Tevredenheid over winkels in buurt neemt af

Transcriptie

1 Tevredenheid over winkels in buurt neemt af - Factsheet juni 2018 Het aandeel bewoners dat is over winkels voor dagelijkse boodschappen in de eigen buurt is gedaald tussen 2014 en 2016 van 70% naar 63%. Een mogelijke oorzaak voor de daling is schaalvergroting en concentratie van winkels in enkele winkelgebieden wat resulteert in een afname van het winkelaanbod voor dagelijkse goederen in de buurt. Inleiding Net als in de rest van Nederland daalt in Amsterdam het aantal winkels. Verschillende oorzaken spelen hierbij een rol, zoals vergrijzing en concurrentie van internetwinkels. En terwijl het aantal vestigingen daalt, blijft de winkelvloeroppervlakte in veel gevallen gelijk of neemt zelfs toe. Dit betekent dat winkels groter worden en dat het verspreidde kleinschalige aanbod van winkels plaats maakt voor concentratie van winkels in enkele grotere winkelgebieden. In deze fact sheet wordt de ontwikkeling van winkels voor dagelijkse goederen in Amsterdam tegenover het perspectief van bewoners geplaatst. Schaalvergroting en concentratie nader bekeken Tien procent minder winkels in tien jaar tijd Het Amsterdamse winkellandschap wordt gekenmerkt door schaalvergroting; het aantal winkelvestigingen neemt af, terwijl de oppervlakte toeneemt. Tussen 2006 en 2016 is het aantal winkelvestigingen gedaald met 10% tot vestigingen. Het aantal winkels voor nietdagelijkse boodschappen is in die periode afgenomen met 12% tot vestigingen. Het aantal winkels voor dagelijkse boodschappen is met 4% gedaald tot vestigingen in

2 Negen procent meer winkelvloeroppervlakte De totale winkelvloeroppervlakte is in tien jaar gestegen met 9% tot bijna 1,1 miljoen m 2 in Dit komt doordat het winkelvloeroppervlak van winkels voor dagelijkse boodschappen met 19% is gestegen tot 261 duizend m 2. De vloeroppervlakte van winkels voor niet-dagelijkse boodschappen is gestegen met 6% tot bijna 812 duizend m 2. Tabel 1 Kerngegevens detailhandel, (abs. en procenten) oppervlakte (m 2 ) (%) dagelijks niet-dagelijks totaal inwoners totaal m2 per inwoners vestigingen (abs.) dagelijks niet-dagelijks totaal totaal vestigingen per inwoners Bron: ARRA Twaalf procent meer inwoners De winkelvloeroppervlakte is iets minder hard gestegen dan het inwoneraantal gezien het feit dat in diezelfde periode het aantal inwoners in Amsterdam met 12% gestegen. Dit betekent dat het winkelvloeroppervlak die elke inwoners tot hun beschikking hebben met drie procent is afgenomen. De winkelvloeroppervlakte per inwoners voor winkels in het dagelijkse boodschappen segment is wel toegenomen. Dit komt door de toename van supermarkten in Amsterdam. Supermarkten en overige winkels in het dagelijkse boodschappensegment We kijken nu naar de ontwikkeling van winkels in het dagelijkse boodschappensegment en dan specifiek naar de verschillen tussen supermarkten en winkels overige dagelijkse boodschappen. De opmars van winkels voor dagelijkse boodschappen is te herleiden tot het aanbod van supermarkten. Het aantal supermarkten is gestegen van 140 tot 168 in 2016, een stijging van 20%, de oppervlakte is nog meer gestegen, namelijk met 30% tot bijna 156 duizend m 2. Omdat pas vanaf 2012 er een duidelijk overzicht is van het aantal supermarkten is in figuur 2 alleen tot dit jaar gekeken en niet tot In die periode is het inwoneraantal toegenomen met 6%. Het beschikbare winkelmeters supermarkt per inwoners is daarmee gestegen van 153 m 2 in 2012 tot 187 m 2 in Figuur 2 Ontwikkeling inwoners, vestigingen en winkelvloeroppervlakte voor winkels dagelijkse boodschappen, supermarkten, (indexcijfers) winkelvestigingen winkelvloeroppervlakte 140 index 140 index dagelijks zonder supermarkten supermarkten inwoners (2012=100) Bron: ARRA 2

