de oprukkende bebouwing rondom de school. Vanwege de hoge balanswaarde van de locatie is dit toen door de gemeente afgewezen. Scenario 3 Dit scenario betreft een gebouw dat gehuurd wordt van de gemeente. Het gebouw is te klein voor huisvesting van meer dan 6 groepen. Het gebouw van de Tobiasgaard kan nauwelijks drie groepen herbergen. Verdeling van de leerlingen van de huidige drie locaties over twee locaties, waaronder die van de Zwaan leidt onmiddellijk tot ruimtegebrek. De gemeente Zutphen zal tot en met 2016 niet in nieuwbouw of vernieuwbouw op de locatie Valckstraat willen en kunnen investeren. Er is in het kader van de gemeentelijke Kerntakendiscussie besloten de komende vijf jaren geen nieuwe investeringen te doen in onderwijshuisvesting. Ook speelt de terugloop van het leerlingaantal in de gemeente een belangrijke rol. Als gevolg van deze krimp zullen schoolgebouwen leeg komen te staan. Er is geen behoefte aan meer m 2 onderwijsruimte in de stad. Scenario 4 Dit scenario viel af omdat daarmee een van de beide brinnummers waarover de stichting kan beschikken zou vervallen en daarmee een wezenlijk deel van de rijksbekostiging. De afweging bij de scenario s Alles afwegend is sluiting van de Zwaan-locatie het scenario met de minste bezwaren, hoewel het MT zich zeer bewust is van de aantrekkelijkheid van de locatie in een deel van Zutphen waar de huidige Zwaan een nadrukkelijke buurtfunctie vervult: een functie die de andere locaties niet of nauwelijks vervullen. Met de sluiting van de Zwaan-locatie zal worden voldaan aan de gestelde randvoorwaarden: de twee huidige brinnummers blijven bestaan de exploitatie van twee PO-locaties zal sluitend kunnen worden toekomstige leerlingengroei moet op de locaties Berkel en IJssel realiseerbaar zijn, hoewel de IJssellocatie beperkte uitbreidingsmogelijkheden kent. De fysieke invulling van het scenario 2 van 8
De projectgroep verwacht dat aan het begin van het schooljaar 2012-2013 de leerlingen van de drie huidige locaties verdeeld kunnen worden over 5 kleuterklassen en 1 later dat schooljaar in te richten extra kleuterklas of voorjaarsklas 2 eerste klassen 2 tweede klassen 2 derde klassen 1 combinatieklas 2/3 3 vierde klassen 3 vijfde klassen 3 zesde klassen In totaal zullen 22 groepen gehuisvest moeten worden. De gebouwen van de Berkel en IJssel hebben genormeerd ruimte voor 11 groepen. Er is berekend dat in beide gebouwen 11 groepen zijn onder te brengen, terwijl de zalen in tact zouden kunnen blijven 5. Dit betekent dat een aantal ondersteunende functies administratie, RT, IB elders in de gebouwen ondergebracht zullen moeten worden. De personele gevolgen van dit scenario De teruglopende leerlingenaantallen van de scholen leiden tot een daling van de bekostiging. In bijlage 3 wordt de daling van de bekostiging per 1 augustus 2012 ten opzichte van die van 1 augustus 2011 berekend. Minder middelen betekent onvermijdelijk een inkrimping van het personeelsbestand. Voorgenomen besluit Het advies van de projectgroep de locatie Zwaan te sluiten is op 26 oktober door het MT en de bestuurder overgenomen. De leerlingen en het team van deze school zullen een plek moeten krijgen op een van de andere locaties. Er zal niet volstaan worden met een eenvoudige verdeling van leerlingen en leerkrachten over de andere twee locaties. Het oplossen van de vraagstukken die op de andere locaties spelen zal bij de ombouw van drie naar twee PO-locaties worden betrokken. Het PO-vraagstuk biedt hier nadrukkelijk kansen. De inrichting van twee nieuwe scholen met een nieuw eigen profiel zal de uitdaging bieden die het vrijeschool basisonderwijs in Zutphen nieuw elan kan geven. Een nadere uitwerking in de vorm van een IJssellocatie inclusief kinderopvang en