V e r p l a a t s i n g e n n a a r e n b e r e i k b a a r h e i d v a n d e handelszaken KENT U HET PROFIEL VAN UW KLANTEN? 1
De vier onderzochte handelskernen De vier handelskernen die al tijdens het onderzoek van 1999 werden bestudeerd, vertonen sterke contrasten: de Kleerkopers- en de Louizakern zijn in het stadscentrum gelegen en oefenen een aantrekkingskracht uit op het hele Brusselse gewest, terwijl de Wayez- en de Dumonkern veeleer een plaatselijk en residentieel karakter hebben. De handelszaken in de vier wijken bieden in eerste instantie persoonsuitrustingsartikelen aan, gevolgd door voedingswaren (Wayez), diensten (Dumon) of horeca-activiteiten (Kleerkopers). Sinds 1999 is de commerciële dynamiek toegenomen: het aantal lege loten is er aanzienlijk gedaald. De omgeving werd soms licht gewijzigd, zoals in de Louizawijk waar er zich ook tal van prestigieuze merken langs de Waterloosesteenweg of voorbij het Stefaniaplein hebben gevestigd. De hieronder voorgestelde resultaten zijn afkomstig van een enquête die tussen 27 augustus en 10 september 2011 werd afgenomen bij een staal van 2.400 klanten en 200 winkeliers. De resultaten kunnen worden vergeleken met die van de enquête van 1999, die in de loop van de maand februari werd afgenomen bij een vergelijkbaar aantal personen. Perimeters waarin de enquêtes werden afgenomen Kleerkoperskern Kleerkopersstraat en de onderkant van de Schildknaapsstraat en de Grasmarkt Louizakern Louizafl essenhals tussen het Stefaniaplein en het Louizaplein Wayezkern Wayezstraat, tussen de Vanderveldesquare en het Dapperheidsplein Dumonkern Omgeving van het Dumonplein 2
In de vier kernen zijn de klanten vooral vrouwen (zij maken bijna 60% van het totaal uit, behalve in de Kleerkoperskern, waar ze goed zijn voor iets meer dan de helft). Deze klanten zijn overwegend jong (tussen 18 en 34 jaar oud, behalve in de Dumonkern, waar de klanten heterogener zijn in termen van leeftijd) en vaak student (gevolgd door bedienden/ambtenaren en gepensioneerden). Deze situatie is vergelijkbaar met die van 1999, ook al worden de resultaten enigszins beïnvloed door het verschil in de periode waarin de enquête werd gehouden. In de Kleerkopers- en de Louizakern zijn de klanten vaak alleenstaand, terwijl in de Wayez- en de Dumonkern de koppels met kinderen domineren. De meeste klanten beschikken zowel over een abonnement op het openbaar vervoer (64% van de respondenten) als over een wagen (57%). Sociaaleconomisch statuut van de klanten Wie zijn de klanten? 3
Bereikbaarheid van de kernen (1) OPENBAAR VERVOER Sinds 1999 is de toegankelijkheid van de kernen met het openbaar vervoer verbeterd. Allen worden trouwens ontsloten door metro, trams en bussen. De regelmaat van de vervoersmiddelen is aanzienlijk toegenomen (voor de haltes nabij de Louiza-, de Kleerkopers- en de Wayezkern is er sprake van een toename tussen 40 en 50%, nabij de Dumonkern is dit bijna 10%). De Kleerkopersstraat is voortaan bereikbaar met het openbaar vervoer op minder dan tien minuten tijd vanaf quasi de hele Vijfhoek. In vergelijking met 1999 werden ook de verbindingen met het noorden van Brussel en de zone langs het kanaal tot Kleerkopers aan Tour & Taxis verbeterd. De bereikbaarheid van de Louizakern met de tram of metro is altijd al goed geweest vanuit het zuiden en het oosten. Verder is deze tussen 1999 en 2011 ook sterk verbeterd vanuit het westen van de stad, voornamelijk dankzij de afwerking van de metrolus tussen de haltes Simonis en het Weststation. Het doortrekken van metrolijn 5 tot aan Erasmus en het noorden van de Vijfhoek heeft voor een betere bereikbaarheid van de Wayezstraat via het station Sint-Guido gezorgd. Verder werd ook voor betere tram- en busverbindingen gezorgd met Jette, Koekelberg, Sint-Agatha-Berchem en Laken. Het Dumonplein is gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer, met name via Louiza de metro (halte Stokkel). Over het algemeen is er hier de laatste tien jaar wel weinig veranderd. bereikbaarheid < 10 minuten tussen 10 en 20 minuten tussen 20 en 30 minuten De vier kernen situeren zich in de buurt van taxistations. Eveneens in de buurt bevinden zich autodeelparkings om, indien nodig, over een wagen te beschikken. 4