3 Meer winkels voor dagelijkse boodschappen én meer oppervlakte in Centrum En hoe hebben winkels in het dagelijkse boodschappensegment zich ontwikkeld per stadsdeel? Het beeld van meer vloeroppervlakte en minder winkels is terug te vinden in alle stadsdelen, met uitzondering van Centrum en Oost. In beide stadsdelen is naast het winkelvloeroppervlak ook het aantal vestigingen gestegen. In het geval van Oost ligt de verklaring in de uitbreiding en vernieuwing in Oost, waar naast nieuwe woongebieden ook winkelgebieden zijn bijgekomen. Het aantal vestingen is hier meegegroeid met het inwoneraantal. In Centrum is het aantal vestingen met ruim 10% toegenomen tussen 2006 en Figuur 3 Ontwikkeling vestigingen en winkelvloeroppervlakte voor winkels dagelijkse boodschappen (%) 60 % oppervlakte vestigingen Centrum NW en Westpoort West Zuid Oost Noord Zuidoost Bron: ARRA Winkeldynamiek verschilt sterk per wijk Wanneer er ingezoomd wordt op wijkniveau valt op dat de hierboven geschetste tendens (minder winkels en meer winkelmeters) niet meer zichtbaar is. Sterker, er is een duidelijk verschil te zien tussen wijken in de de binnenstad (hier gedefinieerd als het gebied dat zich strekt van Centrum tot Oud Zuid, het Oostelijk Havengebied en Oud West tot aan de Kostverlorenvaart) en wijken in de rest van Amsterdam. In deze binnenstad stijgt het aantal winkels én het aantal winkelmeters; daarbuiten is sprake van schaalvergroting of van een daling in absolute zin (zowel qua aantallen vestigingen als van de vloeroppervlakte). Er zijn ook gebieden met weinig dynamiek, zoals in Nieuw-West waar vooral woonwijken te vinden zijn en in gebieden met vooral industrie en kantoren (Amstel III, Noordelijke IJ-oevers) en agrarisch land (Ookmeerpolder). 3

4 Figuur 4 Ontwikkeling winkelvestingen dagelijkse goederen en winkelvloeroppervlakte in wijken in Amsterdam tussen 2012 en 2016 BRON: ARRA Perceptie van bewoners Bewoners zien toename en afname winkels dagelijkse boodschappen Het is de vraag of de geregistreerde ontwikkeling van winkelvestigingen voor dagelijkse boodschappen overeenkomt met de ontwikkeling zoals bewoners die ervaren. Aan bewoners is dan ook gevraagd of het aantal winkels voor dagelijkse boodschappen in de buurt de afgelopen twee jaar is toe- of afgenomen. Het aandeel bewoners dat meent dat het aantal winkels voor dagelijkse boodschappen is gedaald, is relatief hoog in de wijken in Zuidoost en in Nieuw-West en Centrum (fig. 5). In West, Zuid en Oost meent een groot deel dat er sprake is van een toename van winkels voor dagelijkse boodschappen. Het beeld dat bewoners van de ontwikkeling van de detailhandel hebben, komt dus overeen met de ontwikkeling die eerder is aangetoond aan de hand van ARRA-data, met uitzondering van Centrum waar een relatief groot deel negatief is, terwijl de harde data anders laten zien. 4