peutergroepen en een Berkellocatie die meer gericht is op samenwerking met het VO zal in het vervolgtraject worden meegenomen. Stuurgroep en spiegelgroep Er zal een stuurgroep worden samengesteld. Deze stuurgroep zal de komende maanden het scenario sluiting van de Zwaanlocatie verder uitwerken. De stuurgroep zal zich door een breed samengestelde spiegelgroep, waarin medewerkers en ouders van de huidige drie locaties vertegenwoordigd zijn, laten begeleiden. Kaders bij de verdere uitwerking De verdere uitwerking van het scenario sluiting Zwaan-locatie door de stuurgroep zal binnen de volgende kaders plaatsvinden: de uitwerking is leerlinggericht gezinnen blijven bij voorkeur bij elkaar de zalen blijven op beide locaties beschikbaar voor het onderwijs de gemiddelde klassengrootte is substantieel hoger dan het huidige aantal van 24 leerlingen er worden maximaal 11 groepen per gebouw gehuisvest ( de gemeentelijke norm). Extra groepen zijn een huisvestingsverantwoordelijkheid van de gemeente er worden groeimogelijkheden in de twee locaties ingericht tot minstens 600 leerlingen kinderopvang en peutergroepen vormen onderdeel van het nieuwe aanbod op de IJssellocatie. Om ouders, leerlingen en medewerkers van de drie PO-scholen niet onnodig lang in onzekerheid te laten en de feitelijke inrichting van de twee PO-locaties te kunnen uitvoeren is een duidelijk stappenplan noodzakelijk. 5 Zie bijlage 3: inrichtingsmogelijkheden gebouwen Berkel en IJssel 3 van 8
installatie Stuurgroep 11 november 2011 inrichting Spiegelgroep 18 november 2011 advies Stuurgroep aan MT 3 februari 2012 (10 feitelijke werkweken) voorgenomen besluit MT 14 februari 2012 advies (G)MR op voorgenomen besluit 21 maart 2012 (4 feitelijke werkweken) 4 van 8
Bijlage 1: Leerlingenaantallen PO-scholen Grafiek 1: aantal leerlingen Berkel PO 240 220 200 180 Grafiek 2: aantal leerlingen de IJssel PO 240 220 200 180 Grafiek 3: aantal leerlingen de Zwaan 220 200 180 160 140 120 Grafiek 4: gezamenlijk aantal leerlingen Berkel PO, IJssel PO en Zwaan 650 630 610 590 570 550 5 van 8
Grafiek 5: Percentage kleuters Berkel PO 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% Grafiek 6: Percentage kleuters IJssel PO 31,00% 29,00% 27,00% 25,00% 23,00% 21,00% 19,00% 17,00% 15,00% Grafiek 7: Percentage kleuters Zwaan 27,00% 25,00% 23,00% 21,00% 19,00% 17,00% 15,00% Grafiek 8: Percentage kleuters Berkel PO, IJssel PO en Zwaan gezamenlijk 31,00% 29,00% 27,00% 25,00% 23,00% 21,00% 19,00% 17,00% 15,00% 6 van 8
Bijlage 2: Exploitatie-overzicht PO scholen Tabel 1: Exploitatie PO scholen 2010 Berkel po IJssel po Zwaan Totaal Aantal leerlingen 220 220 181 621 INKOMSTEN Rijksbijdrage OCW 882.855 847.593 727.022 2.457.470 Overige subsidies 68.005 76.236 75.253 219.494 Overige baten 70.907 80.808 70.285 222.000 TOTALE INKOMSTEN 1.021.767 1.004.637 872.560 2.898.964 UITGAVEN Personeelskosten 857.103 847.633 749.414 2.454.150 Materiele uitgaven 182.233 168.956 157.474 508.663 TOTALE UITGAVEN 1.039.336 1.016.589 906.888 2.962.813 SALDO -17.569-11.952-34.328-63.849 Tabel 2: Exploitatie schooljaar 2012-2013, bij voorzetting huidig beleid Berkel po IJssel po Zwaan Totaal Aantal leerlingen 192 213 190 595 INKOMSTEN Rijksbijdrage OCW 769.000 797.500 708.500 2.275.000 Overige subsidies 18.000 62.000 39.000 119.000 Overige baten 58.000 67.000 55.000 180.000 TOTALE INKOMSTEN 845.000 926.500 802.500 2.574.000 UITGAVEN Personeelskosten 760.000 751.000 723.000 2.234.000 Materiele uitgaven 160.000 179.000 149.000 488.000 TOTALE UITGAVEN 920.000 930.000 872.000 2.722.000 SALDO -75.000-3.500-69.500-148.000 7 van 8
Bijlage 3: vergroten capaciteit Berkel en IJssel Voorgenomen besluit PO-scholen, 2011.10.26 Vergroten capaciteit De IJssel en De Berkel 8 van 8