Bereikbaarheid van de kernen (2) AUTO EN PARKEERMOGELIJKHEDEN De bereikbaarheid met de wagen van de vier kernen is geëvolueerd onder invloed van nieuwe inrichtingen (voetgangerszones, eenrichtingsverkeer, enz.) en het parkeerbeleid in de verschillende wijken. De mogelijkheden om te parkeren op de openbare weg zijn in alle kernen verminderd ten gunste van openbare parkings (Kleerkoperskern en Dumonkern). De studie van 1999 had aangetoond dat een groot deel van de plaatsen op de openbare weg gebruikt werden door voertuigen die meer dan drie uur op dezelfde plaats bleven staan en die niet deelnamen aan het leven in de wijk: de zgn. langparkeerders. Zo diende het Dumonplein bv. gedeeltelijk als parking voor de gebruikers van de metro. Sinds de invoering van het nieuwe Wayez parkeerreglement is de situatie er aanzienlijk verbeterd. FIETSERS EN VOETGANGERS In de vier kernen verkeert de openbare ruimte over het algemeen in goede staat, maar is deze relatief weinig veranderd sinds 1999. De almaar talrijkere fi etsers vinden gemakkelijk hun weg naar de voor hen bestemde voorzieningen, wanneer ze zich naar het Dumonplein of de Kleerkopersstraat begeven. De situatie is daarentegen minder gunstig voor fi etsers in de Wayezstraat. Hetzelfde geldt, zij het in geringere mate, ook voor de Louizafl essenhals. Wat de voetgangers betreft, zij zijn sterker aanwezig in het stadscentrum. Zo zag de Kleerkopersstraat haar bereikbaarheid te voet sinds 2006 verbeteren, toen de Grasmarkt volledig veranderde in een voetgangerszone. Dumon Gelet op de brede voetpaden van het Dumonplein en de smalle voetpaden van de Louizafl essenhals, kunnen we echter wel stellen dat het comfort voor de voetgangers soms kan variëren van kern tot kern. bereikbaarheid < 10 minuten tussen 10 en 20 minuten tussen 20 en 30 minuten 5
Toegangsmoeilijkheden Het merendeel van de klanten (57%) vermeldt geen enkele toegangsmoeilijkheid voor hun komst naar de respectieve handelskern, wat een aanzienlijke verbetering betekent in vergelijking met 1999. Wanneer er al moeilijkheden worden aangekaart, gaat het vooral over het openbaarvervoernetwerk of de drukte van het verkeer. Er worden weinig verschillen waargenomen tussen de situatie op weekdagen en op zaterdag, behalve dan dat de passagiersdrukte bij het openbaar vervoer en de geluidshinder alleen tijdens weekdagen worden vermeld. Als belangrijkste moeilijkheden signaleren de gebruikers van het openbaar vervoer vooral de regelmaat-, de uurregelings- of de capaciteitsproblemen en hebben de voetgangers het over geluidshinder, werken en het weer, terwijl de automobilisten de verkeersproblemen en de kostprijs van parkeerplaatsen aankaarten. De automobilisten zijn daarbij het meest kritisch over de bereikbaarheid van de kernen. Toegangsmoeilijkheden die het vaakst door de klanten worden aangehaald 6
Perceptie van de bereikbaarheid door de klanten Net zoals in 1999 zijn de klanten van het Dumonplein het meest tevreden over de bereikbaarheid van hun kern (89% van de klanten geven een score van minstens 7/10). Zij worden gevolgd door de klanten van de Kleerkopersstraat (82%), de Louizaflessenhals (80%) en de Wayezstraat (73%). Er is geen groot verschil op te merken in vergelijking met de situatie in 1999, tenzij dat de tevredenheid van de klanten van de Louizafl essenhals (+ 10%) is toegenomen, wat wellicht gedeeltelijk te wijten is aan de voltooiing van de metrolus waarop het station Louiza zich bevindt en aan de vervanging van het trampark dat de site aandoet. De tevredenheid van de klanten van de Wayezstraat daalt daarentegen (-10%); waarschijnlijk het gevolg van werken die plaatsvonden tijdens de enquête. De handelaars van het Dumonplein en de Wayezstraat schatten de tevredenheid van hun klanten over de bereikbaarheid van hun kern veeleer goed in. De klanten van de Kleerkopersstraat en de Louizaflessenhals hebben echter de neiging om deze tevredenheid te onderschatten. De verkeersproblemen in het centrum kunnen dit deels verklaren. De handelaars zullen hun klanten bovendien eerder horen praten over de toegangsmoeilijkheden die ze ervaren dan over de hen aangeboden faciliteiten. Zijn de kernen goed bereikbaar? Gemiddelde score van de klanten (1 = helemaal niet goed bereikbaar, 10 = heel goed bereikbaar) De handelaars kennen het openbaarvervoernetwerk goed. Zo kunnen de meesten onder hen (tussen 90 en 100%) de metrostations in de buurt opsommen (of het Centraal Station voor de Kleerkoperskern). De bushaltes blijken daarentegen minder goed gekend te zijn. 7