5 Figuur 5 Aandeel bewoners dat meent dat het aantal winkels voor dagelijkse boodschappen in hun buurt meer of minder is geworden, of gelijk is gebleven, 2016 (%) Zuidoost Noord Oost Zuid Nieuw-West West Centrum meer gelijk gebleven minder BRON: OIS 2016 Perceptie van bewoners in Centrum hangt van af van de buurt In figuur 6 is opnieuw gekeken naar de mening van bewoners over de ontwikkeling van de detailhandel voor dagelijkse boodschappen in de buurt. Dit keer is niet op stadsdeelniveau gekeken, maar op wijkniveau. Het blijkt dat een groot deel van de bewoners in de binnenstad meent dat het aanbod van winkels gedaald is. In de grachtengordel, het Oostelijk Havengebied en in de Plantagebuurt menen bewoners dat het aanbod van winkels wel is toegenomen. Bewoners in West en Oost menen dat het aanbod is toegenomen en in Zuid is men verdeeld. Figuur 6 Aandeel bewoners dat meent dat aantal winkels voor dagelijkse boodschappen is gedaald de afgelopen twee jaar, 2016 (%) WIT: NIET GENOEG WAARNEMINGEN (N<20) - GEMIDDELDE AMSTERDAM (34%) BRON: OIS

6 Winkels dagelijkse boodschappen in Centrum gericht op toeristen Een mogelijke verklaring voor dit verschil is dat het aantal vestigingen voor dagelijkse boodschappen weliswaar is toegenomen, maar dat een deel van deze winkels zich eerder richt op toeristen dan op buurtbewoners. Voor de jaarboekconferentie van OIS in 2016 en voor Stad in Balans (Sturen op een divers winkelgebied, 2016) is een quick scan gemaakt waaruit een dergelijk beeld naar voren kwam. Het blijkt dat het aantal winkels dat op de Wallen Oude en Nieuwe zijde, Nieuwmarktbuurt en Haarlemmerbuurt formeel is geregistreerd als supermarkt, tabakszaak, bakker, slager, groentezaak of kaaswinkel (winkel voor dagelijkse boodschappen) tussen 2006 en 2016 gestegen is met 22%. Een groot deel van deze winkels is gedurende deze periode verschoven van een buurtgerichte naar een op de toerist gerichte functie. Het aanbod komt in de praktijk meer overeen met die van een mini-supermarkt, (luxe) toeristische broodjes- en/of koffiezaak, ijswinkel, cheeseshop of souvenirshop. Dit laatste is vooral het geval bij slijterijen en tabakszaken. Hierdoor is het aantal op de toerist gerichte winkels in het betreffende gebied in 10 jaar tijd per saldo gestegen met 49%. De conclusie is dat zelfs zonder de ontwikkeling van officieel geregistreerde horecazaken en echte souvenirwinkels in dit gebied mee te nemen er een tendens zichtbaar is waarbij de focus van ondernemers in de binnenstad verschuift van bewoners naar toeristen en dagjesmensen, ook binnen het dagelijkse boodschappensegment. Figuur 7 Winkels voor dagelijkse boodschappen, gericht op toeristen en bewoners Winkels voor dagelijkse boodschappen met een toeristische functie met buurtgerichte functie BRON: STUREN OP EEN DIVERS WINKELGEBIED,

7 Tevredenheid buurten over aanbod dagelijkse boodschappen Welke gevolgen zijn er voor de mate van heid over het aanbod van winkels voor dagelijkse boodschappen voor bewoners? Een vraag die helemaal interessant is voor bewoners van Stadsdeel Centrum die te maken hebben gehad met verschuiving van het aanbod. Tevredenheid over winkels dagelijkse boodschappen hoog in West en Zuid In 2016 is tweederde (63%) van de bewoners van Amsterdam over het winkelaanbod in de buurt. Sinds 2012 (toen het aandeel dat 70% was), is dit aandeel gedaald. In de stadsdelen West en Zuid blijft de mate van heid stabiel, maar in Nieuw-West, Noord en Zuidoost is sprake van substantiële daling. In Centrum en Oost is het aandeel dat is lager dan in Zuid en West, maar Oost kent een bescheiden positieve ontwikkeling, terwijl Centrum een lichte daling laat zien tot onder de 60%. Figuur 8 Aandeel dat is over het aanbod winkels voor dagelijkse boodschappen, (%) 90 % Centrum West Nieuw-West Zuid Oost Noord Zuidoost Amsterdam BRON: OIS, 2016 Koopgedrag On bewoners halen de boodschappen vaker in andere wijken De fact sheet eindigen we met de vraag waar en hoe de dagelijkse boodschappen gedaan worden. De vraag is of bewoners in buurten waar men is over het aanbod van winkels ook sneller geneigd zijn om in andere buurten boodschappen te doen. Dit is (niet onverwacht) het geval. Hoe er, hoe groter de kans dat men buiten het eigen gebied (op basis van de 22 gebieden) boodschappen doet. Tabel 9 Samenhang heid winkels voor dagelijkse boodschappen en koopgedrag, 2016 aangeschaft in eigen wijk niet aangeschaft in de wijk enigszins BRON: OIS

