Waar bleef een half miljard onderwijsgeld?

Transcriptie

1 Waar bleef een half miljard onderwijsgeld? Financiële analyse van bestedingen in de lumpsum Jos Verkroost 15 maart 2018

2 De politiek-maatschappelijke context Het Nederlands onderwijs krijgt lumpsumbekostiging In principe krijgt men een bedrag per leerling voor alle kosten Er is geen relatie tussen herkomst en besteding van de middelen Geld kan aan alles worden besteed (binnen de kaders van de wet) De politiek wordt hier in toenemende mate onrustig over Motie Duisenberg (KST VIII-27, 2016) vraagt om meer inzicht hoe toegekende middelen tot (gewenste) besteding komen Ministerie OCW onderzoekt methoden om tot meer inzicht te komen Aan de hand van een casus wordt onderzocht: Is het mogelijk door analyse van beschikbare data meer inzicht te verschaffen?

3 De casus In september 2013 kwam het herfstakkoord/nationaal onderwijsakkoord (NOA) tot stand Het primair onderwijs (po) ontving 331 miljoen voor leraren Het voortgezet onderwijs (vo) ontving 244 miljoen voor leraren Het geld werd kort voor 1 januari 2014 aan de besturen betaald In 2014 is niets extra s toegevoegd aan de bekostiging Vanaf 2015 is de bekostiging structureel verhoogd Critici beweerden in 2015 dat hooguit een paar 100 extra leraren waren aangenomen (gebaseerd op personeelstellingen) Personeelstellingen zijn incompleet door toenemende aantallen personeelsleden die niet in loondienst zijn (flex) Daarom was er een alternatieve analyse nodig op basis van personeelslasten ten opzichte van de baten

4 De context van de scholen Po kent al enkele jaren dalende leerlingenaantallen Personeel daalt vrij elastisch mee met deze aantallen Po kent een homogene personeelsverdeling: iedereen kan in alle klassen lesgeven Vo steeg na 2013 nog licht, vanaf 2016 werd al daling voorzien Vo kent een heterogene personeelsverdeling: aanstelling van personeel is afhankelijk van bevoegdheden in vakken De verwachting is dat po de middelen vrij gemakkelijk kan inzetten door trager af te laten vloeien De verwachting is dat vo andere wegen kiest. Voor extra personeel is extra beleid nodig terwijl krimp in het verschiet ligt

5 Uitvoering van de primaire analyse Hypothese: De extra baten in 2013 leiden tot een toename van de verhouding personeelslasten/totale baten (PL/TB) in de latere jaren Op basis van is de lineaire trendlijn PL/TB berekend Deze trendlijn is doorgetrokken tot 2016 Er hebben twee correcties plaatsgevonden in verband met structuurveranderingen in de bekostiging: In 2013 zijn de extra NOA-middelen buiten beschouwing gelaten In 2015 en 2016 zijn extra middelen voor huisvesting buiten beschouwing gelaten (305 miljoen in po, 109 miljoen in vo) De trend PL/TB is vergeleken met de feitelijke realisatie PL/TB

6 Grafische vergelijking trend/realisatie PL/TB 0,86 0,84 0,82 0,80 0,78 0,76 0, po po trend vo vo trend

7 Conclusies uit de eerste analyse Trendlijnen zijn na 2013 doorbroken (verschillen zijn significant) Verschillen zijn over te calculeren als (in miljoenen): Totaal PO VO Onzekerheden in de trend kunnen leiden tot hogere of lagere bedragen De verschillen laten alleen zien wat in de jaren relatief meer aan personeelslasten is besteed Er is nog niet inzichtelijk waaraan deze middelen precies zijn besteed Daarvoor zijn aanvullende analyses gedaan

8 Bestedingen in PO Gebaseerd op: Leerlingtellingen PO (DUO) Personeelstellingen PO (DUO, alleen personeel in loondienst) Componenten personeelslasten in jaarrekening Component personeel niet in loondienst (PNIL) in jaarrekening PNIL is omgerekend naar fictieve fte s (GPL )

9 Personeel in relatie tot leerlingenaantal 101,00 100,00 99,00 98,00 97,00 Index LLN Index pers Index P+F 96,00 95,00 94,

10 Conclusies PO Aanname dat ratio personeel/leerlingen geleidelijk is gegroeid, wordt bevestigd Verschil zit voor het overgrote deel in PNIL Een schatting van het verschil in personeel verklaart ongeveer 280 miljoen euro Daarnaast is in 2015 en 2016 totaal 40 miljoen meer gedoteerd aan de personeelsvoorzieningen dan voorheen gebruikelijk Cumulatief is er een toename van Overige, overige personeelslasten van 20 miljoen Totaal is circa 340 miljoen vrij zeker verklaard

11 Bestedingen in VO Gebaseerd op: Leerlingtellingen VO (DUO) Personeelstellingen VO (DUO, alleen personeel in loondienst) Componenten personeelslasten in jaarrekening Component personeel niet in loondienst (PNIL) in jaarrekening PNIL is omgerekend naar fictieve fte s (GPL )

12 Personeel in relatie tot leerlingenaantal , , ,5 IndexLLN Index pers Index p+f , ,

13 Conclusies VO Aanname dat er nauwelijks relatieve toename van personeel zou zijn, wordt bevestigd Toename in personeel is circa 40 miljoen Daarnaast is in totaal 100 miljoen meer gedoteerd aan de personeelsvoorzieningen dan voorheen gebruikelijk Cumulatief is er sprake van een toename van de Overige, overige personeelslasten van 50 miljoen Daarmee is 190 miljoen van het bedrag verklaard

14 Conclusie Analyse van ontwikkelingen in de financiële en andere data kan een redelijke mate van inzicht verschaffen in de besteding van de middelen Maar: Het moet wel gaan om substantiële bedragen in een jaaromzet van 11 (PO) en 7 (VO) miljard Er moeten geschikte posten in de boekhouding zijn om bij aan te haken (scholing is bijvoorbeeld zo niet te analyseren) Evaluatie kan pas na een aantal jaren plaatsvinden (politiek is meestal ongeduldiger) Koppeling met nog andere databronnen kan het zicht verscherpen