Waar komen de klanten vandaan? Meer dan 70% van de klanten oefenen een activiteit uit in Brussel, alvorens zich naar een handelskern te begeven. Het Dumonplein telt een kleiner aandeel aan Brusselse klanten dan de andere kernen, voornamelijk omwille van de directe nabijheid van de gemeenten van de Vlaamse rand (Kraainem en Wezembeek- Oppem). Als we de analyseschaal verder verfi jnen, onderscheidt de Kleerkoperskern zich duidelijk van de drie andere: maar 40% van de klanten van de Kleerkoperskern is afkomstig van nabijgelegen gemeenten, terwijl dit percentage 60% bedraagt voor de Louizakern en 80% voor de Wayez- en de Dumonkern. De kern van de Kleerkopersstraat blijkt dus duidelijk een kern met een supragewestelijk karakter te zijn, terwijl de Wayez- en de Dumonkern daarentegen net veel lokaler zijn. Herkomst van de klanten Kleerkopers Louiza Wayez Dumon Brussel Vlaanderen Wallonië 77,1% 88,0% 95,0% 72,9% 9,7% 5,5% 4,2% 25,8% 13,2% 6,5% 0,8% 2,3% Voor de vier kernen geldt dat gemiddeld bijna de helft van alle klanten van thuis komt, aankopen doet en vervolgens huiswaarts keert. De anderen doen hun inkopen na- of voordat ze naar hun werk of naar school gaan, in combinatie met andere vrijetijdsbestedingen, enz. Dit type van verplaatsingsketen treffen we vaker aan dan in 1999: meer dan vroeger lijkt de aankoopactiviteit dus te kaderen in de globale organisatie van een dag. 8
Hoe verplaatsen uw klanten zich? Voor de vier kernen vormen het openbaar vervoer en het zich verplaatsen te voet de belangrijkste vervoersmodi. Samen zijn deze twee modi goed voor meer dan 80% van alle verplaatsingen van en naar de Louizafl essenhals, de Kleerkopersstraat en de Wayezstraat. Alleen in het geval van het Dumonplein wordt de wagen nog steeds gebruikt door bijna 30% van alle klanten, hoewel de fi ets er eveneens aan een opmars bezig is (7% van de klanten). De klanten maken steeds minder gebruik van de wagen. In vergelijking met 1999 is deze tendens nog toegenomen. Voor de periode van 1999 tot 2011 kunnen we voor de vier buurten samen stellen dat er 9 procent minder klanten met de wagen komen (daling van 25,4% naar 16,2%). Deze klanten treffen we dan vervolgens verspreid over alle overige vervoersmodi aan (4,2% opteert voor het openbaar vervoer, 3,2% geeft er de voorkeur aan om te voet te komen en 1,8% neemt de fi ets). Sinds 1999 is het gebruik van de wagen zowel tijdens de week als in het weekend afgenomen. Voor de Kleerkopersstraat is deze vermindering gering (van 15,9% in 1999 naar 13,1% in 2011). Voor de Louizafl essenhals is het verschil veel groter (van 31,5% in 1999 naar 13,7% in 2011). Door de klanten gebruikte vervoersmodi O.V. Te voet Auto Fiets 1999 2011 42,1% 32,1% 25,4% 0,4% 46,3% 35,3% 16,2% 2,2% Het hoofdcriterium dat de keuze van vervoersmodus bepaalt, blijft de snelheid. De automobilisten vermelden verder ook het comfort, terwijl de andere klanten het ontbreken van parkeerproblemen aankaarten. Eenmaal op bestemming, worden alle klanten voetgangers, ongeacht het vervoersmiddel dat ze initieel namen. Een correcte voetgangersstructuur in elke kern is dan ook onontbeerlijk. Door de klanten gebruikt vervoersmiddel Het merendeel van de handelaars onderschat het aantal van hun klanten dat zich te voet of met het openbaar vervoer verplaatst. Omgekeerd hebben ze de neiging om het aandeel van de wagen als vervoersmodus van hun klanten te overschatten. Meer dan 70% van de ondervraagde automobilisten is van mening over alternatieven te beschikken om zich naar de handelskernen te begeven (metro, tram, te voet of bus). Een groot deel van hen (40%) heeft er echter nog nooit gebruik van gemaakt! 9