8 Centrum West Nieuw- Gemeente Amsterdam In Centrum, West, Zuid en Zuidoost zijn alternatieven voor bewoners het grootst Maar de mogelijkheid om in andere buurten boodschappen te doen, hangt onder andere af van het feit of er voldoende alternatieven op een redelijke afstand zijn, zoals in stadsdeel Centrum: On bewoners van het oostelijk deel van Centrum wijken uit naar het westelijke deel van Centrum om boodschappen te doen. On bewoners in Zuidoost gaan vanuit Bijlmer Oost naar Bijlmer Centrum, maar ook naar Buitenveldert, Diemen of naar Muiden. In Noord en Nieuw-West zijn de alternatieven beperkt, hetzij door de grote afstanden tussen de winkelcentra, hetzij doordat deze niet wezenlijk anders zijn. Het gevolg is dat het verschil in aankooplocatie tussen de en bewoners gering is in deze stadsdelen. Figuur 10 Koopgedrag dagelijkse boodschappen per stadsdeel en of bewoners wel of niet zijn met het aanbod van winkel voor dagelijkse goederen, 2016 (%) West Zuid Oost Noord Zuidoost niet aangeschaft in eigen wijk aangeschaft in eigen wijk BRON: OIS 2016 Vier op de tien Amsterdammers doet lopend de boodschappen In de consumentenenquête is de vraag gesteld met welk vervoermiddel men boodschappen doet. Hiermee kan onderzocht worden of er een verschil is in het geselecteerde vervoermiddel tussen die groep die in de eigen wijk of elders boodschappen aanschaft. Over de jaren heen is de verhouding tussen geselecteerde modaliteiten licht veranderd. In 2012 deed iets meer dan 46% de boodschappen lopend en in 2016 is dat 43%. Het aandeel dat fietst, is juist licht gestegen, van 32% in 2012 naar 36% in Het autogebruik is stabiel gebleven. In Noord, Zuidoost en Nieuw-West wordt de auto het vaakst ingezet om boodschappen te doen. In de stadsdelen binnen de ring gaan de meeste bewoners lopend of met de fiets naar de winkel. 8

9 Figuur 11 Gebruikte vervoersmiddelen om boodschappen te doen naar stadsdeel, 2016 aangeschaft in de eigen wijk niet aangeschaft in eigen wijk Zuidoost Zuidoost Noord Noord Oost Zuid Nieuw-West Oost Zuid Nieuw-West te voet fiets auto overig West West Centrum % Centrum % BRON: OIS 2016 Conclusie In deze fact sheet zijn de volgende onderwerpen behandeld. Eerst is geconstateerd dat er in algemene zin sprake is van schaalvergroting van het winkelaanbod, maar dat dat vooral zichtbaar is in de buitenwijken en niet binnen de ring. De heid over het aanbod van winkels ligt binnen de ring dan ook hoger dan buiten de ring. De binnenstad van Amsterdam uitgezonderd: Hier is de heid lager dan gemiddeld, ondanks het toegenomen aantal winkels en winkelmeters. Daarnaast is gekeken of bewoners vaker dan bewoners hun boodschappen elders doen. Dit geldt vooral bewoners die beschikken over voldoende alternatieven in omliggende gebieden. 9

10 Colofon Rogier van der Groep Gemeente Amsterdam Onderzoek, informatie en Statistiek Oudezijds Voorburgwal GL Amsterdam Telefoon: Foto voorblad: Edwin van Eis, 2016, Damstraat 10