Waarom komen de klanten naar uw buurt? De klanten vermelden de nabijheid als bepalend element voor hun keuze van kern om hun inkopen te doen. Dat is in het bijzonder het geval voor de Wayez- en de Dumonkern en in mindere mate voor de Louizafl essenhals en de Kleerkopersstraat: de klanten hebben het vaak ook over de specificiteit van de handelszaken die we er aantreffen, alsook de aangename aanblik van de wijken. Een ander verschil tussen de kernen van het stadscentrum en de Wayez- en de Dumonkern is dat de klanten van deze laatste vooral naar de kern komen om een specifi eke aankoop te doen (56% van de klanten van de Wayezkern, 72% van de Dumonkern). In het stadscentrum blijft het verrichten van een specifi eke aankoop weliswaar een belangrijke plaats innemen (circa 45%) bij de redenen voor het bezoek, maar het wandelshoppen en het kijkshoppen nemen er samen een groter aandeel voor hun rekening (56% van de vermeldingen voor Louiza en 55% voor Kleerkopers). Reden voor de komst van de klanten naar de wijk Kleerkopers Louiza Wayez Dumon 10
Hoeveel tijd brengen de klanten door in uw wijk? Dit verschil tussen de wijken van het stadscentrum en de wijken van de rand is eveneens zichtbaar in de tijd die de klanten aan hun aankopen besteden. In de kernen met een lokaal karakter, nl. Wayez en Dumon, blijft 50 à 60% van de klanten minder dan een uur in de kern. Voor de wijken van het centrum is dat net omgekeerd. Daar blijft 60 à 70% van de klanten meer dan een uur in de kern. In vergelijking met 1999 is het aantal bezoeken van korte duur echter toegenomen in de vier kernen. Deze vaststelling valt wellicht te verklaren door het feit dat de klanten hun aankopen meer en meer in een geheel van andere verplaatsingen (beroepsactiviteiten, vrijetijdsbesteding, enz.) kaderen. Op zaterdag ziet deze situatie er weinig anders uit, ook al is het aantal aankopen van korte duur dan wel kleiner. Tijd die door de klanten in de kernen wordt doorgebracht in functie van hun vervoersmodus Klanten die meerdere keren per week komen Maar hoewel de voetgangers minder lang in de kernen blijven dan de automobilisten en de gebruikers van het openbaar vervoer, komen ze er wel regelmatiger. Ze maken namelijk meer dan de helft van de klanten uit die meerdere keren per week komen, maar slechts een kwart van de groep die minder dan een keer per week komt: voor de gebruikers van het openbaar vervoer of de automobilisten is dat net omgekeerd. Klanten die tussen één keer per week en één keer per maand komen Tijd die de klanten in de kernen besteden Klanten die minder dan één keer per maand komen Over het algemeen hebben de handelaars de neiging om de tijd die hun klanten in de kern doorbrengen te overschatten. We kunnen een sterke correlatie vaststellen tussen de gekozen vervoersmodus en de tijd die er in een kern wordt doorgebracht. Zo blijven gebruikers van het openbaar vervoer en de wagen respectievelijk ongeveer 25 en 35 minuten langer in de kernen dan voetgangers en fi etsers. 11
Waarderen de klanten uw wijk? De Louiza-, de Kleerkopers- en de Dumonkern worden relatief goed gewaardeerd door de klanten. De Wayezstraat scoort op dit vlak daarentegen slechter, misschien omwille van de werken die er plaatsvonden op het moment dat de enquête werd afgenomen. Van hun kant schatten de handelaars de tevredenheid van hun klanten eerder goed in. De kleine uitzondering hierop vormt opnieuw de Wayezstraat, maar ook hiervoor geldt dat de perceptie wellicht werd beïnvloed door de werken. Hoe wordt de wijk gewaardeerd door de klanten? (1 = waarderen de wijk helemaal niet, 10 = waarderen de wijk enorm) Mobiel Brussel 0800 94 001 mobielbrussel@mbhg.irisnet.be www.mobielbrussel.be Deze brochure kwam tot stand op basis van een enquête die in augustus en september 2011 voor Mobiel Brussel werd uitgevoerd door Espaces Mobilités en Sonecom. V.U.: Camille Thiry - Vooruitgangstraat 80-1035 Brussel Gedrukt op gerecycleerd papier 2012 12